Mój Sad 6/2013

Informacje,
porady,
praktyka
1
(6) 2013
egzemplarz bezpłatny
Vaxiplant – środek ochrony
roślin indukujący
mechanizmy obronne roślin
20
18
% porażonych owoców
16
Dr inż. Andrzej Jarosz, Arysta LifeScience Polska
14
12
10
Od wejścia Polski do Unii Europejskiej rozpoczęła się rewolucja w ochronie roślin. Przegląd
substancji aktywnych środków ochrony roślin (ś.o.r.)
8
dokonany przez Komisję Europejską spowodował lawinowe wycofywanie z krajów członkowskich
substancji aktywnych, które uznano za niebezpieczne lub zagrażające zdrowiu człowieka albo środowisku naturalnemu. W następstwie
nie
zostały one wpisane na listę substancji do6
puszczonych do stosowania w UE. Dla producentów rolnych były to bardzo trudne lata, ponieważ „znikały” środki, które pozwalały skutecznie
4
walczyć z chorobami, chwastami lub szkodnikami (niejednokrotnie nie było żadnych zarejestrowanych w poszczególnych uprawach).
2
0
Kontrola
Kontrola
roślin – mechanicznych, fizycznych i biologicznych, które w mniejszym stopniu będą
uciążliwe dla środowiska naturalnego oraz
będą bezpieczniejsze dla konsumentów.
Kierunek działań
producentów ś.o.r.
Arysta LifeScience Polska, będąc firmą innowacyjną i świadomą nadchodzących
zmian, już kilka lat temu rozpoczęła pracę
nad projektami, które pozwolą rolnikom
chronić rośliny bezpiecznie i zgodnie z przepisami obowiązującymi w UE. W bieżącym
sezonie wprowadzony zostanie na rynek
polski, innowacyjny produkt pozwalający
Vaxiplant 1,0 l/ha
standardowy fungicyd
Rys. 1. Porażenie owoców truskawki przez grzyb Botrytis cinerea – sprawcę szarej pleśni –
suma porażonych owoców w trakcie zbioru i po 48 godzinach przechowywania w temp. 6oC
(średnia z 15 doświadczeń wykonanych w Polsce)
616
514
4
12
3
10
2
18
06
4
w bezpieczny sposób zabezpieczać niektó- gii, Francji, Grecji, Holandii, Niemczech,
re uprawy przed chorobami.
Wielkiej Brytanii) oraz w Szwajcarii, Maroku i Stanach Zjednoczonych. W najbliższej
Produkt o nazwie
Vaxiplant
SL,
którego
9
substancją aktywną jest laminaryna pojawi przyszłości będzie zarejestrowany również
8
się na naszym20rynku już najbliższą wiosną. w Danii i Hiszpanii.
7
W Polsce będzie zarejestrowany do ochro- Producent ubiega się w Polsce o wzajemne
6
18
ny truskawki przed szarą pleśnią (rys. 1) uznanie zezwolenia z Belgii na wprowadze5
16
i mączniakiem prawdziwym (rys. 2) oraz do nie do obrotu środka Vacciplant. W kraju od4
14
ochrony pomidora
przed bakteryjną cętko- niesienia jest on zarejestrowany w uprawie
3
watością. Trwają
12 prace nad rozszerzeniem jabłoni do ochrony przed parchem jabłoni
2
w przyszłości etykiety o choroby przecho- (rys. 4), mączniakiem (rys. 5), gorzką zgni10
1
walnicze jabłoni
i gruszy, mączniaka rzeko- lizną oraz zarazą ogniową, a w uprawie tru08
mego na sałacie
oraz przeciwko skórzastej skawek i warzyw dyniowatych – do ochrony
Kontrola
Vaxiplant 1,0 l/ha
standardowy fungicyd
6
zgniliźnie owoców
truskawki (rys. 3).
przed mączniakiem prawdziwym. W innych
Ten sam środek
4 – pod nazwą Vacciplant – krajach produkt zarejestrowany jest również
jest już dostępny
2 w kilku krajach UE (Bel- przeciwko septoriozie i mączniakowi praw0
Rys. 3. Porażenie owoców
truskawki przezVaxiplant
Phytophthora
cactorum
– sprawcę skórzastej zgniKontrola
1,0 l/ha
standardowy fungicyd
lizny owoców – suma porażonych owoców w trakcie zbioru i po 48 godzinach przechowywania
w temp. 6oC (średnia z 6 doświadczeń wykonanych w Polsce)
% porażonych
indeks
nasileniaowoców
choroby
% porażonych owoców
% porażonych owoców
9
20
8
718
Kontrola
Vaxiplant 1,0 l/ha
99
88
77
66
55
44
33
22
11
00
standardowy fungicyd
2
0
Kontrola
Vaxiplant 1,0 l/ha
standardowy fungicyd
40
9
54
43
32
21
Kontrola
Kontrola
Vaxiplant 1,0 l/ha
Vaxiplant 1,0 l/ha
standardowy fungicyd
tetrakonazol
100 EC 0,6 l/ha
tetrakonazol
standardowy
fungicyd
100 EC 0,6 l/ha
% porażonych owoców
przez infekcje wtórne
Vanturia inaequalis
(ocena w czasie zbioru)
50
%
indeks nasilenia choroby
indeks nasilenia choroby
% porażonych owoców
Vaxiplant
Vaxiplant 1,0
1,0 l/ha
l/ha
60
98
87
10
0
Kontrola
Kontrola
Rys. 4. Porażenie owoców i liści w wyniku infekcji wtórnych grzyba Venturia inaequalis powodującego parcha jabłoni (średnia z 6 doświadczeń wykonanych we Francji i Belgii)
Rys. 2. Porażenie liści truskawki przez grzyb Sphaerotheca macularis – sprawcę mączniaka
prawdziwego (średnia
z 5 doświadczeń wykonanych w Polsce)
9
76
65
standardowy fungicyd
% porażonych owoców
% porażonych owoców
% porażonych owoców
Ale na tym nie koniec zmian. Od 1 stycznia
2014 r. w krajach członkowskich zostanie
wprowadzony obowiązek stosowania zasad
20
integrowanej ochrony
roślin przez wszystkich profesjonalnych
użytkowników ś.o.r.
18
Zgodnie z ogólnymi
zasadami
integrowanej
16
ochrony roślin (określonymi w załączniku III
14
do dyrektywy 2009/128/WE) do zwalczania
12
organizmów szkodliwych
przedkładać nale10
ży metody niechemiczne,
jeżeli zapewniają
one ochronę przed
8 organizmami szkodliwymi. Nowe uregulowania będą nakładać na
6
producentów rolnych ograniczenia w stoso4
waniu ś.o.r., szczególnie
tych nieselektyw2 coraz większy nacisk na
nych. Kładzie się
stosowanie alternatywnych
metod ochrony
0
Vaxiplant 1,0 l/ha
8
30
7
% porażonych liści przez
infekcje wtórne
Venturia inaequalis
6
20
5
4
10
3
20
1
0
% porażonej powierzchni
liści przez infekcje wtórne
Venturia inaequalis
Kontrola
Kontrola
Vacciplant
1,0 l/ha
Standardowy
program
fungicydowy
Vaxiplant 1,0 l/ha
tetrakonazol
100 EC 0,6 l/ha
0
liści przez infekcje wtórne
Venturia inaequalis
Kontrola
Mój Sad • 6/2013
dziwemu na pszenicy oraz przeciwko plamistości siatkowej, rynchosporiozie i mączniakowi prawdziwemu na jęczmieniu.
Co to jest laminaryna
i w jaki sposób działa?
Laminaryna jest wyciągiem z morskiego
wodorostu listownicy palczastej (Laminaria
Digitala) i chemicznie jest polisacharydem
zbliżonym budową do celulozy. Po naniesieniu na powierzchnię rośliny laminaryna
jest przez nią odbierana jak atak patogenu
i zaczyna stymulować mechanizmy obronne. Indukuje tak zwaną odporność czynną
w roślinie jeszcze przed zetknięciem się
z nią patogenu. Pobudzona w ten sposób
do reakcji odpornościowych roślina jest
wcześniej „uzbrojona” i przygotowana na
ewentualne porażenie przez patogena. Takie pobudzenie jest potrzebne w sytuacji
zagrożenia, a więc praktycznie prawie zawsze u roślin uprawnych (Z. Fiedorow i wsp.
2004). Dzięki takim działaniom roślina może
sobie sama poradzić z patogenem i choroba nie rozwinie się. Po zastosowaniu środka
Vaxiplant SL/Vacciplant SL roślina zaczyna
uruchamiać mechaniczne i chemiczne mechanizmy obronne. Obrona mechaniczna
polega na odkładaniu lokalnie, w ścianach
komórkowych, grubszej warstwy ligniny,
która ma powstrzymać atak patogenu i jego
przedostanie się do wnętrza rośliny. Chemiczne (systemiczne) mechanizmy obronne polegają na wytwarzaniu przez roślinę
substancji chemicznych szkodliwych dla
patogenu. Są to głównie związki fenolowe,
fitoaleksyny, które mają za zadanie zablokowanie rozprzestrzenianie się patogenu wewnątrz rośliny.
Vaxiplant SL /Vacciplant SL jest induktorem
reakcji odpornościowych w roślinie. Aby
Standardowy
program
fungicydowy
Rys. 5. Porażenie liści przez mączniaka prawdziwego jabłoni (średnia z 3 doświadczeń wykonanych we Francji)
40
35
30
25
%
2
Vacciplant
1,0 l/ha
20
15
10
5
0
Kontrola
Vacciplant 1,0 l/ha
uzyskać odpowiedni poziom skuteczności,
należy go stosować zapobiegawczo, przed
wystąpieniem czynnika chorobotwórczego. Vaxiplant SL/Vacciplant SL jest nowoczesnym preparatem o opatentowanym
bupirymat 0,06 l/ha
mechanizmie działania – jest to produkt na
miarę XXI wieku – w pełni bezpieczny dla
ludzi i środowiska. Do takich preparatów
należeć będzie przyszłość w rolnictwie Unii
Europejskiej.
Terminy stosowania biostymulatora Asahi SL oraz aktywatorów
Arysta LifeScience w uprawie drzew pestkowych i ziarnkowych
Asahi SL 0,5 l/ha lub 0,1%
Goëmar BM 86 3 l/ha
Calibra 2 l/ha
Colorado 5 l/ha
Folical 5 l/ha
InCa 1-1,5 l/ha
Pollinus 1 l/ha
ukazywanie się
pierwszych liści
zielony pąk
różowy, biały pąk
kwitnienie
opadanie płatków
wzrost zawiązków
owocowych
wzrost owoców
po czerwcowym
opadaniu
dorastanie
i dojrzewanie
Zakres działania
Asahi SL
biostymulator wzrostu plonowania roślin
Goëmar BM 86
aktywator kwitnienia i wiązania owoców
Goteo
Calibra
aktywator wzrostu i rozwoju systemu korzeniowego
aktywator wielkości owoców
Colorado
aktywator wybarwienia owoców
Folical
aktywator odżywienia wapniem
InCa
Pollinus
przełomowy system wspierający transport wapnia w roślinie
atraktant owadów zapylających
i ARYSTA SIARKA
Kupując beczkę Captan 80 WG będzie można kupić dwa worki 25 kg
nawozu siarkowego Arysta Siarka w bardzo atrakcyjnej cenie.
Sprzedaż promocyjna będzie prowadzona do wyczerpania
zapasów nawozu Arysta Siarka.
Arysta Siarka to nawóz siarkowy zawierający 80% siarki zalecany do opryskiwania drzew
i krzewów owocowych w dawce 1-4 kg/ha od fazy pękania pąków do fazy różowego pąka.
SIARKA
Arysta
W roku 2013 firma Arysta LifeScience kontynuuje promocję
sprzedaży beczek Captan 80 WG z nawozem siarkowym Arysta Siarka.
Arysta
– promocja 2013!
SIARKA
6/2013 • Mój Sad
3
Asahi SL – rozszerzenie
rejestracji na kolejne gatunki
sadownicze
Dr. inż. Andrzej Jarosz, Arysta LifeScience Polska
Decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (nr R-62/2012 z 30.03.2012 r. oraz R-307/2012 z 19.11.2012 r.) etykieta biostymulatora Asahi SL została rozszerzona o zastosowanie dla nowych roślin sadowniczych. Obecnie biostymulator ten, zgodnie z etykietą, można stosować aż w 11 gatunkach wykorzystywanych w sadownictwie: jabłoni, gruszy, wiśni, czereśni, śliwie, truskawce, malinie, porzeczce czarnej, agreście, borówce
wysokiej oraz aronii. Dodatkowo, etykietę tego produktu rozszerzono o nowe gatunki warzyw i roślin rolniczych.
Asahi SL to nowoczesny biostymulator stosowany powszechnie w sadownictwie, ogrodnictwie i rolnictwie do ochrony roślin przed skutkami wiosennych przymrozków, ale również
w technologii produkcji wielu roślin uprawnych. Dzięki swojemu składowi (pochodne
związków fenolowych, które w naturze występują w roślinach) wpływa bezpośrednio
na procesy życiowe zachodzące w roślinach.
Biostymulator Asahi SL został dogłębnie przebadany zarówno przez polskich, jak i wielu
zagranicznych naukowców od poziomu genu
Jabłoń, grusza
i komórki aż po całą roślinę i efekty widoczne
na polu. Poniżej przybliżę szczegóły dotyczące stosowania tego produktu w poszczególnych uprawach sadowniczych.
Wiśnia, czereśnia, śliwa
l Dawka: 0,6 l/ha.
l Optymalne terminy stosowania. W ramach pod-
l Dawka: 0,6 l/ha.
l Optymalne terminy stosowania. W ramach podstawowego programu stosowa-
stawowego programu stosowania Asahi SL zabiegi należy rozpocząć w fazie zielonego pąka. Opryskiwanie należy przeprowadzić 3 razy w sezonie
(najlepiej łącznie z zabiegami ochrony roślin), nie
częściej jednak, niż co 7–14 dni. Najlepiej opryskiwać w fazach: zielony pąk, początek kwitnienia,
pełnia kwitnienia.
lBiostymulator Asahi SL wpleciony do technologii uprawy jabłoni i gruszy wpływa na:
– lepsze zawiązywanie owoców, przede wszystkim
z pąków centralnych,
– podwyższenie tolerancji pąków na niską temperaturę i inne niekorzystne czynniki,
– efektywniejsze wykorzystanie nawozów pozakorzeniowych,
– utrzymanie drzew w dobrej kondycji,
– jakość zawiązywanych pąków na rok następny,
–wyższą skuteczność przerzedzania chemicznego, a w efekcie większe owoce i wyższy plon
z jednostki powierzchni.
nia Asahi SL zabiegi należy rozpocząć w momencie otwarcia pierwszych kwiatów. Opryskiwanie należy przeprowadzić 3 razy w sezonie (najlepiej łącznie
z zabiegami ochrony roślin), nie częściej jednak niż co 7–14 dni. Najlepiej
opryskiwać od fazy, w której pierwsze kwiaty są otwarte do czasu, gdy
owoc osiąga około 90% typowej wielkości.
l Asahi SL wpleciony do technologii uprawy wiśni, czereśni i śliw wpływa na:
– wzrost liczby zawiązanych owoców,
– wyższy plon owoców z jednostki powierzchni,
– wzrost zawartości cukru w owocach,
– lepszą kondycję drzew i wyższą tolerancję na niską temperaturę i inne niekorzystne czynniki.
Wyniki doświadczeń z użyciem biostymulatora Asahi SL w uprawie wiśni przedstawiono na wykresach 3 i 4.
Wyniki doświadczeń z użyciem biostymulatora Asahi SL w uprawie jabłoni przedstawiono na wykresach
1 i 2.
40,0
0,0
20,9
24,8
Goliany
‘Gala’
22,9
Fertico Goliany
‘Golden Delicious’
26,0
Biotek Gać
‘Gala Royal’
33,5
38,8
Gorzyń
‘Jonagored’
44,8
33,7
Średnia
z 4 lokalizacji
Rys. 2. Średnia masa jabłek z drzew traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: UP Poznań, Fertico, Biotek 2009 r.
190,0
153,3
g
150,0
110,0
144,1
147,0
153,2
145,9
140,7
124,6
%
90,0
70,0
Goliany
‘Gala’
Goliany
‘Golden Delicious’
Gać
‘Gala Royal’
Gorzyń
‘Jonagored’
Średnia
z 4 lokalizacji
13,0
11,8
7,3
‘Łutówka’
9,1
‘Łutówka’
14,6
9,6
Oława
‘Nefris’
13,2
10,8
Brzezna
‘Łutówka’
Biotek, 2010 r.
Średnia
z 4 lokalizacji
kontrola
146,2
112,3
13,5
Rys. 4. Zawartość cukru w owocach wiśni traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: Fertico, Biotek 2010 r.
Asahi SL 3 x 0,6 l/ha
167,1
kontrola
Asahi SL, termin ABC x 0,6 l/ha
17,5
Biotek, Fertico, 2009 r.
kontrola
170,0
130,0
20,0
18,0
16,0
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
+ 22,2%
t/ha
57,5
60,0
t/ha
Asahi SL 3 x 0,6 l/ha
80,0
20,0
Plon ogólny (t/ha)
kontrola
89,5
+ 11,1 t/ha
100,0
Rys. 3. Plon ogólny wiśni traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: Fertico,
Biotek 2009–2010 r.
Zawartość cukru w owocach (%)
14,0
13,0
12,0
11,0
11,0
9,7
10,0
9,0
8,0
7,0
6,0
5,0
Asahi SL, termin ABC x 0,6 l/ha
12,3
12,8
11,7
11,6
9,8
+ 18,4%
Rys. 1. Plon ogólny jabłoni traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: UP
Poznań, Fertico, Biotek 2009 r.
8,6
‘Nefris’ Biotek
‘Łutówka’ Biotek
‘Łutówka’ Fertico
Średnia z 3 lokalizacji
Mój Sad • 6/2013
4
Truskawka
Malina
l Dawka: 0,6 l/ha.
lOptymalne terminy stosowania. W ramach podstawowego programu stosowania
l Dawka: 0,6 l/ha.
l Optymalne terminy stosowania. W ramach podstawowego programu stosowania Asahi SL
Asahi SL zabiegi należy rozpocząć, gdy rośliny wykształcą drugi liść. Opryskiwanie należy przeprowadzić kilka razy w sezonie (najlepiej łącznie z zabiegami ochrony roślin), nie
częściej jednak niż co 7 dni. Najlepiej opryskiwać od fazy rozwiniętego drugiego liścia do
czasu, gdy nasiona są wyraźnie widoczne na tkance dna kwiatowego.
l Asahi SL wpleciony do technologii uprawy truskawki wpływa na:
– wzrost masy jednego owocu,
– wzrost zawartości cukru w owocach,
– wyższy plon owoców z jednostki powierzchni,
– wyższą tolerancję roślin na niską temperaturę i inne niekorzystne czynniki.
zabiegi należy rozpocząć, gdy widoczne są pierwsze płatki kwiatów. Opryskiwać 4 razy
w sezonie, nie częściej jednak niż co 7 dni.
l Asahi SL wpleciony do technologii uprawy malin wpływa na:
– większą masę 1 owocu,
– wyższy plon owoców z jednostki powierzchni,
– wzrost zawartości cukru w owocach,
– lepszą kondycję plantacji, wyższą tolerancję na niekorzystne czynniki.
Wyniki doświadczeń z użyciem biostymulatora Asahi SL
w uprawie malin przedstawiono na wykresach 7 i 8.
Wyniki doświadczeń z użyciem biostymulatora Asahi SL
w uprawie truskawki przedstawiono na wykresach 5 i 6.
Plon ogólny (t/ha)
45,1
39,8
41,7
34,0
25,9
24,0
14,0
4,0
9,6
14,5
14,0
‘Senga Sengana’
UP Poznań
‘Marmolada’
Fertico
29,8
18,3
‘Elkat’
Anadiag
24,4
g
19,0
14,0
9,0
4,0
23,4
15,2
12,3
10,1
‘Senga Sengana’
UP Poznań
Asahi SL, termin ABC x 0,6 l/ha
27,2
‘Marmolada’
Fertico
24,3
17,5
14,6
‘Elsanta’
Biotek
0,3
0,3
‘Polesie’
Biotek
1,7
1,3
‘Polka’
Biotek
‘Maling Seedling’
Fertico
Masa 1 owocu
6,0
20,3
+ 16,0%
29,0
3,7
2,9
‘Canby’
Fertico
Średnia
z 4 lokalizacji
Rys. 8. Masa pojedynczego owocu malin traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: Fertico, Biotek, 2010 r.
kontrola
Masa 1 owocu (g)
5,7
5,5
4,5
4,0
0,0
Średnia
z 4 lokalizacji
Rys. 6. Masa pojedynczego owocu truskawek traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: UP Poznań, Fertico, Biotek i Anadiag, 2009 r.
24,0
6,0
2,0
‘Elsanta’
Biotek
kontrola
Asahi SL, termin ABCD x 0,6 l/ha
7,4
8,0
t/ha
39,8
Asahi SL, termin ABC x 0,6 l/ha
+ 15,1%
t/ha
Plon ogólny (t/ha)
kontrola
54,0
44,0
Rys. 7. Plon ogólny malin traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: Fertico,
Biotek, 2010 r.
+ 0,8 t/ha
Rys. 5. Plon ogólny truskawek traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych:
UP Poznań, Fertico, Biotek i Anadiag, 2009 r.
5,0
kontrola
5,6
5,5
Asahi SL, termin ABCD x 0,6 l/ha
4,9
4,0
3,1
g
4,3
3,9
3,4
2,7
2,4
2,0
‘Elkat’
Anadiag
0,0
Średnia
z 4 lokalizacji
‘Polesie’
Biotek
‘Polka’
Biotek
‘Maling Seedling’
Fertico
‘Canby’
Fertico
Średnia
z 4 lokalizacji
Czarna porzeczka
Rys. 9. Plon ogólny czarnych porzeczek traktowanych Asahi SL w doświadczeniach rejestracyjnych: Fertico, Biotek, 2010 r.
Plon ogólny (t/ha)
10,0
8,9
6,0
6,0
2,0
5,5
6,2
5,2
gramu stosowania Asahi SL zabiegi należy rozpocząć, gdy rośliny wykształcą pierwszy liść. Opryskiwać 1–3 razy w sezonie,
5,5
5,9
6,8
3,9
‘Ben Tirran’
Biotek
‘Titania’
Fertico
‘Tisel’
Fertico
Agrest, borówka wysoka, aronia
l Dawka: 0,6 l/ha.
l Optymalne terminy stosowania. W ramach podstawowego pro-
9,3
8,0
4,0
Wyniki doświadczeń z użyciem biostymulatora Asahi SL
w uprawie czarnej porzeczki przedstawiono na wykresie 9.
kontrola
Asahi SL, termin ABC x 0,6 l/ha
nie częściej jednak niż co 7 dni. Najlepiej przeprowadzić zabiegi
od fazy rozwiniętego pierwszego liścia do czasu, gdy wytworzonych jest 50% owoców.
l Asahi SL wpleciony do technologii uprawy wpływa na:
– wyższy plon owoców z jednostki
powierzchni,
– wzrost zawartości cukru w owocach,
– lepszą kondycję plantacji, wyższą tolerancję na niekorzystne
czynniki.
‘Ben Nevis’
Fertico
Średnia
z 4 lokalizacji
+ 15,3%
zabiegi należy rozpocząć, gdy rośliny wykształcą pierwszy liść. Opryskiwać 2 razy w sezonie, nie częściej jednak niż co 7 dni. Najlepiej przeprowadzić zabiegi od fazy rozwiniętego pierwszego liścia do czasu, gdy wytworzonych jest 50% owoców.
l Asahi SL wpleciony do technologii uprawy wpływa na:
– wyższy plon owoców z jednostki powierzchni,
– wzrost zawartości cukru w owocach,
– lepszą kondycję plantacji, wyższą tolerancję na niekorzystne
czynniki.
t/ha
l Dawka: 0,6 l/ha.
l Optymalne terminy stosowania. W ramach podstawowego programu stosowania Asahi SL
6/2013 • Mój Sad
5
Możliwości poprawy
plonowania truskawek
w uprawach bezglebowych
Dr inż. Piotr Pawlak, dr inż. Beata Kawka, Arysta LifeScience Polska
Rozwijająca się produkcja truskawek w naszym kraju zmusza producentów do poszukiwania nowszych i bardziej wydajnych metod produkcji. Coraz więcej tych roślin uprawia się w rynnach – truskawki
rosną w matach uprawowych (najczęściej w podłożu kokosowym), do
których doprowadzone są kroplowniki (fot. 1). Dzięki możliwości sterowania w ten sposób nawadnianiem i nawożeniem możemy zapewnić
truskawkom odpowiednią ilością wody oraz składników pokarmowych
w zależności od fazy rozwojowej.
Może się wydawać, że w tak dopracowanym technicznie systemie uprawy roślinom
nic więcej już nie potrzeba. To jednak złudne wrażenie. Duży potencjał plonotwórczy
truskawek możemy bowiem jeszcze lepiej
wykorzystać stosując preparaty aktywujące pobieranie składników pokarmowych
oraz intensyfikujące fotosyntezę, które nie
tylko odżywiają rośliny, ale także sterują ich
fizjologią. Pokaz działania tych preparatów
(tab. 1) firma Arysta LifeScience przeprowadziła na plantacji pani Agnieszki Malcherek
w Śmiglu (fot. 2).
Technologia
PhysioActivator™
Ważną część naszej oferty preparatów
wpływających na poprawę jakości owoców
są te oparte na technologii PhysioActivator™. Są one produkowane przez francuską
firmę Goëmar specjalizującą się w wytwarzaniu produktów aktywujących odżywianie
i inne procesy fizjologiczne roślin. Arysta
LifeScience współpracuje w Polsce z firmą
Goëmar od 2001 r. i obecnie mamy w asortymencie około 10 produktów wyproduko-
wanych w oparciu o technologię PhysioActivator™. Ta całkowicie unikatowa i chroniona patentem technologia pozwala na wykorzystanie wyselekcjonowanych składników
aktywnych (tab. 2) uzyskanych z morskiego
wodorostu Ascophyllum nodosum (fot. 3).
Te rosnące w strefie pływów brunatnice,
nieustannie narażone na dynamiczne zmiany środowiska, stanowią niezwykle bogate
źródło substancji fizjologicznie aktywnych
– oligosacharydów, aminokwasów, witamin
i fitohormonów. Ponad trzydziestoletnie doświadczenie pozwoliło firmie Goëmar opracować ich maksymalne wykorzystanie.
Najważniejsze różnice pomiędzy preparatami opartymi na technologii PhysioActivator™ a typowymi nawozami dolistnymi polecanymi w uprawach roślin ogrodniczych:
l kompleksowy wpływ na odżywianie mineralne roślin, w tym aktywacja pobierania
składników pokarmowych z gleby poprzez
stymulację aktywności enzymów odgrywających kluczową rolę w pobieraniu składników pokarmowych z gleby;
l pozytywny wpływ na zawartość chlorofilu
w roślinach i wydajność fotosyntezy;
l pozytywny wpływ na zawartość poliamin,
Tabela 1. Zalecenia stosowania aktywatorów* na plantacji w Śmiglu
Data zabiegu
Dwa tygodnie po posadzeniu
Początek kwitnienia
Pełnia kwitnienia
Produkt
(dawka/ha)
Sposób
aplikacji
Uwagi
Goteo
(5 l na 500 l stężonej
pożywki)
fertygacja
1 lub 2 zabiegi po posadzeniu, zalecane stężenie 0,1%
Goemar BM 86
(3 l/ha)
dolistnie
Wykonać 3 zabiegi: na początku, w pełni i pod koniec
kwitnienia
Calibra
(2 l/ha)
dolistnie
Stymulacja podziałów komórkowych w intensywnie rosnących młodych zawiązkach,
ograniczenie liczby drobnych,
niedorośniętych owoców
Fot. 1. Uprawa truskawek w rynnach
a więc pośrednio na kwitnienie i wiązanie
owoców, co bezpośrednio przekłada się na
wzrost plonu.
Goteo – aktywacja wzrostu
i rozwoju systemu
korzeniowego
Dobrze rozwinięty system korzeniowy, aktywnie pobierający z gleby wodę i składniki
pokarmowe, to podstawa sukcesu w uprawie, również owoców jagodowych. Dzięki
zastosowaniu Goteo rośliny szybciej wznawiają wzrost po posadzeniu lub sprawniej
regenerują system korzeniowy po zaistnieniu warunków stresowych. Goteo przyspiesza rozwój korzeni, szczególnie tych
najcenniejszych, czyli włośnikowych. Dzięki
temu rośliny intensywniej pobierają składniki pokarmowe i wodę z podłoża również
w mniej korzystnych warunkach, np. w temperaturze niższa od optymalnej. Ten bardzo
ciekawy produkt dla producentów truskawek przyspiesza ukorzenianie się sadzonek,
pozwala szybciej zregenerować system
korzeniowy po zimie i utrzymać jego wysoką aktywność w uprawach pod osłonami.
Może być stosowany w formie podlewania,
fertygacji poprzez linie kroplujące, a także
opryskiwania (tylko sadzonki truskawek). Po
preparat można sięgać w celu ukorzenienia
sadzonek, po posadzeniu roślin albo regeneracji systemu korzeniowego.
Goëmar BM 86 – aktywacja
kwitnienia i wiązania
owoców
Zawiązanie optymalnej liczby owoców to
podstawa wysokiego plonu. Goëmar BM
86 zapewnia obfite kwitnienie i zawiązywanie owoców. Na plantacjach, na których stosowano ten produkt obserwowano
również ograniczenie opadania owoców
Koniec kwitnienia
Zawiązywanie pierwszych
owoców
Początek zbiorów
Pełnia zbiorów
* w przypadku stosowania wymienionych aktywatorów w mieszaninie łącznie z nawozami mineralnymi
i środkami ochrony roślin, preparaty te należy dodawać do zbiornika, jako ostatnie (przy włączonym
mieszadle); w przypadku opryskiwania, zabiegi muszą być wykonane w formie oprysku drobnokroplistego, a ilość użytej wody musi zapewnić dokładne pokrycie cieczą całych roślin; należy unikać
łącznego stosowania Goteo z nawozami wapniowymi i o wysokiej zawartości magnezu
Tabela 2. Skład aktywatorów opartych na technologii PhysioActivator™ polecanych
w uprawie truskawek (w % mokrej masy)
Aktywator
Filtrat/homogenat
z alg Ascophyllum nodosum
Składniki mineralne
Gęstość
pH
Goëmar BM 86
GA 142
magnez (MgO) – 4,8%
bor – 2,03%
molibden – 0,024%
1,32
7,6–8,1
Calibra
GA 142
mangan – 1%
cynk – 1%
1,06
2,2–2,7
Goteo
GA 142
fosfor (P2O5) – 13%
potas (K2O) – 5%
1,16
1,6–2,1
Fot. 2. Gospodarze plantacji w Śmiglu – Agnieszka Malcherek i Stanislaw Bogdał
Mój Sad • 6/2013
6
go od pojawienia się pierwszych pąków lub
początku kwitnienia do jego końca.
Calibra – gdy rozmiar
ma znaczenie
Fot. 3. Brunatnica Ascophyllum nodosum
w niekorzystnych warunkach, np. w okresach z wysoką temperaturą powietrza. Po
zastosowaniu aktywatora Goëmar BM 86
rośliny zawiązują nie tylko więcej owoców
(fot. 4), ale są one bardziej kształtne (nawet
w warunkach utrudniających prawidłowe
zapylenie i zapłodnienie dzięki potwierdzonemu naukowo korzystnemu wpływowi preparatu na zawartość poliamin w kwiatach
i owocach). Wysoka zawartość poliamin zapewnia optymalny przebieg procesów związanych z kwitnieniem, zapyleniem, zapłodnieniem i pierwszymi podziałami komórek
w utworzonym zawiązku. Goëmar BM 86
należy stosować w formie oprysku dolistne-
Najbardziej intensywne podziały komórkowe następują w owocach niedługo po ich
zawiązaniu. Dlatego tak ważne jest optymalne ich odżywienie w tej fazie. Zastosowanie aktywatora Calibra nie tylko poprawia
odżywienie mineralne szybko rosnących
zawiązków, ale przede wszystkim intensyfikuje podziały komórkowe. Więcej komórek
w młodych zawiązkach to większe owoce
w trakcie zbioru. Dzięki zastosowaniu Calibry owoce są bardziej wyrównane i większe.
W wielu przypadkach stwierdzano również
bardziej równomierne ich wybarwienie oraz
wyższą zawartość cukrów. Calibra powinna
być stosowana w formie opryskiwania dolistnego od opadnięcia płatków/zawiązania
pierwszych owoców.
InCa – skuteczny
transport wapnia
Aby poprawić zaopatrzenie w wapń tych
części roślin, do których transport wapnia
jest utrudniony stosuje się dolistne nawożenie tym pierwiastkiem. Tradycyjne pozakorzeniowe nawożenie wapniem opiera się
na stosowaniu wysokich dawek nawozów
wapniowych. Skuteczność takiego nawożenia zależy w dużym stopniu od dokładności
wykonania zabiegu, w przypadku niektórych
upraw konieczne jest również częste ich
powtarzanie, ponieważ tradycyjne nawozy
Fot. 4. Po zastosowaniu aktywatora Goëmar BM 36 rośliny zawiązują więcej owoców,
fot. 1, 2, 4 D. Łabanowska-Bury
które są bardziej kształtne
wapniowe nie wpływają na transport wapnia
w obrębie rośliny, a zwiększanie dawek nie
zawsze prowadzi do wzrostu efektywności
nawożenia, czyli do zapewnienia optymalnego zaopatrzenia w wapń owoców, młodych liści i innych intensywnie rosnących
części rośliny.
Innowacyjnym produktem na rynku, który
aktywnie wspomaga transport wapnia na
poziomie komórkowym jest InCa™ – nawóz
dolistny oparty na przełomowej, chronionej
patentem technologii CaT niezwykle skutecznie wspomagającej transport wapnia na
poziomie komórkowym poprzez istniejące
w obrębie błon komórkowych tzw. kanały
wapniowe. Technologia CaT bazuje na wykorzystaniu naturalnych związków o budowie podobnej do auksyn, aktywujących kanały wapniowe. Dzięki badaniom naukowym
wiadomo, że auksyny odgrywają ważną rolę
w transporcie wapnia na poziomie komórkowym – mechanizm ten jest określany jako
pompa wapniowo-auksynowa. InCa™ aktywując transport wapnia na poziomie komórkowym tym samym zapewnia, że składnik
ten dotrze tam, gdzie jest potrzebny. Dzięki
technologii CaT transport wapnia na poziomie komórkowym jest 20–50 razy bardziej
efektywny w porównaniu z tradycyjnymi
technologiami.
Kompleksowy program stosowania preparatów poprawiających jakość owoców w uprawie truskawek
Cel traktowania
Nazwa środka i dawka
Terminy zabiegów i uwagi
PO POSADZENIU
Stymulacja wzrostu i rozwoju systemu korzeniowego,
przyspieszenie wznowienia wzrostu po posadzeniu, bardziej
aktywne pobieranie składników pokarmowych.
Goteo
3 l/ha lub 0,1%
Stosować wraz z podlewaniem – fertygacja. Pierwszy zabieg wykonać po posadzeniu
roślin, kolejny 2 do 3 tygodni później. W przypadku stosowania wraz z pożywką nie mieszać
z nawozami wapniowymi.
POCZĄTEK WEGETACJI
Ułatwienie regeneracji po zimie i szybszy start wiosną, również
przeciwko skutkom wiosennych przymrozków.
Asahi SL
0,6 l/ha
Wykonać 1 lub 2 zabiegi w odstępie 2 tygodni.
Interwencyjnie: zabieg wykonywać 1–3 dni przed spodziewanym przymrozkiem, a kolejny
nie wcześniej niż po 7–10 dniach. Po wystąpieniu niespodziewanego przymrozku zabieg
wykonać po odzyskaniu aktywności fizjologicznej roślin, a kolejny – nie wcześniej niż po
7–10 dniach.
KWITNIENIE
Intensywne kwitnienie, poprawa efektywności zapłodnienia
i wiązania owoców.
Goëmar BM 86
3 l/ha
Opryskiwać w trakcie kwitnienia. Najlepsze efekty daje wykonanie 3 zabiegów: na początku,
w pełni i pod koniec kwitnienia.
W przypadku stosowania w mieszaninie z innymi środkami preparat Calibra dodawać do
zbiornika jako ostatni, ciągle mieszając.
Ograniczenie wpływu niekorzystnych warunków pogodowych
na kwitnienie i wiązanie owoców, również przeciwko skutkom
wiosennych przymrozków.
Asahi SL
0,6 l/ha
Zalecenia podobne jak w przypadku wcześniejszych zabiegów.
Bardzo dobre efekty daje łączne stosowanie Asahi SL z nawozem Goëmar BM 86
w zalecanych dawkach i terminach.
Zwabienie pszczół i innych owadów zapylających do kwiatów (te
u truskawki są mało atrakcyjne dla owadów). Poprawa zapylenia
kwiatów – wyższy plon, bardziej kształtne owoce.
Pollinus
1 l/ha
Opryskiwać wczesnym przedpołudniem w ciepły, bezdeszczowy i bezwietrzny dzień
w czasie ładnej pogody, sprzyjającej oblotowi pszczół. Najlepiej na początku i w pełni
kwitnienia. Nie stosować w mieszaninach ze środkami ochrony roślin. Zabieg polecany
w uprawie pod osłonami (tunele niskie).
Stymulacja pobierania i transportu wapnia do zawiązków
w najwcześniejszych fazach ich rozwoju.
InCa
1-1,5 l/ha
Wykonać pierwsze opryskiwanie na początku kwitnienia, kolejne powtarzać co 2 tygodnie.
WZROST I DOJRZEWANIE OWOCÓW
Stymulacja podziałów komórkowych w intensywnie rosnących
młodych zawiązkach, poprawa odżywienia młodych owoców,
ograniczenie liczby drobnych, niedorośniętych owoców
Calibra
2 l/ha
Wykonać 3 zabiegi, rozpoczynając gdy widoczne są pierwsze owoce, kolejne co 10–15 dni.
W przypadku stosowania w mieszaninie z innymi środkami preparat Calibra dodawać do
zbiornika, jako ostatni, ciągle mieszając.
Poprawa odżywienia owoców i optymalne zaopatrzenie
rosnących owoców w wapń, zapewnienie wyższej trwałości
pozbiorczej.
Folical
3-5 l/ha
Wykonać 3 zabiegi w trakcie wzrostu i dojrzewania owoców.
W przypadku stosowania w mieszaninie z innymi środkami preparat Folical dodawać do
zbiornika jako ostatni, ciągle mieszając.
Poprawa zaopatrzenia w wapń rosnących owoców, zapewnienie
wyższej trwałości pozbiorczej.
Efektywne pobieranie i transport wapnia do rosnących
i dojrzewających owoców, poprawa trwałości pozbiorczej.
Fruton Calcium
5 l/ha
InCa
1-1,5 l/ha
2 lub 3 opryskiwania w trakcie wzrostu i dojrzewania owoców.
Kontynuować opryskiwanie rozpoczęte na początku kwitnienia, wykonując kolejne zabiegi
co 2 tygodnie (łącznie 3 lub 4 zabiegi).
6/2013 • Mój Sad
7
Przyczyny niedoborów
wapnia w produkcji
sadowniczej – wyniki ankiety
Małgorzata Krawczyk, Arysta LifeScience Polska
Chociaż o niedoborze wapnia i nawożeniu pozakorzeniowym tym składnikiem wiele się pisze i mówi, temat ten pozostaje niewyczerpany. Rola
wapnia w fizjologii roślin wzrasta wraz z intensyfikacją produkcji sadowniczej, gdyż jest on jednym z najważniejszych pierwiastków biorących
udział w wielu procesach fizjologicznych i przemianach, a jego niedobór wpływa jednocześnie na kondycję całej rośliny. Jak więc efektywnie
dostarczać wapń? Aby poznać odpowiedź na to pytanie firma Arysta LifeScience w sezonie 2012 przeprowadziła wśród sadowników ankietę na
temat zwyczajów dotyczących nawożenia wapniem.
Ankieta składała się z 23 pytań i pozwoliła na
drobny wgląd w strukturę polskich gospodarstw sadowniczych (powierzchnię upraw)
oraz stosowanych preparatów wzbogacających owoce w wapń. Wśród ankietowanych
przeważali właściciele gospodarstw o powierzchni 5–10 ha. Dominującym gatunkiem
okazały się jabłonie (uprawiane w 100%
gospodarstw), a w dalszej kolejności grusze
(34%), wiśnie (32%), czereśnie 18%, śliwy
(12%), porzeczki (8%) i truskawki (6,5%).
Wapń a kwasowość gleb
Wapń ma istotny wpływ na kwasowość gleb.
Jest dominującym kationem w kompleksie
sorpcyjnym, a także w roztworze glebowym.
Jednak nawet dość wysoka zawartość tego
pierwiastka nie gwarantuje dostatecznego
pobierania go przez rośliny. Niedobory wapnia występują przy pH gleby poniżej 5, kiedy
jest on blokowany przez jony glinu, żelaza
i manganu. (właściwe pH wpływa również
na dostępność innych składników pokarmowych z gleby).
Aby zaspokoić potrzeby rośliny, odczyn gleby powinien odpowiadać uprawianemu gatunkowi, a wymagane stężenie w roztworze
glebowym musi być wielokrotnie większe od
jej potrzeb metabolicznych.
Z danych opublikowanych przez IUNG
w Puławach wynika, że od wielu lat udział
gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych przekracza w Polsce średnio 50% powierzchni użytków rolnych. Istnieją jednak i takie obszary,
gdzie gleby najsilniej zakwaszone stanowią
ponad 80% powierzchni (rys. 1). W tych rejonach częstość narażenia na większe ilości aktywnych form metali jest większa niż
na glebach o optymalnym odczynie. W rejonach typowo sadowniczych udział gleb
kwaśnych przekracza 60%. Kontrolowanie
kwasowości gleby jest więc podstawowym
krokiem na drodze do produkcji owoców
wysokiej jakości.
Większość ankietowanych (54%) wykonywała analizę chemiczną gleby co 2 lub 3
lata, zaś wapnowanie najwięcej producentów przeprowadzało co 3 lata. (rys. 2 i 3).
Tylko niewielka grupa sadowników robi analizy i wapnowanie gleby co roku.
Oczywiście potrzeba wapnowania zależy od
rodzaju gleby. Te piaszczysto gliniaste oraz
płowe są ubogie w ten pierwiastek, kwaśne
lub bardzo kwaśne i wymagają wapnowania
nawet co roku. Gleby ciężkie, o unormowanym pH (w Polsce tylko 5–8%) nie wymagają tak częstego dostarczania wapnia, jednak
i w ich przypadku potrzebna jest coroczna
analiza chemiczna. Wystarczy bowiem mokry rok lub śnieżna zima i na skutek wymyRys. 2. Częstość wykonywania analizy chemicznej gleby przez ankietowanych sadowników
Rys. 3. Częstość wapnowania gleby przez ankietowanych sadowników
Rys. 1. Regionalne zróżnicowanie odczynu
gleb w Polsce*
Rys. 4. Cechy owoców, na które wpływa wapń
pomorskie
warmińsko-mazurskie
zachodnio-pomorskie
podlaskie
kujawsko-pomorskie
mazowieckie
lubuskie
wielkopolskie
łódzkie
dolnośląskie
opolskie
lubelskie
świętokrzyskie
śląskie
małopolskie
20-40
41-60
podkarpackie
61-80
% gleb bardzo kwaśnych i kwasnych
* źródło Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze
wania obniża się zawartość wapnia dostępnego w glebie.
Rys. 5. Liczba zabiegów wapniowych w roku
zależnie od wielkości gospodarstwa
Wpływ wapnia
na jakość owoców
Pierwiastek ten odpowiada m.in. za jędrność owoców, gdyż jest składnikiem budulcowym ścian komórkowych, związków
pektynowych (protopektyn) oraz blaszki
środkowej. Wpływa również na właściwą
gospodarkę hormonalną roślin. Ponadto
kontroluje strukturę i funkcjonowanie błon
cytoplazmatycznych oraz organelli, czyli jądra i mitochondriów. Jest odpowiedzialny
za prawidłowy podział komórek, ich wzrost
oraz funkcjonowanie. Wapń jest składnikiem
enzymów oddechowych: przy niskiej jego
zawartości przechowywane owoce intensywniej oddychają, a co za tym idzie – szybciej tracą turgor, czyli jędrność powodowaną wysyceniem wodą. Wapń zapobiega
również występowaniu chorób przechowalniczych jabłek, tj. gorzkiej plamistości podskórnej czy rozpadowi mączystemu. Dzięki
temu pierwiastkowi zwiększa się jędrność
oraz trwałość owoców truskawek i malin,
a ogranicza „sokowanie” owoców wiśni
i czereśni oraz ich pękanie.
W naszej ankiecie postawiliśmy pytanie: na
jakie cechy owoców i roślin wpływa wapń,
jako składnik odżywczy? Większość odpowiadających (rys. 4) za najpoważniejszy
skutek niedoboru wapnia w uprawach sadowniczych uznała występowanie gorzkiej
plamistości podskórnej. Trzeba dodać, że
ta choroba to także skutek zachwianego
stosunku proporcji potasu do wapnia w glebie. Na przykład w regionie grójeckim ponad 60% gleb ma wysoką zawartość potasu (pierwiastka antagonistycznego wobec
wapnia), co potęguje problem pobierania
wapnia. Proporcja K : Ca powinna być jak
najniższa, najlepiej <10, ponieważ w końcowym etapie wzrostu owoców następuje
najbardziej intensywny przyrost ich masy
Rys. 6. Średnia liczba zabiegów wapniowych
w sezonie w rozdzieleniu na gatunki
owoców i wtedy dochodzi do rozcieńczenia
zgromadzonego w nich wapnia oraz wzrostu proporcji K do Ca. Optymalna proporcja
tych pierwiastków w czasie zbiorów powinna wynosić 25–30.
Jako kolejne cechy jakościowe, na które
wpływa odżywienie wapniem, ankietowani
wymienili również „lepsze przechowywanie
i jędrność, wybarwianie i pękanie owoców”.
Jak sadownicy stosują
nawozy wapniowe?
Aby zapobiec skutkom niedoboru wapnia
w roślinie sadownicy stosują różne programy dolistnego nawożenia tym składnikiem.
Z ankiety wynika, że w gospodarstwach
o powierzchni powyżej 10 ha, producenci
wykonują 7 zabiegów pozakorzeniowymi
nawozami wapniowymi w sezonie, ale wraz
z wielkością gospodarstwa ta liczba jest coraz mniejsza (rys. 5).
Najwięcej uwagi sadownicy poświęcają jabłoniom (średnio 7 zabiegów w sezonie),
gdyż aż 98% ich upraw było wśród ankietowanych objęte zabiegami. W przypadku
truskawki było to odpowiednio średnio 4,2
zabiegu i 68% upraw, a wiśni – 3,6 zabiegu
i około 70% upraw. W przypadku pozostałych
gatunków sadowniczych (malina, czereśnia,
porzeczka, śliwy) tylko 35–40% nawożono
pozakorzeniowe wapniem, średnio w 2–3,5
zabiegach w sezonie (rys. 7). Co ciekawe, bardzo wrażliwa na niedobór wapnia kapusta pekińska deklarowana była jako uprawa nawożona w ten sposób wapniem przez wszystkich
ją uprawiających (2 zabiegi w sezonie).
8
Rys. 7. Procent upraw opryskiwanych preparatami wapniowymi
Mój Sad • 6/2013
Rys. 9. Najczęściej stosowane preparaty
wapniowe do nawożenia pozakorzeniowego
Rys. 8. Fazy, w których ankietowani sadownicy rozpoczynali nawożenie pozakorzeniowe
jabłoni wapniem
końca czerwca. Dzieje się tak dlatego, że
pierwiastek ten jest w roślinie mało ruchliwy
i jest intensywnie pobierany przez owoce
tylko przez krótki okres wzrostu zawiązków.
Co to jest InCa?
W przypadku jabłoni 86% ankietowanych
zadeklarowało rozpoczynanie nawożenia
dolistnego preparatami wapniowymi w fazie (rys. 8), gdy zawiązki mają średnicę 10–
15 mm, 35% – zaraz po kwitnieniu, a tylko
15% – przed kwitnieniem. Tymczasem bardzo ważne jest, aby nawożenie wapniem
rozpocząć jak najwcześniej, nawet w okresie kwitnienia. Wykonane w tym czasie zabiegi skutecznie likwidują niedobory tego
składnika w młodych liściach i kwiatach,
zmniejszając konkurencję o wapń pomiędzy
poszczególnymi częściami drzewa. Dzięki
zlikwidowaniu deficytu wapnia w liściach,
lepiej się one rozwijają, produkują więcej
asymilatów, co skutkuje lepszym odżywieniem i wzrostem owoców. Ilość tego składnika dostępnego w glebie ma duży wpływ
na jego zawartość w owocach, ale tylko do
Jednym z innowacyjnych rozwiązań jest
InCa – preparat aktywujący transport wapnia w roślinie. Działanie tego produktu jest
oparte na mechanizmie wspomagania
transportu wapnia na poziomie komórkowym poprzez istniejące w obrębie błon komórkowych tzw. kanały wapniowe. Transport ten jest wspomagany przez auksyny,
które, wzmagają depolaryzację błony cytoplazmatycznej i zwiększają szybkość przemieszczania się kationów wapnia. Transport
taki wymaga nakładu energii.
InCa zapewnia:
l bardziej efektywny transport wapnia w roślinie w porównaniu z tradycyjnymi nawozami;
l właściwe zaopatrzenie w wapń tych części rośliny, do których transport jest utrudniony (owoce, młode liście i inne intensywnie rosnące);
l wyższą zdolność przechowalniczą i dłuższą trwałość rozbiorczą;
l ograniczenie wpływu czynników stresowych na wzrost i plonowanie roślin.
Rys. 10. Średnia ocena skuteczności stosowanych preparatów wapniowych*
Rys. 11. Średnia ocena preparatu InCa wystawiona przez stosujących go sadowników*
* skala: 1 – brak skutków działania, 2 – minimalne
skutki działania, 3 – dobra skuteczność, 4 – bardzo dobra skuteczność
* skala: 1 – bardzo zła, 5 – bardzo dobra
Kwitnienie to najlepszy moment do użycia
preparatu InCa, ponieważ jest on bezpieczny dla młodych liści (nie parzy ich), a jego
działanie w tym okresie jest najbardziej efektywne (pod warunkiem, że pH gleby jest odpowiednie, a jej zasobność w jony wapnia
– wystarczająca).
Nasi ankietowani do nawożenia pozakorzeniowego wapniem (rys. 9) najczęściej sięgali
po chlorek wapnia i saletrę wapniową. Oba
te produkty najlepiej jest jednak stosować
w późniejszym okresie wzrostu roślin, gdyż
mogą powodować poparzenia liści.
Ocena preparatów wapniowych dostępnych na rynku
W ocenie ankietowanych sadowników, InCa
to jeden z najdroższych, ale jednocześnie
najskuteczniejszy preparat wapniowy dostępny w Polsce (rys. 10). Aż 80% producentów, którzy mieli okazję go zastosować
zaobserwowało w przypadku owoców ich
lepsze przechowywanie, 66% odnotowało
na nich mniej objawów chorób przechowalniczych, 48% – poprawę wybarwienia, 36%
– poprawę jędrności, a 21% – przyśpieszenie zbiorów. Średnia ocena wystawiona
preparatowi InCa (pytanym zaproponowano
skalę od 0 do 6 – rys. 11) to 4,3 za jakość
i nowatorskie rozwiązanie, a tylko 2,3 – za
cenę. 84% sadowników, którzy używali tego
preparatu zadeklarowało jednak, że będzie
go stosować także w przyszłości.
Wnioski z ankiety
Fakt postępującego zakwaszenia gleb
w Polsce jest w dużej mierze przyczyną
występowania niedoborów wapnia w roślinach sadowniczych, a to nie pozwala na
skuteczne działanie takich produktów jak
InCa. Oprócz problemu kwaśnych gleb,
producenci owoców zbyt późno zaczynają stosować pozakorzeniowe nawożenie
wapniowe i tym samym tracą szanse wykorzystania krótkiego okresu, kiedy transport
wapnia z gleby do rosnących zawiązków
owoców jest możliwy. Sadownikom brakuje
wiedzy na temat innowacyjnych rozwiązań
w dziedzinie pozakorzeniowego nawożenia
wapniem roślin, choć są zainteresowani tym
tematem.
Złożoność problemu nawożenia wapniem
wymaga, aby brać pod uwagę wszystkie
czynniki wpływające na odżywienie wapniem roślin: kondycję i zasobność gleby,
nawożenie mineralne dostosowane do potrzeb, wilgotność gleby i intensywność opadów, wiek i intensywność wzrostu roślin,
wielkość owocowania oraz przebieg warunków pogodowych w sezonie wegetacyjnym.
Goteo do poprawy jakości
sadowniczego
materiału szkółkarskiego
Dr inż. Maria Buczek, Sadowniczy Zakład Doświadczalny Instytutu Ogrodnictwa Brzezna
Czynnikiem decydującym o powodzeniu upraw sadowniczych jest ich wczesne wchodzenie w okres owocowania oraz wysokość i jakość uzyskiwanych plonów. Największe znaczenie, szczególnie w pierwszych latach po założeniu plantacji, ma jakość materiału szkółkarskiego (drzewek, krzewów, truskawek). Decyduje o niej m.in. dobrze rozwinięty system korzeniowy oraz prawidłowo wykształcona część nadziemna, właściwa dla danego gatunku – z optymalną liczbą pędów, liści oraz wysokością pędów.
W Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym
Instytutu Ogrodnictwa w Brzeznej od wielu
lat prowadzone są doświadczenia mające na
celu optymalizację warunków rozmnażania
i ukorzeniania różnych gatunków roślin sadowniczych. Jakość uzyskiwanych sadzonek
zależy od zastosowanej technologii produkcji
(in vitro, ukorzenianie sadzonek zielnych, półzdrewniałych, zdrewniałych, sadzonki rozłogowe, odkłady i inne, w zależności od gatunku rozmnażanej rośliny) oraz od warunków
w czasie ukorzeniania i wzrostu roślin.
W produkcji polowej ważne jest odpowiednie przygotowanie gleby, odchwaszczanie,
zapewnienie optymalnego pH, nawożenie doglebowe, dokarmianie dolistne oraz
zastosowane zabiegi pielęgnacyjne i ochrona roślin. W uprawie pojemnikowej znaczenie ma użycie odpowiednio przygotowanego dla danego gatunku podłoża, optymalne
nawożenie i pielęgnacja w czasie wzrostu.
W celu poprawy jakości produkowanych
sadzonek od wielu lat w doświadczeniach
oraz nasadzeniach produkcyjnych (mateczniki, szkółki) stosowane były różne
stymulatory pozwalające na ograniczenie
stresu związanego z przesadzaniem roślin,
niekorzystnymi warunkami w czasie ich
wzrostu (susza, zalewanie) oraz zbyt dużymi różnicami warunków po przeniesieniu
ich z fitotronu do szklarni lub po przesadzeniu na plantację w pole. W doświadczeniach stosowano z dobrym skutkiem
kwasy humusowe, biostymulatory, stymulator Asahi SL, Tytanit oraz różne preparaty
oparte na homogenacie z alg morskich.
Doświadczenia z Goteo
W 2012 roku przeprowadzono szereg doświadczeń z zastosowaniem nawozu organiczno-mineralnego Goteo, opartego na
koncentracie z alg morskich z dodatkiem
fosforu i potasu. Nawóz stosowano do podlewania roślin dwukrotnie, pierwszy raz około 7 dni po przesadzeniu z wielodoniczek
do doniczek lub w pole, a następnie około
2 tygodnie później. Rośliny podlewano roztworem preparatu o stężeniu 0,1%. Badania
prowadzono na: dwóch odmianach malin
(‘Polka’ i ‘Laszka’) w produkcji polowej i doniczkowej, czterech odmianach truskawki
w doniczkach oraz przy produkcji podkładki
dla czereśni ‘GiSelA 5’ rozmnażanej metodą
kultur tkankowych (in vitro). Przy przesadzaniu roślin z wielodoniczek do doniczek oraz
6/2013 • Mój Sad
9
Goteo
Goteo
kontrola
a
Goteo
kontrola
b
Fot. 1. Wpływ preparatu Goteo na rozwój systemu korzeniowego i części nadziemnej podkładki
‘GiSelA 5’ w uprawie pojemnikowej (a) i samej jej części nadziemnej (b)
kontrola
Fot. 2. Wpływ preparatu Goteo na rozwój systemu korzeniowego podkładki ‘GiSelA 5’ w uprawie
polowej
Goteo
kontrola
Fot. 3. Wpływ preparatu Goteo na rozwój systemu korzeniowego i części nadziemnej sadzonek
maliny ‘Polka’
Tabela 1. Wpływ preparatu Goteo na wzrost podkładki ‘GiSelA 5’ w warunkach polowych
Kombinacja
Średnica szyjki
korzeniowej
(mm)
Długość części
nadziemnej
(cm)
Średnia masa
korzeni
(g)
Średnia masa
części nadziemnej
(g)
Kontrola
10,55
88,07
25
33
Goteo
9,44
76,96
29
29
Tabela 2. Wpływ preparatu Goteo na wzrost maliny ‘Laszka’ i ‘Polka’ w uprawie doniczkowej
Kombinacja
Średnia
wysokość
roślin (cm)
Średnia
liczba liści
(szt.)
Średnica szyjki Średnia masa
korzeniowej
części
(mm)
nadziemnej (g)
Zawartość
chlorofilu
(%)
Odmiana
‘Laszka’ ‘Polka’ ‘Laszka’ ‘Polka’ ‘Laszka’ ‘Polka’ ‘Laszka’ ‘Polka’ ‘Laszka’ ‘Polka’
Kontrola
10,63
10,94
11,16
10,80
2,87
2,91
51,3
47,9
37,31
38,15
Goteo
14,87
15,02
13,08
13,52
3,46
3,38
74,2
75,4
39,18
41,00
kontrola
Rys. 1. Wpływ preparatu Goteo na średnią masę systemu korzeniowego truskawek
9
kontrola
Goteo
8
7
6
4
3
2
1
0
Fot. 4. Wpływ preparatu Goteo na rozwój systemu korzeniowego i części nadziemnej sadzonek
truskawek odmiany ‘Elsanta’ fot. 1–4 M. Buczek
przeniesieniu ich z fitotronu (gdzie miały
bardzo stabilne parametry środowiska) do
szklarni rośliny narażone są na stres związany z przesadzeniem oraz zmianą warunków
wzrostu.
Podkładka ‘GiSelA 5’
(g) 5
‘Honeoye’
‘Elsanta’
‘Elkat’
‘Selva’
Goteo
Prowadzone na bieżąco obserwacje roślin
wskazywały na pozytywny wpływ zastosowanego preparatu na ich kondycję, wzrost
oraz zawartość chlorofilu w liściach. Większe różnice w wyglądzie (pomiędzy kontrolą,
a roślinami podlewanymi nawozem) obserwowano w uprawie doniczkowej (fot. 1), natomiast mniejsze w uprawie polowej (fot. 2).
Średnia masa korzeni podkładki ‘GiSelA 5’
w kombinacji podlewanej nawozem Goteo
była większa o około 16% w porównaniu do
kontroli, a system korzeniowy charakteryzował się dużą ilością korzeni włośnikowych
(tab. 1).
Maliny
W tabeli 2. umieszczono średnie z przeprowadzonych pomiarów i obserwacji na sadzonkach maliny odmian ‘Polka’ i ‘Laszka’,
rozmnażanych in vitro, a następnie sadzonych do doniczek i stanowiących materiał
najwyższej jakości pod względem zdrowotności, tzw. elitarny (fot. 3). Zastosowany nawóz miał istotny wpływ na poprawę jakości
sadzonek, tj. wielkości roślin, zarówno części nadziemnej, jak i systemu korzeniowego
oraz zawartości chlorofilu w liściach.
4
3
2
1
0
10
1
‘Honeoye’
‘Elsanta’
‘Elkat’
‘Selva’
0
Mój Sad • 6/2013
‘Honeoye’
2
1
‘Honeoye’
‘Elsanta’
‘Elkat’
kontrola
8
8
9
Goteo
kontrola
kontrola
Goteo
8
7
6
‘Selva’
‘Selva’
9
9
‘Elkat’
Rys. 3. Wpływ preparatu Goteo na średnicę szyjki korzeniowej sadzonek truskawek
Rys. 2. Wpływ preparatu Goteo na średnią masę części nadziemnej truskawek
0
‘Elsanta’
(mm)
Goteo
(g) 5
7
7
6
5
6
4
4
5
3
3
4
2
3
1
2
0
2
1
‘Honeoye’
‘Elsanta’
‘Elkat’
0
‘Selva’
‘Honeoye’
‘Elsanta’
‘Elkat’
‘Selva’
1
0 4. Wpływ preparatu Goteo na średnią
Rys.
‘Honeoye’
‘Elsanta’
masę systemu korzeniowego sadzonek malin
8
7
kontrola
Goteo
6
5
4
3
‘Polka’
‘Laszka’
materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych można zauważyć już na podstawie
obserwacji wzrostu roślin, bez konieczności wykonywania szczegółowych pomiarów oraz obserwacji. Większa masa części
nadziemnej większości badanych gatunków
i odmian oraz zdecydowanie lepiej rozwinięty system korzeniowy z dużą ilością korzeni
włośnikowych, większa średnica szyjki korzeniowej uzyskanych sadzonek pozwalają
na wyższą ocenę ich jakości.
rozwój 8systemu korzeniowego
(fot. 4, rys.
kontrola
1–3). 7
Kolejnym gatunkiem, na którym badano
kontrola nawozu
GoteoGoteo była
wpływ zastosowania
truskawka. Doświadczenie prowadzono
na ukorzenianych w doniczkach sadzonkach czterech odmian: ‘Elkat’, ‘Elsanta’,
‘Honeoye’ oraz ‘Selva’ (tab. 3). Zastosowanie nawozu miało istotny wpływ na wzrost
roślin (liczbę liści, ich masę, średnicę szyjki korzeniowej), zawartość chlorofilu oraz
9
8
7
6
(g) 5
4
3
2
1
0
Truskawka
‘Selva’
‘Elkat’
Goteo
6
5
Wnioski
4
3
Na podstawie
przeprowadzonych badań
2
można1 stwierdzić, że stosowanie nawozu
0
Goteo stymulującego
rozwój systemu korze-
‘Polka’
‘Laszka’
niowego roślin, jest celowe zarówno w produkcji polowej, jak i doniczkowej sadzonek.
Efekty użycia tego nawozu w produkcji
Tabela2 3. Wpływ zastosowania preparatu Goteo na wzrost truskawek: ‘Elkat’ (A), ‘Elsanta’ (B), ‘Honeoye’ (C) i ‘Selva’ (D) w uprawie doniczkowej
1
Kombinacja
0
Średnia masa liści
(g)
‘Honeoye’
Liczba liści
(szt.)
‘Elsanta’
A1)
B2)
C3)
kontrola
8
Kontrola
4,04
6,36
4,60
7
Goteo
6
Goteo
4,97
8,98
4,47
5
1)
‘Elkat’,4 2) ‘Elsanta’, 3) ‘Honeoye’, 4) ‘Selva’
3
2
1
0
‘Elkat’
Średnica szyjki korzeniowej (mm)
‘Selva’
Masa korzeni
(g)
Zawartość chlorofilu
(%)
Odmiana
D4)
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
D
4,91
4,3
5,0
4,5
5,9
7,72
8,51
7,61
7,03
6,82
6,75
4,18
3,35
26,73
30,85
41,87
40,97
5,14
4,65
6,95
4,8
6,1
8,20
9,89
7,88
7,53
8,45
7,50
4,72
3,68
27,86
33,32
42,39
40,30
Owoce w płynie z procentami
‘Polka’
‘Laszka’
Prof. dr Andrzej Sadowski
Owoce należy spożywać w każdej postaci, również w formie napojów rozweselających, zwanych popularnie
nalewkami. Ich sporządzaniem zajmuję się od prawie 50 lat. Niekiedy korzystałem z porad osób bardziej
doświadczonych, jednak najczęściej uczyłem się metodą prób i błędów. Stopniowo też rozszerzałem asortyment, udoskonalałem receptury, spróbowałem stworzyć nowe produkty na bazie owoców dotychczas
niewykorzystywanych. Testowałem przygotowanie nalewek z ponad 15 różnych gatunków owoców. W tym
opracowaniu omówię tylko najlepsze i dobrze sprawdzone.
Zasady ogólne
n Do przyrządzania nalewek należy używać
owoców najwyższej jakości. Specyficzne
wymagania dotyczące stanu dojrzałości zostaną zawarte w opisie odpowiednich nalewek. Owoce powinny być świeże, a wyjątek
stanowią suszone owoce jałowca. Najlepiej
zbierać owoce osobiście, selekcjonując najlepsze egzemplarze.
n Do zalewania owoców stosuję zwykle alkohol 40–45%, tj. zwykłą czystą wódkę.
Mieszanki wódki z 95% spirytusem – o zawartości 65–70% alkoholu – używa się tylko
do zalewania orzechów. Owoce zalewa się
alkoholem, tak aby były zupełnie nim pokryte. Większymi ilościami alkoholu zalewa się
owoce suszone lub drylowane wiśnie. Naczynia (słoiki, gąsiory) należy szczelnie zamknąć, aby alkohol nie parował, a na dłuższy
„postój” wskazane jest nawet uszczelnienie
pokrywek przy pomocy tekstylnego plastra
(„leukoplastru”).
n Czas dojrzewania nalewki – od zalania
owoców alkoholem do ściągnięcia ekstraktu
– zależy od gatunku owoców i w przypadku
niektórych musi być ściśle przestrzegany.
n Owocowa nalewka powinna być, moim
zdaniem, nie za słodka i nie za mocna. Nadmiar cukru lub alkoholu tłumi naturalny smak
owoców. Nalewki przemysłowe, dostępne
w sklepach, są zwykle przesłodzone. Wyjątek stanowi jałowcowa, która powinna mieć
moc typowej wódki (ok. 40%) oraz orzechowa, która powinna być też mocna i jednocześnie słodsza.
n Nalewki z owoców kwaśnych lub cierpkich
(wiśnie, porzeczki, aronia, dereń) wymagają
rozcieńczenia; odpowiednia procedura będzie omówiona w recepturze nalewek porzeczkowych.
n Aby nie marnować alkoholu, który przenika
do zalewanych owoców, a także maksymalnie wykorzystać sok z nich, można – po zlaniu alkoholowej zalewy – wycisnąć sok z pozostałych owoców (wiśni, porzeczek, aronii,
derenia, jagód) na sicie, a następnie zalać
je zgniecione niewielką ilością przegotowanej ciepłej wody w wysokim garnku. Zalane
owoce wygniatamy ubijakiem do ziemniaków
i cedzimy znowu przez sito. Odcedzone płyny są z reguły mętne. Wymagają filtrowania,
jeżeli nalewka ma być klarowna. Sączymy,
więc ten dodatkowy ekstrakt najpierw przez
watę na lejkach, a następnie przez filtry do
kawy. Jest to czynność najbardziej kłopotliwa i czasochłonna, ponieważ wata i sączki
szybko się zatykają i trzeba je wielokrotnie
zmieniać, wyciskając zużyte – żeby się nic
nie zmarnowało! Klarowne przesącze dodaje się do poprzednio ściągniętego ekstraktu
(pierwotnej zalewy).
n Część przefiltrowanego ekstraktu można
użyć do sporządzania syropu służącego do
dosładzania. Ostatnio do dosładzania nalewek – wiśniowej, porzeczkowej, malinowej,
aroniowej, jagodowej – wolę jednak używać
naturalnego syropu, uzyskanego przez zasypanie cukrem owoców tego samego lub
podobnego gatunku. Nie polecam syropów
sprzedawanych w sklepach. W ich składzie
jest bardzo mało prawdziwego soku odpowiedniego gatunku, większą część stanowi
tani syrop aroniowy, doprawiany syntetycznymi aromatami i konserwantami. Wyjątek
stanowią niektóre syropy z kategorii „zdrowej żywności”; warto jednak założyć okulary
i przeczytać, co napisano drobnym drukiem
na etykiecie.
n Z ekstrakcją przy pomocy 40% wódki,
a tym bardziej z wypłukiwaniem resztek soku
z wytłoczyn, związane jest obniżenie zawartości alkoholu w uzyskanym roztworze,
a zatem na końcu trzeba dodać trochę 95%
spirytusu – do osiągnięcia 30-35% „mocy”
w nalewce.
n Słodycz i moc nalewki sprawdzamy
smakując i regulujemy według indywidualnego gustu – dodając więcej syropu lub spirytusu.
n Ekstrakty z niektórych owoców, jak malina,
porzeczka czarna, dereń, pigwa, zawierają
dużo pektyn i po dodaniu spirytusu mogą
galaretować się. Wtedy trzeba stosować
6/2013 • Mój Sad
dodatkowe filtrowanie, po lekkim podgrzaniu galaretki. Alkoholowa galaretka jest też
smaczna, ale wymagałaby przechowywania
nie w butelkach, lecz w słoikach; trzeba by
ją serwować na talerzykach i spożywać przy
pomocy łyżeczki.
Porzeczkowa
Porzeczki, czarne lub czerwone, zalewa się
wódką. Nalewka na porzeczkach czarnych
należy do najsmaczniejszych, odznacza się
też pięknym zabarwieniem. Nalewka na porzeczkach czerwonych stanowi interesującą
odmianę, gdyż wyróżnia się delikatną różową
barwą. Porzeczki czerwone można zalewać
z szypułkami, nalewka jest wtedy bardziej
cierpka. Wszystkie porzeczki na nalewkę
powinny być bardzo dojrzałe. Czas pozostawania porzeczek w alkoholowej zalewie nie
ma znaczenia. Wystarczy około 3 miesięcy,
ale bez szkody dla jakości można ją jednak
ściągnąć nawet po paru latach.
Po ściągnięciu pierwotnej zalewy, która jest
klarowna, a zatem nie wymaga filtrowania,
pozostałe owoce wygniata się i przepłukuje.
W przypadku porzeczek nie obawiamy się
przy tym zbytniego rozcieńczenia, bo zawierają dużo kwasów. Skoncentrowana nalewka
porzeczkowa byłaby zbyt kwaśna. Odcedzone płyny sączymy, najpierw przez watę na
zwykłych lejkach, potem przez filtry do kawy.
Część przesączu można wykorzystać do
sporządzenia syropu do dosładzania, jeśli nie
dysponujemy takim z owoców osobno zasypywanych cukrem. Do połączonych ekstraktów (pierwszego – zlanego z nad owoców
i przesączonych „wypłuczyn”) dodajemy syropu i spirytusu do smaku. Nalewki porzeczkowe nadają się do każdej potrawy, od mięs
do ciast i deserów.
Aroniowa
Aronię należy zbierać jak najpóźniej, może
być nawet przemarznięta i lekko podsuszona na krzewach. Zalewamy alkoholem owoce bez szypułek. Pozostawiamy je zalane
co najmniej na kilka miesięcy. Owoce aronii
odznaczają się intensywnym zabarwieniem
i cierpkim smakiem, zawierają nie tylko dużo
kwasów, ale i garbników (tanin). Dlatego aroniowa wymaga większego rozcieńczenia niż
inne nalewki. Sporządzenie syropu z aronii
może być kłopotliwe w warunkach domowych. Do dosładzania aroniowej można więc
zastępczo stosować syrop z czarnej porzeczki. Wytrawna aroniowa najlepiej pasuje
do potraw z grilla.
Sok z aronii jest bardzo silnym kolorantem.
Plamy na obrusie czy odzieży po aroniowym
soku czy nalewce są nie do wywabienia.
Trzeba więc odpowiednio ubrać się do pracy
przy tej nalewce i zachować ostrożność przy
serwowaniu.
Jarzębiaki
Znane są na rynku, ale przyrządzone domowym sposobem są o wiele lepsze. Surowcem może być dzika jarzębina (Sorbus aucuparia), owoce można zebrać z parku (lepiej
nie w pobliżu ruchliwej ulicy, gdzie mogą być
zanieczyszczone spalinami). Ciekawym surowcem, nadającym nalewce oryginalną barwę są owoce uprawnej jarzębiny czerwonej.
U nas jest ona raczej niedostępna. Ja korzystałem z owoców z kolekcji Białoruskiego Instytutu Sadownictwa. Jarzębiny na nalewkę
zbieramy jak najpóźniej, podobnie jak aronię.
Dalsze posterowane – również jak w przypadku aronii.
Wiśniówka
Najbardziej popularna i jedna z najlepszych
nalewek. Najlepsza na lokalnych „sokówkach”, o intensywnym zabarwieniu i cierpkim
smaku. Bardzo dobra jest jednak też na ‘Łutówce’, pod warunkiem, że zbiera się owoce
bardzo dojrzałe, w 1–2 tygodni po typowym
terminie zbioru handlowego. Zbieramy owoce bez szypułek, najlepiej wprost do słoi,
w których mają być zalewane. Ja zalewam
wódką owoce całe, tj. z pestkami, W tej postaci powinny pozostawać nie dłużej niż 4–6
tygodni. W przeciwnym razie nalewka nabiera zbyt dużo goryczy, pochodzącej z amygdaliny, zawartej w pestkach. Po odcedzeniu
pierwszego ekstraktu, z pozostałymi owocami postępujemy podobnie jak przy porzeczkach lub aronii. Stosuje się więc ich wytłaczanie, wyciskanie z nich pozostałego soku
z alkoholem na sicie i filtrowanie ekstraktów.
Ekstrakty, uzyskiwane w trakcie tych procesów są rozcieńczone. Ostateczny połączony
ekstrakt musi być, zatem, wzmocniony za
pomocą spirytusu. Wymaga też dosłodzenia,
najlepiej własnym syropem wiśniowym.
Dereniowa
Owoce derenia są świetnym surowcem na
oryginalną nalewkę, są jednak trudno dostępne. Dereń (Cornus mas), uprawiany jako
drzewo ozdobne, jest mało rozpowszechniony. Są to głównie siewki, drzewa i ich owoce odznaczają się więc dużą zmiennością.
Należy poszukiwać egzemplarzy o owocach
możliwie dużych i ciemno zabarwionych.
Trzeba zbierać owoce samorzutnie opadłe
na ziemię, bo tylko te są dobrze dojrzałe.
Wymagają więc mycia przed zalaniem. Czas
zalania alkoholem – jak w przypadku wiśni,
tj. najwyżej 6 tygodni. Dalsze postępowanie –
tak jak opisano dla nalewek porzeczkowych,
aroniowej lub wiśniowej. Do wzmacniania
ostatecznego ekstraktu lepiej używać lekko
rozcieńczonego spirytusu, gdyż po dodaniu
95% alkoholu ekstrakt dereniowy łatwo galaretuje. Zastosowanie dereniowej jest wszechstronne – do różnych potraw i deserów.
Pigwowa
Dość łatwo dostępne są owoce pigwowca (Chaenomeles japonica), rosnącego na
skwerach osiedlowych (czasem oferowane
są na bazarach). Nalewka na samym pigwowcu jest zbyt kwaśna. Lepsza jest mieszanka pigwowca i pigwy pospolitej (Cydonia
oblonga). Pigwa jest uprawiana u nas rzadko,
ponieważ łatwo przemarza. Późną jesienią
i zimą można spotkać w sklepach jej importowane owoce. Owoce, zarówno pigwowca
jak i pigwy, zalewa się ze skórką, ale z usuniętymi gniazdami nasiennymi, pigwy poćwiartowane, zaś pigwowca posiekane jak
najdrobniej. Czas zalewu – co najmniej 3 miesiące. Po zlaniu ekstraktu, nasycone alkoholem kawałki pigwy można wykorzystać jako
dodatek do duszonych mięs, lub na konfitury. Natomiast ze skrawków pigwowca można
odzyskać trochę alkoholu i soku przez zalanie
gorącą wodą, odstawienie (w zamkniętym
słoiku) na tydzień i potem odcedzenie. Odcedzony ekstrakt można użyć do sporządzenia
syropu służącego do dosłodzenia mieszanej
nalewki. W miarę potrzeby wzmacniamy pigwową, przez stopniowe dodawanie lekko
rozcieńczonego spirytusu.
Malinowa
Ten trunek trudno nazwać nalewką. Okazało
się, bowiem, że zalewanie całych malin alkoholem jest niewskazane, ponieważ szybko
(już po tygodniu) ekstrakt nabiera silnej goryczy, pochodzącej z pesteczek maliny. Stosuję więc inną metodę. Wyciskam sok z malin
przez wielowarstwową gazę. Jednorazowo
wyciska się ok. 0,5 kg malin. Wytłoczyny
przepłukujemy małą ilością wody i znowu wyciskamy. Malinowa wymaga tylko niewielkiego dodatku cukru. Dosładzamy przy pomocy
własnego syropu malinowego, przygotowa-
nego wcześniej (w początku lipca) na malinach z głównego zbioru malin dwuletnich.
Do wyciskania samego soku wykorzystujemy
później dojrzewające maliny odmian owocujących na jednorocznych pędach. Odmiany
‘Polka’ lub ‘Polana’, dostępne w sierpniu, odznaczają się z reguły intensywnym czerwonym zabarwieniem. Do dosłodzonego soku
dodajemy stopniowo alkohol w postaci mieszaniny spirytusu z wódką w stosunku 1 : 3,
cały czas mieszając i sprawdzając „moc” na
smak. Uważam, że malinowa nie powinna
być za mocna! Aby otrzymać klarowną malinówkę trzeba ją też przefiltrować. Można
konsumować do deserów lub samodzielnie.
Orzechowa
Jest to jedna z najlepszych nalewek, aczkolwiek trudna do wykonania i kosztowna. Po
wielu próbach doszedłem do następującej
receptury. Najlepsze są orzechy włoskie,
których jądra są się w stanie dojrzałości
„mlecznej”, tj. białe i wilgotne. Odpowiada to
fazie, gdy zewnętrzne, zielone łupiny pękają
i orzechy zaczynają spadać. Oczyszczone
jądra, wydobyte z rozłupanych orzechów,
zalewamy 65–70% alkoholem; do litrowego
słoja dodajemy tylko kilka zielonych łupin.
Pozostawiamy na 6-8 tygodni. Do zlanego
ekstraktu dodajemy sporo syropu cukrowego. Docelowa nalewka orzechowa powinna
zawierać ok. 50% alkoholu. Spożywać do
deserów albo samodzielnie. Pozostałe po
nalewce jądra orzechowe mogą być przydatne jako dodatek do pierników.
Jałowcowa
Wódki jałowcowe można znaleźć na rynku.
Lepsza jest jednak jałowcowa własnej roboty. Najprościej kupić suszony „owoc jałowca”,
sprzedawany w dziale przypraw. Kilkanaście suchych owoców wystarczy do nadania
świetnego, leśnego zapachu i specyficznego
ostrego smaku. Jałowcowa jest nalewką wytrawną, doskonałą do mięs lub ryb. Dosładzamy ją, wrzucając do zalewy garstkę rodzynek.
To jest modyfikacja prof. Adama Szczygła,
nieodżałowanego mojego przyjaciela. Owoce
jałowca z rodzynkami mogą pozostawać zalane alkoholem przez dłuższy czas. Jeśli potrzeba nagli, to można wsypać więcej surowca
(owoców jałowca i rodzynek) i zalać je niewielką ilością alkoholu. Wtedy pierwszą nalewkę
można ściągnąć już po tygodniu, a pozostałość ponownie zalać wódką. Jałowcowa jest
świetna do wszelkiego rodzaju mięs.
Co można
przyrządzić zimą?
Bez uszczerbku, dla jakości, można przez
okrągły rok produkować jałowcową, ponieważ suszone owoce jałowca i rodzynki są
zawsze dostępne.
Można też nastawiać nalewki na suszonych
figach, morelach lub żurawinach. Będą to
jednak nalewki słodkie, których nie zaliczałbym do najlepszych. Suszone żurawiny
są zwykle, niestety, kandyzowane. Kto ma
ochotę, może jednak eksperymentować
z tymi surowcami. Zalewać raczej zwykłą
wódką. Czas przestoju zalewy będzie zależeć od proporcji suszonych owoców do alko-
11
holu. Im więcej owoców – tym krócej, a potem można zalać ponownie albo spożywać
nasiąknięte alkoholem owoce jako oryginalną
„przekąskę”.
Można, oczywiście nastawiać nalewki na
mrożonkach, ale wiśniówka, czy porzeczkowa będzie raczej gorszej jakości niż na
owocach świeżych, zbieranych w czasie sezonu – dobrze wyselekcjonowanych. Niezła
wychodzi nalewka na mrożonych jagodach
(borówce czernicy). Postępować z nią można
tak jak z porzeczkową, z tym, że czas zalania
może być krótszy, wystarczy parę tygodni.
Do dosładzania jagodowej można zastosować syrop z bzu czarnego lub nawet syrop
z porzeczki czarnej.
Samo nastawianie nalewek w pełnym sezonie nie powinno nastręczać większych kłopotów. Trzeba tylko pamiętać, żeby pozyskać odpowiedni surowiec w odpowiednim
terminie, a potem nalewka może sobie stać
do chwili – kiedy będziemy mogli mieć czas
na dalszą, już pracochłonną obróbkę. Jest
to całkowicie możliwe w przypadku nalewek
porzeczkowych i aroniowej, a także nalewek
na świeżych jagodach, żurawinach lub morelach (bez pestek). Nie ma szans na opóźnioną obróbkę malinowej.
W przypadku wiśni, natomiast, można zastosować wariant mojego zięcia – Wojtka
Martykę. Wojtek dryluje wiśnie przeznaczone na nalewkę, dodając tylko niewielką ilość
pestek. Dzięki temu nalewka nie nabiera
zbyt dużo goryczki z pestek, nawet przy kilkumiesięcznym postoju. To jest wariant do
zastosowania dla tych, którzy na pracę przy
nalewce wiśniowej nie mogą poświęcić zbyt
dużo czasu na przełomie sierpnia i września,
a mogą podjąć ten trud dopiero po zbiorach
lub nawet w pełni zimy.
Ciekawą opcję może stanowić natomiast
mój najnowszy patent – ekspresowa nalewka orzechowa. W tym celu kupujemy
tarte orzechy włoskie, sprzedawane jako
surowiec do ciast. Zalewamy je w słoiku
alkoholem 65-70%, szczelnie zamykamy.
Słoik wstawiamy do ciepłej wody (temperatura niezbyt wysoka, tyle co wytrzymują
ludzkie ręce). Potem potrząsamy wielokrotnie. Już po 24 godzinach możemy wycisnąć mocny orzechowy ekstrakt. Pozostałość zalać niewielką ilością ciepłej wody,
wymieszać, odstawić na krótko, znowu wycisnąć i połączyć z pierwszym ekstraktem. Tę
mieszankę wystarczy dosłodzić, sprawdzić
„moc” (na smak) i ewentualnie skorygować
spirytusem. Uzyskana w ten sposób nalewka ma typowy smak orzechowej, brakuje jej
tylko posmaku garbników. Na tę okoliczność
w tym roku zabezpieczyłem się zalewając
alkoholem w początku września w osobnym
słoiku trochę zielonych łupin orzechowych.
Dodatek niewielkiej ilości uzyskanego ekstraktu do ekspresowej na tartych orzechach
nadaje jej smak autentycznej orzechówki.
Zainteresowanym mogę służyć tą miksturą!
Opisane przepisy na nalewki nie muszą odpowiadać wszystkim. Różne są bowiem gusta, a czasami też różne drogi prowadzą do
podobnego celu. Każdy powinien dopracować się najwygodniejszych metod i najbardziej go zadowalających produktów. Życzę
sadownikom i konsumentom owoców dużo
radości z przygotowania i konsumowania
różnorodnych nalewek!
Mój Sad • 6/2013
12
Krzyżówka
23
25
26
27
28
POZIOMO
3 japońska odmiana jabłoni
o zielonych owocach
4 Atlantycki, wydobywa
się z niego surowiec do
produkcji laminaryny
6 część kwiatu
7 udziela kredytów
i przyjmuje depozyty
8 np. kaolinit
10 cecha owoców zwyczajowo
mierzona w kG
11 oddzielają działki
13 rasa psa znana z tego, że
„idzie w las”
14 „gdy wielkość ma
znaczenie” ...aktywator
firmy Göemar
17 owad błonkoskrzydły
zwykle o czarnym
ubarwieniu w żółte pasy
19 warszawska uczelnia
rolnicza
22 nastaje po dniu
30
31
33
35
36
38
39
40
42
43
44
1
2
2 ryba z rodziny
łososiowatych
3 pozyskiwany z pasieki
4 dolna pozioma część dachu
5 składnik atmosfery
6 służy do orki
7 ludowa nazwa bocianów
9 rano na trawie
12 organ powstający z zalążni
14 tlenek węgla
15 polisacharyd, wyciąg
z wodorostu listownicy
palczastej
16 jon o ładunku ujemnym
18 osobisty stróż
20 można go nabić
21 cząsteczka organiczna
nie mająca struktury
komórkowej, zbudowana
z białek i kwasów
nukleinowych, występuje
w Carpovirusine
23 do mycia podłogi
24 pszczół
45 Göemar, nawóz
organiczno-mineralny,
oparty na koncentracie
z alg morskich, z dodatkiem
fosforu i potasu
47 zredukowany gametofit
męski
49 lęgowa dla ptaków
50 domy pszczół
53 bakteryjny lub rzeczny
54 wg niektórych były
wcześniej od kur
55 substancja
zmniejszająca tarcie
między powierzchniami
przedmiotów
56 służy do uszlachetniania
podkładki
57 zboża
58 potrzebny do uruchomienia
telefonu komórkowego
najbliższa Ziemi planeta
hawajska nazwa wieńców
wytwarzane w zarodniach
oka albo rzeki
program firmy Arysta
przeznaczony dla
sadowników
determinują wygląd i cechy
naszych upraw
...uszko, faza rozwoju
pąków jabłoni
liść zarodkowy
podobno myli się tylko raz
ma korzeń i koronę a nie
jest drzewem
Armia Krajowa
instytut zajmujący
się nawożeniem
i gleboznawstwem
nakładane na granicy
motyl owocówki
jabłkóweczki
symbol molibdenu
kielicha a także na wsi
PIONOWO
1 ryba o wydłużonym ciele
3
4
6
5
7
2
8
9
10
11
12
7
13
3
1
14
19
23
20
15
16
21
26
17
25
6
9
29
27
10
30
11
4
31
33
35
36
8
18
22
5
24
28
32
34
17
37
38
39
41
40
42
12
45
47
49
46
Rozwiązanie – hasło krzyżówki należy wpisać w zakładce
na stronie www.arysta.pl wraz
z imieniem, nazwiskiem oraz prawidłowym adresem.
16
48
50
51
53
55
Litery z pól ponumerowanych
w prawym dolnym rogu utworzą
rozwiązanie – hasło krzyżówki.
43
18
44
52
Pierwsze 20 osób (decyduje kolejność), które zarejestrują prawidłowe hasło na stronie www.
arysta.pl oraz podadzą swoje
dane otrzyma nagrodę – 1 litr
biostymulatora ASAHI SL.
54
15
56
13
57
58
14
1
25 polska odmiana jabłek
o wyjątkowo dużych
owocach
29 do wyciskania soku z jabłek
31 dzika pszczoła, coraz
częściej hodowana przez
ogrodników
32 nazwa zapachu wabiącego
samce owadów do pułapek
34 wierzba
37 jasny kolor a także faza
rozwoju pąka kwiatu wiśni
40 technologia użyta
w preparacie InCa
41 rozdziela pola
44 twarde drzewo
46 nazwa wiatru a także
popularnie maszyny do
cięcia słomy
47 chwast zwalczany przez
Kosmik 360 SL
48 wg wielu idealny kształt
51 dobre praktyki rolnicze
52 rzeka, prawy dopływ Wisły
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Redaktor naczelny:
Anna Karbowniczek
(6) 2013
Bezpłatne pismo reklamowe
Opracowanie materiałów
na zlecenie wydawcy
PLANTPRESS SP. Z O.O.
ul. J. Lea 114a
30-133 Kraków
Arysta LifeScience Polska Sp. z o.o.
ul. Przasnyska 6b, 01-756 Warszawa
tel.: +48 22 866 41 80, fax: +48 22 866 41 90
www.arystalifescience.pl