mgr Małgorzata Bloch doradca metodyczny historii i wos

mgr Małgorzata Bloch
doradca metodyczny historii i wos-u, ODN Poznań
nauczyciel dyplomowany historii
Gimnazjum nr 1 im. UNICEF w Obornikach
Opinia merytoryczno-dydaktyczna
o „Programie nauczania My i historia w klasach IV–VI szkoły podstawowej”
autorstwa Bogumiły Olszewskiej i Wiesławy Surdyk-Fertsch
Program nauczania My i historia przeznaczony jest dla II etapu edukacyjnego (klasy
IV-VI szkoły podstawowej) i przystosowany do realizacji z podręcznikami i zeszytami
ćwiczeń z serii My i historia autorstwa Bogumiły Olszewskiej i Wiesławy Surdyk-Fertsch.
Został on przygotowany zgodnie z wymogami nowej „Podstawy programowej w zakresie
nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo”, w oparciu o „Rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 roku w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole
programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczenia
do użytku szkolnego podręczników” (DzU nr 89, poz. 730).
W obecnie obowiązującym dokumencie zarówno ogólne, jak i szczegółowe cele
kształcenia zapisano w języku wymagań. Podstawa programowa zakłada łagodne
wprowadzenie ucznia w świat wiedzy, tak by szkoła podstawowa stworzyła fundamenty
wykształcenia. Nauczanie na tym etapie ma przygotować ucznia do dalszej edukacji.
Wymagania ogólne podstawy odnoszące się do historii i społeczeństwa zakładają nie tylko
analizę i interpretację historyczną oraz tworzenie narracji historycznej, lecz także znajomość
problematyki społecznej. Dwa zapisy „Podstawy...” odnoszą się właśnie do tej ostatniej,
mając na względzie przygotowanie ucznia do świadomego udziału w życiu publicznym.
Powyższe zagadnienia powinny być realizowane według klucza chronologicznego.
Przedstawiany program spełnia wszystkie wymagania formalne. Zawiera on:
• Wstęp,
• Charakterystykę programu,
• Założenia wstępne,
• Układ programu i dobór treści dla klasy IV, V i VI,
• Procedury osiągania celów,
• Propozycje pomiarów osiągnięć ucznia,
• Ocenę opanowanej wiedzy i umiejętności. Propozycję wymagań
na poszczególne oceny.
Dokument zakłada, że nauczanie historii w szkole podstawowej ma charakter
propedeutyczny. Materiał nauczania został tu podzielony na trzy części, które odpowiadają
poszczególnym klasom. Na realizację materiału przewidziano: w przypadku klas IV i V jedną
godzinę lekcyjną, a w przypadku klasy VI – dwie godziny lekcyjne.
Mocną stroną programu jest stworzenie spójnej i logicznej całości – od poznania
samego siebie, przez zagadnienia związane z najbliższym środowiskiem ucznia – rodziną
i szkołą – by rozszerzyć kręgi jego poznania od małej ojczyzny do regionu, państwa i świata.
Autorki programu wprowadziły w klasie IV dodatkowe treści związane z historią
starożytną: zagadnienia z podstawy programowej zostały rozszerzone o treści związane
z zajęciami ludzi, warunkami ich życia i wierzeniami. Powstał w ten sposób pełniejszy obraz
epoki, którą dzięki temu łatwiej jest przybliżyć dziecku. Bogumiła Olszewska i Wiesława
Surdyk-Fertsch podkreślają również znaczenie kształtowania umiejętności związanych
z orientacją czasową i przestrzenną. Zalecają, by koncentrować się głównie na naszej erze
(co nie oznacza pominięcia czasów sprzed naszej ery), a także by pierwsze kontakty z mapą
historyczną były oparte na kształceniu orientacji ogólnej. Słusznie zwracają także uwagę,
by wymagania dostosować do indywidualnych możliwości ucznia.
W treściach programowych klasy IV znalazły się legendy O Lechu, Czechu i Rusie oraz
O Popielu i Piaście, związane z tematem o początkach państwa polskiego, który jest
przewidziany w klasie V. Za takim rozwiązaniem przemawiało zainteresowanie dzieci w tym
wieku światem baśni. Ponadto legendy dopełniły tym samym, ciekawie i nowatorsko,
zagadnienia związane z krajem ojczystym.
W klasie V przyjęto kilka ważnych założeń, dzięki którym sprawnie realizuje się
zapisy podstawy programowej. Uczeń poznaje m.in. najważniejsze wydarzenia z dziejów
Polski, funkcjonowanie państwa polskiego i zakres władzy monarchów. Treści te stanowią
dogodną płaszczyznę dla wszelkich porównań, wskazywania podobieństw i różnic, jak
również wpływają na zrozumienie przyczyn zachodzących zmian.
W klasie VI więcej miejsca zajmują treści polityczne, ważne dla poznania dziejów
Polski. Zasadnie i w zgodzie z podstawą programową wiele uwagi zostaje poświęcone
dążeniom Polaków do zachowania niepodległości państwa, a następnie do jej odzyskania.
W programie znalazły się przykładowe metody, które mogą być stosowane
w nauczaniu przedmiotu historia i społeczeństwo na II etapie edukacyjnym. Autorki,
pamiętając o metodach aktywizujących, eksponujących czy praktycznych, nie zapominają
o tradycyjnych sposobach przekazywania wiedzy, takich jak pogadanka, opowiadanie czy
opis. Celem tych ostatnich jest wzbogacanie zainteresowań historycznych dziecka,
urozmaicanie przekazu oraz indywidualizowanie pracy.
Mocną stroną programu są propozycje pomiaru osiągnięć ucznia zgodnie
z koncepcją tzw. oceniania kształtującego, a także propozycja wymagań na poszczególne
oceny. Sugestie zawarte w programie zasługują na uwagę, nakreślają bowiem, co i jak należy
oceniać m.in. podczas wypowiedzi ustnej ucznia czy w trakcie czytania mapy. Wymienione są
tu wszystkie formy oceny pracy uczniowskiej – od czytania ze zrozumieniem, poprzez
wypowiedź pisemną, aktywność i pracę w projekcie edukacyjnym. Zwraca się też uwagę
na ważne umiejętności przedmiotowe, które podlegają ocenie. Stworzenie perfekcyjnego
systemu oceniania jest bardzo trudne, tym cenniejsze są więc propozycje wymagań na
poszczególne oceny.
Autorki są doświadczonymi nauczycielkami i doradcami metodycznymi. Stworzyły
program umożliwiający zbudowanie solidnego fundamentu wiedzy historycznej. Ogranicza
on treści polityczne na korzyść kwestii społecznych, bliskich dzieciom. Zgodnie
z założeniami nowej podstawy programowej przedmiotu historia i społeczeństwo dla klas 4-6,
program pozwala kształtować wyobraźnię czasowo-przestrzenną oraz osobowość
indywidualną i społeczną. Realizowanie go sprzyja kształtowaniu poszanowania tradycji
i kultury narodu własnego oraz innych, jak również poznaniu historii małej ojczyzny.
Wybrane zagadnienia o znaczeniu przełomowym w dziejach Polski sprzyjają edukacji
patriotycznej, natomiast prezentacja wybitnych postaci ukazuje wpływ działań
indywidualnych osób na bieg historii. Za istotną zaletę omawianego programu należy więc
uznać także to, że w interesujący sposób zachęca on nauczycieli do łączenia problematyki
historycznej i społecznej oraz pozwala na skuteczne powiązanie wiedzy z umiejętnościami.
Autorki cały czas starają się przekazać nauczycielom, że nauczanie historii na tym etapie
edukacyjnym musi być bliskie uczniowi, dlatego też realizowaną problematykę należy
uzupełniać o treści związane z historią regionu.
Program My i historia łagodnie wprowadza uczniów w świat wiedzy historycznej. Jest
logiczny i spójny. Realizuje zapisy podstawy programowej i pomaga nauczycielowi sprawnie
organizować proces nauczania oraz rzetelnie ocenić ucznia.
Małgorzata Bloch