Psychologia doświadczeń duchowych i religijnych

Psychologia doświadczeń duchowych i religijnych
dr Aleksandra Niemyjska
Celem wykładu jest zapoznanie studentów z ujęciem doświadczeń duchowych i religijnych, jakie
oferuje współczesna psychologia empiryczna. Omawiany jest szeroki zakres takich przeżyć jak:
doświadczenia transcendentne, stany medytacji, wyobrażenia religijne (poczucie kontaktu z istotą
boską, rozmowy i widzenia), zjawisko owładnięcia i glosolalia (mówienie językami). Koncepcje
psychologiczne ilustrowane są przykładami zaczerpniętymi z kultury, antropologii i etnografii.
Studenci zachęcani są do aktywnego poznawania (wyjaśniania) pokoleniowej i kulturowej specyfiki
przeżyć religijnych.
Zaliczenie: 50% egzamin testowy; 35% prezentacja i próba wyjaśnienia dowolnego wierzenia lub
rytuału (praca grupowa); 15% praca domowa (DLA CHĘTNYCH - interpretacja wybranego z
proponowanych filmów z perspektywy omówionej na wykładzie koncepcji, max 2 strony plus
bibliografia)
Tematyka spotkań:
Jak wyjaśniana jest trwała obecność wyobrażeń istot boskich w historii ludzkości
Ujęcie strukturalne: koncepcja kategorii ontologicznych (Boyer, Norenzayan, Lindeman) oraz
motywacyjne: oparte na teorii przywiązania (Kirkpatrick, Granqvist, Mikulincer, Shaver) i teoriach
antropomorfizacji (Guthrie; Bering; Epley,Waytz i Cacioppo).
Związek niezaspokojonych potrzeb: bezpieczeństwa, kontroli i bliskich relacji z doświadczeniami
duchowymi
Znaczenie religijnego światopoglądu w poszukiwaniu sensu i rozumieniu własnej śmiertelności
(Teoria opanowywania trwogi). Rola wyobrażeń postaci boskich w procesie interpretowania
niezrozumiałych zdarzeń (np. zakochanie jako atak sił magicznych, koszmary senne jako efekt
nocnych odwiedzin wiedźmy, the Old Hag phenomenon) oraz reagowania na izolację społeczną (Czy
postrzegany kontakt z Bogiem dokonuje się zawsze w samotności? O ascetach i eremitach.)
Sposoby przeżywania postrzeganego kontaktu z istotą boską
O orientacji religijnej motywowanej wewnętrznie albo zewnętrznie (Allport). Stany transcendencji,
modlitwy i medytacji. Mistycyzm ekstrawertywny i introwertywny (Stace). Zmienione stany
świadomości: owładnięcie i glosolalia.
Duchowość w procesie radzenia sobie z traumą - o złości na Boga i o jej konsekwencjach
Kiedy trauma prowadzi do zwątpienia (i postaw ateistycznych/nihilistycznych), a kiedy do umocnienia
wiary. Pojęcie wzrostu duchowego (spiritual growth) - w jaki sposób religia może pomagać w
radzeniu sobie traumą.
Religia na "otwartym rynku" idei i wartości - religia i tradycja a dokonujące się zmiany społeczne
O procesach sekularyzacji. Wartości, których broni religia (Schwartz) a indywidualizm, podmiotowość
i autonomia. Metafizyka płynnej nowoczesności (Bauman)- przemiana "ciężkiej" religii w "lekką"
duchowość . Czym różni się religijność od duchowości (czyli o tym, w jakim sensie Einstein był, a w
jakim nie był ateistą).
Kulturowa specyfika doświadczeń duchowych i religijnych
Prezentacje studentów: przedstawienie dowolnego wierzenia/mitu/rytuału i próba psychologicznej
interpretacji (w grupach)