2.3 swoJsKoŚc I EURoPEJsKoŚc PoLsKIEGo BARoKU,

Założyłza1ęmPascal absolulnąprzcwagę duszy nad cjałęm.
rzeczy materiaLE) Pascal doszcdłdo wniosku, Źe \ł.obecBoga war1ość
'
o
s
u
w
|
a
(
c
|
$
i
e
m
d
l
|
.
ż
ę
i
a
|
n
'
c
o
s
ć
'
r\.h c(j
F) Zawai1c w '.Myślach''(\\'ydanepośmiertllew ló69 r) refleksjc czyni\1,p tzlrodz ie, istotąsłabŁ jednak rny|\, człowie|<a
tĘdną naisłCłbszą
śla!4i Z togo powodu rnaja!ąplzcwagę nad śwja|cm:Cała ted),god.
nośćndsza lez! \, ]],,śli'''
Filozofia PascaLaz pewnościąlrliźsfalryłaludfiotrr żyjącym w barc'
ku, epocc pcłncjsprzcczności'
Chociaż Pascal nię stworzyłsystemu,jego myśLfapocza]kowa|aifia.
cjonalizm' Jcgo fiLozofia.pe}nawęwnę1rznychtozterek' wyrażałaniopokoje ludzi żyjącychjeszcfeplzed niln (w Lilcmlurzcpols1dcjnp' Miko1aja
w XlX i xx
sępa szarzyńskjc8o),bliska stałasiętakżeegz)'stencjalistom
wie]<u,
i pochłonięodrzucajalym zagadnieniebyiu w scnsic maLcriaLny1n
tym całkowicieludzką egzysLcncjąza$rbienicm człowie]Gw święcie'
Podśumo.rYanie:
za chamklcrystycznąccchę filozofii XvII wieku na]ewęwnętEnych sprzccmości,lkwiących zarówno
ży uznać świadomość
jak
w człowicl(u'
i w naluŹc ś!via1a'
2.3swoJsKoŚc I EURoPEJsKoŚc PoLsKIEGo BARoKU,
c7'Yt'I o NURCIE ZIEMIAŃSKIM
W LTTERAIURZE XVII WIEKU
l DwoRsKlM
l ' P o d / i a |n a n u r Ę ' d b o r s l i i z ' e ' n i a . . L $i ' d l e \ j e f o p o 4 c ' U ' r d g n d terja szLachla'WŁoziński w ksią7cc falyiułowancj ,'Życie polskie
\! dawoych Wje]Gch''opisuje ku]turęma1ęrialnąi dllchową magnalcrii. PotęŹned\\'or]'zainspirowaneeuropejskąszLuką(i ]nodd' a ul(że
naulq' dążytydo odwzolo\łanialendencjinowej epoki' w przcciwjeńf ienianskicgo
stwie do możnych,przeciętnasz]ach1apodkreśLałazaLety
sPosobużycia z daLaod dworu' w bliskościz na1ura.zgodnięZ ]dórym
każdy gospoda]zbyl panem samego siebLe'
W wyniku tak różnychpoglądów zrodziłysię dwa wzory l(ultury:dwor.
ski i ziem]ański.
98
pocci: Jan Andrzej Morszlyn iDanieL
2) Nu dworski reprezentowali
Naborowskiwykształccnic
i piastowaniewyso]<ich
a) Ccchąobupoetówjests1aranne
godności:
. J' A' Morsztynpo studiachw Europiezająłsię działa]nością
poli
na dwoŹc LubomiIskich'co umoźliiłiło
1ycznąm.in' przębywał
mu związaniesięz dworemkrólęwskim.Byłonzwolcnnikicmwładzy lcóLcwskicjna Wzór fiancuski'cieszącsiQ ZaufanicmMarii
Ludwiki' stałsięjcdnymz przywódcówstronnictwa|rancuskiego'
Nies|cty'lojaLnybyłjedyniedo czasu'kicdy dwóI spźyjalFmncji
(pozoslałw opozycjido JanalII, który swc pLanywiązalz polityką
proausiriacką)'oslalnie lata źyciapoe1aspędziłwc Flancji pod
o zdmdęslanu'
Paryżem'posa.dzony
'D. Naborowskizdobyłwszechs1ronno
*rykszlałcenie,
m' 1' studiowałplawo w ollcanie' medycynęw Bazylci, mcchanikiuczyłgo
pęłniłfunkcjędyGaliLcusz.Przebywalna dworzc Radziwiłłórt.,
plomalyi lłLrmacza'
Z pŹckonańpolitycznychiIenista,z poglądów
pruyją1
religijnych L(aLWń,
olwaf!ąposlawęwobęckulturyeuropcjsldcj.
zajęcięmobu poe1ów:
b) Literaturanie byłagłó\"/nym
. J' A' Morsayn pisałwicrszcprzedrozpocz4ciemdziałaLność
politycznęj;
. D' Naborowskipozostawił
swojcutwory,będąceucięczL(ą
od rzeczywistości,
wlQkopisil]'
na rolępoc1y ',szlifierzadiamenzapatrywanie
c) obu twórców łącuyło
1ów,'ofaz czcrpaniewzorów f obcejkullury:
. J ' A V o r . 7 ' ) . .c 7 o l o ł }p o l c l in ^ d r : . i s I a :
- kontynuował
nu poczji zmysłowej,
opicwancjpŻez Marina.1łutekstv lvłoskicgopoety (,'Adone'',liczne
maczyłi parafuazował
soncty),
- dokonałplzcldadusiclanl(iTassa''Amintas'.,
- przetłumaczy}
u1wórPio1racomcillc,a..cyd a]boRoderyk'Kome.
diahiszpańska'',
- czerpałpomysłyliterackiez antyku99
. D. Naborowski:
- pżcthrmacuył
poematPetarki,,TryumfMiłości'',
. inspjracjęjegowielszy stanowiły
motywybiblłne.
d) Twórczość
J' A' Morsztynai D- Nabofowskiegodowodfińżnorodnonurtudworskięgow literaturz€ .
ścitematycznej
. J. A. Morsztynupmwiałpoezjęzmysłową
. D' NaborowskireplezenlowalLitemtulę
mctafizycznąreflcksyjną
3) Nurt ziemiański łączysiQz nazwiskamiJ. Ch. Paskai w. Potockiego.
a) obaj poeciSarmaciodznaczalisię pŹecięmym'chalaklcrystycznym
dla średniozamożnej
szlachtywykształcenlem:
.J' Ch' Pasekuczyłsię prawdopodobnie
w kolegiumjezrrickim,
.w Potocki miałnauczycieladomoweBo'wiedzęzdobyłczylając
ksią'd (*.zmianeko szkołach
w jegobiografiinie ma);byłsamoukrem.
b) Potocki iPasek naleŹelido nurlulitera|urysamackiej.
.w Potocki iyp sflachcica-sanna1yzatroskanęgo
o iosykraju;ti'o' ier.7e o lemdlyce palrio')cłej:
| 7 ) l ' 1 1 . i nw
-,,Nierządem Polska stoi'' - poetapźedstawiaojczyznę.Polskę
(Co ro| to noweprawa ikon.
w którejpfu1uje
całkowitebezp|^wię
'' Niktnie słucha,żatlensięnie oglądaną nie)' ftcjęmogą
st.ytucje'
miećjedynieci, ktorzypiastująurzędylub sąmajęmi'
- W '.Pospolitymnrszeniu.'skiytykowałsfiachtęfa to' żemającna
względziejedyniewłasnedoblo' daje zły przykład,co w efekcie
prowadzido denoralizacjiniższychwańtw społeczeństwa:
Widzącdobosz,żego nikt zgołąnie usłuchą,
Paszedłsa sPać, ni kto sttzepie u kozucha'
I rchnistfz, tova,.zvstt.,o,kied})się nie trwo4J,
Zdją||,sz!zbroję ze Erzbiefu,zno\L,l,|
się połĄ,.
zwróć uwagęna ironicznytytułutwoflr;właściwie
powinienonbanieó
,'Pospolitespanic'',Bdyższlachtasmacmieśpi,zamiastszykowaćsię do
odpa.ciaataku.
- Uperconifikowana
Polskaw ',Zbytkachpolski.h'' myś1i
tylko o sobie, o zabawic,o uciechach,rrwonimajątekna pelły,kanaki (naszyjniki),sobolci kryszt^Iy,..Tymczasem
nó horgunierają żołrlie100
rze os tątni (bore _ Wedyr). Za upadek p ańsi\ła Potocki wini szlachtę i klęr' Ut\łór ullz'vmanv wlonie oskaźycielskim, nalezy |Iakiowaćjako pżcshogą plóbę przemówienia rodakom do rozsądku.
- omówięnię .'Transakcji wojny chocimskiej,'znajdziesz w pylaniu
,,Róż]reobl icza lilemlu ),*sarmackicj''
W. Poiocki w sw.oichutwolach \rymzałnastępującepog]ądy:
. sławiłstan szlachecki'
. był tolemncyjny wobcc inDo*'iclców (arianiĄ przcś]adowanypżez
kościółkatolicki roamiał, jak nik, ich tragiczną sytuacjQ\łrPolsce); llaklujc o lym m.in' wicńz ',Kto mocniejszy' ten lepszy'')'
. nade w.szys&okochał ojczyz1ę.
. J' Ch. Pasek napisał.,Pamiętniki'' (omówione w planiu ''Pot1rei
własnyszlachcica-sarmatyw (Pamięlnikach) Paska,'),był pceciwieństtl.em w. Potockiego. Ta bar\ł'na poslać replczcntowała typ
przeci$nęgo szlachcica po]skiego:zadu|aneeow sobie, cicmncgo'
intelesownego, skłonnegodo bójki. nazbyt cfęs1o zaglądając€ g o
do kieliszka, niechętnego\Yobęc\zoró\!'obcej kultury. niepźyjaznego \ł'stosunku do jnnowiercó\!'.
c) TwórczośćJ. Ch' Paska i w Polockicso
\v poló*.naniu z nuńem
d\^.orckim jest litelaturąniższegolotu' Poeci. aczkolwiek nietakbie.
g]e władajapyjęzykiemjakjvIorsayn i Naborowski' wykazali siq dba.
łościąo formę wypowiedzi. Ich utw.orysa.przykładernbarwnęj pol.
szczyzny XVll w. Pasek. urodzony ga\r.ędziarz,opowiada żywo i plastycmie o swojej epoc€ ' Potocki, mając ambicje wyksftałconego
szlachcica. ła!z'vjęzyk poloczny z wJszukanymi, napuszonymi zwro.
lami' co rów.nieźdaje niepowlarzalny e|ckl barckow.ejfoski o ksz'tah
dzieła'
2.4MIKoł'AJ sĘP szARZYŃsKI - PoETA RENEsANsowY
CZY BAROROWY?
1.Zycie:
a) M' sęp sząrzyńskiurodziłsię około1550rcku na Rusi czerwonęj
jako syn podstolegolwo\ł'skiego'
Joachimase'a. Należałdo ostatniego poko]eniapoetów renesansowych od M. Reja młodszybyło 45
l0l