GF/POL/SEM.4/R.11 - Instytut Ochrony Środowiska

Seminarium
KRAJOWY PROGRAM WDRAŻANIA
KONWENCJI SZTOKHOLMSKIEJ – WSTĘPNY PROJEKT
GF/POL/SEM.4/R.11
(Warszawa, 15 stycznia 2004 r.)
UWARUNKOWANIA I HARMONOGRAM REALIZACJI
KRAJOWEGO PROGRAMU WDRAŻANIA KONWENCJI SZTOKHOLMSKIEJ
Maciej Sadowski
Instytut Ochrony Środowiska
Tezy referatu
1. Priorytety Programu
Polska w znacznym stopniu wypełnia podstawowe zobowiązania konwencji takie jak zaprzestanie
produkcji TZO, eliminacja odpadów i ograniczenie niepożądanej emisji. Pozostają jednak do
rozwiązania
takie problemy jak dokończenie likwidacji mogilników, zinwentaryzowanie i
dekontaminacja urządzeń zawierających PCB i ograniczenie marginesu niepewności dokonywanych
ocen stanu zawartości TZO w środowisku.
2. Główne kierunki działań w ramach Programu:
Monitoring i informacja. Pełne wdrożenie programu warunkujące wypełnienie zobowiązań konwencji
wymaga wzmocnienia potencjału m.in. w zakresie informacji o emisjach i uwolnieniach.. Dotyczy to
przede wszystkim poprawy systemu gromadzenia informacji i przygotowania wskaźników emisji i
uwolnień i wymaga stosunkowo niewielkiego wsparcia organizacyjnego i finansowego. Jednak ten
problem będzie można rozwiązać przy okazji tworzenia systemu PRTR, w którym TZO objęte
postanowieniami konwencji stanowią jedynie fragment listy substancji planowanych do objęcia tym
systemem.
PCB. Więcej zaangażowania środków technicznych i finansowych oraz potencjału ludzkiego
wymagać będzie dalsza inwentaryzacja odpadów, zapasów i urządzeń zawierających lub
zanieczyszczonych przez TZO w tym urządzeń zanieczyszczonych PCB. Polska dysponuje
wystarczającym potencjałem technicznym i kadrowym dla realizacji tych zadań jednak środki
finansowe potrzebne do realizacji są niewystarczające.
Środki ochrony roślin. Pilnym i kosztownym zadaniem jest likwidacja przeterminowanych środków
ochrony roślin. Proces ten rozpoczęty przed kilkoma laty wymaga przyspieszenia jednak barierą są
wysokie koszty likwidacji i rekultywacji mogilników. Podobna sytuacja panuje w zakresie
rekultywacji przemysłowych składowisk tych środków, gdzie działania takie podjęła tylko część
przedsiębiorstw przemysłowych. Obu tych zadań nie uda się rozwiązać bez finansowej pomocy
zewnętrznej.
Niezamierzona emisja PCDD/F Jednak najtrudniejszym i najbardziej kompleksowym zadaniem jest
ograniczenie niskiej emisji, stanowiącej w Polsce główne źródło emisji dioksyn i furanów do
powietrza. Rozwiązanie tego problemu wymaga podjęcia działań w zakresie:
1
•
•
•
•
zwiększenia świadomości społecznej o szkodliwości spalania drewna
konserwowanego i odpadów w paleniskach domowych,
uzyskania bardziej wiarygodnych informacji o wielkości emisji z tej grupy źródeł,
modernizacji systemów ogrzewania m.in.w celu wyeliminowania indywidualnych
palenisk
opracowania i wdrożenia nowych technologii produkcji paliwa bezdymnego dla
indywidualnych gospodarstw domowych.
Świadomość i edukacja . Niezbędne jest podjęcie wszechstronnych kroków zarówno przez
administrację państwową jak i samorządową oraz organizacje pozarządowe w celu zwiększenia
świadomości społeczeństwa na temat zagrożeń związanych z TZO, ich unieszkodliwiania i metod
zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie człowieka
Badania
Tematy do kontynuacji badań nad związkami chemicznymi objętymi postanowieniami Konwencji
Sztokholmskiej obejmują:
• oznaczanie PCB w olejach elektroizolacyjnych,
• metody niszczenia odpadów zawierających PCB i HCB oraz inne chlorowane związki
objęte Konwencją Sztokholmską,
• szkodliwe (nie toksyczne) oddziaływaniem dioksyn, a szczególnie PCB i HCB na
ludzi,
• zastosowanie półprzepuszczalnych membran SPMD w monitoringu trwałych
chlorowanych zanieczyszczeń organicznych w środowisku wodnym,
• rozpoznania rzeczywistej obecności PCB i HCB w środowisku, oraz ich poziomów w
żywności, tkance ludzkiej oraz produktach przemysłowych.
Nowe tematy badawcze dla potrzeb realizacji postanowień Konwencji Sztokholmskiej są następujące:
• Badania nad biologicznymi metodami unieszkodliwiania chloroorganicznych
związków chemicznych pozostających jako TZO w środowisku (w odniesieniu do
dioksyn, PCB i HCB).
• Badania monitoringowe zawartości szkodliwych zanieczyszczeń: polichlorowanych
dioksyn i furanów, PCB i HCB w powietrzu w dużych aglomeracjach miejskich i
wiejskich, oraz na obszarach przemysłowych.
• Badania możliwości unieszkodliwiania TZO przez rośliny i organizmy żywe.
• Zademonstrowanie i promocja najlepszych praktyk redukcji odpadów medycznych w
celu zapobieżenia imisji do środowiska dioksyn i rtęci z placówek służby zdrowia
(projekt wielonarodowy został przedłożony do finansowania przez GEF).
• Oszacowanie ryzyka związanego z pobraniem TZO z żywnością w Polsce
• Badania nad przemianami w glebach, przede wszystkim DDT i toksafenu. Istnieją
wprawdzie opracowania cząstkowe np. dotyczące spływu substancji objętych
konwencją do rzek i ich stężeń w osadach dennych, wodach i w wodnych
organizmach żywych jednak dostępne źródła nie stanowią zwartego i całościowego
kompleksu.
3. Uwarunkowania instytucjonalne
Realizacja zadań Konwencji nie wymaga tworzenia nowych instytucji a jedynie rozszerzenia zadań
dla już istniejących
4. Propozycje inwestycyjne:
1. Zakład formowanego paliwa bezdymnego
2
2. Instalacja alternatywnego unieszkodliwiania odpadów (utlenianie zanieczyszczeń w
środowisku wodnym)
3. Uszczelnianie składowiska w Jaworznie
5. Oczekiwana pomoc zagraniczna
Zgodnie z art.11 końcowego projektu regulacji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie trwałych
zanieczyszczeń organicznych i poprawek do dyrektyw 79/117/EEC i 96/59/EC oraz Strategii
Wspólnoty w sprawie dioksyn, furanów i PCB Polska jest uprawniona także do korzystania z
pomocy Unii Europejskiej w zakresie realizacji zadań wynikających z Konwencji Sztokholmskiej.
Analiza zadań sformułowanych w niniejszym Planie wskazuje, ze skala oczekiwanej pomocy
zagranicznej wynosi ok.167,5 mln PLN, w tym na działalność organizacyjną, edukacyjna i
szkoleniową ok. 4,5 mln zł oraz na usługi i inwestycje ok.163 mln PLN.
Pakiet inwestycyjny zgłoszony do GEF
1.
Likwidacja najbardziej zagrażających środowisku mogilników oraz ocena zagrożenia
środowiska i ryzyka zdrowotnego
Planowany koszt: 1 000 tys. USD Pożądany okres realizacji projektu: 2004-2005
2.
Uruchomienie instalacji półtechnicznej do utleniania TZO w środowisku wodnym
Planowany koszt: 800 tys. USD Pożądany okres realizacji projektu: 2005-2006
3. Instalacja do dekontaminacji z PCB urządzeń elektrycznych małogabarytowych
Planowany koszt: 400 tys. USD Pożądany okres realizacji projektu: 2005
4.
Rozwój systemu edukacji i informacji społecznej w zakresie TZO w Polsce
Planowany koszt : 120 tys. USD Pożądany okres realizacji projektu: 2004 r.
6. Harmonogram realizacji.
Działania zaproponowane do realizacji w ramach KPWKS można podzielić na dwa okresy: pierwszy
obejmujący lata 2004-2007 w którym będą wdrażanie i uruchamiane niezbędne działania, przede
wszystkim organizacyjne, prawne i administracyjne oraz drugi po roku 2007 przeznaczony przede
wszystkim na operacyjną realizację tych działań.
Harmonogram realizacji Krajowego Programu
Zadania
2004
Uzupełnianie prawa, opracowanie instrukcji i wytycznych
oraz planów i programów szczegółowych działań,
26
zbieranie i opracowywanie informacji o emisjach,
uwolnieniach i urządzeniach, tworzenie podstaw
monitoringu, tworzenie zaplecza organizacyjnego i
instytucjonalnego, likwidacja mogilników, odpadów
ciekłych PCB i urządzeń
Ratyfikacja Konwencji, tworzenie baz danych,
kontynuacja uzupełniania prawa, tworzenie zaplecza
organizacyjnego i instytucjonalnego, rozwój monitoringu,
przegląd zaplecza technicznego dekontaminacji i
unieszkodliwiania i ocena koniecznych zmian, likwidacja
mogilników, odpadów ciekłych PCB i urządzeń
3
2005
25
2006
2007
Po 2007
Zadania
2004
Kontynuacja uzupełniania prawa, wytyczne wdrażania
BAT, stworzenie systemu zbierania i wymiany
pozostałych informacji, weryfikacja wskaźników
emisyjnych, eksploatacja baz danych, zakończenie
wdrażania monitoringu, kontynuacja inwentaryzacji
urządzeń, likwidacja mogilników, odpadów ciekłych PCB
i urządzeń
Zakończenie prac organizacyjnych, prawnych i
instytucjonalnych, aktualizacja programu i strategii,
utworzenie zbiornic drobnych urządzeń z PCB,
likwidacja mogilników, odpadów ciekłych PCB i
urządzeń, rekultywacja składowiska w Jaworznie
Pełne wdrożenie programu
likwidacja mogilników, odpadów ciekłych PCB i
urządzeń, ewentualne inwestycje
2005
2006
2007
Po 2007
30
7
7. Koszty realizacji:
Łączne nakłady na realizację Krajowego programu wdrażania Konwencji Sztokholmskiej
Nakłady w poszczególnych latach (w mln PLN)
Wyszczegól2004
nienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Nakłady
ogółem
po 2010
(w mln PLN)
12,145 14,340 27,170 19,080 15,590 15,770 14,730
22,116 22,116 22,116 22,116 22,116 22,116 22,116
- 135,000
-17,000
Organizacja
Usługi
Inwestycje
Łącznie
17,43/rok
136,255
77,55
232,362
-
152,000
34,261 36,456 49,286 58,196 37,706 172,886 36,846 77,55+17,43/rok
520,617
Usługi:
1.
2.
3.
4.
Termiczne przekształcanie odpadów ciekłych PCB w kraju
Unieszkodliwianie kondensatorów z PCB za granicą
Dekontaminacja transformatorów z PCB w kraju
Likwidacja mogilników oraz zapasów magazynowanych przeterminowanych środków
ochrony roślin poprzez spalanie w kraju
8. Wymagania Konwencji w zakresie raportowania
Terminy obowiązków raportowania wynikające z Konwencji Sztokholmskiej
ROK
0
1
2
3
4
5
6
ETAPY
WEJŚCIE W ŻYCIE KONWENCJI
COP 1
COP 2 PLANY WDRAŻANIA
COP 3 RAPORT O DDT PIERWSZY RAPORT KRAJOWY
PIERWSZA OCENA EFEKTYWNOŚCI
COP 4 RAPORT O ELIMINACJI PCBs
RAPORT O DDT
4
ROK
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ETAPY
COP 5 DRUGI RAPORT KRAJOWY RAPORT O STRATEGIACH UWOLNIEŃ U-POPs
COP 6 RAPORT O DDT
RAPORT O USUWANIU PCB
COP 7 TRZECI RAPORT KRAJOWY
RAPORT O DDT PRZEGLĄD STRATEGII UWOLNIEŃ U-POPs
COP 8
COP 9 CZWARTY RAPORT KRAJOWY RAPORT O USUWANIU PCB
9. Ratyfikacja w roku 2005
10. Dalsze działania
Umowa z UNIDO przewiduje następujący dalszy tok prac nad Programem:
• Zaopiniowanie przez recenzenta krajowego i Komitet Sterujący
• Wprowadzenie niezbędnych poprawek i uzupełnień
• opinia zewnętrznego eksperta wyznaczonego przez UNIDO
• Prezentacja ostatecznej wersji na publicznym seminarium krajowym oraz w siedzibie
UNIDO
• Przekazanie Komitetowi Sterującemu wersji programu z wnioskiem o skierowanie do
zainteresowanych resortów do opinii
• Zaopiniowanie przez resorty
• Skierowanie Programu przez Ministra Środowiska na Radę Ministrów jako program
wykonawczy do przyjętej w 2002 roku Krajowej Strategii Ochrony Środowiska przed
Trwałymi Zanieczyszczeniami Organicznymi
• Po zatwierdzeniu przez Radę Ministrów Program zostanie skierowany do wiadomości
do UNIDO
• Po ratyfikacji przekazanie Programu do Sekretariatu Konwencji Sztokholmskiej jako
wypełnienie polskiego zobowiązania w tym zakresie
5