Untitled - Eskk

MAJ
Po kwietniu maj jest jednym z najpracowitszych miesiêcy na dzia³ce.
Dotyczy to w szczególnoœci warzywnika.
Zak³adaj¹c, ¿e podstawowe prace zwi¹zane z wiosenn¹ upraw¹ gleby,
jak równie¿ najwa¿niejsze zasiewy maj¹ Pañstwo ju¿ za sob¹, przypominamy, co jeszcze nale¿y zrobiæ.
Maj w warzywniku
l
Na pocz¹tku, a najpóŸniej do po³owy miesi¹ca wysiewamy wprost do gruntu odmiany
gruntowe rzodkiewki, póŸne odmiany marchwi na przechowanie zimowe, cebulê
na dymkê (bardzo gêsto).
l
Do po³owy miesi¹ca p³ytko sadzimy rozsadê cebuli.
l
Miêdzy 10 a 15 maja wysiewamy fasolê szparagow¹ oraz
tyczkow¹ i kar³ow¹ – na suche
ziarno. Musimy pamiêtaæ, ¿e
póŸniejszy siew fasoli na suche
ziarno sprawi, ¿e str¹ki nie zd¹¿¹ dojrzeæ.
Fasolê tyczkow¹ sadzimy gniazdowo, zazwyczaj po 6–8 nasion
w jeden do³ek, tak aby póŸniej
roœliny wyros³y razem w jednej kêpie wokó³ tyczki.
Fasolê kar³ow¹ siejemy albo gniazdowo, albo rzêdowo.
l
W maju wysiewamy równie¿ ogórki gruntowe.
Ogórki obficie œció³kujemy kompostem i regularnie podlewamy.
Pamiêtajmy, ¿e zbyt du¿o nawozu mineralnego mo¿e wp³yn¹æ niekorzystnie na
jakoœæ ogórków kwaszonych.
l
Wysiewamy tak¿e dyniê, kabaczki, cukiniê, kukurydzê cukrow¹. Ta ostatnia jest
polecanym warzywem do uprawy ogrodowej – dojrza³e kolby maj¹ przyjemny s³odki
smak i mog¹ byæ spo¿ywane na surowo. Kukurydza ma jednak du¿e wymagania
pokarmowe.
l
Od po³owy maja wysiewamy wprost do gruntu cykoriê sa³atow¹ na korzenie do
zimowego pêdzenia oraz buraki æwik³owe i œredniowczesne odmiany marchwi na
zimowe przechowanie. Na rozsadniku zaœ w tym terminie wysiewamy sa³atê kruch¹, jarmu¿ i broku³y w³oskie, a pod koniec miesi¹ca endywiê zimow¹ na zbiór
póŸnojesienny (mo¿e zast¹piæ nam sa³atê).
l
Od po³owy maja wysadzamy rozsadê selerów korzeniowych i naciowych, pomidorów, papryki, ober¿yny, czyli bak³a¿ana, szpinaku nowozelandzkiego.
l
Dla przyspieszenia wzrostu i uzyskania lepszej jakoœci zbiorów pomidorów i ogórków warto zastosowaæ os³ony – niskie tunele foliowe.
l
Przez ca³y miesi¹c wysadzamy rozsadê porów, siedmiolatki, szczypiorku, majeranku.
l
Przerywamy zagêszczone siewki warzyw korzeniowych, sa³aty, skorzonery, a pod
koniec miesi¹ca – ogórków.
l
Przez ca³y maj wysiewamy do gruntu koper, pietruszkê naciow¹, a na rozsadniku
œredniopóŸne i póŸne odmiany sa³aty mas³owej.
l
Zasilamy pog³ównie azotem roœliny z wczeœniejszego siewu; rozsadê zasilamy dopiero po 10–14 dniach od wysadzenia.
l
Wysadzamy na grz¹dki rozsadê zió³ przyprawowych, zachowuj¹c odpowiedni¹ odleg³oœæ
miêdzy rzêdami:
bazylia
25 x 25cm
estragon
30 x 40 cm
lawenda
40 x 35 cm
majeranek
20 x 20 cm
pio³un
40 x 40 cm
melisa lekarska
30 x 30 cm
Druga po³owa miesi¹ca jest te¿ dogodnym terminem do siewu zió³, takich jak: cz¹ber ogrodowy,
ogórecznik, majeranek, sza³wia, tymianek, pio³un i melisa lekarska.
Je¿eli chodzi o prace pielêgnacyjne, to musimy
pamiêtaæ o takich wa¿nych zabiegach, jak: nawadnianie, odchwaszczanie i spulchnianie gleby.
ogórecznik
W miesi¹cach wczesnowiosennych w glebie znajduje siê zwykle
dostateczna iloœæ wody dla dobrego rozwoju roœlin. Jednak ze wzglêdu na du¿e zagêszczenie roœlin na
dzia³kach mo¿e siê okazaæ, ¿e zapas wody w glebie ju¿ w maju jest
dla nich niewystarczaj¹cy i wówczas dodatkowo nale¿y roœliny nawadniaæ.
tymianek
Najodpowiedniejsz¹ por¹ nawadniania jest
wieczór, gdy¿ woda w nocy nie wyparowuje tak szybko i g³êbiej przenika do gleby.
Trzeba pamiêtaæ, ¿e zbyt czêste pobieranie
wody ma³ymi dawkami jest dla roœlin jeszcze bardziej szkodliwe ni¿ przejœciowy jej
niedobór, dlatego nale¿y nawadniaæ dopiero wtedy, gdy stwierdzi siê istotne przesuszenie gleby, a nawet lekkie zwiêdniêcie
roœlin. Wówczas nale¿y podlaæ obficie.
sza³wia
Ze wzglêdu na ma³y wzrost roœliny z siewu i sadzenia kwietniowego i majowego
s¹ bardzo wra¿liwe na zachwaszczenie,
dlatego usuwanie chwastów jest jednym
z zasadniczych zabiegów pielêgnacyjnych w maju. W rzêdach roœlin chwasty
usuwamy ostro¿nie rêcznie, natomiast
w miêdzyrzêdziach niszczy siê je, spulchniaj¹c glebê motyk¹.
cz¹ber
Zadanie praktyczne
1. Obserwuj rosn¹c¹ cebulê z dymki. Zwróæ uwagê, ile roœlin wydaje pêd nasienny,
tzw. poœpiech, z zacz¹tkami pêdu kwiatowego. SprawdŸ, czy cebula tych roœlin
bêdzie rozwija³a siê normalnie. Jeœli poœpiechów bêdzie zbyt wiele, zastanów siê,
jakiej wielkoœci cebulê sadzi³eœ i w jakich warunkach by³a przechowywana dymka
(nadmierna iloœæ przedwczeœnie wydawanych pêdów kwiatowych mo¿e wynikaæ
z niedostatecznego lub nadmiernego przesuszenia cebul).
2. Przerywaj¹c wschody marchwi (buraków, pietruszki), zostaw jeden rz¹dek nie przerwany. Bêdziesz
mia³ okazjê przekonaæ siê o znaczeniu zapewnienia roœlinie dostatecznej iloœci miejsca do rozwoju.
3. Za³ó¿ grz¹dkê z roœlinami przyprawowymi. Uwaga! Estragon rozrasta siê intensywnie.
!
Maj w sadzie
Prace majowe w sadzie sprowadzaj¹ siê do zabiegów pielêgnacyjnych. Pamiêtajmy, ¿e
jeœli chcemy mieæ zdrowe, dobrze rosn¹ce i owocuj¹ce drzewa i krzewy, to nale¿y:
l
l
l
l
Zasiliæ drzewa i krzewy owocowe nawozami lub mieszankami (Amofoska, Azofoska). Jest to szczególnie wa¿ne, jeœli nie zastosowaliœmy nawo¿enia wczesn¹ wiosn¹ albo daliœmy zbyt ma³¹ iloœæ nawozów.
W czasie suszy obficie podlewamy drzewa i krzewy sadzone jesieni¹ i wiosn¹.
Odchwaszczamy i œció³kujemy glebê pod drzewami i krzewami, w miêdzyrzêdziach
truskawek rozk³adamy s³omê.
Opryskujemy truskawki przeciwko najgroŸniejszej chorobie – szarej pleœni; wa¿ny
jest trzykrotny zabieg Euparenem Multi 50 WP: na pocz¹tku kwitnienia, na pocz¹tku pe³ni kwitnienia i pod koniec kwitnienia.
Poza tym pielêgnowanie truskawek polega na systematycznym ostro¿nym podlewaniu.
Pamiêtajmy, aby nie moczyæ liœci ze wzglêdu na mo¿liwoœæ pojawienia siê
m¹czniaka.
l
l
Jeœli rezygnujemy z rozmna¿ania truskawek, obcinamy teraz tzw. w¹sy – roz³ogi,
na których koñcu wytwarzaj¹ siê m³ode roœlinki. Jeœli planujemy powiêkszenie plantacji, wybieramy najdrobniejsze roz³ogi
i je pielêgnujemy.
Obserwujemy p¹czki drzew i krzewów pod
k¹tem ich zdrowotnoœci – wiosna jest okresem intensywnego wystêpowania zarówno
chorób, jak i szkodników. Szczegó³owiej
o ochronie roœlin piszemy w kolejnych
zeszytach.
Pamiêtajmy, ¿e œrodki chemiczne stosujemy tylko w ostatecznoœci.
l
"
W maju mo¿emy dokonywaæ zabiegów przyspieszaj¹cych owocowanie drzew.
W celu przyspieszenia zawi¹zywania siê p¹ków kwiatowych stosuje siê przyginanie pewnej liczby pêdów do po³o¿enia poziomego lub lepiej do do³u.
Przyciêcie pêdów utrudnia odp³yw asymilatorów do pnia, a du¿a ich zawartoœæ
sprzyja zawi¹zywaniu p¹ków kwiatowych.
l
Przy zbyt obfitym kwitnieniu drzew zachodzi niekiedy potrzeba usuniêcia nadmiaru zawi¹zków, co mo¿emy osi¹gn¹æ, stosuj¹c opryskiwanie roztworem œrodka chemicznego o nazwie Pomonit R-10.
Zadanie praktyczne
1. Obserwuj pilnie drzewa i krzewy. SprawdŸ, czy nie pojawiaj¹ siê na nich oznaki
chorób lub szkodniki. Skontaktuj siê z najbli¿sz¹ stacj¹ ochrony roœlin w celu
zapewnienia sobie fachowej konsultacji.
2. Uformuj korony drzew z m³odych nasadzeñ, a u starych skontroluj iloœæ
zawi¹zków.
Maj na rabatach kwiatowych
l
Na pocz¹tku maja sadzimy bulwy mieczyków. Temperatura gleby powinna wynosiæ
oko³o 10o C, a bulwy (zdrowe!) nale¿y zabezpieczyæ przed chorobami (np. mocz¹c
przez kilka sekund w roztworze Bioczosu
BR). Roœliny sadzimy w rowek w poprzek
zagonka. G³êbokoœæ rowka i odstêp miêdzy
bulwami zale¿¹ od wielkoœci bulw.
l
W maju sadzimy iglaki, ró¿aneczniki i azalie. Wysiewamy do gruntu kwiaty jednoroczne: smagliczkê, nagietki, groszek pachn¹cy,
klarkiê, godecjê, dimorfotekê, ³ubin, portulakê, rezedê, nasturcjê, wilec, cyniê.
l
Od po³owy maja wysiewamy na rozsadniku
malwy i dzwonki.
l
Po przejœciu przymrozków wysadzamy do gruntu wra¿liwe na niskie temperatury
kwiaty jednoroczne: ¿eniszek, begonie, gaillardiê, lobeliê, petunie, sza³wiê, cyniê,
aksamitki oraz podzielone karpy dalii.
#
Dalie s¹ lubianymi trwa³ymi roœlinami nie zimuj¹cymi w gruncie. Wymagaj¹ gleby
¿yznej, przepuszczalnej, ale dobrze utrzymuj¹cej wodê i s³onecznego stanowiska.
Przed sadzeniem dalie mo¿na rozmna¿aæ, dziel¹c karpy na mniejsze czêœci.
Do dzielenia wybiera siê karpy o kilku dobrze wykszta³conych korzeniach bulwiastych. Ka¿da z otrzymanych czêœci powinna mieæ co najmniej jeden korzeñ bulwiasty i fragment zesz³orocznej ³odygi z przynajmniej jednym p¹kiem, czyli tak zwanym oczkiem.
$
l
Nieco wczeœniej mo¿emy sadziæ bardziej odporne na niskie temperatury lwie paszcze, astry, goŸdziki Chabaud, lewkonie, werbenê.
l
Usuwamy zaka¿one wirusem tulipany. Choroba objawia siê wyraŸnymi jasnozielonymi smugami na liœciach lub ciemniejszymi od barwy kwiatów smugami na
p³atkach.
Usuwaæ nale¿y ostro¿nie ca³e roœliny wraz z otaczaj¹c¹ cebulê ziemi¹.
l
Z krzewów ró¿ usuwamy odrosty, czyli pêdy ró¿y
dzikiej wyrastaj¹ce czêsto poni¿ej miejsca okulizacji. Ich liœcie ró¿ni¹ siê zasadniczo od liœci odmian uprawnych. Odrosty powinny byæ usuwane
u samej nasady – najlepiej odgarn¹æ ziemiê i odrost po prostu oderwaæ od korzeni.
W maju równie¿ musimy pamiêtaæ o trawniku, który regularnie kosimy, nawozimy i podczas suszy
podlewamy, ewentualnie dosiewamy trawê.
l
Podobnie jak w warzywniku i w sadzie obserwujemy wystêpowanie szkodników. W najwiêkszej iloœci wystêpuj¹ ró¿ne gatunki mszyc, i to praktycznie na wszystkich odmianach i gatunkach roœlin warzywniczych, sadowniczych i ozdobnych.
Mszyce to ma³e kilkumilimetrowej d³ugoœci, delikatne ma³o ruchliwe
owady o k³uj¹co-ss¹cym aparacie gêbowym. ¯eruj¹ w licznych koloniach
na m³odych liœciach i pêdach, powoduj¹c deformacjê i zahamowanie
wzrostu roœlin. Wydalaj¹ p³ynne lepkie odchody zwane spadzi¹
lub ros¹ miodow¹. Przenosz¹ choroby wirusowe.
Ochrona roœlin – metody zapobiegawcze
Aby unikn¹æ stosowania œrodków chemicznych zarówno
przeciwko chwastom, jak i chorobom i szkodnikom, powinniœmy wykorzystaæ mo¿liwoœci ochrony roœlin, jakie daje
nam w³aœciwe wykonywanie prac polowych oraz wykorzystanie organizmów po¿ytecznych (paso¿ytów i drapie¿ców niszcz¹cych szkodniki) w tzw. walce biologicznej.
Przygotowanie
gleby
W trakcie przygotowywania gleby nie wolno pozostawiæ ¿yj¹cych w niej nieraz kilka
lat i niszcz¹cych korzenie larw chrz¹szczy
z rodziny sprê¿ykowatych, tzw. drutowców,
jak równie¿ bia³awych, rogalikowatych larw
chrab¹szczy – tzw. pêdraków. Wszystko to
wybieramy z gleby i niszczymy.
Nastêpstwo roœlin
Musimy równie¿ unikaæ uprawy tych samych roœlin w kolejnych latach na tej samej
grz¹dce, gdy¿ sprzyja to nagromadzeniu siê np. grzybów powoduj¹cych choroby. Dotyczy to szczególnie uprawy pomidorów, ogórków i groszku. Zimuj¹ce w glebie szkodniki zaatakuj¹ w nastêpnym roku bardzo silnie nasze roœliny.
Dobór odmian
Niestety obecnie nie dysponujemy jeszcze odmianami roœlin w pe³ni odpornymi na
choroby czy szkodniki, ale planuj¹c sadzenie drzew albo krzewów, czy wybieraj¹c do
uprawy odmiany warzyw, pamiêtajmy, ¿e np.:
– póŸne odmiany czereœni s¹ w znacznie wiêkszym stopniu atakowane przez nasionnicê trzeœniówkê, ani¿eli wczesne;
– porzeczka czarna w porównaniu z czerwon¹ jest wyraŸnie silniej atakowana przez
wielkop¹kowca porzeczkowego;
– odmiana wiœni North Star jest w niewielkim stopniu pora¿ana przez drobn¹ plamistoœæ liœci drzew pestkowych (opadanie liœci ju¿ w lipcu) w porównaniu z £utówk¹;
– odmiany wiœni North Star i £utówka zaliczane s¹ do ma³o wra¿liwych na zaatakowanie przez raka bakteryjnego;
%
– cebula z siewu jest znacznie silniej atakowana przez œmietkê cebulankê, ani¿eli
uprawiana z dymki;
– wczesne odmiany grochu praktycznie nie s¹ opanowane przez pachówkê str¹kóweczkê.
Przygotowanie
materia³u siewnego,
rozsady i materia³u
szkó³karskiego
Generalnie musimy sadziæ wy³¹cznie zdrowe roœliny. Nie nale¿y wysiewaæ nasion grochu, fasoli i innych roœlin z plamami chorobotwórczymi oraz ró¿owymi przebarwieniami, a przed siewem fasoli najlepiej sprawdŸmy, czy nie ma ona okr¹g³ych otworków.
Mo¿e to byæ str¹kowiec fasolowy. Ponadto pamiêtajmy o tym, ¿e:
– nale¿y wysiewaæ nasionka tylko o wysokiej zdolnoœci kie³kowania, co zmniejsza
zagro¿enie przez zgorzel siewek;
– przy sadzeniu dymki eliminujmy cebulki z nienaturalnie
zgrubia³¹ szyjk¹, poniewa¿ s¹ one najprawdopodobniej
pora¿one wewnêtrznie przez m¹czniaka rzekomego;
– sadz¹c truskawki, odrzucajmy roœliny o skróconych zgrubia³ych ogonkach liœciowych i zmniejszonych blaszkach,
gdy¿ mog¹ one byæ opanowane przez roztocza truskawkowego;
– do sadzenia nie nadaj¹ siê drzewka i krzewy z objawami
guzowatoœci na korzeniu g³ównym, a ewentualne guzy
na korzeniach bocznych nale¿y œci¹æ i spaliæ.
Termin siewu
Powinniœmy przestrzegaæ zalecanych terminów siewu lub sadzenia. Ewentualny wczeœniejszy siew sprawia, ¿e roœliny s¹ odporniejsze w chwili zaatakowania przez szkodnika lub chorobê.
Gêstoœæ siewu
Gêsty wysiew roœlin stwarza niekorzystny mikroklimat w obrêbie grz¹dki, co z kolei
u³atwia zaatakowanie roœliny przez niektóre patogeny, np. m¹czniaki rzekome i szar¹
pleϖ.
Podlewanie roœlin
Nale¿y pamiêtaæ, ¿e podlewanie roœlin „w pe³nym s³oñcu” prowadzi do poparzenia
liœci i kwiatów, a nadmiar wody stwarza warunki do rozwoju patogenów grzybowych
(zw³aszcza pod os³onami).
Korzystnym aspektem podlewania jest to, ¿e przy silnym strumieniu wody z wê¿a gumowego str¹ca siê i niszczy mszyce czy g¹sienice motyli (np. bielinka kapustnika).
Nawo¿enie
Pamiêtajmy, ¿e kompost mo¿e byæ Ÿród³em chorób roœlin, je¿eli bêdziemy wyrzucali
roœliny z objawami chorobowymi. Obornik œwie¿o nawieziony, ale Ÿle przekopany i pozostawiony czêœciowo na powierzchni mo¿e równie¿ zwabiaæ niektóre szkodniki. Nawo¿enie mineralne umo¿liwia szybszy wzrost, a tym samym zmniejsza ryzyko zaatakowania przez szkodniki. Jednak np. nadmiar nawo¿enia azotowego wydelikaca roœliny i s¹
one bardziej podatne na ¿erowanie mszyc i rozwój niektórych chorób grzybowych.
&
Wspó³rzêdna
uprawa roœlin
Rozpowszechniaj¹cy siê u nas sposób uprawy wspó³rzêdnej mo¿e staæ siê skuteczn¹
metod¹ ograniczania liczebnoœci wielu gatunków szkodników. Na przyk³ad wspó³rzêdna uprawa kapusty z fasol¹ szparagow¹ lub koniczyn¹ bia³¹ ogranicza liczebnoœæ mszycy
kapuœcianej, a bliskie s¹siedztwo cebuli wp³ywa na zmniejszenie opanowania korzeni
marchwi przez po³yœnicê marchwiankê.
Temat ten jeszcze poruszymy przy omawianiu zmianowania oraz uprawiania dzia³ki
w sposób biodynamiczny.
Sposoby mechaniczno-fizycznej walki ze szkodnikami i chorobami nie s¹ ani kosztowne, ani zbyt pracoch³onne – wymagaj¹ jednak pewnej wiedzy na ten temat oraz obserwacji roœlin.
Biologiczne
zwalczanie
szkodników
Koniecznoœæ ochrony œrodowiska naturalnego spowodowa³a w ostatnich latach wzrost
zainteresowania biologicznymi metodami zwalczania szkodników. W zwi¹zku z tym
powinniœmy pamiêtaæ o ochronie organizmów po¿ytecznych wystêpuj¹cych w naszych
ogródkach. Nale¿¹ do nich drapie¿ne chrz¹szcze z rodziny biedronkowatych oraz sieciarki, które niszcz¹ niezliczon¹ liczbê jaj g¹sienic i poczwarek motyli, larw i doros³ych mszyc, przêdziorków i innych szkodliwych organizmów. Paso¿ytnicze b³onkówki, drapie¿ne muchówki zwabiane nektarem zatrzymuj¹ siê na kwitn¹cych roœlinach.
Stwórzmy wiêc naszym sprzymierzeñcom dobre warunki ¿ycia i rozwoju. Nie zapominajmy o roli ptaków i koniecznoœci zak³adania budek lêgowych. Pamiêtajmy, ¿e ropuchy, ¿aby oraz je¿e odgrywaj¹ te¿ po¿yteczn¹ rolê na naszej dzia³ce. Do metod biologicznej ochrony roœlin mo¿emy zaliczyæ stosowanie tzw. preparatów bakteryjnych.
Zawieraj¹ one sk³adniki owadobójcze, które wnikaj¹ w g³¹b cia³a owada, powoduj¹c
jego œmieræ. Nie s¹ toksyczne dla ludzi i nie niszcz¹ owadów po¿ytecznych. S¹ wykorzystywane g³ównie do zwalczania larw motyli, nie wymagaj¹ karencji. Zaliczamy do
nich Biobit 3,2 WP. Metodê chemiczn¹ w bezpoœrednim zwalczaniu chorób i szkodników omawiamy oddzielnie.
Zadanie praktyczne
Przygotuj w³aœciwie glebê do uprawy. Pamiêtaj o likwidowaniu larw chrz¹szczy
niszcz¹cych korzenie. Jeœli chcesz unikn¹æ grzybów powoduj¹cych choroby, nie
planuj w tym samym miejscu identycznej uprawy jak w poprzednim roku.
Uprawa i ochrona pomidorów
Pomidory, dziêki swym wartoœciom od¿ywczym i smakowym, nale¿¹ do podstawowych warzyw spo¿ywanych zarówno w stanie œwie¿ym, jak i w postaci przetworów.
Zawieraj¹ du¿e iloœci zwi¹zków azotowych, cukrów, kwasu cytrynowego i jab³kowego
oraz witamin (A, B1, B2 i C).
'
Najbardziej wartoœciowe, a na pewno i najtañsze s¹ pomidory „prosto z krzaka”. Dlatego te¿ zachêcamy Pañstwa do uprawy tego cennego warzywa. Pomidory najlepiej udaj¹ siê w latach s³onecznych i ciep³ych, nie znosz¹ natomiast ch³odu i d³ugotrwa³ych
deszczów.
Najodpowiedniejsza dla pomidorów jest temperatura powy¿ej 22o C.
Przy temperaturze 0o C pomidory niestety gin¹.
Wymagania
glebowe
Pod uprawê pomidorów nale¿y wybraæ miejsce os³oniête, szczególnie od strony pó³nocnej, ale nie zacienione. Musimy pamiêtaæ, i¿ pomidory s¹ wra¿liwe na niedostatek
œwiat³a.
Zagêszczenie roœlin powoduje ich „wyci¹ganie siê”, s³aby wzrost, jak
równie¿ szybkie rozprzestrzenianie siê chorób.
Pomidor nie jest wymagaj¹cy co
do gleby. Najodpowiedniejsze
dla niego s¹ gleby piaszczystogliniaste, œrednio ciê¿kie, zasobne w próchnicê i wilgotne.
Pomidory nie wykazuj¹ szczególnej wra¿liwoœci na zakwaszenie. Powinno siê je uprawiaæ
w drugim roku po oborniku. Dobrze udaj¹ siê po kapustnych,
ogórkach, cebuli i str¹czkowych.
Pamiêtajmy, aby nie uprawiaæ pomidorów po innych roœlinach psiankowatych (np. ziemniakach), poniewa¿ maj¹ wspólne choroby i szkodniki.
Rozsada
pomidorowa
Pomidory prowadzimy z rozsady. O produkcji rozsady piszemy w zeszycie kwietniowym. Teraz przypominamy, ¿e produkowana w skrzynkach lub doniczkach, jak równie¿ kupowana u producentów rozsada powinna mieæ kolor ciemnozielony, pêdy w miarê grube i silne. Rozsada nie powinna byæ „wybiegniêta”, d³uga, wiotka i jasnozielona.
Wysadzanie
do gruntu
Pomidor, jako roœlinê ciep³olubn¹, do
gruntu wysadzamy oko³o 20 maja. Gleba powinna byæ spulchniona na g³êbokoœci przynajmniej 20 cm.
Roœlinê umieszczamy w do³kach obok
wbitego uprzednio palika, na g³êbokoœci do pierwszego liœcia. Ziemiê wokó³
roœliny starannie obciskamy, zwracaj¹c
szczególn¹ uwagê, aby nie pozaginaæ
korzeni.
Prowadzenie
pomidorów
Roœlinê do palika przywi¹zujemy w „ósemkê”. Paliki powinny mieæ d³ugoœæ 1,5 m i byæ
zag³êbione na 30–40 cm.
Poza prowadzeniem przy paliku mo¿na
pomidory wi¹zaæ na drutach rozpiêtych
miêdzy oddalonymi od siebie o 3–4 m
mocnymi palikami.
U¿ywane paliki nale¿y odkaziæ œrodkiem dezynfekcyjnym, aby zniszczyæ
znajduj¹ce siê na nich czynniki chorobotwórcze (nie wymagaj¹ tego paliki plastykowe lub z w³ókna szklanego).
Do zabiegów pielêgnacyjnych nale¿y ponadto podlewanie. W czasie suszy robimy to
niezbyt czêsto, lecz obficie, pamiêtaj¹c, aby nie zraszaæ liœci.
Ciêcie pomidorów
Jedn¹ z wa¿niejszych czynnoœci przy uprawie pomidorów jest ich przycinanie. Pomidor ma zdolnoœci wydawania z k¹tów liœci pêdów bocznych i tworzenia na nich gron
kwiatowych. Gdybyœmy nie wykonali tej czynnoœci, krzak pomidora stanowi³by gêstwinê ³odyg, liœci, kwiatów i owoców. Ciêcie ma na celu ograniczenie wzrostu i zmniejszenie liczby gron, tak aby pozosta³e szybciej dojrza³y.
Pomidory mo¿na prowadziæ
na 1, 2 lub 3 pêdy – wszystkie pozosta³e wy³amujemy
rêcznie z k¹tów liœci w miarê ich ukazywania siê, nie
dopuszczaj¹c, aby wyros³y
powy¿ej 10 cm.
Przy odmianach silnie rosn¹cych i zdrowych stosuje siê tzw. og³awianie, czyli przycinanie wierzcho³ków pêdów g³ównych. Czynnoœæ tê wykonuje siê w koñcu lipca, ucinaj¹c wierzcho³ek za jednym lub dwoma liœæmi powy¿ej ostatniego rozwiniêtego
kwiatostanu.
Po¿¹danym zabiegiem w uprawie pomidorów jest œció³kowanie miêdzyrzêdzi s³om¹, trocinami, such¹ traw¹, a najlepiej
foli¹. Zabieg ten nale¿y wykonaæ jeszcze
w czerwcu.
Choroby i szkodniki
pomidorów
Roœliny z rodziny psiankowatych (w tym
pomidor) nie maj¹ wielu wrogów wœród
szkodników. Atakuj¹ je g³ównie stonka
ziemniaczana i mszyce.
Stonkê na pomidorach w uprawie dzia³kowej zwalczamy raczej mechanicznie.
W razie du¿ego zagro¿enia mo¿emy zastosowaæ opryskiwanie np. Decisem. Wiêksze niebezpieczeñstwo dla pomidorów stanowi¹ choroby, z których najczêœciej wystêpuje bardzo niebezpieczna zaraza ziemniaczana. Ta groŸna choroba grzybowa wyrz¹dza du¿e straty, a wystêpuje i szerzy siê
szybko przy wilgotnej i d¿d¿ystej pogodzie. Pora¿a brunatnymi plamami liœcie i owoce. Aby choroba siê nie rozprzestrzenia³a, nale¿y zbieraæ i zakopywaæ wszystkie pora¿one owoce i liœcie.
Roœliny mo¿na uchroniæ przed chorobami, stosuj¹c takie zabiegi, jak zaprawianie nasion przed siewem Bioseptem 33 SL, zapraw¹ nasienn¹ „Funaben T” oraz opryskiwanie z chwil¹ wyst¹pienia pierwszych objawów
Bioseptem 33 SL i Miedzianem 50 WP.
Zadanie praktyczne
Pamiêtaj¹c o koniecznoœci os³ony pomidorów, wybierz najbardziej korzystne
miejsce pod ich uprawê. Jeœli posiadasz ju¿ odpowiedni¹ rozsadê, wysadŸ j¹ do
gruntu obok uprzednio wbitego palika. Zwróæ uwagê na to, aby nie zgi¹æ korzeni.
Nie zapominaj o w³aœciwym przywi¹zywaniu roœliny – stosuj metodê w ósemkê.
Warzywa wieloletnie
Szparagi
Szparag jest bardzo lubianym warzywem i mimo ¿e jego uprawa wymaga sporo wysi³ku, cieszy siê doœæ du¿¹ popularnoœci¹ wœród dzia³kowiczów. Istniej¹ dwie odmiany
tego warzywa: powszechnie znane – bielone oraz coraz bardziej rozpowszechnione –
zielone.
Szparagi bielone i zielone maj¹ takie same wymagania klimatyczne,
natomiast ró¿ni¹ siê wymaganiami glebowymi.
Wymagania
klimatyczne
i glebowe
Szparagi to roœliny stepowe. Lubi¹ ostre s³oñce i glebê piaszczyst¹ o du¿ej zawartoœci próchnicy, tak¹, która wiosn¹
szybko siê ogrzewa, co powoduje wczesne wypuszczanie
pêdów. P³aski otwarty teren lub spadek w kierunku po³udniowym jest idealnym miejscem na grz¹dkê, któr¹ zak³adamy w miarê mo¿liwoœci w kierunku pó³noc–po³udnie.
Przygotowuj¹c miejsce na za³o¿enie uprawy, zwróæmy uwagê, aby ziemia nie mia³a zbyt du¿o gliny (zeskorupienia).
Nale¿y j¹ odchwaœciæ i usun¹æ wszelkie kamienie oraz
sprawdziæ, czy grunt nie jest podmok³y.
Planuj¹c uprawianie szparagów, pamiêtajcie Pañstwo, ¿e jest to roœlina wieloletnia i zajmuje czêœæ
dzia³ki przez ok. 15 lat.
Zatem gleba musi byæ g³êboko uprawiona i nawieziona obornikiem, dobrze roz³o¿onym kompostem z dodatkiem nawozów mineralnych ju¿ jesieni¹. W roku poprzedzaj¹cym za³o¿enie uprawy dobrze jest wysiaæ w tym miejscu nawóz zielony.
Zawartoœæ wapnia w glebie musi byæ regulowana – szparagi s¹ wra¿liwe
na zakwaszenie gleby. Dla szparagów bielonych najkorzystniejszy jest odczyn pH 5,8–6,5, dla zielonych – odczyn 6,5–7.
Zak³adanie grz¹dki
Grz¹dka, któr¹ zak³adamy wiosn¹ nastêpnego roku, powinna mieæ 1,5 m szerokoœci
(w przypadku szparagów zielonych – 1,25 m). Przez jej œrodek wykopujemy rów o g³êbokoœci 30 cm i szerokoœci 40 cm. Jego dno spulchniamy na g³êbokoœæ wide³ ogrodniczych, a rozluŸnion¹ ziemiê mieszamy z przerobionym obornikiem lub kompostem.
Rów powinno siê wykopaæ jak najwczeœniej, aby ziemia przed sadzeniem zd¹¿y³a siê
trochê ogrzaæ.
Sadzenie szparagów Sadzenie szparagów z nasion jest doœæ k³opotliwe, dlatego radzimy Pañstwu zaopatrzyæ siê w roczne sadzonki (dwuletnie roœliny s¹ dro¿sze, gorzej siê przyjmuj¹ i s¹
bardziej podatne na choroby).
Kupuj¹c sadzonki jednoroczne, zwróæcie Pañstwo uwagê na to, aby mia³y one kilka
dobrze wykszta³conych p¹ków i dobrze rozwiniête korzenie spichrzowe i w³ókniste.
Szparagi sadzi siê od po³owy kwietnia. Wa¿na jest pogoda – powinno byæ
w miarê ciep³o, a gleba nie mo¿e byæ ani zbyt zimna, ani zbyt mokra!
!
Odstêp miêdzy roœlinami musi wynosiæ 40–50 cm, a po u³o¿eniu karp w bruŸdzie wierzcho³ek szczytowego p¹ka powinien znaleŸæ siê 20 cm poni¿ej powierzchni zagonka.
Karpy uk³adamy na dnie rowu, na wale lub kopczykach usypanych z wykopanej ziemi
zmieszanej z kompostem i natychmiast przykrywamy, tak aby p¹ki pêdów by³y pokryte
5–8 cm warstw¹ ziemi. Rowu nie zasypujemy. W razie potrzeby podlewamy.
Prowadzenie
szparagów
Pierwszy rok
Drugi rok
Przez pierwszy rok rów zostawiamy odkryty, ostro¿nie regularnie go odchwaszczaj¹c.
PóŸn¹ jesieni¹ ca³kowicie obcinamy obumar³e zielone czêœci szparagów (nie za wczeœnie!). Przed zim¹ nale¿y roz³o¿yæ w rowie cienk¹ warstwê dojrza³ego kompostu.
W drugim roku wykopan¹ przy zak³adaniu grz¹dki ziemiê zmieszan¹ z kompostem
wsypujemy do rowu, pozostawiaj¹c jednak p³ytk¹ nieckê, która pos³u¿y do zatrzymywania wody z opadów.
Przez pierwsze dwa lata mo¿emy uprawiaæ miêdzy rzêdami szparagów
np. fasolê, groch, kapustê, koper i sa³atê.
Trzeci rok
Przy uprawie szparagów bielonych w trzecim roku pod koniec marca lub na pocz¹tku
kwietnia usypujemy na rzêdach niewielkie wa³y szerokoœci i wysokoœci 35 cm. Wyrównujemy ich powierzchniê.
Mniej wiêcej od po³owy kwietnia wypustki zaczynaj¹ przebijaæ siê przez powierzchniê
wa³u. Nale¿y je wyci¹æ, zanim
przebij¹ siê nad powierzchniê,
poniewa¿ na s³oñcu g³ówki robi¹ siê fioletowe, a najcenniejsze s¹ wypustki œnie¿nobia³e.
Zbiór szparagów
"
Wa³y kontroluje siê 2 razy dziennie. Pêd nale¿y ods³oniæ na ca³ej d³ugoœci, wyci¹æ
wycinakiem do szparagów lub ostrym no¿em 3–4 cm nad karp¹ i natychmiast przysypaæ ponownie ziemi¹, lekko przyklepuj¹c. W pierwszym roku zbiorów (pocz¹tek czerwca), wycinanie nale¿y zakoñczyæ wczeœniej ni¿ w latach nastêpnych, kiedy to zbiór
mo¿emy kontynuowaæ do koñca tego miesi¹ca. Po zakoñczeniu zbiorów wa³y rozsypujemy, zasilamy mieszank¹ nawozow¹, a póŸn¹ jesieni¹ ca³kowicie obumar³e czêœci
roœlin obcinamy tu¿ pod powierzchni¹ ziemi i niszczymy.
Gatunki szparagów
Szparagi zielone uprawia siê zasadniczo tak jak bia³e, ale rowy maj¹ tylko
15 cm g³êbokoœci, a odstêp miêdzy
rzêdami wynosi 120 cm. Nie sypie
siê wa³ów, a kiedy pêdy (wypustki)
osi¹gn¹ d³ugoœæ 20–25 cm obcina siê
je no¿em tu¿ przy ziemi.
Szparagi bielone nie staj¹ siê szparagami zielonymi przez to, ¿e dopuszczamy do nich œwiat³o dzienne.
Tylko pêdy odmian szparagów zielonych s¹ delikatne tak¿e pod ziemi¹.
Godne polecenia odmiany szparagów zielonych, to: Gynlim, Schwetzinger Meisterschuß, natomiast szparagów bielonych: Eposs, Andreas, Dorwana, Huchels Alpha.
Zebrane szparagi powinny byæ konsumowane mo¿liwie szybko. Przez kilka dni mo¿emy je przechowywaæ w ciemnym miejscu owiniête w mokry rêcznik albo papier.
Chrzan
Czêœci¹ jadaln¹ chrzanu jest korzeñ. To cenne warzywo przyprawowe pomaga przy trawieniu bia³ka zwierzêcego. Korzenie zawieraj¹ fitoncydy (zwi¹zki o dzia³aniu bakteriobójczym),
olejki eteryczne, witaminy C i PP oraz sole mineralne.
Wymagania
glebowe chrzanu
Przy intensywnym nawo¿eniu korzenie chrzanu osi¹gaj¹
d³ugoœæ 60 cm i gruboœæ 6–8 cm. Chrzan dobrze roœnie na
stanowiskach zacienionych. Nie lubi gleb kwaœnych. Najbardziej dorodne korzenie uzyskujemy, uprawiaj¹c chrzan
na oborniku lub kompoœcie. Konieczne jest g³êbokie przekopanie gleby.
Chrzan rozmna¿a siê z sadzonek korzeniowych. Najlepsze s¹ sadzonki d³ugoœci 20–30 cm, gruboœci ok.
1cm. Najbardziej obfite plony uzyskujemy z uprawy
jednorocznej lub dwuletniej.
Sadzonki sadzimy wczesn¹ wiosn¹, ukoœnie, tak aby
górny koniec znajdowa³ siê 5–6 cm pod powierzchni¹ gleby.
Uprawa
i pielêgnowanie
chrzanu
Wa¿nym zabiegiem pielêgnacyjnym jest oczyszczanie korzenia g³ównego z licznych
korzeni bocznych. W tym celu rozgarniamy miejsca wokó³ korzeni i ostr¹ rêkawic¹
œcieramy wyrastaj¹ce z korzenia g³ównego odrosty boczne, po czym przykrywamy korzenie ziemi¹.
Polecan¹ odmian¹ chrzanu jest Alpo – istotna jej zaleta to odpornoœæ na choroby.
#
Szczaw
Szczaw uprawiany jest ze wzglêdu na jego walory smakowe. Liœcie szczawiu zawieraj¹ du¿o
bia³ka i s¹ bogatym Ÿród³em ¿elaza, ale zawartoœæ kwasu szczawiowego obni¿a wartoœæ tego
warzywa.
Wymagania
uprawowe
Szczaw ma ma³e wymagania uprawowe. Dobrze
roœnie na ka¿dej glebie zasobnej w próchnicê
i sk³adniki pokarmowe i dostatecznie wilgotnej.
Nasiona wysiewamy wiosn¹ lub w sierpniu, przy
czym nale¿y pamiêtaæ, ¿e wysiew sierpniowy
jest korzystniejszy. Nasiona sieje siê w rzêdy co
20–30 cm, na g³êbokoœæ 1 cm. Po wzejœciu roœliny przerywa siê w odstêpach 15-centymetrowych. Po ukazaniu siê pêdów kwiatostanowych
wycina siê je, aby nie os³abia³y roœlin.
Szczaw mo¿na uprawiaæ jako roœlinê roczn¹ lub przez 2–3 lata jako
wieloletni¹.
Zbiór szczawiu
Zbiór szczawiu nastêpuje 2–3 miesi¹ce po siewie, natomiast na starych plantacjach
zaczyna siê ju¿ wczesn¹ wiosn¹. Liœcie szczawiu zrywa siê przy samej nasadzie, w miarê
jak dorastaj¹.
Odmianami polecanymi do uprawy na dzia³ce s¹ Lyoñski i Belwilski.
Rabarbar
Czêœci¹ jadaln¹ tej byliny s¹ miêsiste
ogonki liœciowe. Spo¿ywamy j¹ g³ównie ze wzglêdu na walory smakowe.
OrzeŸwiaj¹cy kompot z rabarbaru znaj¹ chyba wszyscy.
Ze wzglêdu na obecnoœæ kwasu szczawiowego rabarbar nale¿y ³¹czyæ z produktami bogatymi w wapñ.
Wymagania glebowe Rabarbar najlepiej udaje siê na glebach ¿yznych, zasobnych w wodê i przepuszczalnych. le roœnie na glebach kwaœnych. Znosi zacienienie, ma nawet w tych warunkach
intensywniej zabarwione ogonki liœciowe. Powinno siê go nawoziæ czêsto i obficie obornikiem. Miejsce pod rabarbar nale¿y przygotowaæ ju¿ w drugiej po³owie lata, aby móc
go wysadziæ pod koniec sierpnia lub na pocz¹tku wrzeœnia.
$
Uprawa rabarbaru
Rabarbar uprawia siê z sadzonek pochodz¹cych z podzia³u karp podziemnych. Najlepsze sadzonki uzyskuje siê z cztero- lub piêcioletnich karp. Dzieli siê je ostrym no¿em,
tak aby ka¿da sadzonka mia³a przynajmniej jeden p¹k oraz czêœæ korzenia. P¹k powinien znaleŸæ siê tu¿ pod powierzchni¹ ziemi, nie g³êbiej ni¿ 2 cm.
Zbiór rabarbaru
Zbiór rabarbaru rozpoczyna siê w drugim roku po posadzeniu, w koñcu kwietnia, gdy
ogonki liœciowe osi¹gaj¹ ok. 25 cm d³ugoœci. Przy zbiorze nie wycina siê ogonków, lecz
ostro¿nie wy³amuje, ujmuj¹c ogonek liœciowy u jego nasady. Z jednej roœliny otrzymuje
siê od 3 do 10 kg ogonków.
Na tym samym stanowisku prowadzimy roœlinê ok. 10 lat.
Odmianami chêtnie uprawianymi przez dzia³kowców s¹: Karpow Lipskiego, Wczesny
Hosera, Wiœniowy, Przodownik Europy. W rejestrze odmian na 2004 rok znalaz³a siê
tylko odmiana Lider (dawny Przodownik Europy).
Szczypiorek
Jest roœlin¹ o ma³ych wymaganiach klimatycznych. Mo¿na go uprawiaæ w miejscach
lekko zacienionych, jednak jeœli bêdziemy chcieli wykorzystaæ do pêdzenia kêpki szczypiorku, to powinno siê go sadziæ w miejscach o pe³nym naœwietleniu.
Wymagania glebowe Wymagania glebowe tej roœliny nie s¹ du¿e, roœnie dobrze na ka¿dej ¿yznej i dostatecznie wilgotnej glebie. Przy niedoborze wody liœcie szczypiorku staj¹ siê mniej soczyste
i ostrzejsze w smaku. Poniewa¿ posadzony szczypiorek zajmuje zagonek przez kilka
lat, powinniœmy miejsce pod jego uprawê dobrze przygotowaæ, nawieŸæ, a przede wszystkim odchwaœciæ, zw³aszcza usun¹æ perz, który przerasta kêpki i w czasie wegetacji jest
trudny do zwalczenia. Przed za³o¿eniem zagonka nale¿y zasiliæ glebê obornikiem lub
kompostem.
Uprawa szczypiorku Szczypiorek uprawia siê z siewu do gruntu, z rozsady i z podzia³u kêpek.
Uprawa z siewu
Bezpoœrednio do gruntu nasiona wysiewa siê w kwietniu, w rzêdy co 20 cm.
Uprawa z rozsady
Nasiona wysiewa siê w marcu do inspektu lub skrzynki w mieszkaniu. Mo¿na te¿ na pocz¹tku kwietnia wysiaæ nasiona na rozsadnik. Na miejsce sta³e rozsadê sadzi siê w maju, po kilka roœlin razem.
Uprawa przez
podzia³
Przez podzia³ szczypiorek rozmna¿a siê na wiosnê lub w sierpniu.
Zbiór szczypiorku
Zbiór szczypiorku rozpoczyna siê w drugim roku uprawy.
%
Byliny ozdobne
Szanowni Pañstwo! Zarówno na dzia³ce, jak i w ogrodzie przydomowym nie mo¿e
zabrakn¹æ bylin ozdobnych – roœlin trwa³ych, których niespotykane bogactwo form,
kolorów i mo¿liwoœci przystosowania do ró¿nych warunków ¿ycia sprawia, ¿e przy
umiejêtnym doborze gatunków i odmian mo¿emy cieszyæ siê kolorowymi kwiatami
przez ca³y sezon wegetacyjny.
W tym miejscu omówimy ogólne zasady uprawy i pielêgnacji bylin ze szczególnym
zwróceniem uwagi na byliny tzw. rabatowe, natomiast byliny skalne, cebulkowe, wodne omówimy w kolejnych zeszytach.
Byliny rozwijaj¹ siê, kwitn¹ i wytwarzaj¹ nasiona w ci¹gu wielu okresów
wegetacyjnych, zapadaj¹c corocznie jesieni¹ w stan spoczynku i budz¹c siê
z niego dopiero na wiosnê.
Trwa³oœæ sw¹ byliny zawdziêczaj¹ temu, ¿e maj¹ one jak gdyby oszczêdniejszy sposób
gospodarowania ni¿ roœliny roczne lub dwuletnie. Wytwarzanych przez siebie substancji organicznych nie zu¿ywaj¹ ca³kowicie, lecz znaczn¹ ich czêœæ zachowuj¹ i gromadz¹ jako zapas w zimuj¹cych czêœciach podziemnych, jakimi s¹ k³¹cza bulwy, miêsiste, ³uskowate liœcie cebul, zgrubia³e korzenie itp. Kosztem tych materia³ów zapasowych mog¹ siê rozwijaæ na wiosnê nowe nadziemne pêdy.
Wymagania glebowe Podobnie jak dla roœlin rocznych dla bylin najodpowiedniejsza jest gleba piaszczysto-gliniasta, zasobna w zwi¹zki próchnicze. Poniewa¿ roœliny te ¿yj¹ w jednym miejscu
przez d³ugi czas (kilka lub nawet kilkanaœcie lat), przed sadzeniem ziemia powinna byæ
starannie uprawiona i nawieziona, przy czym szczególn¹ uwagê nale¿y zwróciæ na
dok³adne wybranie perzu. Zaniedbanie tej czynnoœci odbiæ siê mo¿e ujemnie na dalszej uprawie bylin, które duszone roz³ogami perzu nie bêd¹ mog³y siê nale¿ycie rozwijaæ i kwitn¹æ.
Wzrost i obfite kwitnienie bylin mo¿na osi¹gn¹æ, sadz¹c roœliny na rabatach dobrze
nawiezionych nawozami organicznymi – kompostem, przetrawionym obornikiem albo
œció³k¹ torfow¹ przekompostowan¹ z nawozami mineralnymi. Bardzo po¿yteczne jest
œció³kowanie tymi nawozami gleby miêdzy roœlinami ju¿ rosn¹cymi. Przy ograniczonym nawo¿eniu, najpóŸniej do po³owy maja, byliny powinny otrzymaæ pierwsz¹ dawkê wielosk³adnikowej mieszanki nawozowej (30–100g/m2), zale¿nie od rodzaju mieszanki i ¿yznoœci gleby. Drug¹ dawk¹ mo¿emy je zasiliæ po 2 tygodniach.
Zabiegi
pielêgnacyjne
&
Zabiegów pielêgnacyjnych przy bylinach jest niewiele, ale powinny one byæ wykonywane systematycznie w ci¹gu ca³ego sezonu. Grabienie liœci nale¿y zacz¹æ wczeœnie
na wiosnê, aby nie uszkodziæ wychodz¹cych z ziemi p¹ków, trzeba tak¿e wzruszaæ
ziemiê oraz podlewaæ roœliny w miarê potrzeby przez ca³y czas wegetacji. Wszystkie
przekwit³e kwiaty i suche pêdy nale¿y wycinaæ.
Roœliny wysokie, rozk³adaj¹ce pêdy (naw³oæ, rudbekia, aster, piwonia,
ostró¿ka) powinny byæ podwi¹zane.
Po pierwszych przymrozkach liœcie, przekwit³e kwiaty i stare pêdy nale¿y spaliæ,
a gatunki wra¿liwe na mróz (lilie, tulipany) przykryæ œció³k¹.
Rozmna¿anie
bylin
Byliny mo¿na rozmna¿aæ przez wysiew nasion oraz przez podzia³ roœlin lub sadzonkowanie. Na dzia³ce wysiew jest rzadziej stosowany. Najczêœciej rozmna¿amy byliny
przez podzia³ k³¹czy (kosaæce, konwalie), czy karp korzeniowych (dalie, piwonie) lub
przez oddzielenie cebulek przybyszowych (lilie, tulipany, narcyzy).
Podzia³u roœlin dokonujemy g³ównie wtedy, gdy po
kilku latach uprawy byliny zaczynaj¹ siê starzeæ. Sadzenia mo¿na dokonaæ w dwóch terminach: od marca do po³owy maja (g³ównie dla kwitn¹cych póŸnym
latem i jesieni¹) i od pocz¹tku wrzeœnia do koñca paŸdziernika (dla kwitn¹cych wiosn¹). Roœliny nale¿y wykopaæ, otrz¹sn¹æ z ziemi i rozerwaæ je rêkoma. Byliny maj¹ce zdrewnia³e ³odygi dzielimy za pomoc¹ no¿a
lub ³opaty na wiele czêœci. Ka¿da oddzielona czêœæ
musi mieæ p¹ki. Przy rozmna¿aniu przez sadzonkowanie mo¿na otrzymaæ z jednej roœliny wiêksz¹ iloœæ nowych osobników, ale wymaga
to wiêcej pracy i koniecznoœci przetrzymania sadzonek w pomieszczeniu (inspekt, szklarnia, mieszkanie). Najczêœciej na sadzonki obcina siê pêdy odzimkowe (odrastaj¹ce od
karpy), które sadzimy ca³e (jeœli maj¹ korzenie) albo przycinamy na d³ugoœæ 2–3 miêdzywêŸli, prostopadle do sadzonki, 2 cm pod nasad¹ liœci (wêz³em). Natychmiast sadzimy w skrzynce ze stosownym pod³o¿em (piasek i kompost 1:1) i umieszczamy np.
w inspekcie, systematycznie podlewaj¹c. Ukorzenione sadzonki nale¿y zahartowaæ,
przesadziæ na rozsadnik, a stamt¹d jesieni¹ lub nastêpnej wiosny na miejsce sta³e.
Rabata bylinowa
Je¿eli wydaje siê Pañstwu, ¿e w Waszym ogrodzie jest jakby szarawo
i smutno, pomyœlcie o za³o¿eniu rabaty bylinowej.
Kwiaty bylin odznaczaj¹
siê wielk¹ ró¿norodnoœci¹ barw i kszta³tów, pojawiaj¹ siê od wczesnej
wiosny do póŸnej jesieni. Mo¿emy wiêc ogród
urz¹dziæ tak, ¿e stale bêdzie w nim coœ barwnego. Kwiaty bylin mo¿na œcinaæ bez szkody dla roœlin, tote¿
i mieszkanie mo¿emy mieæ stale udekorowane.
'
Szereg bylin zdobi ogród nie tylko póŸnymi kwiatami, ale i barwnymi liœæmi. Rabata bylinowa dobrze
wygl¹da na tle zielonej œciany krzewów, ¿ywop³otu, œcian budynku itp. Powinna byæ widoczna na
ca³ej d³ugoœci z miejsc najbardziej uczêszczanych.
Takie rabaty prezentujemy jednostronnie – najwy¿sze roœliny z ty³u rabaty, œrednie poœrodku, a najni¿sze z brzegu, tak aby siê wzajemnie nie zacienia³y.
Podajemy Pañstwu projekt takiej rabaty. Mo¿liwoœci komponowania nasadzeñ s¹ bardzo liczne i od Pañstwa pomys³u i fantazji zale¿y zaprojektowanie i za³o¿enie wymarzonej rabaty. Byliny mog¹ te¿ byæ sadzone w luŸnych grupach, np. na trawniku lub
pojedynczo, jeœli s¹ okaza³e, maj¹ efektowne liœcie lub piêkne kwiaty (np. piwonie).
a) maki wschodnie
b) ostró¿ki trwa³e
c) helenium
Wymagania pokarmowe i potrzeby
nawozowe roœlin
d) floksy trwa³e (wysokie)
e) jastrunie
f) kosaæce (ró¿nobarwne)
g) floksy skalne
h) astry trwa³e
i) ³ubin w ró¿nych barwach
j) narcyzy
k) pierwiosnki
Gleba jest œrodowiskiem, w którym rozrastaj¹ siê korzenie roœlin. Jest ona te¿ magazynem wody i sk³adników mineralnych, z którego czerpi¹ roœliny. Systematyczna uprawa
prowadzi do jej wyja³owienia, dlatego te¿ nale¿y pamiêtaæ o uzupe³nianiu sk³adników
pokarmowych.
Sk³ad i budowa, czyli struktura gleby oraz jej zasoby, decyduj¹ o wysokoœci plonu.
Makroelementy
Roœlina pobiera z gleby za pomoc¹ w³oœników zwi¹zki mineralne rozpuszczone w wodzie. Przez umiejêtn¹ uprawê i nawo¿enie mog¹ Pañstwo regulowaæ zawartoœæ wody
i powietrza oraz iloœæ i jakoœæ sk³adników mineralnych w glebie. W³aœciwy dobór kolejno po sobie uprawianych roœlin pozwala nale¿ycie wykorzystaæ zapasy gleby.
Roœlina w swoim sk³adzie chemicznym zawiera zawsze nastêpuj¹ce pierwiastki: azot
(N), potas (K), fosfor (P), wapñ (Ca), siarkê (S) i magnez (Mg). Nazywane s¹ one makroelementami i zale¿nie od gatunku roœliny ich zawartoœæ w jej sk³adzie chemicznym jest
ró¿na.
PrzeœledŸmy znaczenie makroelementów dla roœlin.
Azot
Azot jest konieczny do wzrostu roœlin i przyrostu masy zielonej. Dobre zaopatrzenie
roœliny w azot mo¿na poznaæ po ciemnozielonych liœciach. Wp³ywa te¿ na gruboœæ
roœliny oraz przyspiesza wejœcie w owocowanie i korzystnie wp³ywa na wielkoœæ plonu.
W razie niedostatku azotu roœliny rozwijaj¹ siê wolniej, s¹ mniejsze
i wyp³onione, o jasno¿ó³tych liœciach.
Nadmiar azotu mo¿e opóŸniæ tworzenie zawi¹zków kwiatowych,
zmniejsza odpornoϾ na choroby.
Fosfor
Fosfor wp³ywa na tworzenie siê nowych korzeni, kwiatów i nasion. Pierwiastek ten
przyspiesza dojrzewanie roœlin, przez co skraca okres wzrostu i poprawia smak owoców.
Objawy niedoboru to s³aby rozwój korzeni i pêdów bocznych, czerwone
zabarwienie liœci.
Potas
Potas jest odpowiedzialny za sztywnoœæ roœliny, jej odpornoœæ i zdolnoœci przechowalnicze. Poprawia gospodarkê wodn¹ roœliny, wzmaga wytrzyma³oœæ na mrozy.
Niedobór potasu objawia siê wiotkoœci¹ i jakby przywiêdniêciem, a na
brzegach liœci wystêpuje jaœniejsze przebarwienie.
Wapñ
Wapñ s³u¿y roœlinie m.in. do budowy tkanek i przyczynia siê do sztywnoœci roœliny.
Poza tym ma wp³yw na wzrost korzeni, proces zap³adniania kwiatów i zawi¹zywania
owoców oraz ich przechowywania.
Niedobór wapnia powoduje np. plamistoœæ jab³ek, obumieranie liœci wewnêtrznych w sa³acie i kapuœcie, a u pomidora – gnicie zawi¹zków owocowych. Wapñ ma te¿ du¿e znaczenie dla samej gleby – powoduje wzrost wartoœci pH, a tym samym zapobiega jej zakwaszeniu.
Mikroelementy
Poza wymienionymi makroelementami roœlinie potrzebne s¹ takie pierwiastki, jak:
¿elazo (Fe), mangan (Mg), bor (B), cynk (Zn), miedŸ (Cu), molibden (Mo). S¹ to tzw.
mikroelementy. Mimo ¿e roœlina pobiera je w minimalnych iloœciach, brak ich powstrzymuje jej wzrost i rozwój równie silnie, jak brak makroelementów. Zapotrzebowanie na
poszczególne sk³adniki mineralne pobierane z gleby ró¿nicuje siê w zale¿noœci od rodzaju roœliny.
A zatem nawo¿¹c poszczególne roœliny, musimy znaæ ich potrzeby pokarmowe i zale¿nie od nich stosowaæ dawki nawozów, aby zaopatrzyæ roœlinê w sk³adniki, których
najbardziej potrzebuje. W celu unikniêcia b³êdów w nawo¿eniu wa¿ne jest okreœlenie
zasobnoœci gleby, czyli przeprowadzenie jej analizy. Co 2 lata nale¿y pobieraæ próbkê
gleby i wys³aæ do zbadania do najbli¿szej stacji chemiczno-rolniczej.
Próbkê gleby najlepiej pobraæ zgodnie z zaleceniami stacji – najczêœciej jest to oko³o
200-gramowy woreczek ziemi wymieszanej z próbek pobranych w kilku miejscach
2
dzia³ki (5 próbek na 100 m ).
Nawozy organiczne
Nawozy dziel¹ siê na dwie zasadnicze grupy. Pierwsza z nich to grupa nawozów organicznych, tzn. nie roz³o¿onych jeszcze resztek roœlinnych oraz odchodów zwierzêcych.
Wspóln¹ w³aœciwoœci¹ nawozów organicznych jest to, ¿e nie mog¹ byæ wykorzystane
przez roœliny natychmiast, lecz musz¹ ulec roz³o¿eniu przez bakterie glebowe na zwi¹zki
dostêpne dla roœlin.
Nawozy organiczne poprawiaj¹ strukturê gleby i uaktywniaj¹ procesy glebowe, reguluj¹ bilans wodny i zwiêkszaj¹ urodzajnoœæ gleby.
Do nawozów organicznych (naturalnych) zaliczamy (oprócz kompostu) np. obornik,
gnojówkê, torf, odpady kory, osad fermentacyjny z oczyszczalni œcieków, nawozy ptasie i nawozy zielone.
Gleba na naszej dzia³ce powinna byæ nawo¿ona nawozami
organicznymi co 3 lata.
Obornik
Obornikiem nawozimy glebê zawsze jesieni¹ – nie mo¿na go jednak przekopaæ zbyt
g³êboko. Wraz z nim wprowadzamy do gleby sporo korzystnych dla roœlin drobnoustrojów, koniecznych do prawid³owego przebiegu procesów rozk³adu w glebie.
Obornik wp³ywa na glebê odkwaszaj¹co.
Torf
Stosuj¹c torf, mo¿na zwiêkszyæ zawartoœæ próchnicy w glebie. Torfu nie przekopujemy,
lecz rozrzucamy na glebê w ostrej skibie, a potem zagrabiamy.
Nawozy ptasie
Nawozy ptasie (kurzy i go³êbi) szybko dzia³aj¹ i s¹ bardzo bogate w sk³adniki pokarmowe (fosfor, potas).
Nawóz ptasi stosuje siê na wiosnê. U¿yty w okresie wzrostu roœlin musi
byæ przefermentowany!
Gnojówka
Nawozy zielone
Kompost
Nawozy mineralne
Gnojówka zawiera wiêcej przyswajalnego azotu ni¿ obornik, ale bardzo ma³o fosforu.
Gnojówkê rozcieñcza siê wod¹ 10-krotnie i wylewa siê w dni pochmurne wprost na
glebê miêdzy roœliny, a po wyschniêciu przykrywa siê ziemi¹.
Je¿eli mamy trudnoœci w uzyskaniu obornika czy innych nawozów organicznych, mo¿emy je zast¹piæ tzw. nawozami zielonymi. Dzia³aj¹ one podobnie jak obornik. Stosowane s¹ tu g³ównie roœliny motylkowate oraz mieszanki zbó¿ i motylkowatych.
Najczêœciej stosujemy je jako poplony po zbiorze wczesnych warzyw – oko³o po³owy
lipca.
Kompost powstaje z rozk³adu wszelkiego rodzaju odpadów gospodarczych i innych.
Kompostowane mog¹ byæ: chwasty, liœcie, korzenie, zmiotki, szlam, mu³, osady œciekowe itp.
O zak³adaniu kompostownika piszemy w zeszycie styczniowym.
Drug¹ grupê nawozów stanowi¹ nawozy mineralne, które s¹ koniecznym uzupe³nieniem nawozów organicznych.
A oto najwa¿niejsze nawozy mineralne, które mog¹ Pañstwo stosowaæ
na swojej dzia³ce, oczywiœcie w zale¿noœci od potrzeb:
l
l
l
l
l
nawozy wapniowe – wapno rolnicze palone, kreda nawozowa, Dolomit;
nawozy azotowe – siarczan amonowy, saletra wapniowa, saletrzak,
mocznik;
nawozy fosforowe – superfosfat potrójny, m¹czka fosforowa;
nawozy potasowe i magnezowe – sól potasowa, siarczan potasowy,
kalimagnezja, siarczan magnezowy;
nawozy mieszane – Azofoska, Flora.
Stosuj¹c nawozy mineralne, nale¿y pamiêtaæ o œcis³ym przestrzeganiu
przepisów podanych na opakowaniu.
Zadanie praktyczne
1. Jeœli wœród tulipanów na Twojej rabacie by³o du¿o osobników zawirusowanych,
zastanów siê, sk¹d pochodzi³y cebule i jak by³y przechowywane. Usuñ je
i zniszcz.
2. Za³ó¿ rabatê bylinow¹. Bior¹c pod uwagê ró¿norodnoœæ barw i kszta³tów
oraz czas kwitnienia poszczególnych bylin, dobierz je tak, aby stanowi³y
niebanaln¹ kompozycjê i zapewnia³y barwn¹ ozdobê Twojego ogrodu od
wczesnej wiosny do póŸnej jesieni.
!
Roœliny ciekawe a ma³o znane
Seler naciowy
Jak sama nazwa wskazuje, roœlina ta nie posiada zgrubienia korzeniowego. Tworzy natomiast rozetê d³ugich
zgrubia³ych i miêsistych ogonków liœciowych, stanowi¹cych jej czêœæ jadaln¹. Soczyste ogonki maj¹ d³ugoœæ 15–40 cm i szerokoœæ 3–4 cm. S¹ bardzo aromatyczne, jadalne na surowo lub po przetworzeniu.
Seler naciowy wymaga ¿yznej próchniczej gleby zasobnej w wodê i nie znosi œwie¿ego wapniowania ziemi. Uprawia siê go tylko z rozsady. Nasiona nale¿y
wysiaæ w lutym – marcu do ciep³ego inspektu lub
skrzynki w mieszkaniu.
o
W czasie kie³kowania wymaga temperatury ok. 20 C.
Roœlinê wysadzamy do gruntu od drugiej po³owy maja do koñca czerwca w rozsadzie
40–60 cm miêdzy rzêdami i 30 cm miêdzy roœlinami w rzêdzie. Bardzo korzystnie na
jakoœæ ogonków liœciowych wp³ywa podlewanie roœlin przez ca³y okres wzrostu (szczególnie w okresach suchej pogody). Istniej¹ dwie odmiany selera naciowego: o ogonkach bia³ych i zielonych. Te ostatnie maj¹ znacznie wy¿sz¹ wartoœæ od¿ywcz¹. Zbiór
zasadniczo rozpoczyna siê we wrzeœniu. Mo¿na je przechowywaæ przez kilka tygodni
zapakowane w woreczki foliowe w temperaturze 0–2o C.
Zestawienie
S£OWNICZEK OGRODNICZY
Bulwa
– silnie skrócona, zgrubia³a ³odyga podziemna, np. ziemniaka, albo podliœcieniowa czêœæ
³odygi.
Bylina
– wieloletnia roœlina zielna, której czêœci nadziemne co roku obumieraj¹, a czêœci podziemne
(k³¹cza, bulwy) s¹ trwa³e.
Choroby roœlin
– d³u¿sze zachwianie równowagi powodowane przez czynnik chorobotwórczy (choroby niepaso¿ytnicze, wirusowe, grzybowe).
Ciêcie roœlin
– ma na celu ograniczenie wzrostu pêdów i liœci, aby przyspieszyæ dojrzewanie.
Dymka
– drobne cebulki z gêstego siewu w roku poprzednim, dosuszane w przechowalniach.
Dzielenie
– sposób mno¿enia bylin przez podzia³ (rozmna¿anie wegetatywne).
Drutowiec
– potoczna nazwa larwy chrz¹szcza z rodziny sprê¿ynowatych. ¯yje w glebie, niszcz¹c korzenie roœlin.
Euparen
– nazwa handlowa preparatu grzybobójczego stosowanego m.in. w zwalczaniu zarazy ziemniaczanej.
Hormonizacja
– opryskiwanie pomidorów pierwszego i drugiego grona od ziemi preparatem chemicznym
(np. Betokson) w celu u³atwienia zawi¹zywania owoców w wypadku d³ugotrwa³ej, ch³odnej i deszczowej pogody.
"
Herbicydy
– zwi¹zki chemiczne zwalczaj¹ce chwasty.
K¹t liœcia
– jest to k¹t utworzony pomiêdzy ogonkiem liœciowym a ³odyg¹ (pêdem), z której ów liœæ
wyrasta.
Karencja
– w ochronie roœlin okres, jaki musi up³yn¹æ od momentu zastosowania chemicznych œrodków ochrony do zbioru roœlin.
Kompost
– nawóz organiczny, sk³adaj¹cy siê z przegni³ych odpadków gospodarstwa ogrodniczego i domowego. Dobrze przerobiony kompost ma wartoœæ nawozow¹ zbli¿on¹ do obornika.
Makroelementy
– pierwiastki chemiczne niezbêdne do ¿ycia i rozwoju roœlin pobierane w du¿ych iloœciach.
M¹czniak
– choroba grzybowa wielu roœlin. Na powierzchni roœlin tworzy siê bia³y lub szarobia³y nalot
z³o¿ony ze strzêpków grzybni. Czêœci roœlin z objawami m¹czniaka albo nawet ca³e roœliny
nale¿y niszczyæ.
Mikroelementy
– pierwiastki œladowe znajduj¹ce siê w glebie i w roœlinach w bardzo ma³ych iloœciach, niezbêdne jednak dla normalnego rozwoju roœliny.
Mszyce
– drobne owady z rzêdu pluskwiaków równoskrzyd³ych wysysaj¹ce soki roœlinne i przenosz¹ce choroby. Wystêpuj¹ w tzw. koloniach, daj¹ wiele pokoleñ w roku.
Nawadnianie
– zaopatrywanie roœlin w niezbêdn¹ dla rozwoju iloœæ wody.
Nawozy mineralne
(sztuczne)
– nawozy, które zawieraj¹ sk³adniki pokarmowe w postaci zwi¹zków chemicznych.
Nawozy naturalne
– np. obornik, próchnica. Wykorzystywane przez roœliny po procesie mineralizacji zawartych
w nich sk³adników.
Nawozy zielone
– uprawa roœlin przeznaczonych do wzbogacenia gleby w substancje organiczne.
Nawo¿enie
– uzupe³nianie i zwiêkszanie ¿yznoœci gleby odpowiednimi substancjami.
Og³awianie
– obcinanie wierzcho³ków pêdów g³ównych, tak aby roœlina wytworzy³a wiêcej pêdów bocznych. Przyspiesza równie¿ wzrost i dojrzewanie owoców.
Paso¿yt
– organizm pobieraj¹cy pokarm z innego ¿ywego organizmu, tzn. ¿ywiciela, któremu w ten
sposób wyrz¹dza szkody.
Patogen
– ¿ywy czynnik chorobotwórczy, mikroorganizm (wirus, bakteria, grzyb).
P¹k
– czêœæ roœliny, z której rozwinie siê (wyroœnie) liœæ, kwiat lub m³ody pêd.
Pêdy boczne
– pêdy wyrastaj¹ce w k¹tach liœci w bok od pêdu g³ównego.
Prowadzenie
na jeden pêd
– uprawa pomidorów polegaj¹ca na pozostawieniu 1 g³ównego pêdu i usuniêciu wszystkich
pozosta³ych z wyj¹tkiem pêdów kwiatowych.
Przycinanie pêdów
– jeden ze sposobów formowania koron drzew, polegaj¹cy na zawieszaniu na ga³êziach ciê¿arków lub przywi¹zywaniu pêdów sznurkami w celu ich odgiêcia.
Przyspieszenie uprawy
– zabieg polegaj¹cy na stosowaniu ró¿nych metod (przykrywanie foli¹, os³anianie, ciêcie,
pêdzenie) dla szybszego wzrostu i rozwoju roœlin.
Rabata
– w¹ska grz¹dka kwiatowa czêsto urz¹dzana przy œcianach domu, ¿ywop³otach.
Roœliny ciep³olubne
– wymagaj¹ do swojego rozwoju temperatur wy¿szych ni¿ inne roœliny (pomidor, ogórek).
Roz³ogi
– sposób wegetatywnego rozmna¿ania roœlin: m³ode roœliny wyrastaj¹ce z roœliny matecznej,
które mo¿na oddzieliæ i posadziæ w innym miejscu (truskawki).
Sadzonka
– odciêty od roœliny jej organ wegetatywny (pêd zdrewnia³y lub zielony, liœæ lub korzeñ).
S³u¿y do rozmna¿ania roœlin.
#
$
%
PRACA DOMOWA
Uzupe³nij nastêpuj¹ce zdania lub odpowiedz na pytania, wybieraj¹c jedn¹ z czterech
mo¿liwoœci. Tylko jedna z nich jest prawdziwa.
1. Najodpowiedniejsz¹ por¹ do podlewania ogrodu jest:
a) wczesny ranek;
b) po³udnie;
c) wieczór;
d) przedpo³udnie.
2. Zakwaszeniu gleby zapobiega przede wszystkim:
a) wapñ;
b) potas;
c) fosfor;
d) miedŸ.
3. Jak d³ugo mo¿na eksploatowaæ szparagarniê?
a) 5–10 lat;
b) 10–15 lat;
c) do 5 lat;
d) tylko jeden rok.
4. Paliki do wysokich pomidorów powinny byæ wbijane w glebê:
a) zaraz po posadzeniu pomidorów;
b) tydzieñ po posadzeniu;
c) przed sadzeniem;
d) w miarê potrzeby.
5. Bylina to:
a) wieloletnia roœlina zielna;
b) jednoroczna roœlina zielna;
c) roœlina rozmna¿aj¹ca siê tylko przez podzia³ k³¹cza;
d) roœlina ze zgrubia³¹ ³odyg¹ podziemn¹.
A teraz zastanów siê i spróbuj odpowiedzieæ na nastêpuj¹ce pytania:
I. Dlaczego odchwaszczanie grz¹dek jest tak wa¿n¹ czynnoœci¹ w naszym ogródku?
II. Czy nawo¿enie organiczne musi byæ wspierane przez nawo¿enie mineralne? Jeœli
tak, podaj uzasadnienie.
&