Kliknij, aby pobrać szczegółowy program
Transkrypt
Kliknij, aby pobrać szczegółowy program
II Konferencja Naukowa „Psychologia - Konsumpcja - Jakość życia” „W supermarkecie szczęścia - o różnorodności zachowań konsumenckich w kontekście jakości życia” Katowice, 22-24 września 2010 PROGRAM STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ Organizatorzy: Instytut Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego Konferencję patronatem honorowym objęli: JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego Prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś JM Rektor Uniwersytetu Gdańskiego Prof. dr hab. Bernard Lampek Dziekan Wydz. Pedagogiki i Psychologii Dr hab. Zbigniew Spendel Dziekan Wydziału Nauk Społecznych UG Prof. UG dr hab. Beata Pastwa-Wojciechowska Prezydent Miasta Katowic Piotr Uszok Akademickie Stowarzyszenie Psychologów Ekonomicznych SPIS TREŚCI Komitet Naukowy i Komitet Organizacyjny Konferencji 4 Program Ramowy 5 Szczegółowy program konferencji 6 Streszczenia wystąpień 11 Indeks autorów 71 3 II Konferencja Naukowa „Psychologia – Konsumpcja – Jakość życia” „W supermarkecie szczęścia – o różnorodności zachowań konsumenckich w kontekście jakości życia” Katowice, 22-24 września 2010 KOMITET NAUKOWY: prof. UŚ dr hab. Małgorzata Górnik-Durose (Uniwersytet Śląski w Katowicach) – przewodnicząca prof. dr hab. Tadeusz Tyszka (Akademia Leona Koźmińskiego) prof. dr hab. Teresa Słaby (Szkoła Główna Handlowa) prof. dr hab. Barbara Kożusznik (Uniwersytet Śląski w Katowicach) prof. UG dr hab. Mariola Bidzan (Uniwersytet Gdański) prof. UG dr hab. Hanna Brycz (Uniwersytet Gdański) prof. UG dr hab. Anna Maria Zawadzka (Uniwersytet Gdański) prof. SGH dr hab. Bogdan Mróz (Szkoła Główna Handlowa) dr hab. Zbigniew Spendel (Uniwersytet Śląski w Katowicach) KOMITET ORGANIZACYJNY dr Teresa Sikora – przewodnicząca dr Anita Gałuszka dr Maciej Januszek mgr Łukasz Jach 4 PROGRAM RAMOWY Środa, 22 września 2010 12.00 - 14.00 Rejestracja uczestników 13.00 - 14.00 Obiad 14.00 - 14.15 Otwarcie konferencji 14.15 - 15.15 Wykład 1 15.30 - 15.50 Przerwa na kawę 15.50 - 17.10 Sesja I: Pieniądze a jakość życia 17.15 Wycieczka po Nikiszowcu i Giszowcu 19.00 Kolacja w „Dworku pod Lipami” Czwartek, 23 września 2010 9.00 - 10.00 Wykład 2 10.00 - 10.20 Przerwa na kawę i herbatę 10.20 - 12.00 Sesja II: Aktualne obrzeża konsumpcji 12.00 - 13.30 Obiad 13.30 - 15.30 Sesja III: Konsumowanie pracy 15.30 Przerwa na kawę i herbatę 16.00 Wyjazd do zabytkowej kopalni Guido w Zabrzu 19.00 Kolacja Piątek, 24 września 2010 9.00 - 10.00 Wykład 3 10.00 - 10.20 Przerwa na kawę i herbatę 10.20 - 11.40 Sesja IV: Osobowe i osobowościowe wyznaczniki konsumpcji 11.45 - 12.45 Sesja V: Przyczynki konsumenckie 12.45 - 13.45 Dyskusja panelowa 13.45 Zamknięcie konferencji 14.00 Obiad 5 SZCZEGÓŁOWY PROGRAM KONFERENCJI Środa, 22 września 2010 12.00 - 14.00 Rejestracja uczestników (budynek Wydziału Pedagogiki i Psychologii, przy ul. Grażyńskiego 53 w Katowicach). 13.00 - 14.00 Obiad 14.00 - 14.15 OTWARCIE KONFERENCJI 14.15 - 15.15 WYKŁAD INAUGURACYJNY: Tadeusz Tyszka (Akademia Leona Koźmińskiego) Wybory konsumenckie w sytuacji skrajnej niewiedzy 15.30 - 15.50 15.50 - 17.10 15.50 - 16.10 16.10 - 16.30 16.30 - 16.50 16.50 - 17.10 6 Przerwa na kawę Sesja I: PIENIĄDZE A JAKOŚĆ ŻYCIA Dominika Maison, Joanna Rudzińska Kto jest szczęśliwy – ten kto ma, czy ten, któremu tylko tak się wydaje? Agata Gąsiorowska Style zakupów nierefleksyjnych a postawy wobec pieniędzy Magdalena Marczak, Grażyna Wąsowicz-Kiryło Żyjąc z dnia na dzień lub myśląc o przyszłości. O finansowej orientacji temporalnej w świecie pieniędzy Grażyna Wąsowicz-Kiryło, Katarzyna Sekścińska Materializm a ogólna satysfakcja z życia i postawy wobec pieniędzy 17.15 Wycieczka po Nikiszowcu i Giszowcu 19.00 Kolacja w „Dworku pod Lipami” Czwartek, 23 września 2010 9.00 - 10.00 WYKŁAD: Helga Dittmar (University of Sussex, Wielka Brytania) What is the price of consumer culture? The psychological impact of the 'material good life' ideal on well-being 10.00 - 10.20 10.20 - 12.00 10.20 - 10.40 10.40 - 11.00 11.00 - 11.20 11.20 - 11.40 11.40 - 12.00 12.00 - 13.30 Przerwa na kawę i herbatę Sesja II: AKTUALNE OBRZEŻA KONSUMPCJI Małgorzata Bombol Design a jakość życia - marzenia i realia Mariusz Jędrzejko Młodzi w szale zakupów i nowego stylu życia - studium socjopedagogiczne Jarosław Polak Konsumpcjonizm a religijność Agata Neale Bawełniana torba, szklana butelka, certyfikat bio – czyli o alternatywnych wzorach konsumpcji Łukasz Jach Prorocy Syjonu w konsumpcyjnym Babilonie – muzyka reggae jako wyraz sprzeciwu wobec współczesnej hegemonii pieniądza Obiad W SESJI PLAKATOWEJ: Michał Cebula, Piotr Kucharski Antykonsumpcja jako wyraz dbałości o jakość życia Piotr Buras, Miłosz Dzenis, Agata Hublewska, Mariusz Niderla, Natalia Potrykus, Magda Skwierawska Jak świętować aby być zadowolonym z życia? 7 Czwartek, 23 września 2010 (c.d.) 13.30 - 15.30 13.30 - 13.50 13.50 - 14.10 14.10 - 14.30 14.30 - 14.50 14.50 - 15.10 15.10 - 15.30 15.30 Sesja III: KONSUMOWANIE PRACY Damian Grabowski Praca a konsumpcja i odraczanie gratyfikacji. Pasjonująca praca jako forma konsumpcji Mariola Paruzel Dwa światy – o jakości życia, poczuciu sukcesu i materialistycznomerkantylnej orientacji w sektorze prywatnym i państwowym Katarzyna Janiec, Dawid Stanik Wartości i cele życiowe określające jakość życia, a poczucie niezależności osób pracujących w organizacjach działających na wysoko konkurencyjnym rynku farmaceutycznym Magdalena Nilidzińska Szkoła przestrzenią kreatywnej destrukcji i pozytywnych przeżyć jako marketing przedsiębiorczości Tomasz Wirga Rodzaj indukowanych emocji i poziom poczucia jakości życia a skuteczność rozwiązywania zadań wykorzystujących procesy Anna Szabowska-Walaszczyk, Martyna Wojtaś Pracownik jako konsument wizerunku pracodawcy: o zaangażowaniu w pracę i jakości życia Przerwa na kawę i herbatę W SESJI PLAKATOWEJ: Małgorzata Wiśniewska Jakość życia w świetle aktywności zawodowej wśród kobiet posiadających rodzinę 8 16.00 Wyjazd do zabytkowej kopalni Guido w Zabrzu 19.00 Kolacja Piątek, 24 września 2010 9.00 - 10.00 WYKŁAD: Teresa Słaby (Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) Chaos metodyczny wokół badań jakości życia 10.00 - 10.20 Przerwa na kawę i herbatę 10.20 - 11.40 Sesja IV: OSOBOWE I OSOBOWOŚCIOWE WYZNACZNIKI KONSUMPCJI 10.20 - 10.40 10.40 - 11.00 11.00 - 11.20 11.20 - 11.40 11.45 - 12.45 11.45 - 12.05 Łukasz Baka Polski, młody konsument - patriota, czy racjonalista? Teoria opanowania trwogi a etnocentryzm konsumencki Anna Maria Zawadzka, Joanna Duda Czy zakupy mogą wiązać się z zadowoleniem z życia?: czyli o zakupach doznaniowych i aspiracjach życiowych jednostek Irena Pilch Makiawelizm i inne osobowościowe uwarunkowania zachowań konsumenckich Joanna Mateusiak Orientacja merkantylna a posiadane zasoby Sesja V: PRZYCZYNKI KONSUMENCKIE Oleg Gorbaniuk, Monika Toczyńska, Anna Osiak, Agata Szostak Taksonomia leksykalna skojarzeń i struktura postrzegania konsumentów marek 12.05 - 12.25 12.25 - 12.45 Krzysztof Kaleta Możliwość uodpornienia na perswazję marketingową poprzez uświadomienie techniki manipulacji perswazyjnej Jolanta Chanduszko-Salska Ryzyko nadmiernego zaabsorbowania jedzeniem – rola prężności, poczucia własnej wartości i przeżywanego stresu 9 Piątek, 24 września 2010 (c.d.) W SESJI PLAKATOWEJ: Grażyna Wąsowicz-Kiryło, Małgorzata Styśko-Kunkowska Co i jak komunikują etykiety na produktach spożywczych? Wnioskowanie o zdrowotności produktów na podstawie informacji o składnikach odżywczych. Eksploracyjne badanie jakościowe Małgorzata Banaszczyk Wpływ różnych typów reklamy na preferencje konsumenckie Agnieszka Dąbrowska, Ewa Babicz-Zielińska Czynniki determinujące preferencje żywności typu comfort food 12.45 - 13.45 Dyskusja panelowa: Współczesna oferta supermarketu szczęścia – nowe zjawiska w zachowaniach konsumenckich Prowadzący: Małgorzata Górnik-Durose (Uniwersytet Śląski). Uczestnicy: Wiesław Gdowicz (Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach), Bogdan Mróz (Szkoła Główna Handlowa w Warszawie), Anna Maria Zawadzka (Uniwersytet Gdański). 10 13.45 ZAMKNIĘCIE KONFERENCJI 14.00 Obiad STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ * (porządek alfabetyczny wg pierwszego autora) * Przed tytułem wystąpienia zaznaczono literami "W", "R" i "P" rodzaj wystąpienia; odpowiednio - wykład, referat lub plakat. Znak "*" przy autorze oznacz, że jest on również prelegentem (ew. osobą prezentującą plakat) 11 Łukasz Baka* Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Zakład Psychologii RÖ Polski, młody konsument - patriota, czy racjonalista? Teoria opanowania trwogi a etnocentryzm konsumencki Teoria opanowania trwogi (TOT), w swoich założeniach teoretycznych, dążyła do wyjaśnienia źródeł uprzedzeń społecznych. Wiele badań pokazało, że doświadczanie trwogi nasila etnocentryzm grupowy. Z czasem okazało się, że implikacje płynące z badań mogą być generalizowane na inne obszary ludzkich zachowań, m.in. na zachowania konsumenckie. Przykładowo, w sytuacji trwogi ludzie pożądają produkty oferujące prestiż społeczny,jak również produkty krajowe lub lokalne. Zdaniem twórców TOT - Greenberga, Pyszczynskiego, Solomona - posiadanie luksusowych dóbr materialnych jest wskaźnikiem sukcesu i użyteczności społecznej, co działa jako bufor neutralizujący przeżywaną trwogę. Niniejsze badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie - czy doświadczanie trwogi przyczynia się do nasilenia etnocentryzmu konsumenckiego wśród młodych Polaków. Osobami badanymi byli studenci oraz młodzi polscy przechodnie (N=304). Wyniki trzech przeprowadzonych eksperymentów pokazały zgodnie, że w sytuacji trwogi polscy konsumenci bardziej pożądają i wyżej oceniają produkty zagraniczne. Nie stwierdzono natomiast różnic istotnych statystycznie w odniesieniu do produktów polskiego pochodzenia. Dane te okazały się niezgodne z założeniami TOT. Próba wyjaśnienia przyczyn tej niezgodności podjęta jest w dyskusji. Słowa kluczowe: teoria opanowania trwogi, wzbudzanie trwogi, etnocentryzm konsumencki 12 Notatki: 13 Małgorzata Banaszczyk* Uniwersytet Łódzki Instytut Psychologii PÖ Wpływ różnych typów reklamy na preferencje konsumenckie Celem badań było sprawdzenie czy rodzaj reklamy jaką posługują się firmy istotnie wpływa na preferencje konsumentów. W badaniu użyto reklamy prasowej stworzonej specjalnie dla celów badawczych. Wzięło w nim udział 180 osób w wieku 19-32 lat. Deklarowali oni poziom swych preferencji względem takich samych produktów lecz reklamowanych na trzy różne sposoby – emocjonalny, przedmiotowy i funkcjonalny. Produkty porównywane były parami, każdy z każdym, a badani zaznaczali, który z pary by wybrali oraz, na 10 stopniowej skali, jaka jest siła pewności tego wyboru. Wyniki wykazały, że poziomy preferencji pomiędzy różnie reklamowanymi produktami istotnie się różnią. Oznacza to, że produkty tej samej kategorii w zależności od charakteru przekazu reklamowego jaki im towarzyszy, mogą być w różnym stopniu preferowane przez potencjalnych nabywców. Zatem nie tylko atrakcyjność produktu, ale i to w jakich sposób jest on reklamowany ma znaczenie w procesie decyzyjnym konsumentów. Słowa kluczowe: reklama, preferencje konsumenckie 14 Notatki: 15 Małgorzata Bombol* Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Poziomu Życia i Konsumpcji RÖ Design a jakość życia - marzenia i realia Jeżeli przez jakość życia rozumiemy poziom satysfakcji uzyskiwanej przez jednostkę wyniku spożywania dóbr i usług, to design staje się ważnym elementem współkształtującym tę kategorię. Design w dzisiejszych czasach jest obecny w różnych wymiarach życia człowieka - od produktów które go otaczają, poprzez otocznie architektoniczne, wystawy, ekspozycje, przestrzeń publiczną oraz design informacji docierających ze świata realnego i wirtualnego. Tak więc jednostka, funkcjonując w wielowymiarowej przestrzeni designu, najczęściej nie zdaje sobie z tego sprawy, choć często podporządkowuje się zamierzeniom i pomysłom designerów, traktując je jako oczywistą składową rzeczywistości. W związku z powyższym rodzi się pytanie w jaki sposób włączyć zagadnienia percepcji i oceny designu w nurt badań nad jakością życia. Jako przyczynkowe do wskazanej problematyki należy potraktować badania percepcji designu w oczach polskich konsumentów, przeprowadzone przez autorkę w wrześniu 2009 badanie empiryczne na ogólnopolskiej próbie 415 dorosłych konsumentów biorącej udział w badaniu panelowym Gfk Polonia. Badanie odnosiło się do sfery designu produktów dostępnych na polskim rynku. W wyniku badań otrzymano odpowiedzi na pytania odnoszące się pośrednio do problematyki jakości życia a mianowicie samooceny sytuacji materialnej, preferencji do otaczania się rzeczami estetycznymi i pięknymi, skłonności do płacenia wyższych cen za produkty dobrze zaprojektowane oraz ocenę estetyzacji konsumpcji w Polsce. W podsumowaniu zostaną ukazane sugerowane obszary podejmowania badań oraz ewentualne wskaźniki obrazujące design jako element jakości życia. Słowa kluczowe: design, estetyzacja konsumpcji, zachowania konsumpcyjne, jakość życia. 16 Notatki: 17 Piotr Buras1, Miłosz Dzenis1, Agata Hublewska1, Mariusz Niderla1, Natalia Potrykus1, Magda Skwierawska1 1Uniwersytet Gdański Instytut Psychologii PÖ Jak świętować aby być zadowolonym z życia? Okres Świąt Bożego Narodzenia obfituje w wiele duchowych jak materialistycznych doświadczeń, które mogą wpływać pozytywnie lub negatywnie na poczucie dobrostanu psychicznego. Celem naszego badania była replikacja badania T.Kasser’a i K.M.Sheldon’a (2002), które dotyczyło wpływu konsumenckich praktyk podczas Świąt Bożego Narodzenia na poczucie dobrostanu. Badanie to zostało przeprowadzone na grupie Amerykanów, więc sugerując się wnioskami jego autorów postanowiliśmy sprawdzić jakie wyniki będziemy mogli otrzymać w odmiennej kulturowo Polsce. W badaniu wzięło udział 127 osób w wieku od 18 do 66 roku życia, które poproszone były o wypełnienie kwestionariusza, zawierającego: 5 adaptowanych punktów ze Skali Satysfakcji z Życia (SWB), Skalę do badania pozytywnego i negatywnego afektu (PANAS), 4 punkty (adaptowane z kwestionariusza T.Kasser’a i K.M.Sheldon’a) dotyczące poziomu stresu podczas Świąt. Powyższe skale posłużyły nam podobnie jak Autorom oryginalnego badania do wyznaczenia czynnika ‘Christmas well-being’ czyli dobrostanu psychicznego podczas Świąt. W kwestionariuszu znajdowały się również 22 stwierdzenia dotyczące doświadczeń oraz czynności wykonywanych w okresie Świątecznym. Osoby badane proszone były o zaznaczenie, w jakim stopniu miały ono miejsce w ich przypadku. Dodatkowo zadaniem badanych było podanie informacji na temat wydatków związanych z okresem Świątecznym, oraz udzielenie odpowiedzi na pytania poświęcone pozytywnym czynnościom konsumenckim. Istotnym był czas przeprowadzenia badania w okolicach Świąt Bożego Narodzenia. Uzyskane wyniki badania wskazały na występowanie istotnej ujemnej korelacji między poczuciem dobrostanu psychicznego podczas Świąt a pomaganiem innym, które sprzyja także odczuwaniu negatywnego afektu. Oszczędzanie natomiast pozytywnie korelowało z poczuciem dobrostanu i satysfakcją w czasie Świąt. Także czynny udział w tradycyjnych świątecznych rytuałach i aktywnościach, dodatnio korelował z poczuciem dobrostanu. Spotkania w gronie najbliższych sprzyjały odczuwaniu pozytywnych emocji, korelowały ujemnie z afektem negatywnym. Angażowanie się w religijne obrzędy i przeżycia duchowe sprzyjały pozytywnemu afektowi i satysfakcji, jednakże sama koncentracja na tradycji wiązała się ze stresem. Ponadto odmiennie niż w grupie Amerykanów, w polskich warunkach nie wystąpiła istotna korelacja między wiekiem a poczuciem dobrostanu. 18 Notatki: 19 Michał Cebula1*, Piotr Kucharski1* 1Uniwersytet Wrocławski Instytut Socjologii PÖ Antykonsumpcja jako wyraz dbałości o jakość życia Pojęcie antykonsumpcji koresponduje z takimi terminami jak „konsumpcja społecznie odpowiedzialna”, „konsumpcja zielona”, „konsumpcja alternatywna”, czy „etyczna” nie jest jednak z nimi tożsame. Choć niektórzy konsumenci mogą wyrażać swoją postawę „anty” wybierając np. produkty ekologiczne, to zasadniczo problematyka antykonsumpcji skupia się na powodach niekonsumowania niż na ruchach prospołecznych zachęcających do konsumpcji pewnego rodzaju. W zależności od celu (osobowy lub społeczny) i obiektu (konsumpcja jako taka lub konsumpcja określonych marek/produktów) wyodrębniono: a) konsumentów o nastawieniu globalnym (np. ekolodzy) optujących za redukcją spożycia dla dobra planety, czy społeczeństwa, b) aktywistów rynkowych – unikających określonych marek, czy produktów ze względów społecznych, c) zwolenników prostoty – wycofujących się ze społeczeństwa konsumpcyjnego w imię samodoskonalenia duchowego, czy moralnego, d) konsumentów nielojalnych wobec wybranych marek czy produktów, np. ze względu na złe doświadczenia w konsumpcji, czy posiadanie negatywnych skojarzeń z marką (brak zgodności wizerunkowej). W niniejszym artykule stawiamy sobie za cel a) konceptualizację antykonsumpcji ze wskazaniem głównych nurtów badawczych oraz b) zaprezentowanie przejawów antykonsumpcji w odniesieniu do rynku muzycznego. Wskazujemy na odbiorców muzyki odrzucających skomercjalizowaną muzykę popularną i wybierających artystów niszowych, często określanych mianem "underdogs". Nawiązujemy do przedstawionej typologii antykonsumentów i porównujemy ich, zgodnie np. z teorią T. Adorno, do tzw. wybiórczych słuchaczy muzyki popularnej, którzy nie poszukują w muzyce kontekstu.Analizujemy szerszego, motywy i społecznego sposoby uczestnictwa czy w estetycznego antykonsumpcji muzycznej wykorzystując wypowiedzi na forach internetowych i portalach recenzyjnych. Uznajemy, że elementem jakości życia jest celowe kształtowanie otaczającego środowiska wg przyjętych standardów doskonałości. 20 Notatki: 21 Jolanta Chanduszko-Salska* Uniwersytet Łódzki w Łodzi Instytut Psychologii RÖ Ryzyko nadmiernego zaabsorbowania jedzeniem – rola prężności, poczucia własnej wartości i przeżywanego stresu Prężność oraz poczucie własnej wartości mogą chronić jednostkę przed nadmiernym zaabsorbowaniem jedzeniem. Doświadczanie silnego lub długotrwałego stresu sprzyjać może skupianiu uwagi na jedzeniu. Celem badań było ustalenie zależności między ryzykiem uzależnienia od jedzenia a prężnością, poczuciem własnej wartości i stresem. Ustalono ponadto predykatory nadmiernego zaabsorbowania jedzeniem. Osoby badanie: badania objęły grupę 40 kobiet z podwyższonym wskaźnikiem BMI (średnia BMI=31,6). Metody: zastosowano Skalę Zaabsorbowania Jedzeniem, Skalę Pomiaru Prężności, Skalę Poczucia Własnej Wartości oraz Skalę Odczuwanego Stresu. Wyniki badań wykazały, że kobiety odznaczające się wyższą skłonnością do zaabsorbowania jedzeniem charakteryzuje niższy poziom prężności ( przejawiający się m.in. w mniejszej wytrwałości i determinacji w działaniu, niższym poziomie kompetencji osobistych i tolerancji negatywnych emocji), niższe poczucie własnej wartości oraz większe natężenie odczuwanego stresu. Ponadto im większa skłonność do zaabsorbowania jedzeniem tym niższa prężność, poczucie własnej wartości oraz silniej odczuwany stres. Wnioski: Rozwój i wzmacnianie poczucia własnej wartości, prężności oraz oddziaływania psychologiczne nakierowane na pomoc w nabyciu umiejętności radzenia sobie ze stresem mogą pełnić ważną role w zapobieganiu nadmiernej koncentracji na jedzeniu. Słowa zaabsorbowanie jedzeniem, prężność, poczucie własnej wartości, stres 22 kluczowe: Notatki: 23 Agnieszka Dąbrowska1*, Ewa Babicz-Zielińska1 1Akademia Morska w Gdyni Katedra Handlu i Usług PÖ Czynniki determinujące preferencje żywności typu comfort food. Szybkie tempo życia, stres i duże wymagania społeczno-ekonomiczne to w dzisiejszych czasach codzienność pociągająca za sobą z jednej strony zapotrzebowanie na mobilizację psychofizyczną organizmu, z drugiej zaś możliwość relaksu i rozładowania emocji. Spożywanie żywności wykazującej korzystny wpływ na zdrowie powoduje nie tylko poprawę samopoczucia, ale również zwiększenie wydajności umysłowej i fizycznej, lub przeciwnie – przynosi odprężenie, uspokojenie i relaks. Reakcja organizmu zależy od wieku, stopnia zmęczenia, stanu emocjonalnego, pory dnia, nawyków żywieniowych, płci czy masy ciała. Preferencje wyboru produktów są również uwarunkowane doznaniami sensorycznymi i satysfakcją wynikającą z ich spożycia. Żywność, której konsumpcja podnosi komfort psychiczny i fizyczny to tzw. comfort food. Obejmuje ona niemal wszystkie grupy żywności i zależy od indywidualnych preferencji. Cel badań. Celem badań było określenie wpływu czynników socjologicznych na wybór comfort food. Osoby badane. Badanie objęło 120 osób obu płci w różnym wieku i z róznym wykształceniem. Metody. Badanie przeprowadzono za pomocą autorskiego kwestionariusza ankietowego, który obejmował zagadnienia dotyczące wpływu pory dnia i roku, obecności innych osób i nastroju na wielkość i ilość spożywanych posiłków; preferencje żywieniowe w wybranych stanach emocjonalnych i subiektywną ocenę osobowości. Wyniki. W sytuacji stresu i zdenerwowania respondenci wybierają kawę i czekoladę. Dodatkowo 35% mężczyzn sięga również po alkohol. Podczas zwiększonego wysiłku umysłowego, poza kawą kobiety chętniej spożywają herbatę i czekoladę, mężczyźni zaś napoje energetyzujące. Nuda wpływa na wybór napojów alkoholowych przede wszystkim przez mężczyzn (55%) i osoby młode (30%). Wnioski. Badanie nie potwierdziło opinii, że mężczyźni bardziej gustują w potrawach mięsnych niż kobiety. Istotny wpływ na wybór comfort food mają zarówno płeć, wiek, jak i wykształcenie. Słowa kluczowe: emocje, comfort food, nastrój 24 Notatki: 25 Agata Gąsiorowska* Politechnika Wrocławska RÖ Style zakupów nierefleksyjnych a postawy wobec pieniędzy W badaniach prowadzonych w ramach psychologii zachowań konsumenckich i psychologii ekonomicznej sugeruje się, że postawy wobec pieniędzy związane są z podejmowaniem patologicznych zakupów, m.in. zakupami kompulsywnymi (np. Hanley i Wilhelm, 1992, Roberts, Sepulveda, 1999). Analogicznie można zakładać, że postawy te powinny wiązać się nie tylko z uzależnieniem od kupowania, ale także ze zdecydowanie częściej występującym kupowaniem impulsywnym. Dla celów niniejszej pracy przeprowadzono więc dwa badania, w których postawy wobec pieniędzy mierzone były skalą SPP (Gąsiorowska, 2008), natomiast styl podejmowania zakupów definiowany był jako skłonność do kupowania impulsywnego mierzona skalą SKI w badaniu pierwszym (n=322; 55,9% kobiet, wiek M=30.07, SD=12.6), oraz kupowanie kompulsywne w badaniu drugim (n=96; 52.1% kobiet, wiek M=37.39, SD=12.99). Uzyskane wyniki badań potwierdziły, że osoby prezentujące odmienne typy postaw wobec pieniędzy różnią się stylem kupowania. Niespokojnie wielbiciele pieniędzy charakteryzują się najwyższą skłonnością do kupowania impulsywnego, przeżywają najsilniejsze emocje pozytywne związane z zakupami, doświadczają poczucia nacisku w sytuacji kupowania, odczuwają silny żal pozakupowy, ale usiłują kontrolować swoje zachowanie np. poprzez planowanie zakupów. Ich przeciwieństwem pod względem wymiarów emocjonalnych związanych z kupowaniem impulsywnym są refleksyjni zarządcy, którzy jednak na podobnym poziomie zachowują rozwagę w sytuacji kupowania. Na skali kupowania kompulsywnego najwyższe wyniki uzyskują oba profile świadczące o symbolicznym traktowaniu pieniędzy (wielbiciele i negujący znaczenie), podczas gdy refleksyjni zarządcy nie ujawniają takich skłonności. 26 Notatki: 27 Oleg Gorbaniuk1*, Monika Toczyńska, Anna Osiak, Agata Szostak 1Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Instytut Psychologii RÖ Taksonomia leksykalna skojarzeń i struktura postrzegania konsumentów marek Celem zrealizowanych badań była systematyzacja pola percepcji konsumentów marek. W toku badań jakościowych skompletowano leksykon skojarzeń z konsumentami 100 marek z 50 kategorii produktów na podstawie 100 półtoragodzinnych wywiadów (16-65 lat). Następnie 7 sędziów pokategoryzowało ponad 22 tys. skojarzeń. Na podstawie analizy częstotliwości zebranego materiału leksykalnego skompletowano listy przymiotnikowe i przeprowadzono badania ilościowe w celu identyfikacji struktury percepcji (1) postrzeganych cech osobowości oraz (2) społecznych aspektów wizerunku konsumentów 200 marek na próbie 560 respondentów (16-83 lata). Analiza głównych składowych wyodrębniła 5 wymiarów percepcji cech osobowości oraz 4 wymiary społecznego wizerunku konsumentów marek. Praktycznym efektem zrealizowanych badań są kwestionariusze do pomiaru wizerunku konsumentów. 28 Notatki: 29 Damian Grabowski* Uniwersytet Śląski Instytut Psychologii RÖ Praca a konsumpcja i odraczanie gratyfikacji. Pasjonująca praca jako forma konsumpcji Referat ukazuje relacje między pracą a konsumpcją oraz odraczaniem gratyfikacji i stanowi prezentację tezy, że współcześnie praca powinna wiązać się przede wszystkim z doświadczaniem przyjemności będącej istotnym elementem konsumpcji. Najpierw ukazane są charakterystyki pracy i konsumpcji w kontekście opisów epok nowoczesnej i ponowoczesnej. Znaczącym elementem nowoczesnych systemów społecznych była etyka pracy, natomiast systemów ponowoczesnych jest etyka lub estetyka konsumpcji. Rdzeniem znaczeniowym etyki pracy jest odraczanie gratyfikacji i ciężka praca, natomiast estetyki konsumpcji, wręcz natychmiastowa gratyfikacja oraz aktywności podejmowane w czasie wolnym. Następnie ukazany jest wymiar znaczenia (wagi) pracy w życiu człowieka, składający się z siedmiu stopni. Omówione są kolejno: pracoholizm oraz etyka pracy, czyli spostrzeganie pracy jako wartości autotelicznej lub zgeneralizowanej wartości instrumentalnej, a zatem na przykład przekonanie, że jest ona sposobem służby wspólnocie. Etyka godności to traktowanie pracy jako wartości instrumentalnej, czyli środka, który zwiększa poczucie własnej wartości poprzez powiększanie poczucia kompetencji, lub dostarcza takich nagród jak pieniądze, uznanie i status, które także zwiększają poczucie własnej wartości. Kolejnym stopniem tego wymiaru jest etyka czasu wolnego, czyli traktowanie pracy jako działania bez większego znaczenia, które jest źródłem pieniędzy przeznaczanych na aktywności podejmowane poza nią. Ostatnim stopniem wymiaru wagi pracy jest spostrzeganie jej jako wartości jednoznacznie negatywnej bądź antywartości, czyli przemocy paraliżującej umysł. Współcześnie wyraźnie dominuje etyka godności. Wiele osób dąży do tego aby praca była przyjemna i pasjonująca, a zatem wiązała się z zainteresowaniami i potrzebami. Szereg osób, które nie wykonują pasjonującej pracy kieruje się tzw. etyką czasu wolnego. Praca, konsumpcja, etyka pracy, odraczanie gratyfikacji 30 Notatki: 31 Łukasz Jach* Uniwersytet Śląski w Katowicach Instytut Psychologii RÖ Prorocy Syjonu w konsumpcyjnym Babilonie – muzyka reggae jako wyraz sprzeciwu pieniądza Badacze zajmujący się wobec współczesnej rzeczywistością społeczną hegemonii często określają współczesną kulturę świata zachodniego mianem „kultury konsumpcyjnej”. W naukowych opracowaniach znaleźć można obszerne opisy jej cech, mechanizmów funkcjonowania oraz konsekwencji w różnych obszarach egzystencji, takich jak sfera relacji międzyludzkich, cele życiowe czy wyznawane wartości. Problematyka kultury konsumpcyjnej obecna jest jednak nie tylko w dyskursie akademickim, ale również w świadomości jej uczestników, formułujących wobec niej różne postawy – od uznania po silny opór. Jedną ze zrodzonych w społecznej świadomości form ustosunkowywania się do kultury konsumpcyjnej jest poetyka związana z twórczością reggae. Muzyka i ideologia powstałe na Jamajce jako wyraz sprzeciwu wobec rasistowskiej, przekształceniu kolonialnej mającemu na polityki, celu w warunkach napiętnowanie polskich współczesnego uległy kultu konsumpcji i pieniądza oraz zjawiska zaniku tradycyjnych wartości. Podczas wystąpienia zaprezentowane zostaną wybrane elementy ideologii i retoryki zawarte w muzyce reggae. Szczególna uwaga poświęcona zostanie specyficznym sensom ukrytym pod pojęciami „Syjonu” i „Babilonu” oraz sposobom opisywania przez twórców reggae takich zjawisk współczesnego świata jak materializacja pojęć i relacji niematerialnych, wyzysk krajów trzeciego świata czy przemoc symboliczna. Ponadto konsumpcyjną a w nawiązaniu do socjologicznych koncepcji współwystępowania kultur zostaną ukazane relacje pomiędzy dominującą kulturą kontestującą kulturą niszową. Istotnym zagadnieniem poruszanym w ramach prezentacji jest również możliwość mniej lub bardziej uświadamianego działania przeciwników materialistycznego światopoglądu w interesie grup wyznaczających dominujące standardy. Słowa kluczowe: reggae, rastafarianizm, konsumpcja, kultura konsumpcyjna, przemoc symboliczna 32 Notatki: 33 Katarzyna Janiec1*, Dawid Stanik1* 1Uniwersytet Śląski w Katowicach Instytut Psychologii RÖ Wartości i cele życiowe określające jakość życia, a poczucie niezależności osób pracujących w organizacjach działających na wysokokonkurencyjnym rynku farmaceutycznym Głównym problemem badawczym prezentowanych badań jest próba odpowiedzi na pytanie o strukturę celów życiowych u osób charakteryzujących się różnym nasileniem poczucia niezależności w pracy. Ze względu na wysoką dynamikę zmian rynku farmaceutycznego, podyktowaną wyjątkowo silną komercjalizacją poszczególnych podmiotów gospodarczych, można zauważyć występującą coraz powszechniej zmianę obrazu profilu zawodowego farmaceutyaptekarza. Autorzy skupili się na analizie związków pomiędzy typem wartości i celów życiowych (cele i wartości zewnętrzne i wewnętrzne) a danym wymiarem poczucia niezależności (poziom poczucia podmiotowości, poziom poczucia partycypacji i sprawstwa oraz poziom poczucia odpowiedzialności) w kontekście przemian rynkowych, jakich doświadczają w ramach pracy zawodowej osoby badane. Badaniami objęto 60 osób, obojga płci, w wieku od 21 do 65 lat, zatrudnionych w śląskich aptekach o profilu tradycyjnym i sieciowym. W badaniach wykorzystano Indeks Aspiracji Życiowych (Aspiration Index) (Kasser, Ryan; w adaptacji do polskich warunków autorstwa Górnik-Durose, Janiec) oraz Kwestionariusz Poczucia Niezależności w Pracy (Stanik). Na podstawie uzyskanych wyników autorzy zakładają korelację pomiędzy wysokim poziomem poczucia niezależności a celami wewnętrznymi warunkującymi wysoką jakość życia. Ponadto stwierdzono wystąpienie zależności pomiędzy prezentowanym poziomem poczucia niezależności i strukturą celów życiowych a kategorią apteki, w której zatrudnione były badane osoby. Otrzymane wyniki uprawniają do przypuszczenia, że odpowiedni poziom poczucia niezależności wzmacnia działanie w ramach danej wiązki celów życiowych, charakterystycznej dla osoby badanej. Ponadto zauważalna jest wyraźna zależność pomiędzy badanymi zmiennymi a kategorią apteki w jakiej pracują osoby badane. Słowa kluczowe: cele życiowe, jakość życia, poczucie niezależności, zmiana obrazu profilu zawodowego farmaceuty-aptekarza 34 Notatki: 35 Mariusz Jędrzejko* Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Katedra Edukacji i Kultury Mazowieckie Centrum Profilkatyki Uzależnień RÖ Młodzi w szale zakupów i nowego stylu życia - studium socjopedagogiczne Młodzi w szale zakupów i nowego stylu życia - studium socjopedagogiczne. Shopping jes traktowany coraz częściej jako nowy typ uzależnienia, wymagający wielopłaszczyznowej terapii i wsparcia w procesie wychodzenia z choroby. Autor prowadzi od 3 lat badania nad zachowaniami konsumpcyjnymi młodych ludzi należących do klasy średniej i klasy wyższej (ekonomicznie). W grupie tej ujawniane są widoczne interakcje pomiędzy określonymi zachowaniami i uzależnieniami, w tym shoppingiem a silnym pobudzeniem emocjonalnymi, nerwicami, sięganiem po substancje psychoaktywne, modelem intrakcji społecznych. W wystąpieniu oraz referacie (prezentacji multimedialnej) podjęta zostanie próba ukazania tych zależności oraz rozwoju procesu uzależnienia od zakupów i towarzyszących im zaburzeń na przykładzie 47 badanych przypadków. Jest to pierwsze tego typu badanie w Polsce realizowane w Mazowieckim Centrum Profilkatyki Uzależnień. 36 Notatki: 37 Krzysztof Kaleta* Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii RÖ Możliwość uodpornienia na perswazję marketingową poprzez uświadomienie techniki manipulacji perswazyjnej Celem projektu badawczego była analiza możliwości wywołania oporu wobec marketingowych oddziaływań perswazyjnych poprzez uświadomienie techniki perswazji. W serii czterech eksperymentów (zaprojektowanych w schematach 2x2, 2x3 oraz 2x2x2x2) osobom badanym prezentowano bodźce perswazyjne (marki lub reklamy) oraz teksty wyjaśniające mechanizmy zastosowanych w nich technik perswazji. Spodziewano się, że znajomość techniki wywoła opór wobec perswazji, eliminując jej wpływ na postawę wobec produktu. We wszystkich badaniach wzięło udział 1812 studentów różnych kierunków i uczelni, w wieku 18-48 lat. Uzyskano częściowe potwierdzenie tezy o wpływie świadomości techniki perswazji na jej skuteczność. W pierwszym badaniu uświadomienie skutkowało obniżeniem podatności na perswazję jedynie w sytuacji zaangażowania w badaną kategorię produktów poprzez jej regularny zakup. Drugie badanie wykazało, że uświadomienie indukuje opór wobec perswazji i w konsekwencji powoduje obniżenie oceny produktu, gdy jest stosowane po komunikacie perswazyjnym oraz gdy dotyczy perswazji o charakterze poznawczym, a nie emocjonalnym. Wyniki dwóch kolejnych badań potwierdziły, że uświadomienie techniki perswazji po komunikacie perswazyjnym jest skutecznym sposobem uodpornienia na daną technikę, a uzyskany efekt utrzymuje się osiem do dwunastu dni po badaniu. Jednakże efekt ten dotyczy jedynie marek lub produktów nowych, wobec których badani wcześniej nie mieli wytworzonych postaw. Zidentyfikowanymi empirycznie moderatorami efektu uświadomienia są zaangażowanie oraz płeć. Podatność na perswazję marketingową oraz efekt uświadomienia obserwowano prawie wyłącznie wśród kobiet oraz przy wysokim zaangażowaniu osób badanych. Wyniki mogą być cenną wiedzą, pomocną w tworzeniu programów społecznych kampanii edukacyjnych. Słowa edukacji kluczowe: konsumenckiej postawy, oraz perswazja marketingowa, opór przed perswazją, ostrzeżenie przed perswazją, reklama, zaangażowanie 38 Notatki: 39 Dominika Maison1*, Joanna Rudzińska2* 1Uniwersytet Warszawski Instytut Studiów Społecznych Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii 2Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii RÖ Kto jest szczęśliwy – ten kto ma, czy ten, któremu tylko tak się wydaje? Dążenie do sukcesu finansowego jest ważnym współcześnie trendem kulturowym. Stanowi on cel motywujący postępowanie wielu osób. Badacze od wielu lat zadają sobie pytania, jakie są związki poszczególnych zmiennych ekonomicznych oraz demograficznych z poczuciem szczęścia i zadowoleniem z życia. Czy wystarczy mieć dużo pieniędzy by być szczęśliwszym od innych? A może ważne jest subiektywne przekonanie o własnej dobrej sytuacji materialnej? W referacie przedstawione zostaną wyniki badania odnoszące się do zagadnień związanych z poczuciem szczęścia i czynnikami je determinującymi. Są one częścią większego projektu, którego celem nadrzędnym było zbadanie czynników wpływających na poziom edukacji finansowej Polaków. Przeprowadzono badanie sondażowe na próbie reprezentatywnej ogólnopolskiej losowo-kwotowej 1502 dorosłych Polaków. Zostało ono zrealizowane metodą CAPI (computer assisted personal inteview – badania osobiste wspomagane komputerowo) w 2009 roku, na zlecenie Fundacji Kronenberga. Przeprowadzona dla całego badania analiza regresji pokazała, że na ogólne zadowolenie z życia największy wpływ miało zadowolenie z własnej sytuacji materialnej, zadowolenie z relacji z innymi oraz relatywna (w porównaniu z innymi Polakami) ocena własnej sytuacji materialnej. Wyniki pokazały, że dla poczucia szczęścia znaczenie ma nie tyle to, w jakiej sytuacji materialnej dana osoba rzeczywiście się znajduje (dochody na osobę w rodzinie – miara obiektywna), ale jak ją ocenia, na ile jest z niej zadowolona (wymiar subiektywny). Interesujące również, że większość zmiennych socjodemograficznych, które w myśleniu potocznym uważa się za silnie powiązane z poczuciem szczęścia, nie miały znaczenia lub miały minimalne (np. płeć, wykształcenie, stan cywilny, posiadanie dzieci). Przeprowadzona dodatkowo analiza skupień wyodrębniła 7 segmentów wyraźnie różniących się determinantami zadowolenia z życia. Słowa kluczowe: poczucie szczęścia, zadowolenie z własnej sytuacji finansowej 40 Notatki: 41 Magdalena Marczak1*, Grażyna Wąsowicz-Kiryło1* 1Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii RÖ Żyjąc z dnia na dzień lub myśląc o przyszłości. O finansowej orientacji temporalnej w świecie pieniędzy. Celem wystąpienia jest prezentacja wyników badania kwestionariuszowego, w którym szukano odpowiedzi na pytanie o związek pomiędzy finansową orientacją temporalną a postawami wobec pieniędzy i cechami finansowymi. W badaniu wykorzystano kwestionariusz „Ja i pieniądze” Wąsowicz-Kiryło służący do badania postaw wobec pieniędzy oraz stworzoną na potrzeby badania Skalę Cech Finansowych mierzącą nastawienie na teraźniejszość i przyszłość w zakresie zachowań związanych z pieniędzmi oraz takie cechy finansowe jak: wiedza finansowa, kryteria decyzji, refleksyjność – impulsywność decyzji zakupowych, stosunek do ryzyka finansowego oraz księgowanie mentalne. Analizie poddano wyniki 289 osób (162 kobiet i 127 mężczyzn), w wieku od 19 do 78 lat (M=33,7, SD=13,1), o dochodach od 250zł do 25000 zł (M=3466,7, SD= 2942,7). Uzyskane wyniki pokazały, że zarówno postawy wobec pieniędzy jak i cechy finansowe stanowią dobre determinanty finansowej orientacji temporalnej. Stwierdzono, że osoby charakteryzujące się tendencją do koncentracji na teraźniejszej sytuacji finansowej mają problemy z kontrolą spraw finansowych oraz traktują pieniądze jako ważny wyznacznik ich samooceny. Zaobserwowano także, że podejmują one decyzję zakupowe w sposób spontaniczny oraz deklarują niski poziom wiedzy z zakresu finansów. W przeciwieństwie kompetentne w do nich, kwestiach osoby nastawione związanych z na przyszłość zarządzaniem są bardziej pieniędzmi oraz podejmują przemyślane decyzje finansowe. Ponadto okazało się, że lubią one pieniądze i postrzegają je bardziej jako środek do celu, niż jako cel sam w sobie. Dodatkowo, wyniki badania ujawniły istnienie różnic międzypłciowych w zakresie preferowanej orientacji temporalnej pokazując, że kobiety w większym stopniu niż mężczyźni nastawione są na teraźniejszość w sprawach finansowych. Słowa kluczowe: finansowa orientacja temporalna, postawy wobec pieniędzy, cechy finansowe 42 Notatki: 43 Joanna Mateusiak* Uniwersytet Śląski Instytut Psychologii RÖ Orientacja merkantylna a posiadane zasoby Podstawowy problem, którego rozstrzygnięcia podjęto się w prezentowanych badaniach zawierał się w pytaniu o związki pomiędzy nasileniem orientacji merkantylnej jednostki a wagą, jaką przypisuje ona różnym zasobom. Orientację merkantylną badano, zgodnie z ujęciem Górnik-Durose (2007) poprzez prezentowane przez człowieka wartości, jego wizję świata, ocenę relacji interpersonalnych oraz autoprezentację, które ukierunkowane są na zdobywanie korzyści zewnętrznych (pieniędzy, wizerunku, popularności). Wagę zasobów natomiast szacowano w odwołaniu do teorii Hobfolla, analizując zasoby wyodrębnione w badaniach polskich: ekonomiczno – polityczne, władzy i prestiżu, rodzinne, duchowe oraz hedonistyczne i witalne (Dudek, Koniarek, Gruszczyńska, 2006). Badania miały charakter przekrojowy, uczestniczyły w nich 94 osoby (39 mężczyzn i 56 kobiet) w wieku od 21 do 65 lat (M=36; SD=13.1). Uzyskane rezultaty, zgodnie z oczekiwaniami wskazują, że nasilenie orientacji merkantylnej znajduje odzwierciedlenie w wadze, jaką człowiek przypisuje poszczególnym zasobom. Najsilniejszymi korelatami merkantylizmu psychicznego (w zakresie prezentowanych wartości i merkantylnych relacji ze światem) są zasoby władzy i prestiżu (korelacje rzędu 0,4) oraz zasoby duchowe (r=-0,4). Zależności te zaznaczyły się spójnie i konsekwentnie w dwóch wyodrębnionych grupach wiekowych, silniej w grupie osób starszych (powyżej 35 roku życia). Znacznie słabsze i mniej spójne zależności (biorąc pod uwagę obie wyodrębnione grupy wiekowe) odnotowano pomiędzy składowymi merkantylizmu a pozostałymi zasobami. 44 Notatki: 45 Agata Neale* Uniwersytet Jagielloński Zakład Antropologii Współczesnej RÖ Bawełniana torba, szklana butelka, certyfikat bio – czyli o alternatywnych wzorach konsumpcji. Świadome i zrównoważone sposoby kupowania są już trwale zakorzenione wśród konsumentów krajów Zachodu. Taki sposób poruszania się po rynku dóbr materialnych niejednokrotnie jest powodowany głęboko ugruntowanymi zasadami moralnymi, których codzienna praktyka przerodziła się w konsekwentny styl życia. Opór wobec nachalnych reklam usiłujących kreować nieistniejące potrzeby, wybór takich produktów które niwelują dewastację środowiska naturalnego lub takich, które powstały z uwzględnieniem uczciwego sposobu produkcji to - tylko niektóre z przykładów zachowań nabywczych konsumentów w krajach wysokorozwiniętych. A jak na tym tle prezentuje się zrównoważona konsumpcja w Polsce? Jakie motywy kierują polskimi konsumentami? Czy uprawnionym będzie wyodrębnienie grupy konsumentów, o których można mówić „odpowiedzialni”, „świadomi”. Wreszcie, czy takie alternatywne sposoby kupowania spowodowane są eko-modą czy też mają głębsze podstawy aksjonormatywne? Wystąpienie będzie prezentacją wyników badań własnych oraz kilkuletnich obserwacji omawianego zjawiska. 46 Notatki: 47 Magdalena Nilidzińska* Sopocka Szkoła Wyższa Zakład Komunikacji Społecznej RÖ Szkoła przestrzenią kreatywnej destrukcji i pozytywnych przeżyć jako marketing przedsiębiorczości Marketing doświadczeń (experiential marketing) polega na dostarczeniu klientowi zdarzeń wywołujących u niego pożądane przeżycia, na których podstawie budowana jest relacja z klientem. Odwoływanie się do emocji zwiększa łatwość zapamiętania kontrargumentów. komunikatu Odpowiednia aura oraz ogranicza emocjonalna zwiększa formułowanie atrakcyjność produktu i może się przyczynić do wytworzenia więzi z produktem. Podstawowe wymiary marketingu doświadczeń według Pine i Gilmore to: edukacja, estetyka, rozrywka i aktywne uczestnictwo. Pracownicy firmy stają się aktorami, a miejsce kontaktu z klientami to scena. Powyższe wskazówki promocji produktu, usługi znalazły zastosowanie w organizowanych w latach 2007 – 2010 przez Sopocką Szkołę Wyższą Spotkaniach z Przedsiębiorczością „STAWIAM NA ROZWÓJ” dla maturzystów. Przedsiębiorczość to uczynienie czegoś dla siebie poręcznym. Człowiek pragnie tym samym, aby mu się powiodło, pragnie osiągnąć coś (Hartman, 1998). Celem spotkań było propagowanie idei innowacyjnej przedsiębiorczości, oswojenie młodych ludzi z formą wykładu, zapoznanie z samą szkołą poprzez prezentację kierunków a także budynku. Autorskie programy dotyczące przedsiębiorczości przedstawili wykładowcy oraz zaproszeni goście. Zapewniono wiedzę teoretyczną, jak również praktyczną w postaci warsztatu twórczości. Wyniki otrzymane na podstawie ankiet, określających satysfakcję z udziału, wskazują, że uczestnicy bardzo dobrze ocenili spotkanie, które spełniło ich oczekiwania. Treść wykładów oceniono jako przydatną. Stopień zaangażowania w trakcie realizacji warsztatu jako bardzo lub raczej zaangażowany wyraziła zdecydowana większość maturzystów. Pozytywny nastrój w jakim młodzi ludzie oraz ich nauczyciele opuszczali mury szkoły stanowią o silnym przeżyciu. Spośród uczestników potwierdzeni zostali również studenci SSW. Powyższe efekty prowadzą do wniosku o skuteczności zastosowanej metody. Słowa kluczowe: marketing doświadczeń; przedsiębiorczość; trening twórczości; edukacja 48 Notatki: 49 Mariola Paruzel* Uniwersytet Śląski RÖ Dwa światy – o jakości życia, poczuciu materialistyczno-merkantylnej prywatnym i państwowym sukcesu i orientacji w sektorze Zgodnie z koncepcją Mirosławy Marody (1999, 2000, 2007), możemy wyróżnić trzy ważne grupy społeczne w naszym kraju: tych, którzy pracują w warunkach najbezpieczniejszych psychologicznie w Polsce „państwowej”, tych, którzy ponoszą większe ryzyko, pracując w Polsce „sprywatyzowanej” oraz tych, którzy nie są aktywni zawodowo w Polsce „na zasiłku”. W swoim wystąpieniu chciałabym skupić się na psychologicznych różnicach między dwiema Polskami, Polską „sprywatyzowaną” oraz „państwową”, oraz pokazać, iż są to dwa różne światy, w których poczucie jakości życia, sukcesu i materialistyczno-merkantylna orientacja przybierają odmienne wartości.W tym celu zostaną zaprezentowane wyniki badań empirycznych przeprowadzonych w 2009 roku wśród 341 osób aktywnych zawodowo, w tym wśród 136 pracowników firm państwowych, 101 pracowników firm prywatnych oraz 104 przedsiębiorców . Za podstawę teoretyczną zostały przyjęte wielowymiarowe koncepcje człowieka, podkreślające wartość czynników psychologicznych, jakimi są: personalistyczno-egzystencjalna koncepcja poczucia jakości życia Marii Straś-Romanowskiej (1992), model sukcesu autorstwa Dominiki Dej, Andrei Augustin oraz Marian Gorgievsky (2007, 2008, 2009), a także koncepcja merkantylizmu psychicznego jako alternatywnego ujęcia materializmu opracowana przez Małgorzatę Górnik-Durose (2007). Zgodnie z tymi podejściami dla wysokiej jakości życia i sukcesu nie są najistotniejsze warunki ekonomiczne, lecz aspekty subiektywne m.in. takie jak relacje z innymi ludźmi, poczucie sensu życia i swej indywidualności czy wyznawane wartości. Badania empiryczne wskazują na istotny fakt, iż wysokość dochodów w sektorach państwowym i prywatnym jest tylko jedną z wielu zmiennych różniących psychologicznym. 50 te dwa światy, jakże odmienne pod względem Notatki: 51 Irena Pilch* Uniwersytet Śląski Zakład Psychologii Ogólnej RÖ Makiawelizm i inne zachowań konsumenckich osobowościowe uwarunkowania W ostatnich latach obserwujemy zdecydowany wzrost zainteresowania osobowością jako jednym z ważnych czynników wpływających na postawy i zachowania konsumentów. Badacze analizują te zachowania stosując czynnikowe modele osobowości (Orth, Limon, Rose, 2009), lub też badają oddziaływanie wybranych, specyficznych dyspozycji (Adjei, Cark, 2010). Nową perspektywę badawczą otwarło założenie, że marki i firmy mogą być oceniane przy użyciu ludzkich cech (d’Astous, Boujbel, 2007). Cechy osobowości konsumentów preferujących określone dobro czy markę mogą także stanowić nowe kryterium segmentacji rynku (Whelan, Davies, 2006). Odrębny temat dociekań stanowi analiza osobowościowych uwarunkowań nieetycznych zachowań konsumentów. Także w tego typu badaniach stosowany jest pięcioczynnikowy model osobowości (Egan, Taylor, 2010), jednak możliwość praktycznego wykorzystania tego modelu wydaje się niewielka. Makiawelizm to cecha osoby osiągającej cele drogą manipulacji interpersonalnej. Liczne badania wykazały, że makiawelizm jest bardzo dobrym predyktorem zachowań – także nieetycznych – których celem jest osiągnięcie szeroko rozumianej, osobistej korzyści (Pilch, 2008). Makiaweliści są skłonni do łamania norm, lecz głównie wtedy, gdy ryzyko z tym związane nie jest zbyt wysokie. Makiawelizm wykazuje silne powiązania z orientacją materialistyczną i obsesją pieniędzy (Tang, Chen, 2008). Jest jedyną cechą tzw. „Ciemnej Triady” osobowości niezwiązaną bezpośrednio z patologią. Te właściwości makiawelizmu sprawiają, że stanowi on właściwość szczególnie przydatną w badaniach poszukujących osobowościowych determinantów zachowań konsumentów: zarówno działań nieetycznych, jak i zgodnych z normami, ukierunkowanych na maksymalizację własnej korzyści. Z koncepcji osobowości makiawelicznej wprowadzić także można zapobiegania towarzyszącym tym działaniom, niekorzystnym zjawiskom. 52 sposoby Notatki: 53 Jarosław Polak* Uniwersytet Śląski Szkoła Zarządzania RÖ Konsumpcjonizm a religijność Celem artykułu jest zarysowanie obszaru ścierania się religijności i konsumpcjonizmu rozumianych jako określone sposoby funkcjonowania człowieka. Ponieważ oba te zjawiska mają charakter wielowymiarowy, autor określa ich założenia filozoficzne oraz opisuje ze z perspektyw psychologicznej i socjologicznej. Podobnie złożone są relacje jakie między zjawiskiem religijności i konsumpcjonizmu zachodzą, począwszy od usankcjonowanego tradycją przeciwstawiania religijności konsumpcjonizmowi, poprzez akceptację religii dla konsumpcjonizmu, aż po uznanie religii za cel dążeń konsumpcyjnych. Autor określa też możliwe perspektywy psychologicznych badań empirycznych w tym obszarze. Stosunek do sposobu pozyskiwania i posiadania dóbr materialnych jest jednym z kluczowych czynników definiujących religijność w ogóle. Akcentowanie „być” zamiast „mieć”, wyrzeczenia, miłość bliźniego, zamiast miłości własnej są uniwersalnymi elementami wszystkich wielkich religii świata. Przykładowo kategoria „świata” oznaczająca w tradycji chrześcijańskiej zwrócenie się ku postawie konsumpcyjnej w znaczącym stopniu określa poziom religijnego zaangażowania ludzi funkcjonujących w ramach tej tradycji. Tym samym to, co związane z konsumpcją w praktyce współegzystuje z religijnością, a nawet czyni ją przedmiotem konsumpcji. Dotyczy to głównie jednostek, ale również ruchów wyznaniowych i znane jest jako różnorodne zjawiska, takie jak turystyka pielgrzymkowa, duchowe fitness, czy nastawienie na tzw. nurt przeżyciowy w niektórych wspólnotach religijnych. Przedmiotem konsumpcji staje się również ateizm, gdzie nieformalne i luźno związane wspólnoty ateistyczne ze swych ataków na religie czynią atrakcyjne pokazy. Zjawisko jest również obecne w organizacjach, gdzie religijność traktowana jest jako instrument zarządzania. Religijność, zaangażowanie religijne, konsumpcja, komercjalizacja 54 Notatki: 55 Teresa Słaby* Szkoła Główna Handlowa Warszawa Katedra Poziomu Życia i Konsumpcji WÖ Chaos metodyczny wokół badań jakości życia W literaturze przedmiotu występuje chaos metodyczny w zakresie definicji jakości życia. Definicja klasyczna „historyczna” przeszła duże przeobrażenia, wynikające m.in. ze skutków wpływu globalnych gospodarek na życie jednostki we współczesnej cywilizacji. Różne ujęcia występują także w odniesieniu do zbioru mierników stanów życia jednostki określanych mianem jakości życia, w tym ujęcia syntetycznego. Uniemożliwia to porównania strukturalne i dynamiczne. Uporządkowanie metodologii , a przede wszystkim definicji rozpocznie prace nad pomiarem oraz prognozą tego prawie najważniejszego (przed godnością życia, która „czeka” na rozwinięcie badań) stanu, jaki człowiek – w wymiarze najwyższym - chciałby odczuwać w życiu. 56 Notatki: 57 Anna Szabowska-Walaszczyk1*, Martyna Wojtaś1* 1Uniwersytet Gdański Instytut Psychologii RÖ Pracownik jako konsument wizerunku zaangażowaniu w pracę i jakości życia pracodawcy: o Marketing przeżyć/doświadczeń wkrada się w każdą dziedzinę życia, dotyczy to również zarządzania zasobami ludzkimi. Co raz bardziej popularnym działaniem jest budowanie wizerunku pracodawcy i przyciąganie pracowników zaangażowanych w markę, gdyż zgodnie z nowym paradygmatem tylko ich szczerość zapewni firmie sukces. Nie tylko odbiorcy usług ale i pracownicy stają się konsumentami wizerunku pracodawcy, z czym wiążą się hasła takie jak marketing wewnętrzny czy klient wewnętrzny. Celem badania była analiza dopasowania preferowanych przez pracowników wartości i postrzeganego wizerunku pracodawcy oraz ich wpływ na zaangażowanie w pracę oraz jakość życia. Badanie zostało przeprowadzone na pracownikach firm (N=120) aktywnie kreujących swój wizerunek. Respondenci oceniali profil kultury organizacyjnej m.in. na skalach: podejmowanie ryzyka, rywalizacja, nacisk na rozwój, praca zespołowa (wybrane pozycje z OCP - Organizational Culture Profile, O’Reilly i Chatman, 1991) oraz podejmowane przez organizację działania. Według Bilskiego i Jehn (2002) pozycje OCP korespondują z wartościami Schwartza (1992) mierzonymi za pomocą 21 pozycji PVQ (Schwartz, Melech, Lehmann, Burgess, Harris i Owens, 2001). Zmiennymi zależnymi było zaangażowanie w pracę (UWES, Schaufeli i Bakker, 2003) oraz satysfakcja z życia (SWLS, Diener i in., 1985). Ponadto ocena wizerunku pracodawcy dokonana przez pracowników została skonfrontowana z celami przedstawianymi przez daną organizację. Wyniki częściowo potwierdziły hipotezy. Wartości organizacji jako element wizerunku pracodawcy pełnią ważną funkcję regulacyjną: w sytuacji dopasowania do orientacji jednostki wpływają na funkcjonowanie w pracy i poczucie sensu życia. Ważnym czynnikiem jest spójność oceny komunikowanego wizerunku z tym odbieranym przez pracowników. 58 Notatki: 59 Grażyna Wąsowicz-Kiryło1, Katarzyna Sekścińska1* 1Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii PÖ Materializm a ogólna satysfakcja z życia i postawy wobec pieniędzy Cel badania : Główny cel badania: Zbadanie zależności między ogólną satysfakcją z życia, postawami wobec pieniędzy a materializmem zarówno w grupie kobiet, jak mężczyzn. Cele szczegółowe: 1) Sprawdzenie czy istnieją różnice w poziomie materializmu i satysfakcji z życia i postawami wobec pieniędzy między grupą mężczyzn i kobiet. 2) Zbadanie związku materializmu z satysfakcją z życia i postawami wobec pieniędzy w obu grupach. 3) Weryfikacja czy satysfakcja z życia i postawy wobec pieniędzy wyjaśniają materializm. 4) Sprawdzenie mediacyjnej roli satysfakcji z życia w relacji postawy wobec pieniędzy – materializm. Osoby badane: W badaniu uczestniczyły 293 osoby, w tym 162 kobiety i 127 mężczyzn, w wieku od 19 do 78 lat (M=33,73; SD=13,1). W przeważającej części były to osoby o wykształceniu średnim lub wyższym. Metody: Badanie było przeprowadzone metodą kwestionariuszową. Badani wypełniali Skalę Wartości Materialnych (MVS), Skalę postaw wobec pieniędzy (Ja i pieniądze) i Skalę satysfakcji z życia (SWLS). Wyniki: 1) Kobiety istotnie różnią się od mężczyzn postrzeganiem pieniędzy jako miernika szczęścia, poziomem znaczenia pieniędzy dla JA i lubieniem pieniędzy. Satysfakcja z życia nie różni się w obu grupach. 2) Satysfakcja z życia i postawy wobec pieniędzy korelują istotnie z materializmem w obu grupach 3) Satysfakcja z życia wyjaśnia materializm w obu grupach, różna jest jednak siła związku. 4) Niektóre wymiary postaw wobec pieniędzy wyjaśniają materializm w obu grupach 5) Satysfakcja z życia jest mediatorem relacji znaczenie pieniędzy dla JA -materializm Wnioski; Satysfakcja z życia i postawy wobec pieniędzy są predykatorami materializmu w tym postrzegania pieniędzy jako wyznacznika szczęścia i sukcesu. 60 Notatki: 61 Grażyna Wąsowicz-Kiryło1*, Małgorzata StyśkoKunkowska1* 1Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii PÖ Co i jak komunikują etykiety na produktach spożywczych? Wnioskowanie o zdrowotności produktów na podstawie informacji o składnikach odżywczych. Eksploracyjne badanie jakościowe. Negatywne skutki zdrowotne dostępności dóbr spożywczych są coraz częściej przedmiotem rozważań badaczy z nauk społecznych. Nadmierna konsumpcja prowadzi do licznych schorzeń, a to skłania przedstawicieli różnych instytucji do poszukiwania możliwości wspierania konsumentów w podejmowaniu pro-zdrowotnych decyzji zakupowych. Wystąpienie służy prezentacja wyników jednego z badań realizowanych w ramach projektu FLABEL (Food Labelling to Advance Better Education for Life), finansowanego z 7 Programu Ramowego UE (poświęconego komunikowaniu zdrowotności produktów za pomocą etykiet). Jego głównym celem było określenie zbioru cech etykiet, utrudniających i ułatwiających wnioskowanie o zdrowotności produktów spożywczych (na potrzeby kolejnych badań). Postawiono następujące pytania badawcze: 1) Czy konsumenci rozumieją przekaz zawarty w etykietach i jakie wnioski wyciągają z etykiet? 2) Jakie etykiety podobają się konsumentom pod względem wizualnym? 3) Jakie elementy wiedzy konsumenckiej mogą modyfikować wnioskowanie o zdrowotności produktów spożywczych na podstawie etykiet? W badaniu wzięło udział 8 kobiet w wieku 2545 lat, odpowiedzialnych za zakupy żywności (matki dzieci w wieku 1-4 i 7-12 lat). Zrealizowano je metodą rozszerzonego zogniskowanego wywiadu grupowego, w lutym 2010 roku w Warszawie. Z jakościowej analizy wynika, że a) konsumentki rozumieją przekaz zawarty w etykietach, ale błędnie wnioskują o zdrowotności produktów; b) błędnie interpretują wartości procentowe podawane w ramach systemu „wskazane dzienne spożycie”; c) podobają się im etykiety w kolorach symbolizujących naturalność, d) w ocenie kierują się ilością kalorii; e) nie posiadają wiedzy na temat pożądanych poziomów takich składników odżywczych, jak sól, cukier, tłuszcz, czy kwasy tłuszczowe nasycone, uznawanych przez dietetyków za kluczowe dla zdrowej diety; f) ich wnioskowanie oparte jest na ukrytych teoriach nt. związków zdrowotności z innymi cechami produktów. Zdrowie Etykiety Wnioskowanie 62 Notatki: 63 Tomasz Wirga* Uniwersytet Opolski w Opolu Instytut Psychologii RÖ Rodzaj indukowanych emocji i poziom poczucia jakości życia a skuteczność rozwiązywania procesy poznawcze zadań wykorzystujących Tematem badań było opisanie związku przeżywanych emocji i poczucia jakości życia ze skutecznością rozwiązywania zadań typowych dla pracy nauczyciela akademickiego. U osób badanych indukowano cztery rodzaje emocji: radość, zadowolenie, smutek i wstręt, żeby następnie sprawdzić jak zmienia się efektywność rozwiązywania przez nich zadań poznawczych wykorzystujących procesy uwagi, logicznego myślenia oraz pamięci. Wyniki pokazały, że otrzymane efekty zależą od rodzaju, znaku i siły indukowanych emocji. 64 Notatki: 65 Małgorzata Wiśniewska* Uniwersytet Łódzki Wydział Nauk o Wychowaniu PÖ Jakość życia w świetle aktywności zawodowej wśród kobiet posiadających rodzinę Sytuacja kobiet i pełnione przez nie role uległy w ostatnim stuleciu ogromnym przeobrażeniom. W związku z działaniem ruchów feministyczne walczących o równouprawnienie nastąpił znaczący wzrost aktywności zawodowej wśród kobiet. Czynnikiem motywującym do podejmowania aktywności zawodowej przez kobiety jest obecnie nie tylko sytuacja materialna ale coraz częściej także wewnętrzne ambicjonalne potrzeby i osobiste aspiracje ( Strykowska, 2000). W przeprowadzonych badaniach porównano dwie grupy kobiet: czynne i bierne zawodowo. Celem dokonanych badań była analiza poziomu oceny jakości życia oraz analiza psychologicznych konsekwencji aktywności zawodowej kobiet posiadających własną rodzinę w odniesieniu do kobiet w podobnej sytuacji rodzinnej lecz pozostających w sytuacji braku zatrudnienie. Badania miały także na celu odpowiedzenie na pytanie czy kobiety, które pracują zawodowo charakteryzują się wyższym poziomem poczucia jakości życia mimo większego obciążenia zadaniami? Analizowano także wpływ aktywności zawodowej na poziom samooceny wśród badanych kobiet. W celu odpowiedzenia na pytania badawcze przeprowadzone zostały badania 60 kobiet podzielonych na dwie grupy : 30 pracujących zawodowo stanowiących grupę badawczą oraz 30 pozostających bez pracy i poświęcających się wyłącznie obowiązkom rodzinnym, jako grupę kontrolną. W obu badanych grupach wiek kobiet mieścił się w przedziale od 24 do 44 lat. Użyto Inwentarza Samowiedzy Społecznie Użytecznej J. Jastrzębskiego oraz Testu Sensu Życia P-L-T w przekładzie Z.Płużek Wyniki wykazują istnienie istotnych różnic w poziomie badanych zmiennych na rzecz kobiet aktywnych zawodowo. Słowa kluczowe: kobieta, jakośc życia, praca. 66 Notatki: 67 Anna Maria Zawadzka1*, Joanna Duda1 1Uniwersytet Gdański Instytut Psychologii RÖ Czy zakupy mogą wiązać się z zadowoleniem z życia?: czyli o zakupach doznaniowych i aspiracjach życiowych jednostek. Z badań wynika, że dążenie do realizacji celów wewnętrznych (np. autonomii, kompetencji i związków) w przeciwieństwie do realizacji celów zewnętrznych (np. bogactwa, sławy, atrakcyjnego wyglądu) wiąże się z zadowoleniem z życia (Ryan& Deci, Kasser). Z obserwacji zachowań konsumentów wynika, że dokonywane zakupy mogą wiązać się z zadowoleniem z życia (Van Boven& Gilovich, Howell& Hill) oraz, że preferowane wartości/ aspiracje mogą modyfikować związek dokonywanych zakupów z zadowoleniem z życia (Nicolao, Inwin & Goodman, Zawadzka). Obecna prezentacja wpisuje się w ten nurt teorii i badań i ma na celu przedstawienie wyników badań dotyczących związków zakupów doznaniowych z zadowoleniem z życia i aspiracjami jednostki. W badaniu 1 (N=126) sprawdzano, jak preferencje zakupów doznaniowych (skala preferencji zakupów) wiążą się z zadowoleniem z życia (SWLS) w przypadku trzech typów aspiracji życiowych (materialistycznych, hedonistycznych, prospołecznych - aktywizowanych za pomocą opisów). W badaniu 2 (N=109) sprawdzano jak wspomnienia zakupów doznaniowych wiążą się z zadowoleniem z życia (skala SWLS) w przypadku trzech jednostki (bogactwa, Kassera). Wyniki typów aspiracji rozwoju osobistego i społecznych - Index Aspiracji badania 1 doznaniowych z zadowoleniem wskazały na związek preferencji zakupów z życia bez względu na aktywizowany typ aspiracji życiowych oraz na różnice dotyczące preferencji zakupów doznaniowych między trzema badanymi grupami aspiracji (badanie1). Wyniki badania 2 wskazały, że wspomnienia zakupów doznaniowych wiązały się z zadowoleniem z życia w przypadku aspiracji dotyczących bogactwa i rozwoju, a wspomnienia zakupów doznaniowych nie wiązały się z zadowoleniem z życia w przypadku aspiracji społecznych, które zawsze wiązały się ze wzrostem zadowolenia z życia. Wnioskiem z badań jest, że zakupy doznaniowe mogą zwiększać zadowolenie z życia a aspiracje związane z bogactwem i rozwojem mogą modyfikować związek zakupów doznaniowych z zadowoleniem z życia. 68 Notatki: 69 70 24 12 BANASZCZYK Małgorzata 14 BOMBOL Małgorzata 16 BURAS Piotr 18 CEBULA Michał 20 CHANDUSZKO-SALSKA Jolanta 22 DĄBROWSKA Agnieszka 24 DUDA Joanna 68 DZENIS Miłosz 18 GĄSIOROWSKA Agata 26 GORBANIUK Oleg GRABOWSKI Damian 28 30 HUBLEWSKA Agata 18 JACH Łukasz 32 JANIEC Katarzyna 34 JĘDRZEJKO Mariusz 36 KALETA Krzysztof 38 KUCHARSKI Piotr 20 MAISON Dominika 40 MARCZAK Magdalena 42 MATEUSIAK Joanna 44 NEALE Agata 46 NIDERLA Mariusz 18 NILIDZIŃSKA Magdalena 48 OSIAK Anna 28 INDEKS AUTORÓW BABICZ-ZIELIŃSKA Ewa BAKA Łukasz 71 INDEKS AUTORÓW C.D. 72 PARUZEL Mariola 50 PILCH Irena 52 POLAK Jarosław 54 POTRYKUS Natalia 18 RUDZIŃSKA Joanna 40 SEKŚCIŃSKA Katarzyna 60 SKWIERAWSKA Magda 18 SŁABY Teresa 56 STANIK Dawid 34 STYŚKO-KUNKOWSKA Małgorzata 62 SZABOWSKA-WALASZCZYK Anna 58 SZOSTAK Agata 28 TOCZYŃSKA Monika 28 WĄSOWICZ-KIRYŁO Grażyna 42, 60, 62 WIRGA Tomasz 64 WIŚNIEWSKA Małgorzata 66 WOJTAŚ Martyna 58 ZAWADZKA Anna Maria 68