tutaj - Muzeum Narodowe w Poznaniu

NIE MUSISZ NIC
– MOŻESZ WSZYSTKO…
I. Wstęp
Zapraszamy do zwiedzenia wystawy Co ma koronka do wiatraka? Niderlandy. Działania, które proponujemy, można dowolnie wybierać, łączyć i zmieniać. Każdy może stworzyć swoją wersję poznawania ekspozycji. Wystawa, dzięki prezentacji eksponatów z różnych oddziałów Muzeum Narodowego w Poznaniu,
jest okazją do poznania kultury, sztuki i życia codziennego Niderlandów.
Na tej wystawie można:





pytać i szukać odpowiedzi,
patrzeć, słuchać, a nawet powąchać,
buszować po zakamarkach i odkrywać tajemnice,
działać, poznawać i uczyć się,
spędzić miło i ciekawie czas.
Wystawa o Niderlandach zaskakuje, bawi i rozwija.
Działania, które proponujemy, pomogą pełniej wykorzystać walory edukacyjne wystawy. Możecie Państwo,
według uznania i potrzeby, wykorzystać je:



przed wizytą w muzeum – w szkole, np. na lekcji wprowadzającej do tematu,
w trakcie zwiedzania ekspozycji,
po zwiedzeniu wystawy – w szkole lub jako zadania do wykonania w przez ucznia w domu.
1
II. Plan wystawy i jej przestrzenie
III. Propozycje działań
Przestrzeń wystawy zorganizowana jest w taki sposób, by zwiedzający mógł, niczym turysta, poznać miejsca
nowe, ciekawe, które rodzą naturalne pytania o to, kim są/byli mieszkańcy, co ich zajmuje, bawi, jak bardzo
podobni są do nas?... Z ulicy wchodzimy więc do wnętrza domu, z niego do kościoła i karczmy.
W porcie można przyjrzeć się warsztatom pracy, omówić i wytłumaczyć rolę handlu.
Poznanie różnych obszarów życia i porównanie ich z naszą rzeczywistością może być jednym z pomysłów
na zwiedzanie wystawy, dlatego poniżej znajdą Państwo dwa działy:
Poszukujemy – dział, który zawiera propozycje pytań, zapraszających uczniów do tzw. rozmowy
kierowanej, zwracającej uwagę na to, co w danej przestrzeni jest charakterystyczne, ważne, ciekawe,
co stanowi pretekst do refleksji o naszym życiu.
2
Działamy – dział, który proponuje różnorodne rozwiązania / podpowiedzi / sugestie / aktywności
edukacyjne; w ich rozpoznaniu pomogą Państwu zamieszczone przy propozycjach piktogramy:
wystawa
szkoła
dom
Można wybrać tylko te pytania, które odpowiadają Państwa koncepcji pracy nad wystawą lub dopisać własne albo „przerobić” istniejące. Ważne, aby wykorzystać tylko takie, które będą odpowiednie dla Państwa uczniów i idei zwiedzania. Można je wykorzystać, przygotowując się do wystawy, zwiedzając ją, ale także kontynuując pracę w szkole.
1. Prolog
A. POSZUKUJEMY
• Przyjrzyj się mapom i plakatom. Jakie miasta i państwa na nich odnajdziesz?
• Jakie informacje potrafisz odczytać z plakatów?
• Z jakim twórcą można skojarzyć aranżację tej części wystawy?
Czy wiesz, że… Projekt tej części wystawy nawiązuje do obrazu słynnego holenderskiego malarza?
B. DZIAŁAMY
Propozycje edukacyjne:
• Radość pisania: zostań mistrzem małej formy poetyckiej.
• Plakat: poznajemy i projektujemy.
• Aranżacja: rozpoznajemy styl Mondriana.
2. Dom I.
A. POSZUKUJEMY
•
•
•
•
•
•
Co to jest sień? Jaką pełni funkcję? Jak nazywa się dzisiaj taka przestrzeń?
W jakich pomieszczeniach stosowano kafle?
Jakie sceny znajdują się na kaflach?
Jak inaczej można nazwać kolor kobaltowy?
Co to jest garnitur?
Jak wyobrażasz sobie wnętrze, do którego wejdziesz; kogo spodziewasz się w nim zastać?
Jakie sprzęty mogą się tam znajdować?
B. DZIAŁAMY
Propozycje edukacyjne:
• Tajemnice starej szafy.
• Matki, żony, gospodynie, kucharki, hafciarki, czyli wszystko o kobietach.
• Podsłuchałeś? Zapisz! Historyjka obrazkowa.
3
3. Dom II.
A. POSZUKUJEMY
• Do czego służyły zgromadzone tu przedmioty?
• Kto się nimi posługiwał?
• Na podstawie przedmiotów zgromadzonych w tym pomieszczeniu, spróbuj określić,
czym w domu zajmowały się kobiety?
• Czym różnią się zajęcia ówczesnych niderlandzkich kobiet od zajęć kobiet współczesnych?
• Jakie przedmioty, Twoim zdaniem, można przyporządkować mężczyznom?
• Jaka była rola mężczyzn?
• Dokąd prowadzą cztery wyjścia z pokoju?
B. DZIAŁAMY
Propozycje edukacyjne:
 Wokół portretu: tworzymy dialog i monolog wewnętrzny.
 Oglądamy eksponaty: z czego to może być zrobione…
 Haute couture: zostanę projektantem mody.
 Słowa – zagadki.
 Niecodzienne spotkanie: odwiedzamy kolegę z XVII wieku.
 Czytając emocje…
 Czytając symbole…
 O marności świata, czyli motywy wanitatywne na wystawie.
 Czytając symbole po raz drugi.
 Vanitas.
 Konteksty: między Elsynorem a Leśmianowską łąką.
4. Religia / kościół
A. POSZUKUJEMY
• Co świadczy o tym , że kościół jest ważny dla danej społeczności?
• Jaki nastrój panuje w tym miejscu i co go tworzy?
• Po czym poznasz, że to miejsce kultu chrześcijan?
• Jaka to świątynia: katolicka czy protestancka? Co o tym świadczy?
• Zwróć uwagę na obraz „Vanitas vanitatum”. Obraz o podobnej tematyce wisi w domu. Jak sądzisz,
dlaczego?
B. DZIAŁAMY
Propozycje edukacyjne:
 Mój prywatny tryptyk.
 Architektura kościelna. Wykreślanka.
 O przysłowiach od A do Z.
5. Rozrywka / gospoda
A. POSZUKUJEMY;
• Jakie kobiety spotykamy w karczmie?
• Dlaczego właśnie w tym pomieszczeniu wisi obraz „5 zmysłów”?
• Jakie formy rozrywki rozpoznajesz na ekspozycji?
• Które z nich można nazwać uniwersalnymi? Dlaczego?
4
B. DZIAŁAMY
Propozycje edukacyjne:
• Rozpoznaj zmysły.
• Czym różni się kolor szafirowy od fiołkowego? – praca z przymiotnikami.
6. Port / kolonie
A. POSZUKUJEMY
• Czym zajmują się osoby, które widać na obrazach?
• Dlaczego port jest ważnym miejscem dla mieszkańców? Co o tym świadczy?
• Co jest charakterystyczne dla niderlandzkiego krajobrazu?
• Czym był kolonializm?
• Które eksponaty wskazują na to, że Niderlandy miały zamorskie kolonie?
• Jaki wpływ na rozwój gospodarki niderlandzkiej miały kolonie?
B. DZIAŁAMY
Propozycje edukacyjne:
• Życie jak ślizgawka, czyli o interpretacji scen rodzajowych.
• Nieoczekiwana wiadomość z „Latającego Holendra” – list w butelce.
• Marynarski los, czyli szanta prawdę ci powie.
• Podróż palcem po mapie.
• Prawo i bezprawie na morskich szlakach.
• Romantyczna przygoda czy piekło na morzu?
• Żeglarze i kolonizatorzy.
IV. Wokabularz
afisz – ogłoszenie, zwykle drukowane, umieszczane w miejscach
widocznych, powiadamiające
o imprezie publicznej lub mające
charakter reklamowy.
5
alegoria (gr. mówić w przenośni)
błękit kobaltowy – glinian
kobaltu, błękitny pigment malarski,
trwały, odporny na działanie światła, kwasów i zasad. Używany m. in.
do ozdabiania porcelany.
– motyw (np. postać, przedmiot,
wydarzenie, obraz, sytuacja),
który obok znaczenia dosłownego
ma także inny, ukryty sens, wymagający wyjaśnienia przez odbiorcę;
cecha: jednoznaczność (znaczenie
ustalone przez tradycję, takie samo
w twórczości różnych artystów
w różnych epokach).
fajanse z Delft – wyroby dekoracyjne i użytkowe wykonane
w technice fajansu z ręcznie malowanymi dekoracjami w kolorze
niebieskim na białym tle ze szkliwa
cynowego, pochodzące z XVII
do połowy XIX wieku i wyprodukowane w manufakturach zlokalizowanych w holenderskim mieście
Delft.
Flandria – to kraina historyczna
Komiks − to opowiadanie, two-
obejmująca część terenów dzisiejszej Belgii, Holandii i Francji. W XVI
wieku, w wyniku wojny Niderlandów o wolność, Flandria została
podzielona na część północną –
protestancką i niezależną i południową – podlegającą katolickiej
Hiszpanii. Mieszkańców Flandrii
nazywamy Flamandami. Flamandem był m.in. Rubens.
rzące narrację za pomocą co najmniej dwóch kadrów z rysunkami.
Kadry zazwyczaj zaopatrzone są
w teksty narratora (po boku) i / lub
wypowiedzi postaci (w dymkach).
6
koronczarka – kobieta wykonu-
koronka – lekka ażurowa tkanina
jąca koronki.
z różnorodnych splotów, nici tworzących deseń; przen. „o czymś
ażurowym, delikatnym”.
kurdyban – skóra, najczęściej
Latający Holender – legenda,
koźla, garbowana, barwiona,
po czym intensywnie zdobiona
we wzory tłoczeniami, złoceniami
lub srebrzeniami, oraz malowidłami; kurdyban wykorzystywano
(na ramach) do ozdabiania ścian
i innych elementów stolarki wnętrzarskiej, do obijania siedzisk
i oparć mebli, poduszek, oklejania
okładek ksiąg, produkcji obuwia,
a także na ornaty.
która ma swój początek w XVII wieku, kiedy pewien statek żeglował
z Amsterdamu do Batawii (obecnie
Dżakarta) na Jawie. Jego kapitanem
był nieustraszony i doświadczony
wilk morski, Holender Hendrik Van
der Decken. Legenda głosi, że Latający Holender przynosi nieszczęście, a jego widok zwiastuje śmierć.
patagon – moneta talarowa wykonana ze srebra, wybijana w XVII w.,
przede wszystkim w Niderlandach Hiszpańskich (najintensywniej w mennicach
flandryjskich i brabanckich), z charakterystycznym krzyżem ukośnym (burgundzkim) zwieńczonym koroną
(na awersie) i herbem hiszpańskim
otoczonym łańcuchem Orderu Złotego
Runa (na rewersie); wwożona w wielkich ilościach przez kupców holenderskich na tereny Rzeczpospolitej, gdzie
bardzo często spotykana jest w znaleziskach.
plakat – artystyczny gatunek grafiki użytkowej, spełniający funkcje
informacji, reklamy, propagandy
lub agitacji politycznej.
7
portret
– obraz, zdjęcie lub inne
dzieło będące przedstawieniem
osoby i odwzorowujące jej wygląd
zewnętrzny, a czasem także cechy
osobowości. Artyści w różny sposób
ujmują portretowane postaci: ukazują tylko jej głowę, popiersie, półpostać lub całą postać (en pied).
Model może być ukazany frontalnie
(en face), z profilu albo w trzech
czwartych (en trois quarts).
portret trumienny – reali-
rzemiosło artystyczne
styczna podobizna osoby zmarłej
(element castrum doloris); polskie
portrety trumienne malowano
na blasze, najczęściej cynowej;
malarstwo to było najbardziej popularne w XVII i XVIII wieku wśród
szlachty; kształt portretu dostosowany był do boku trumny. Portrety
trumienne były charakterystycznym
gatunkiem portretu sarmackiego.
– dziedzina sztuki zajmująca się
wytwarzaniem przedmiotów użytkowych o wysokich walorach estetycznych. Głównie dotyczy to takich
wyrobów jak: meble, naczynia,
biżuteria, szkło. Wyroby rzemiosła
artystycznego mają status dzieł
sztuki.
sabot – obuwie wystrugane
siekańce – monety połamane lub
z drewna, używane głównie przez
biednych chłopów w Holandii. Nazwa
sabota zrobiła zaskakującą karierę
w innych dziedzinach życia: w wieku
rewolucji przemysłowej zbuntowani
robotnicy używali twardych sabotów
do niszczenia – w ich mniemaniu –
konkurujących z nimi maszyn, stąd
„sabotaż”. W 1997 roku holenderskie
saboty otrzymały certyfikat Unii Europejskiej potwierdzający ich wyjątkowe zalety.
pocięte na kawałki, niekiedy bardzo
niewielkie.
8
symbol (gr. znak rozpoznawczy)
sztuka użytkowa – zajmuje się
– motyw (np. postać, przedmiot,
wydarzenie, obraz, sytuacja),
który obok znaczenia dosłownego
ma też znaczenie ukryte, nie dające
się jednoznacznie odczytać, a więc
może być różnie interpretowany
przez odbiorcę; cecha: wieloznaczność.
wytwarzaniem przedmiotów
codziennego użytku, wykonywanych w niewielkich ilościach
przez twórcę lub zaprojektowanych
przez niego, ale wykonywanych
przemysłowo, na dużą skalę.
tabakiera – pojemnik przezna-
tulipaniera – ozdobny wazon
czony do przechowywania tabaki,
czyli sproszkowanego tytoniu, zażywanego przez nos. Nikotyna zawarta w tytoniu wchłaniana jest
przez śluzówkę nosa.
wykonany z fajansu.
Vanitas (łac. marność) – motyw
religijno-artystyczny związany
ze sztuką, poznaniem i przemijaniem. Pojęcie ma związek z myślą
przewodnią Księgi Koheleta Vanitas
vanitatum et omnia vanitas
– Marność nad marnościami
i wszystko marność (Koh 1,2 BT).
9
V. Innymi słowy
1.
2.
3.
4.
Portret, wizerunek, konterfekt, podobizna, wyobrażenie, charakterystyka, postać, sylwetka, …
Obraz, kreacja, arcydzieło, dorobek, dzieło, kompozycja, praca, studium, szkic, …
Sztuka, artyzm, kunszt, mistrzostwo, warsztat, talent, …
Dzieło sztuki, kreacja, arcydzieło, dorobek, dzieło, kompozycja, książka, obraz, praca, studium, szkic,
twórczość, utwór, …
5. Przedstawiać, ilustrować, obrazować, oddawać, odzwierciedlać, opisywać, pokazywać, ukazywać, wyobrażać, wyrażać, wyjaśniać, egzemplifikować, unaoczniać, uzmysławiać, …
6. Artysta, twórca, indywidualność, osobowość twórcza, człowiek sztuk, znakomitość, geniusz, maestro,
mistrz, odtwórca, sława, wirtuoz, …
7. Tryptyk, trójpodzielna nastawa ołtarzowa, ołtarz szafiasty, retabula ołtarzowa, płaskorzeźba
Wzbogacamy język opisu
Wielkość i kształt: duży, ogromny, gigantyczny, monstrualny; mały, mikroskopijny, nieduży, filigranowy,
miniaturowy; prosty, długi, krótki, szeroki, wąski; kwadratowy, prostokątny, trójkątny, okrągły, kulisty,
zaokrąglony, owalny, wrzecionowaty, półokrągły, w kształcie kopuły, grzyba, klina; podłużny, wydłużony,
symetryczny, asymetryczny, proporcjonalny; prosty, krzywy, pokrzywiony, wykrzywiony, zagięty, pogięty,
zaostrzony, spiczasty, rozwidlony, postrzępiony, wklęsły, wypukły, płaski; bezkształtny, nieforemny, bryłowaty, wydęty, brzuchaty, pękaty, gruby, zgrubiały, nabrzmiały, otyły, okazały, krępy, klockowaty, pyzaty, sękaty, niezgrabny; lekki, smukły, strzelisty, zgrabny; skręcony, zygzakowaty, zwinięty, splątany, pomarszczony,
płaski, wyprostowany, spłaszczony, spadzisty
Kolor – wyrazy określające barwę:
biały – śnieżnobiały, srebrny, perłowy, oślepiająco biały, mysi, popielaty, szary, spłowiały;
niebieski – błękitny, modry, siny, szafirowy, turkusowy, granatowy, pawi, stalowy, lazurowy, kobaltowy;
zielony – seledynowy, trawiasty, pistacjowy, zgniło zielony, oliwkowy, szmaragdowy, morski;
fioletowy – liliowy, śliwkowy, fiołkowy, ametystowy;
czerwony – purpurowy, pąsowy, rumiany, szkarłatny, koralowy, krwisty, karminowy, malinowy, wiśniowy,
ceglasty, różowy, jarzębinowy;
żółty – cytrynowy, kanarkowy, słonecznikowy, złoty, złocisty, kremowy, piaskowy, słomkowy, beżowy, bursztynowy, morelowy, rudy, rdzawy, miedziany, bananowy;
kolory: wyblakły, ciemny, jasny, jaskrawy, przygaszony, stanowczy, pastelowy, czysty, żywy, ciepły, zimny,
subtelny, spokojny, matowy, nasycony, intensywny, jaskrawy, krzyczący, lśniący, oślepiający;
czasowniki określające kolory: bielić się, żółcić się, złocić się, srebrzyć, czerwienić się, zielenić, czernić się,
szarzeć, mienić się, brązowieć, płowieć, sinieć;
czasowniki oznaczające wrażenia świetlne: błyszczeć, lśnić, świecić, żarzyć, jarzyć, migotać, przebłyskiwać,
przeświecać, zlewać się z otoczeniem, mrugać, gasnąć, dogasać;
Materiał, z którego wykonany jest przedmiot: gładki, chropowaty, szorstki, miękki, twardy, skórzany, metalowy, drewniany, plastikowy, gliniany, o ostrych / łagodnych krawędziach
10
VI. Czytając symbole
Symbolizuje duszę człowieka i jej
zmartwychwstanie, albo lekkomyślność, niestałość, marność,
przemijanie.
Symbolizuje śmierć, przemijanie,
krótkotrwałość, nieuchronny koniec życia, marność, melancholię,
pokutę, pobożność.
Symbolizuje niezmienną miłość
i pamięć, zarówno zmysłową,
jak i duchową. Czerwona symbolizuje męczeństwo.
Symbol czasu , przemijania, nieuchronnej śmierci, nietrwałości
rzeczy doczesnych, przemijania
sukcesu.
Oznacza lenistwo, powolność,
bezczynność, upór i wytrwałość.
Jest symbolem grzechów wynikających z lenistwa. Oznacza również
samotność, bycie mizantropem,
odludkiem.
Symbol ofiary, Eucharystii i życia
wiecznego, urodzaju, Ziemi Obiecanej, młodości.
Symbolizuje ziemskie ciało człowieka, śmierć i przemijanie. Oznacza pielgrzymkę, niedostępność,
odkrycia naukowe, bezczynność.
Oznaczają płynność, nietrwałość
wrażeń, przemijanie życia, zabawę, ulotność wrażeń i doznań.
Symbolizują urodę i przemijanie.
Symbolizują płodność i obfitość
życia, ale też zepsucie i rozkład.
Zobacz:
M. Battistini, Symbole i alegorie, Warszawa 2002.
Symbole i obrazy, t.1-2, Warszawa 1982.
VII. Bibliografia
Backman M., Historia malarstwa europejskiego, Poznań 2008.
Battistini M., Symbole i alegorie, Warszawa 2002.
Białostocki J., Zagadnienia manieryzmu i niderlandzkie malarstwo krajobrazowe, [w] tenże, Pięć wieków
myśli o sztuce, Warszawa 1976.
Buehl D., Strategie aktywnego nauczania, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004.
Burke P., Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, Kraków 2012.
Fabiani B., Dalsze Gawendy o sztuce. XVII wiek, Warszawa 2013.
Hagen R.-M. i R., Bruegel – dzieła wszystkie, Taschen, Kolonia 2001.
11
Herbert Z., Martwa natura z wędzidłem, Wrocław 1998.
Historie rozmaicie opowiedziane, red. A. Kolbarz, B. Lejman, r. Makała, Szczecin 2008.
Lejman B., „Magia obrazu”, Kraina lenistwa, Poznań 2010.
Niemczyk B., Słowo i obraz – sztuka w świecie protestanckim. [Online]. http:// www.kul.pl/artykuly-nr-01-2009,art_17744.html
Rynck de P., Jak czytać malarstwo, Kraków 2005.
Symbole i obrazy, t.1-2, Warszawa 1982.
Szymborska W., Rymowanki dla dużych dzieci, Wydawnictwo a5, Kraków 2003.
Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600. oprac. J. Białostocki, Warszawa 1985.
Vermeer, red. D. Roztkowski, A. Lesiak, Warszawa 2006.
Ziemba A., Iluzja i realizm, Graz z widzem w sztuce holenderskiej 1580 – 1660, Warszawa 2005.
Zrozumieć malarstwo, najważniejsze tematy w sztuce, red. A. Sturgis, Poznań 2006.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Przysłowia_niderlandzkie
http://mojaholandia.nl/artykul/dlaczego-w-2013-roku-warto-odwiedzic-amsterdam
http://www.youtube.com/watch?v=ipp7F6sM6uE
http://www.szanty24.pl/debiuty-w-holandii/
http://szanty.art.pl/spiewnik/piosenka.php?id=20
VIII. Odwołania do podstawy programowej
Podstawa programowa kształcenia ogólnego określa z jednej strony treści nauczania i umiejętności, które
uczniowie mają zdobyć na kolejnych etapach edukacyjnych, z drugiej (w zalecanych warunkach i sposobach
realizacji), zadania nauczyciela, który powinien tak organizować proces dydaktyczno-wychowawczy, by stał
się on dla uczniów przygodą prowadzącą do samopoznania, zachętą do nieustannego poznawania świata
i porządkowania jego obrazu1. To nauczyciel stymuluje działania ucznia, rozwija zainteresowania, pokazuje
zjawiska w kulturze i sztuce, inspiruje do działania2.
Poniżej przedstawiamy umiejętności kluczowe oraz wybrane treści z różnych przedmiotów na wszystkich
etapach edukacyjnych, które można realizować, odwiedzając wystawę Co ma koronka do wiatraka? –
Niderlandy3.
1
2
3
Podstawa programowa z komentarzami, Tom 2, Język polski w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, s. 34;
www.reformaprogramowa.men.gov.pl.
Ibidem, s. 86.
Źródło: Podstawa programowa z komentarzami; www.reformaprogramowa.men.gov.pl.
12
UMIEJĘTNOŚCI KLUCZOWE
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej należą:
1) czytanie
• rozumiane zarówno jako prosta czynność, jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów w za kresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy, rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa;
2) myślenie matematyczne
• umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia
elementarnych rozumowań matematycznych;
3) myślenie naukowe
• umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody
i społeczeństwa;
4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie;
5) umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym
także dla wyszukiwania i korzystania z informacji;
6) umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich
zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji;
7) umiejętność pracy zespołowej.
Także na III i IV etapie edukacyjnym (podobnie jak na niższych etapach edukacyjnych) do najważniejszych
umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole należą:
1) czytanie
• umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa;
2) myślenie matematyczne
• umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym;
3) myślenie naukowe
• umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak
i w piśmie;
5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi;
6) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji;
7) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się;
8) umiejętność pracy zespołowej.
13
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JĘZYK POLSKI
I etap edukacyjny
Klasy I–III
Edukacja polonistyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego w zakresie wypowiadania się. Dbałość o kulturę języka. (…)
Uczeń kończący klasę III:
1) Korzysta z informacji:
(…)
c) wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie edukacyjnym (…);
2) Analizuje i interpretuje teksty kultury:
(…)
e) pod kierunkiem nauczyciela korzysta z podręczników i zeszytów ćwiczeń oraz innych środków dydaktycznych;
3) Tworzy wypowiedzi:
b) dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych (…);
d) dba o kulturę wypowiadania się (…).
CELE OGÓLNE
II etap edukacyjny
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność rozumienia
znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych; zdobywa świadomość języka jako wartościowego
i wielofunkcyjnego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania interesujących go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki; uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe oraz stosować odpowiednie sposoby ich odbioru.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; kształtuje świadomość
istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; poznaje
specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów wypowiedzi artystycznej; w kontakcie z dziełami kultury
kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną.
III. Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane na lekcji, związane z poznawanymi tekstami kultury i własnymi zainteresowaniami; dba o poprawność wypowiedzi
własnych, a ich formę kształtuje odpowiednio do celu wypowiedzi; wykorzystując posiadane umiejętności, rozwija swoją wiedzę o języku.
14
III etap edukacyjny
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego
rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego
lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcia w refleksji o literaturze i wartościach (…).
III. Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu
wypowiedzi; (…) poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
IV etap edukacyjny
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń rozumie teksty o skomplikowanej budowie; dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu; rozpoznaje funkcje tekstu i środki językowe służące ich realizacji; ma świadomość kryteriów poprawności językowej.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje
wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii
literatury i innych dziedzin humanistyki; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej.
III. Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności; stosuje w nich podstawowe zasady logiki
i retoryki; ma świadomość własnej kompetencji językowej.
TREŚCI NAUCZANIA I UMIEJĘTNOŚCI – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
II etap edukacyjny
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
4) identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy (…);
8) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi (…);
2. Samokształcenie i docieranie do informacji.
Uczeń korzysta z informacji zawartych w encyklopedii, słowniku ortograficznym, słowniku języka polskiego, słowniku wyrazów bliskoznacznych.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
5) rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika,
postawa ciała).
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane
przez nauczyciela.
15
2. Analiza. Uczeń:
1) dostrzega swoistość artystyczną dzieła (…);
11) identyfikuje opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę, fraszkę, wiersz, przysłowie, komiks.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy spójne teksty na tematy poruszane na lekcjach – związane z otaczającą rzeczywistością
i poznanymi tekstami kultury;
2) tworzy wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: opowiadanie z dialogiem
(twórcze i odtwórcze); pamiętnik i dziennik (pisane z perspektywy bohatera literackiego lub własnej); list oficjalny; proste sprawozdanie (np. z wycieczki, z wydarzeń sportowych); opis postaci,
przedmiotu, krajobrazu; ogłoszenie, zaproszenie, prosta notatka (…);
8) uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne
zdanie i uzasadnia je (…).
2. Świadomość językowa. Uczeń:
rozwija swoją sprawność językową (uszczegółowienie w podstawie programowej).
III etap edukacyjny
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
1) odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych –
rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
6) rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym.
2. Samokształcenie i docieranie do informacji.
1) samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz
w wypowiedziach ustnych;
2) stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych
mu informacji;
3) korzysta ze słowników języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów
obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich – zarówno
w formie książkowej, jak elektronicznej.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane
przez nauczyciela.
1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
1) opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
2) rozpoznaje problematykę utworu.
2. Analiza. Uczeń:
4) wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów,
archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego
typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych);
11) uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki:
literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne (…).
3. Interpretacja. Uczeń:
1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
2) uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny; (…)
16
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
1) ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw
oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja,
piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe,
ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja,
wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, dostrzega
i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
3) dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych,
kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących
formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji
i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki,
(…) dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;
2) stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem
logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat (…);
4) dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (…), poprawia ewentualne
błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne;
5) uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
(…);
8) świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych
środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.
2. Świadomość językowa. Uczeń:
rozwija swoją sprawność językową (uszczegółowienie w podstawie programowej), m.in.
4) stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie (…);
8) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym
i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny
człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska).
IV etap edukacyjny
Liceum – poziom podstawowy
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
(…)
2. Samokształcenie i docieranie do informacji.
1) szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według
wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru,
jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu);
2) korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli; (…)
3. Świadomość językowa. Uczeń:
(…)
4) rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną – w tym
perswazyjną); (…)
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane
przez nauczyciela.
17
1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
1) prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
2) określa problematykę utworu;
3) rozpoznaje konwencję literacką (…).
2. Analiza. Uczeń:
1) wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej,
a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki
danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje;
2) dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze,
renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne) (…).
3. Interpretacja. Uczeń:
1) wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze,
wyznaczniki kompozycji);
2) wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) (…).
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
1) dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język
jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem
poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno;
wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);
2) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe
i uniwersalne;
3) dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia)
oraz rozumie źródła tych konfliktów.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu
literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając
zasad spójności znaczeniowej i logicznej;
2) przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizuje
temat, wybiera formę kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe słownictwo);
(…);
4) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość
przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu) (…).
3. Świadomość językowa. Uczeń:
1) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym
i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność
i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).
IV etap edukacyjny
Liceum – poziom rozszerzony
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń
2) twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic,
artykuł, esej);
18
2. Świadomość językowa. Uczeń:
2) dostrzega związek języka z obrazem świata;
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane
przez nauczyciela.
1. Analiza. Uczeń:
1) wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym) (…).
3) rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję
ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej,
staropolskiej (…);
5) rozpoznaje i charakteryzuje styl utworu, np. wiersza renesansowego, barokowego, klasycystycznego, romantycznego;
2. Interpretacja. Uczeń:
4) konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi;
3. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
4) wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy wypowiedzi ze świadomością ich funkcji sprawczej;
2) ocenia własną kompetencję językową (poprawność gramatyczną i słownikową) oraz kompetencję
komunikacyjną (stosowność i skuteczność wypowiadania się);
PODSTAWA PROGRAMOWA W ZEKRESIE PLASTYKI
I etap edukacyjny
Edukacja wczesnoszkolna: klasy I–III
Edukacja plastyczna.
Uczeń kończący klasę III:
1. W zakresie percepcji sztuki:
a) korzysta z przekazów medialnych; stosuje ich wytwory w swej działalności twórczej (zgodnie z elementarną wiedzą o prawach autora);
2. W zakresie ekspresji przez sztukę:
a) podejmuje działalność twórczą, posługując się środkami wyrazu plastycznego jak: kształt, barwa, faktura w kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni,
b) realizuje proste projekty w zakresie form użytkowych, w tym służące kształtowaniu własnego wizerunku i otoczenia oraz upowszechniania kultury w środowisku szkolnym;
II etap edukacyjny
Klasy IV – VI
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki. Uczeń :
1. Określa swoją przynależność kulturową poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki, zabytkami
i tradycją w swoim środowisku lokalnym i regionalnym, a także uczestniczy w życiu kulturalnym tego
środowiska. (…)
II. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę. Uczeń:
1. Podejmuje działalność twórcza, posługując się podstawowymi środkami wyrazu plastycznego. (…)
19
III. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki. Uczeń:
1. Rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego
dziedzictwa kultury oraz opisuje ich funkcję i cechy charakterystyczne na tle epoki (posługując się
podstawowymi terminami i pojęciami właściwymi dla tych dziedzin sztuki). (…)
III etap edukacyjny
Gimnazjum
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki. Uczeń :
1. Uczestniczy w kulturze poprzez kontakt z zabytkami i dziełami sztuki współczesnej, mając poczucie
związku ze śródziemnomorskim dziedzictwem kultury i tradycją narodową, szanując jednocześnie
odrębności innych kręgów kulturowych. (…)
II. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę. Uczeń:
1. Podejmuje działalność twórczą posługując się środkami wyrazu sztuk plastycznych, innych dziedzin
sztuki (fotografia, film) i elementami formy przekazów medialnych, w kompozycji na płaszczyźnie
oraz w przestrzeni rzeczywistej i wirtualnej (stosując określone materiały, narzędzia i techniki właściwe dla tych dziedzin sztuki i przekazów medialnych).
2. Realizuje projekty w zakresie sztuk wizualnych, w tym służące przekazywaniu informacji dostosowanej do sytuacji komunikacyjnej oraz uczestniczenie w kulturze społeczności szkolnej i lokalnej (stosując także narzędzia i wytwory mediów środowiska cyfrowego).
III. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki. Uczeń:
(…)
2. Rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego
dziedzictwa kultury, postrzegając je w kontekście miejsca tradycji we współczesnej kulturze, a także
opisywanie związków zachodzących między nimi (posługując się terminologią z zakresu danej dziedziny sztuki.
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZE
IV etap edukacyjny
Tylko zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane.
II. Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami (słowo mówione i pisane, obraz
malarski, fotograficzny, filmowy, dźwięk, widowisko, środki multimedialne); aktywnie współtworzy kulturę lokalną (szkoły, dzielnicy, miejscowości).
III. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń posługuje się pojęciem kultury rozumianej jako całokształt ludzkiej działalności; analizuje
i interpretuje teksty kultury – potoczne praktyki kultury, a także dzieła sztuki.
20
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
2) wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową,
poznawczą, ludyczną);
3) analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki;
5) charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko);
7) wyjaśnia, na czym polegają różne formy kontaktu z kulturą (odbiór bierny, aktywny, konsumpcja,
produkcja, twórczość, użytkowanie, uczestnictwo, animacja);
8) lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dzieła sztuki)
w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i odbierane (rodzina, rówieśnicy, społeczność
lokalna, naród);
9) samodzielnie wyszukuje informacje na temat kultury w różnych mediach, bibliotekach.
2. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:
1) wypowiada się – w mowie i w piśmie – na temat wytworów kultury i ludzkich praktyk w kulturze (zachowań, obyczajów, przedmiotów materialnych, dzieł sztuki);
2) wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk,
jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst,
medium);
3) przygotowuje prezentację lub inną formę wypowiedzi multimedialnej – blog, forum, strona WWW –
na tematy związane z kulturą lokalną i regionu lub z szeroko pojętymi problemami kultury współczesnej;
4) bierze aktywny udział w szkolnych przedsięwzięciach artystycznych, (…)
3. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:
3) odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dzieła sztuki) do
kategorii: czas, przestrzeń, ciało, grupa społeczna (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród);
5) dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki,
w której powstało;
6) posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana,
subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz
praktyk kulturowych;
7) wskazuje relacje między kulturami: lokalną, regionalną, narodową i europejską, ujawniające się
w konkretnych dziełach sztuki i praktykach kultury.
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU HISTORIA
II etap edukacyjny
Klasy IV–VI
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń (…)dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych i współczesnych.
21
III. Zainteresowanie problematyką społeczną.
Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym – zadaje pytania „dlaczego jest tak, jak jest?”
i „czy mogłoby być inaczej?” oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania.
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:
1) wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;
3) wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;
4) wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych;
8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;
5. Społeczeństwo. Uczeń:
1) wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział;
2) opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie;
7. Problemy ludzkości. Uczeń:
1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: „świat stał się mniejszy” i wskazuje przyczyny tego zjawiska;
13. Mieszczanie. Uczeń:
3) wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i dla Ameryki.
III etap edukacyjny
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki
poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:
1) sytuuje (…) w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii;
2) ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy (…).
18. Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń:
1) wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim (…).
IV etap edukacyjny
Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych; dostrzega
zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epoki i dostrzega zależności
pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego;
22
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Kształcenie w zakresie podstawowym
Cele edukacyjne
1. Pogłębienie i rozwinięcie wiedzy oraz umiejętności uzyskanych w toku wcześniejszej edukacji celem
lepszej znajomości i rozumienia przeszłości własnego regionu i kraju oraz dziejów świata.
2. Pogłębienie rozumienia powiązań między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.
3. Budowanie własnej tożsamości i kształtowanie systemu wartości.
4. Rozwijanie postaw obywatelskich i patriotycznych, poczucia przynależności do wspólnoty rodzinnej,
lokalnej, regionalnej, grupy etnicznej i narodowej.
5. Przygotowanie się do udziału w życiu różnych społeczności w oparciu o normy i wartości demokratyczne; kształtowanie postawy zrozumienia i tolerancji wobec odmiennych kultur, obyczajów i przekonań
mieszczących się w kanonie wartości cywilizacyjnych.
Treści nauczania
Świat
2. Kształtowanie się narodów Europy; ich wkład w historię; współistnienie i konflikty pomiędzy państwami.
3. Przemiany w obrębie struktur, świadomości i obyczajowości społeczeństw europejskich. Normy i wartości obowiązujące w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym.
Osiągnięcia
1. Umiejętność zbierania, przedstawiania i interpretowania wiedzy historycznej, z wykorzystaniem różnorodnych źródeł informacji.
2. Umiejętność dokonywania ujęć przekrojowych i problemowych.
5. Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności w życiu społecznym. Dostrzeganie zmian w systemie
norm i wartości obowiązujących w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym na przestrzeni dziejów.
Kształcenie w zakresie rozszerzonym
Cele edukacyjne
1. Ugruntowanie oraz restrukturyzacja wiedzy i umiejętności historycznych.
Treści nauczania
10. Przeobrażenia chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku.
15. Przemiany świadomości Europejczyków.
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU GEOGRAFIA
III etap edukacyjny
I.
Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej.
Uczeń potrafi korzystać z (…) technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
III. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce.
Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego
świata i swojego w nim miejsca (…).
23
IV. Kształtowanie postaw.
Uczeń rozwija w sobie: ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską, Europą
i światem; (…) patriotyzm i poczucie tożsamości (lokalnej, regionalnej, narodowej) przy jednoczesnym
poszanowaniu innych narodów i społeczności – ich systemów wartości i sposobów życia.
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
1. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń:
7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne
na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.);
9) projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych.
9. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń:
3) opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe
i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania;
4) wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego (…)
IV etap edukacyjny
Kształcenie w zakresie podstawowym
1. Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń:
6) wyjaśnia znaczenie kultury i tradycji regionalnych w procesie różnicowania się regionów pod względem rozwoju społecznego i gospodarczego (…)
Kształcenie w zakresie rozszerzonym
IV. Pozyskiwanie, przetwarzanie oraz prezentowanie informacji na podstawie różnych źródeł informacji
geograficznej, w tym również technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS).
Uczeń zdobywa informacje oraz rozwija i doskonali umiejętności geograficzne, wykorzystując wszystkie
dostępne (w tym najnowsze) źródła informacji, pomiary i obserwacje bezpośrednie; potrafi selekcjonować i przetwarzać informacje do prezentacji wybranych zagadnień.
TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
1. Źródła informacji geograficznej. Uczeń:
3) odczytuje i opisuje cechy środowiska przyrodniczego (np. ukształtowanie i rzeźbę terenu, budowę
geologiczną) i społeczno-gospodarczego (np. rozmieszczenie zasobów naturalnych, ludności, szlaki
transportowe);
5) formułuje zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i czasowe między wybranymi elementami
środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz dokonuje ich weryfikacji, wykorzystując
mapy tematyczne (…).
8. Ludność. Uczeń:
1) analizuje, wyjaśnia i ocenia warunki przyrodnicze dla osiedlania się ludzi (na przykładach różnych regionów świata);
11) charakteryzuje zróżnicowanie religijne ludności świata i ocenia wpływ religii na postawy społeczne
i gospodarkę (…).
24
RELIGIA
Źródło: Konferencja Episkopatu Polski
Podstawa programowa katechezy
Kościoła katolickiego w Polsce
Wydawnictwo WAM 2010
Uczeń:










(…)
Odnajduje i interpretuje poszczególne fragmenty Pisma Świętego
Posługuje się symbolami, odczytuje i interpretuje je
Wyjaśnia podstawowe gesty, znaki i symbole liturgiczne
(…)
Wskazuje, w czym może naśladować postaci biblijne i świętych
(…)
Wymienia różnice i podobieństwa katolicyzmu i pozostałych głównych wyznań chrześcijańskich
Interpretuje symbolikę dzieł sztuki dotyczących rzeczy ostatecznych
Uzasadnia, że sztuka sakralna jest nośnikiem wartości religijnych i społecznych
Materiały opracował zespół: Justyna Antkowiak, Magdalena Banaszak, Olga Gałuszek, Maria Kaiser, Agnieszka Leszczyńska,
Renata Posieczek-Cierpiałek, Beata Springer, Joanna Wieczerzycka
Opracowanie graficzne: Tomasz Niziołek
25