Socjoterapia - Zespół Poradni Psychologiczno

Socjoterapia jako forma pomocy psychologicznej dziecku
Socjoterapia to pojęcie, z którym coraz częściej spotykamy się omawiając różne formy
pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Wydaje się, że stanowi ona doskonałe uzupełnienie
oferowanej dotąd pomocy tj. psychoterapii, treningu interpersonalnego i psychoedukacji.
Zawierając nowe elementy, korzysta jednocześnie z ich doświadczeń i rozwiązań
teoretycznych. "Socjoterapię zaliczamy do procesów psychokorekcyjnych, leczniczych,
ukierunkowanych na eliminowanie lub na zmniejszenie poziomu zaburzeń zachowania u
dzieci i młodzieży. Socjoterapia jest więc formą pomocy adresowaną do dzieci i młodych
ludzi w okresie dorastania, borykających się z problemami osobistymi i trudnościami
życiowymi."1
W obszarze oddziaływań socjoterapeutycznych pozostają dzieci z zaburzeniami
zachowania, nadpobudliwością, agresją, zahamowaniem, dzieci mające problemy szkolne
wynikające z parcjalnych deficytów bądź z zaniedbania środowiska. Bardzo często u podłoża
zaburzeń zachowania leżą właśnie czynniki środowiskowe. Wiele dzieci kierowanych na
socjoterapię pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych, gdzie zaburzona jest komunikacja pomiędzy
poszczególnymi członkami rodziny lub w rodzinach występuje problem uzależnienia,
przestępczości czy niewydolności wychowawczej rodziców. Obecnie coraz częściej dochodzi
jeszcze problem bezrobocia i trudności materialnych.
Zadaniem socjoterapii jest wspomaganie dzieci i młodzieży w rozwoju i pojmowaniu
rzeczywistości poprzez realizację celów rozwojowych, edukacyjnych i terapeutycznych.
Cele rozwojowe wiążą się ściśle z wiekiem uczestników zajęć i powinny uwzględniać
zaspokajanie ich podstawowych potrzeb, rozwijanie indywidualnych zainteresowań oraz
podejmować ważne dla określonej grupy wiekowej zagadnienia.
Cele edukacyjne wspomagają proces nabywania wiedzy o sobie samym i o innych
ludziach oraz proces rozumienia świata społecznego.
Jednak istota socjoterapii polega głównie na realizacji celów terapeutycznych, które
mają sprzyjać odreagowaniu
korekcyjnych,
napięć emocjonalnych
przeciwstawnych
do
treści
oraz
doświadczeń
dostarczyć doświadczeń
urazowych.
Działania
socjoterapeutyczne należy zawsze rozpocząć od postawienia diagnozy, która ma polegać na
rozpoznaniu trudności dziecka i analizie zaburzeń w jego relacjach ze światem. W tym celu
można wykorzystać wywiady z rodzicami i nauczycielem dziecka, obserwację sytuacji, w
1
Sawicka K: Socjoterapia jako forma pomocy psychologiczno- pedagogicznej, w: Sawicka K(red): Socjoterapia,
CMPPP, Warszawa 1998, s. 14.
których dziecko najczęściej przeżywa trudności, testy zdań niedokończonych, testy
projekcyjne jak na przykład "Rysunek rodziny", "Dom, drzewo, człowiek". Dlatego zanim
przystapiłyśmy do pisania programu socjoterapeurtycznego, uważnie przyjrzałyśmy się
dzieciom i sformułowałyśmy poszczególne diagnozy sądów urazowych, które wystąpiły u
dzieci. Terapeutyczna rola zajęć grupowych polega - przy pomocy odpowiednio dobranych
ćwiczeń, zabaw - na organizowaniu takich sytuacji, które dostarczą dziecku nowych
doświadczeń przeciwstawnych do doświadczeń urazowych i pozwolą wyćwiczyć i
wypróbować w bezpiecznych warunkach nowe sposoby zachowania.
W działaniach socjoterapeutycznych stosuje się wiele metod pracy. Do najczęściej
wykorzystywanych należą: rundka, burza mózgów, techniki plastyczne, śpiew i
muzykowanie, inscenizacje, drama, zabawa, taniec, joga. Należy pamiętać, że obowiązuje
zasada dobrowolności uczestnictwa w zajęciach, w związku z tym zajęcia powinny być dla
dzieci szczególnie atrakcyjne, aby czuły się na nich dobrze i chciały przychodzić na
spotkania.
Stałym elementem zajęć jest krąg. Siedzenie w kręgu umożliwia wszystkim
uczestnikom bezpośredni kontakt wzrokowy, sprzyja nawiązaniu kontaktu emocjonalnego,
wyrównuje pozycje społeczne i zmniejsza dystans między prowadzącymi a uczestnikami.
Rola osoby prowadzącej polega na wytworzeniu atmosfery akceptacji, życzliwości,
ciepła oraz życzliwej konsekwencji i stanowczości, kiedy w grupie pojawiają się zachowania
destrukcyjne. Socjoterapeuta modeluje swoim zachowaniem zachowanie jej członków,
pomaga dzieciom w zdobywaniu doświadczeń korekcyjnych i edukacyjnych. W swojej pracy
socjoterapeuta powinien kierować się zasadami: afirmacji, otwartości, istnienia norm,
osobistego i bliskiego kontaktu.
Kolejnym etapem jest odpowiednie zaprogramowanie zajęć, tak aby sytuacje,
które stwarzamy dziecku, miały funkcję korygującą. "Oznacza to organizowanie takiego typu
doświadczeń, które pozwolą na zaspokojenie ważnych potrzeb emocjonalnych dzieci, a także
takich, które będą stanowiły zaprzeczenie ich dotychczasowych, urazowych przeżyć."2
Irmina Sosnowska
Pedagog-terapeuta
Zespół Poradni Psychologiczno- Pedagogicznych
Powiatu Warszawskiego- Zachodniego
2
Strzemieczny J., Program zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci ze szkół podstawowych, CMPPP, Warszawa
1988, s. 19).