Slajd 1

2014-01-07
• Prawo Zobowiązań - najobszerniejszy dział prawa cywilnego normujący obrót dobrami i usługami w społeczeństwie
• Normy prawa zobowiązań mają z reguły charakter
dyspozytywny
zobowiązania
Obrót nieruchomościami
• Źródłem zobowiązań są zdarzenia cywilnoprawne
 czynność prawna (dwustronna lub jednostronna),
 orzeczenie sądu,
 decyzja administracyjna
 przepisy prawne, które wiążą z określonym zdarzeniem
skutek w postaci powstania zobowiązania (delikt,
bezpodstawne wzbogacenie)
• Cechą zobowiązań jest względny charakter stosunku
cywilnoprawnego - podmiot uprawniony dysponuje prawami
skutecznymi wyłącznie wobec innego indywidualnie
określonego podmiotu
• zobowiązania powstają z 3 podstawowych źródeł stosunków
obligacyjnych:
 zobowiązania umowne
 z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
 z czynów niedozwolonych
• Świadczenie - zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią
zobowiązania
• świadczenie dłużnika może polegać na
 działaniu (np. przeniesienie własności rzeczy, wykonanie
usługi)
 zaniechaniu (np. powstrzymanie się od zabudowy
oznaczonej nieruchomości, niepodejmowanie działalności
konkurencyjnej).
• Zachowanie to musi przynosić korzyść wierzycielowi, a dłużnika
tej korzyści pozbawiać.
• Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od
dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić
 Zobowiązanie to stosunek prawny między podmiotem
uprawnionym, wierzycielem a podmiotem zobowiązanym,
dłużnikiem
 treścią stosunku są uprawnienia wierzyciela (wierzytelność)
i skorelowane z nimi obowiązki dłużnika (dług)
 uprawnienia wierzyciela to możliwości żądania od dłużnika
świadczenia
Wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko
wtedy, gdy to wynika z :
• treści czynności prawnej (np. wierzyciel zastrzegł w umowie,
że dłużnik nie powierzy wykonania zobowiązania innej
osobie),
• ustawy (np. art. 738 dot umowy zlecenia która powinna być
wykonywana osobiście, art. 840 dot. umowy przechowania )
albo z
• właściwości świadczenia (np. wystąpienie na koncercie,
przeprowadzenie wykładu, namalowanie obrazu).
• Jeżeli przybiera postać bierną, musi polegać na powstrzymaniu
się od działań, które należą do jego sfery prawnie dozwolonych
zachowań.
1
2014-01-07
• Świadczenia a w konsekwencji zobowiązania -podlegają
różnym podziałom,
 świadczenia pieniężne i niepieniężne (ze względu na
przedmiot świadczenia)
 podzielne i niepodzielne (ze względu na sposób
wykonania świadczenia)
 rezultatu i starannego działania
 jednorazowe, ciągłe i okresowe
 Oznaczone indywidualnie i rodzajowo
• Świadczenie jednorazowe - da się ono spełnić jedną czynnością (np.
świadczenie wykonawcy dzieła, przewoźnika sprzedawcy i
kupującego) lub wieloma, ale składającymi się w ostateczności na
jeden wynik (np. świadczenia sprzedawcy sukcesywne, a więc
wykonywane w czasie oznaczonym lub nieoznaczonym, ale w stałych
terminach lub na żądanie kupującego).
• świadczenia okresowe (periodyczne), np. renta, czynsz, odsetki.
Polegają one na przekazywaniu oznaczonej liczby pieniędzy lub
innych rzeczy zamiennych w oznaczonych odstępach czasu, przy czym
nie są one zaliczane na poczet jednego świadczenia (czynsz za
kolejny okres, a nie kolejny czynsz – jak np. przy ratach ceny
sprzedaży gdzie mamy kolejną ratę za tą samą rzecz).
• świadczenie ciągłe polega na oznaczonym, niezmiennym
zachowaniu się dłużnika przez cały czas trwania stosunku
zobowiązaniowego, np. świadczenie wynajmującego,
wydzierżawiającego, przechowawcy oraz świadczenia nieczynienia.
• zobowiązania rezultatu (obarcza dłużnika powinnością
uzyskania oznaczonego od początku, sprecyzowanego
rezultatu)
• zobowiązania starannego działania (dłużne zachowanie
zobowiązanego polega na dołożeniu należytej staranności w
zmierzaniu do wybranego celu - samo uzyskanie tego celu jest
poza treścią stosunku zobowiązaniowego - np. zobowiązanie z
umowy o udzielenie pomocy lekarskiej lub adwokackiej )
Art. 3651.
Zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po
wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem
terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w
razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu
Solidarność dłużników
wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich
dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a
zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia
pozostałych
Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść
istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o
tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od
współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego,
dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach
równych
Solidarność wierzycieli
Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że
dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich,
a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług
wygasa względem wszystkich
• Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do
rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie
wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik
powinien spełnić świadczenie do jego rąk
2
2014-01-07
świadczenia wzajemne
Powstrzymanie się od świadczenia
• świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie,
chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji
innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron
obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia.
• Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione
jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze
spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje
świadczenia wzajemnego
• Jeżeli jedna ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie
wzajemne wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą
stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy,
strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może
powstrzymać się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie
zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia.
• Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu
zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej
odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w
razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie
uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez
wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym
upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej
ze zwłoki.
Ale
• Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało
zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie
ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej
strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego.
To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną
ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze
względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na
zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w
zwłoce.
Zasada swobody umów
art. 3531 kc
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny
według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie
sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani
zasadom współżycia społecznego
• Uprawnienia powyższe nie przysługują stronie, która w chwili
zawarcia umowy wiedziała o złym stanie majątkowym drugiej
strony.
Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana
jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na
mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła,
lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania
zobowiązania.
Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu
świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo
zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu
otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o
zwrot
Do czego odnosi się ta swoboda?
Zasada swobody umów wiąże się z czterema zasadniczymi
cechami:
1) istnieje swoboda zawarcia lub niezawarcia umowy,
2) istnieje możliwość swobodnego wyboru kontrahenta,
3) treść umowy może być przez strony kształtowana w
zasadzie w sposób dowolny,
4) forma umowy również w zasadzie zależy od woli stron.
3
2014-01-07
TREŚĆ UMOWY W ASPEKCIE SWOBODY UMÓW
Można:
• przyjęć określony typ umowy uregulowanej normatywnie (z
reguły przez Kodeks- umowy nazwane
• Zawrzeć umowę nazwaną z jednoczesnym wprowadzeniem do
niej pewnych odmienności (tzw. umowy mieszane)
• Stworzenie umowy według swego uznania – tzw. umowy
nienazwane
Treść konkretnego stosunku umownego określa
• umowa,
• przepisy ustawy o charakterze bezwzględnie obowiązującym,
• zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje
• Do każdej z umów można dodatkowo dodać zastrzeżenia
umowne - klauzule dodatkowe
OGRANICZENIA ZASADY SWOBODY UMÓW
Treść lub cel umowy nie mogą być sprzeczne z:
a) właściwością (naturą) stosunku,
b) ustawą,
c) zasadami współżycia społecznego.
• treści stosunku zobowiązaniowego - wynikające z umowy
uprawnienia i obowiązki stron, dotyczące samego świadczenia
oraz jego wykonania.
• cel stosunku - szeroko pojmowana korzyść, jaką strony (albo
tylko jedna z nich) pragną osiągnąć w wyniku wykonania danego
zobowiązania umownego
OGRANICZENIE SWOBODY UMÓW ZE WZGLĘDU
NA USTAWĘ
niedopuszczalne jest tylko takie ustalanie treści stosunku
zobowiązaniowego lub jego celu, w wyniku którego
dochodziłoby do naruszenia przepisów o charakterze iuris
cogentis, Kodeksu cywilnego lub innych ustaw
Sprzeczność treści lub celu stosunku z ustawą prowadzi do
nieważności umowy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny
skutek (art. 58 § 1).
OGRANICZENIE SWOBODY UMÓW W POSTACI
WŁAŚCIWOŚCI ZOBOWIĄZANIA
właściwość (natura) stosunku zobowiązaniowego
Sensu largo - dyrektywa przestrzegania pewnych zasadniczych znamion
stosunku zobowiązaniowego, to jest tych jego części składowych,
których istnienie decyduje o istocie tworzonego węzła prawnego –
wywodzona z charakteru typu stosunków zobowiązaniowych (np.
rezultat w umowie starannego działania, możliwość jednostronnego
dowolnego zmieniania umowy)
Węziej -dyrektywa przestrzegania pewnych specyficznych,
normatywnie sprecyzowanych części składowych poszczególnych
typów nazwanych stosunków zobowiązaniowych, których
nieuwzględnienie lub zmodyfikowanie powodowałoby
merytoryczne wypaczenie ustawodawczego wzorca stosunku
zobowiązaniowego, wynikającego z określonego typu umowy (np.
wyłączenie prawa odwołania darowizny)
OGRANICZENIE SWOBODY UMÓW ZE WZGLĘDU NA
ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
• ma charakter uniwersalny, gdyż zakreśla granice swobody
kontraktowej zarówno co do obrotu niezawodowego, jak i
zawodowego
• umowa jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeżeli wykracza
przeciwko uznanym w społeczeństwie zasadom moralnym lub
przyjętej w obrocie uczciwości.
• Przy obrocie profesjonalnym nacisk kładziony na zasadę
uczciwości kupieckiej, rzetelność i obowiązek zachowania
lojalności, oraz należyta staranność profesjonalisty.
• W razie ukształtowania treści stosunku w sposób sprzeczny z
zasadami współżycia społecznego sankcją jest nieważność umowy
(art. 58 § 2).
4
2014-01-07
Należyta staranność
Art. 355.
• § 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej
w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
• § 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez
niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu
zawodowego charakteru tej działalności.
Przez „należytą staranność” trzeba rozumieć staranność
• „ogólnie wymaganą”
• w stosunkach danego rodzaju
• Niedochowanie należytej staranności oznacza winę
KRYTERIUM „STOSUNKÓW DANEGO RODZAJU”
• Chodzi o rodzaj stosunków, w obrębie których dłużnik działa
(działał)
• rodzajów stosunków zobowiązaniowych pozwala
zindywidualizować wymaganą staranność (nie ma innej gradacji
należytej staranności) - wykluczone jest zastosowanie jednego
wzorca o globalnym charakterze.
• W ramach danego rodzaju stosunków, a więc danego obrotu,
mamy do czynienia z miarą stypizowaną, uwzględniającą
charakterystyczne jego cechy (np. rodzaj i specyfikę długu, ryzyko
pojawienia się szkody)
KRYTERIUM „OGÓLNYCH WYMAGAŃ”
• Po ustaleniu właściwego rodzaju stosunków, przyjęta staranność
rozpatrywana jest z punktu widzenia wymagań ogólnych.
• „ogólne wymagania to nie staranności jedynie wystarczająca,
minimalna ale też nie optymalna - ochrona słusznego interesu
wierzyciela i zbyt dużego obciążeniu dłużnika
• Staranność ogólnie wymagana to staranność normalna,
przeciętna, ale w pozytywnym ujęciu
• nie bierze się pod uwagę rzeczywistego postępowania
przeważającego kręgu dłużników, gdyż może ono odbiegać in
minus od właściwego poziomu, istotne są stawiane im
wymagania
ZMIENNOŚĆ POJĘCIA „NALEŻYTA
STARANNOŚĆ”
• Pojęcie „należytej staranności” nie jest stałe, gdyż jego zakres
oraz treść jest pochodną rozlicznych i zmiennych w czasie
elementów
• Uzależnione jest ono od ogólnego poziomu wiedzy, rozwoju
nauki, techniki itp. Znaczenie mają przepisy prawne (ogólne i
szczegółowe), zasady współżycia społecznego, ukształtowane
zwyczaje, różnego rodzaju reguły zawodowe (nakazy
deontologii, zasady sztuki lekarskiej, budowlanej itp.)
• Obowiązek należytej staranności dotyczy wszystkich
momentów wykonywania zobowiązania, tj. fazy
przygotowawczej, zasadniczej i końcowej – ale także samego
zawarcia umowy
• Przez cały czas wykonywania świadczenia dłużnik powinien
zachowywać stosowną pilność, uwagę, ostrożność, zdrowy
rozsądek oraz troskę o zrealizowanie zamiaru.
NALEŻYTA STARANNOŚĆ PRZY PROWADZENIU
PRZEZ DŁUŻNIKA DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ
• w odniesieniu do dłużnika prowadzącego działalność
gospodarczą określenie należytej staranności wymaga
uwzględnienia zawodowego charakteru tej działalności
• budując schemat należytej staranności, trzeba uwzględnić
wyższe wymagania spowodowane zawodowym charakterem
działalności dłużnika
• wymagania wobec dłużnika będącego przedsiębiorcą
powinny być wyższe niż w stosunku do innych dłużników,
ale nie oznacza to, że nie mają żadnych granic
5
2014-01-07
Klauzula rebus sic stantibus
Wyjątek od Zasady pacta sunt servanda
Zgodnie z art. 3571.
Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie
świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo
groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie
przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu
interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego,
oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość
świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o
rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu
poprzedzającym.
Możliwość powołania się na klauzulę rebus sic stantibus
uzależniona jest od spełnienia następujących przesłanek:
1) źródłem powstania zobowiązania jest umowa,
2) zmiana stosunków ma charakter nadzwyczajny,
3) zmiana ta niesie za sobą nadmierną trudność w
spełnieniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażącą
stratą, czego strony nie przewidywały, zawierając umowę,
4) między dwoma ostatnimi przesłankami zachodzi związek
przyczynowy
Nie obowiązuje zasada walutowości,
• Przez nadzwyczajną zmianę stosunków rozumie się taki stan
rzeczy, który zdarza się rzadko, jest niebywały, niezwykły
• Nadzwyczajna zmiana stosunków nie może mieć charakteru
indywidualnego, tj. dotyczyć osobistej sfery strony (np.
choroba samej strony lub członka jej rodziny, pożar siedliska)
Zasada nominalizmu
• Art. 3581. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili
jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia
następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy
szczególne stanowią inaczej.
• § 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość
świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego
niż pieniądz miernika wartości. - klauzula waloryzacyjna
zgodnie z art. 358.
• § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna
wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w
walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące
źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie
świadczenia w walucie obcej.
• § 2. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego
ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności
roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność
prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może
żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu
średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w
którym zapłata jest dokonana.
Odsetki
• Art. 359. § 1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko
wtedy, gdy to wynika z (1)czynności prawnej albo z(2) ustawy,
z (3)orzeczenia sądu lub z(4) decyzji innego właściwego
organu.
• § 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona,
należą się odsetki ustawowe.
• Od dnia 15-12-2008 wynoszą 13,00%
6
2014-01-07
Obliczanie
Kz x Lz x Ou
-------------- = Od
365
gdzie :
Kz - kwota zaległości,
Lz - liczba dni zwłoki,
Ou - stawka odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
365 - liczba dni w roku,
Od- kwota odsetek,
• § 21. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności
prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać
czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego
Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).
• § 22. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej
przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki
maksymalne.
• § 23. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać
przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania
wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy
ustawy.
Od 4 lipca 2013 - stopa lombardowa NBP – 4% - a maksymalne
odsetki 16%
• Art. 481. § 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia
pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia,
chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było
następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie
ponosi.
 Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona – to
odsetki ustawowe.
 W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może też żądać naprawienia
szkody na zasadach ogólnych.
• Art. 482. § 1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za
opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że
po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych
odsetek do dłużnej sumy.
§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek
długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.
Tryb zawarcia umowy
Umowa może być zawarta w drodze:
 oferty
 przetargu lub aukcji
 negocjacji (rokowań)
Oferta
Charakter prawny oferty
• Oferta jest jednym ze sposobów zawarcia umowy
uregulowanych w Kodeksie cywilnym.
• Polega on na wzajemnej wymianie oświadczeń woli stron:
 propozycji zawarcia umowy (oferta) i
 akceptacji tej propozycji, czyli jej przyjęcia.
Z propozycją występuje oferent, który składa ofertę, czyli
proponuje zawarcie umowy drugiej stronie, zwanej oblatem.
• § 1. Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi
ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy.
• § 2. Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu
którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w
obecności drugiej strony albo za pomocą środka
bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje
wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny
sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym
składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać
odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
7
2014-01-07
• Oświadczenie woli zawarcia umowy może być uważane za ofertę
tylko wtedy, gdy ma charakter stanowczej propozycji, to znaczy
sformułowanej w taki sposób, że do zawarcia umowy wystarcza
bezwarunkowe „tak” oblata. Stroną tą jest konkretny adresat.
• Oferta może być także skierowana do określonego kręgu osób
albo do ogółu, czyli do niezindywidualizowanych osób (oferta
publiczna - ad incertas personas).
• Oświadczenie woli oferenta może być złożone także w sposób
dorozumiany lub domniemany przez prawo, np. przez wystawienie
rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z jednoczesnym
oznaczeniem ceny - w tym także w postaci automatu lub
podobnego urządzenia przeznaczonego do użytku publiczności w
miejscu publicznym.
Termin związania
• oznaczony w ofercie
• jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, oferta złożona :
 w obecności drugiej strony albo za pomocą środka
bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje
wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie;
(niezwłocznie to nie natychmiast – ale przyjęcie powinno
nastąpić kiedy trwa wzajemna obecność stron albo ich
bezpośredni kontakt słowny na odległość )
 w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym
składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać
odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia
• § 1. W stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być
odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o
odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem
przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty.
• § 2. Jednakże oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej
treści lub określono w niej termin przyjęcia.
• Jeżeli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem,
lecz z jego treści lub z okoliczności wynika, że zostało wysłane w
czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że
składający ofertę zawiadomi niezwłocznie drugą stronę, iż
wskutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za nie
zawartą.
Treść oferty
• Aby oświadczenie woli oferenta mogło być uznane za ofertę,
musi określać co najmniej istotne postanowienia umowy,
której zawarcie oferent proponuje.
• oferta powinna ponadto obejmować wszystkie inne elementy,
które jako wyznaczające proponowaną treść umowy
wymagają bezwarunkowego przyjęcia przez oblata
• Brak określenia istotnych postanowień umowy sprawia, że
propozycja zawarcia umowy może być uważana za
zaproszenie do rozpoczęcia rokowań
Oferta złożona w postaci elektronicznej (nie pocztą) wiąże składającego,
jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.
§ 2. Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest
obowiązany przed zawarciem umowy poinformować drugą stronę w
sposób jednoznaczny i zrozumiały o:
1) czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia
umowy;
2) skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania
oferty;
3) zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania
przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy;
4) metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i
korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest
obowiązany udostępnić drugiej stronie;
5) językach, w których umowa może być zawarta;
6) kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci
elektronicznej.
• Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub
uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę.
• W stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z
zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie
treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku
strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie z
uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią,
chyba że:
 w treści oferty wskazano, że może ona być przyjęta jedynie
bez zastrzeżeń,
 oferent niezwłocznie sprzeciwił się włączeniu zastrzeżeń do
umowy,
 druga strona w odpowiedzi na ofertę uzależniła jej przyjęcie
od zgody oferenta na włączenie zastrzeżeń do umowy, a zgody
tej niezwłocznie nie otrzymała.
8
2014-01-07
Milczące przyjęcie
• Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w
stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w
ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi
poczytuje się za przyjęcie oferty.
• Jeżeli według ustalonego w danych stosunkach zwyczaju lub
według treści oferty dojście do składającego ofertę
oświadczenia drugiej strony o jej przyjęciu nie jest wymagane,
w szczególności jeżeli składający ofertę żąda niezwłocznego
wykonania umowy, umowa dochodzi do skutku, jeśli druga
strona w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania; w
przeciwnym razie oferta przestaje wiązać
• Przez przyjęcie oferty umowa zostaje zawarta.
• Rodzaj umowy i związane z nim wymagania ustawowe co do
formy umowy mają zastosowanie do oferty i jej przyjęcia.
• Jeżeli oferta albo jej przyjęcie nie odpowiadają tym
wymaganiom, umowa jest nieważna
• W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili
otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej
przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o
jej przyjęciu nie jest wymagane – w chwili przystąpienia przez
drugą stronę do wykonania umowy
• W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu
otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej
przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o
jej przyjęciu nie jest wymagane albo oferta jest składana w
postaci elektronicznej - w miejscu zamieszkania albo w siedzibie
składającego ofertę w chwili zawarcia umowy
• Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane
do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie
wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia
umowy.
• Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny
z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.
Przetarg i aukcja
• Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu
• W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić:
 czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu
albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków.
• Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być
zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich
treści.
• Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili
złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są
obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a
także warunków aukcji albo przetargu.
 Oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny
uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą,
chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej.
 Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą
udzielenia przybicia.
 Jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych
wymagań przewidzianych w ustawie, zarówno organizator
aukcji, jak i jej uczestnik, którego oferta została przyjęta,
mogą dochodzić zawarcia umowy.
9
2014-01-07
Wadium
• Oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została
wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez
wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach
przetargu zastrzeżono inaczej.
• Organizator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić na
piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu
przetargu bez dokonania wyboru.
• W warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że
przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem
niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę
albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium).
• Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty,
uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od
spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie,
organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować
albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia.
• W pozostałych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie
zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli organizator
aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik,
którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego
wadium albo naprawienia szkody
Unieważnienie umowy
• Organizator oraz uczestnik aukcji albo przetargu może żądać
unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny
uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła
na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem
lub dobrymi obyczajami. Jeżeli umowa została zawarta na
cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także ten, na
czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie.
• Uprawnienie powyższe wygasa z upływem miesiąca od dnia, w
którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny
unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia
zawarcia umowy.
Negocjacje (rokowania)
• Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia
oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony
dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień,
które były przedmiotem negocjacji.
• Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z
naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez
zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia
szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na
zawarcie umowy (tzw. ujemny interes umowny).
Odpowiedzialność prawna
NDA
• Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z
zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do
nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom oraz do
niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba
że strony uzgodniły inaczej.
„ponoszenie przez podmiot, przewidzianych prawem
ujemnych konsekwencji za zdarzenia lub stany rzeczy
podlegające ujemnej kwalifikacji normatywnej, które
można prawnie przypisać określonemu podmiotowi w
danym porządku prawnym”
Rodzaje
• W razie niewykonania lub nienależytego wykonania
obowiązków, o których mowa w § 1, uprawniony może żądać
od drugiej strony naprawienia szkody albo wydania
uzyskanych przez nią korzyści.
W ramach poszczególnych gałęzi prawa, mowa jest o
odpowiedzialności cywilnej, karnej,
administracyjnej, konstytucyjnej, itd
10
2014-01-07
odpowiedzialność cywilna –
odpowiedzialność odszkodowawcza
odpowiedzialność cywilna występuje gdy zaistnieje
zobowiązanie podmiotu zagrożone sankcją cywilną
Może ona występować w rożnych postaciach, zależnie od sankcji:
 odpowiednie ukształtowanie stosunku prawnego
(rozwiązanie, przekształcenie),
 sankcja nieważności,
 przymusowe wykonanie zobowiązań,
 nakaz złożenia odpowiedniego oświadczenia
 odpowiedzialności za szkodę -która ma największe
znaczenie
• Odpowiedzialność odszkodowawcza jest ponoszeniem
negatywnych konsekwencji tj. sankcji, za wyrządzenie szkody,
czyli uszczerbku o charakterze majątkowym lub niemajątkowym
w sferze interesów określonego podmiotu
• Szkoda ta może zostać wyrządzona niezależnie od istniejącego
stosunku prawnego, bądź powstać na skutek niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika
• W wyniku powstania szkody rodzi się zobowiązanie, czyli
stosunek prawny, w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać
od drugiej (dłużnik) świadczenia, tj. określonego zachowania, a ta
ostatnia powinna to świadczenie spełnić
• świadczenie odszkodowawcze polega na naprawieniu szkody,
Klasyfikacje odpowiedzialności odszkodowawczej
• odpowiedzialność sprawcza i gwarancyjna (kryterium
podmiotu odpowiedzialności),
• indywidualna i repartycyjna (kryterium sposobu i środków jaj
realizowania),
• pełna i niepełna (ze względu na stopień skuteczności
• z umowy, z ustawy, z czynu niedozwolonego (ze względu na
sposób powstania odpowiedzialności)
Tradycyjnie w systemach prawa cywilnego wyróżnia się dwa
reżimy odpowiedzialności za szkodę,
 reżim ex delicto
 reżim ex contractu
W niektórych stanach faktycznych dopuszczalne oparcie
roszczenia o każdy z reżimów - ale nie można dochodzić
dwóch odszkodowań
Odpowiedzialność za produkt
Odpowiedzialność z umowy:
• gdy dłużnik nie dopełni swoich obowiązków określonych treścią
zobowiązania - system prawny przewiduje możliwość
zastosowania sankcji wobec podmiotu zobowiązanego, w
postaci przymusowego zaspokojenia wierzyciela drogą egzekucji
niespełnionego świadczenia albo świadczenia zastępczego
(odszkodowania)
• dłużnik za swój dług ponosi odpowiedzialność
• Odpowiedzialność dłużnika przybiera postać :
 odpowiedzialności osobistej (egzekucję skierowana do
jego majątku)
o Nieograniczona
o Ograniczona (do pewnej wysokości lub określonym
majątkiem)
 odpowiedzialność rzeczowa (egzekucja skierowana
przeciwko podmiotowi, będącemu właścicielem określonej
rzeczy)
11
2014-01-07
• Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej
 niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia- przy
kontraktowej/inny fakt z którym ustawodawca łączy obowiązek
odszkodowawczy
 szkoda (damnum emergens i lucrum cesans)
 związek przyczynowo –skutkowy między szkodą a faktem
nienależytego spełnienia świadczenia
• Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej
 Wina
 Ryzyko
 Bezprawność
 Słuszność
 Odpowiedzialność absolutna
Funkcje odpowiedzialności odszkodowawczej
Cechą odpowiedzialności odszkodowawczej jest jej
kompleksowość, realizuje ona trzy podstawowe funkcje:
kompensacyjną,
penalną (represyjną),
wychowawczo-prewencyjną
POJĘCIE SZKODY
STRATA I UTRACONE KORZYŚCI
1) Szkoda majątkowa
powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym
jego stanem majątkowym a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby
nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę
 szkoda na mieniu (bezpośredni uszczerbek składników majątku
poszkodowanego
 szkoda na osobie (naruszenie dóbr osobistych, w następstwie
którego dochodzi - obok albo wespół z wyrządzeniem krzywdy - w
sposób pośredni do negatywnych następstw w majątku tej osoby
np. utrata zdolności do pracy, potrzeba leczenia
2) szkoda niematerialna (uszczerbek niematerialny) - zwana krzywdą
(obowiązek zadośćuczynienia krzywdy powstaje tylko wtedy, kiedy
przewiduje to wyraźnie przepis szczególny)
ZASADA PEŁNEGO ODSZKODOWANIA
naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę
doznanego uszczerbku, nie dopuszczając jednak zarazem do
nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego.
Odszkodowanie należy się tylko w granicach normalnego związku
przyczynowego - związek przyczynowy, spełnia podwójną rolę: z
jednej strony decyduje o tym, czy dana osoba odpowiada w
ogóle za wyrządzoną szkodę, z drugiej zaś - zakreśla granice tej
odpowiedzialności
szkoda polega na:
• stracie, którą poniósł poszkodowany (damnum emergens),
(pomniejszenie majątku, uszczupleniu aktywów , np. zniszczenie,
utrata lub uszkodzenie składników majątku – stratą nie jest
naturalny ubytek)
• pozbawieniu go korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu
szkody nie wyrządzono (lucrum cessans)
udowodnienie szkody i jej wysokości obciąża poszkodowanego.
Obrót nieruchomościami
• Rodzaje obrotu
• ogólne zasady dotyczące przeniesienia własności:
a) umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rodzi
podwójny skutek, tzn. zobowiązuje zbywcę do przeniesienia
własności i równocześnie własność tę przenosi;
b) umowa o przeniesienie własności jest umową konsensualną,
tzn. własność przechodzi na mocy samej umowy, co do zasady
nie są potrzebne elementy realne, np. wydanie rzeczy;
c) umowa o przeniesienie własności jest umową kauzalną, czyli
przyczynową, tzn. że ważność przeniesienia własności zależy od
ważności zobowiązania do przeniesienia własności
(przeniesienie własności causa solvendi).
12
2014-01-07
podwójny skutek
• model niemiecki - dla przeniesienia własności potrzebne są
dwie umowy; umowa zobowiązująca oraz umowa rzeczowa;
• model prawa francuskiego -dla przeniesienia własności
wystarczające jest zawarcie umowy zobowiązującej do
przeniesienia własności ponieważ rodzi ona dwa skutki:
obligacyjny (zobowiązaniowy) i rzeczowy.
• W Polsce model francuski - model umowy o podwójnym
skutku (obligacyjno-rzeczowym)) art. 155 kc- ale są wyjątki :
 jeżeli przepis szczególny tego wymaga (np. art. 157 §2 k.c.)
 jeżeli strony tak postanowiły
Przykładowe wyjątki od zasady konsensualności dotyczące rzeczy
oznaczonych co do tożsamości :
• czynności ustanowienia (nabycia) odrębnej własności lokalu - do
powstania odrębnej własności lokalu niezbędny jest wpis do
księgi wieczystej ( art. 7 ust. 2 ustawy o własności lokali).
Konstytutywne skutki umowy (chociażby umowy sprzedaży)
następują dopiero w razie wpisu do księgi wieczystej (dalszy
obrót ustanowioną odrębną własnością lokalu nie wymaga już
konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej),
• ustanowienia i dalszy obrót prawem użytkowania wieczystego
wymaga wpisu do księgi wieczystej (art. 27 zd. 2 ustawy o
gospodarce nieruchomościami) –w konsekwencji i związana z
prawem użytkowania wieczystego odrębna własność budynków
przechodzi z chwilą nabycia prawa użytkowania wieczystego.
Konsensualność
• przeniesienie własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości
następuje na mocy samej umowy z chwilą złożenia przez strony
zgodnych oświadczeń woli, a zatem solo consensu, wyjątki
 przepis szczególny stanowi inaczej
 strony inaczej postanowiły.
• do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania
rzeczy (czynność realna):
 gdy przedmiotem umowy ma być rzecz ruchoma oznaczona co
do gatunku (art. 155 §2 k.c.);
 gdy przedmiotem umowy są rzeczy ruchome przyszłe (art. 155 §2
k.c.),
 gdy zbycia rzeczy ruchomej (także oznaczonej co do tożsamości)
dokonuje osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą, a
nabywca jest w dobrej wierze (art. 169 k.c.).
Kauzalność
• system niemiecki – nieważność zobowiązania nie powoduje
nieważności przeniesienia własności; zasada abstrakcyjności
– oderwania od siebie umowy zobowiązującej do przeniesienia
własności o samego przeniesienia własności;
• system francuski - nieważność kauzy, czyli przyczyny,
powoduje nieważność przeniesienia własności - ten model w
Polsce.
 ważność umowy rozporządzającej zależy od istnienia
poprzedzającego ją zobowiązania.
 nieważność lub wadliwość zobowiązania do przeniesienia
własności ma ten sam skutek, że przeniesienie własności
jest nieważne
Forma wymagana dla przeniesienia własności
nieruchomości
Zobowiązanie do przeniesienia własności może wynikać:
1. z umowy – przede wszystkim umów wskazanych w art. 155
k.c.;
2. z zapisu;
3. z bezpodstawnego wzbogacenia;
4. z innego zdarzenia.
Akt notarialny
ALE
art. 159 Przepisów o obowiązku zachowania formy aktu
notarialnego nie stosuje się w wypadku, gdy grunty wniesione
jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej mają stać się
współwłasnością dotychczasowych właścicieli
Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod
warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
13
2014-01-07
umowa sprzedaży
Art. 156 Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w
wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy
zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego
wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność
zależy od istnienia tego zobowiązania
• 155 § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny,
przekazania nieruchomości lub inna umowa
zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co
do tożsamości oznaczonej przenosi własność na
nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
albo że strony inaczej postanowiły.
Art. 546.
Sprzedawca obowiązany jest udzielić kupującemu potrzebnych
wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących
rzeczy sprzedanej oraz wydać posiadane przez siebie
dokumenty, które jej dotyczą. Jeżeli treść takiego dokumentu
dotyczy także innych rzeczy, sprzedawca obowiązany jest
wydać uwierzytelniony wyciąg z dokumentu.
Jeżeli jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy zgodnie
z jej przeznaczeniem, sprzedawca powinien załączyć instrukcję
dotyczącą sposobu korzystania z rzeczy.
Art. 535.
§. 1. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się
przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a
kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy
cenę.
Art. 548. § 1.
• Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na
kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz
niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia
rzeczy.
Wada prawna
Wada fizyczna
Art. 556. § 1.
• Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli
rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub
użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo
wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli
rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił
kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w
stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).
• Chyba że kupujący wiedział w chwili sprzedaży a przy
oznaczonych co do gatunku w chwili wydania)
Art. 556. § 2.
• Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli
rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli
jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży
praw sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie praw
(rękojmia za wady prawne).
• Chyba że kupujący wiedział w chwili sprzedaży (a przy
oznaczonych co do gatunku w chwili wydania)
14
2014-01-07
Art. 560. § 1.
Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może:
• żądać usunięcia wady lub wymiany rzeczy na wolną od wad
• od umowy odstąpić o ile wady są istotne i o ile rzecz była już
uprzednio z powodu wady naprawiana lub wymieniana albo
• żądać obniżenia ceny
Art. 563. § 1.
Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne
rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu
miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy
jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi
sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w
którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć.
Wyrok sądu apelacyjnego w Szczecinie I ACa
732/12 z dnia 21 lutego 2013 r.
Art. 568. § 1.
• Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po
upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upływie lat
trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu
wydana.
•
• § 3. Zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po
upływie powyższych terminów, jeżeli przed ich upływem
kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie
• 2. Pojęcie "budynek" z art. 568 § 1 k.c. można odnosić do
lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem sprzedaży.
Gwarancja jakości
• W wypadku gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument
gwarancyjny co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w
razie wątpliwości, że wystawca dokumentu (gwarant) jest
obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do
dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią
się w ciągu terminu określonego w gwarancji.
1. W art. 563 § 1 k.c. chodzi wyraźnie o moment faktycznego,
definitywnego "wykrycia" wady przez kupującego, nie zaś o
jego domniemania, przeczucia w tym zakresie czy stopień
determinacji do stanowczego ustalenia wad.
Prawo pierwokupu
Na czym polega?
Art. 596
pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy na wypadek, gdyby
druga strona sprzedała rzecz osobie trzeciej
Rodzaje prawa pierwokupu:
• Ustawowe
• Umowne
15
2014-01-07
Art. 597 kc
Rzecz, której dotyczy prawo pierwokupu, może być sprzedana
osobie trzeciej tylko pod warunkiem, że uprawniony do
pierwokupu swego prawa nie wykona
Czy prawo pierwokupu może przysługiwać do nieruchomości?
Czy można sprzedać nieruchomość pod warunkiem ?
Zawierana jest umowa sprzedaży zobowiązująca, warunkowa.
• Art. 157.
• § 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod
warunkiem ani z
• zastrzeżeniem terminu.
Art. 155.
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna
umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości
oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi
inaczej albo że strony inaczej postanowiły
Jakie są skutki naruszenia?
W jaki sposób korzysta się z prawa pierwokupu?
§ 1. Jeżeli zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu sprzedał rzecz
osobie trzeciej bezwarunkowo albo jeżeli nie zawiadomił
uprawnionego o sprzedaży lub podał mu do wiadomości
istotne postanowienia umowy sprzedaży niezgodnie z
rzeczywistością, ponosi on odpowiedzialność za wynikłą stąd
szkodę.
§ 2. Jednakże jeżeli prawo pierwokupu przysługuje z mocy
ustawy Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu
terytorialnego, współwłaścicielowi albo dzierżawcy, sprzedaż
dokonana bezwarunkowo jest nieważna.
Art. 597
Prawo pierwokupu wykonywa się przez oświadczenie złożone
zobowiązanemu.
Jeżeli zawarcie umowy sprzedaży rzeczy, której dotyczy prawo
pierwokupu, wymaga zachowania szczególnej formy,
oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu powinno być
złożone w tej samej formie
Jakie są konsekwencje złożenia oświadczenia o skorzystaniu z
prawa pierwokupu?
Art. 600 § 2 Przez wykonanie prawa pierwokupu dochodzi do
skutku między zobowiązanym a uprawnionym umowa
sprzedaży tej samej treści, co umowa zawarta przez
zobowiązanego z osobą trzecią, chyba że przepis szczególny
stanowi inaczej. Jednakże postanowienia umowy z osobą
trzecią, mające na celu udaremnienie prawa pierwokupu, są
względem uprawnionego bezskuteczne.
Co dzieje się ze świadczeniami dodatkowymi jakie mogą być w
umowie sprzedaży zawarte (np. zapewnienie opieki do
śmierci) ?
§ 2. Jeżeli umowa sprzedaży zawarta z osobą trzecią przewiduje
świadczenia dodatkowe, których uprawniony do pierwokupu
nie mógłby spełnić, może on swe prawo wykonać uiszczając
wartość tych świadczeń. Jednakże gdy prawo pierwokupu
przysługuje Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu
terytorialnego z mocy ustawy, takie świadczenie dodatkowe
uważa się za nie zastrzeżone
16
2014-01-07
Skąd uprawniony wie że może skorzystać?
Zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu powinien
niezwłocznie zawiadomić uprawnionego o treści umowy
sprzedaży zawartej z osobą trzecią.
Prawo pierwokupu co do nieruchomości można wykonać w
ciągu miesiąca, od otrzymania zawiadomienia o sprzedaży,
chyba że zostały zastrzeżone inne terminy
Sprzedający
(zobowiązany)
Zawarcie umowy
zobowiązującej
sprzedaży
Komu przysługuje prawo pierwokupu
nieruchomości z ustawy?
Kupujący
(osoba trzecia)
Upływ 30 dni
zawarcie umowy
rozporządzającej
Poinformowanie
uprawnionego
30 dni na
oświadczenie
Korzysta z prawa
Dochodzi do skutku
umowa
Art. 602. § 1 Prawo pierwokupu jest niezbywalne. Jest ono
niepodzielne, chyba że przepisy szczególne zezwalają na
częściowe wykonanie tego prawa.
§ 2. Jeżeli jest kilku uprawnionych, a niektórzy z nich nie
wykonywają prawa pierwokupu, pozostali mogą wykonać je w
całości
Powyższe oznacza, że
• nie można wykonać uprawnienia w odniesieniu do części
rzeczy (np. zbywane jest 1 ha a uprawniony składa
oświadczenie co do 0,5 ha)
• w razie sprzedaży części rzeczy można wykonać prawo
pierwokupu wobec tej części, zachowując je również wobec
pozostałej.
Uprawniony
Prawo pierwokupu przysługuje gminie w przypadku
sprzedaży
1) niezabudowanej nieruchomości (nie rolnej i nie leśnej) nabytej
uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek
samorządu terytorialnego;
2) prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej
nieruchomości gruntowej (nie rolnej i nie leśnej), niezależnie
od formy nabycia tego prawa przez zbywcę;
3) nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego
nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie
miejscowym na cele publiczne albo nieruchomości, dla której
została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu
publicznego (o ile ujawniono prawo w KW);
4) nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa
użytkowania wieczystego takiej nieruchomości (o ile ujawniono
prawo w KW);
 Gminie na podstawie ugn
 Dzierżawcy nieruchomości rolnej na podstawie ukur
 ANR w odniesieniu do nieruchomości rolnej na podstawie
ukur oraz ugnr
 Współwłaścicielowi nieruchomości rolnej na podstawie kc
 Zarządzającemu portem lub przystanią morską na podstawie
uopipm
 Skarbowi Państwa na podstawie uopipm
 Zarządzającemu SSE na podstawie usse
Prawo pierwokupu nie przysługuje gminie, jeżeli:
1) sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego
następuje na rzecz osób bliskich dla sprzedawcy;
2) sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego
następuje między osobami prawnymi tego samego kościoła lub
związku wyznaniowego;
3) prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego zostało
ustanowione jako odszkodowanie lub rekompensata za utratę
własności nieruchomości;
4) prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego zostało
ustanowione w wyniku zamiany własności nieruchomości;
5) sprzedaż nieruchomości następuje na cele: budowy dróg
krajowych lub realizacji inwestycji w zakresie budowli
przeciwpowodziowych lub realizacji inwestycji w zakresie
lotniska użytku publicznego
17
2014-01-07
Prawo pierwokupu przysługujące dzierżawcy
Osoby bliskie to
zstępni, wstępni,
rodzeństwo, dzieci rodzeństwa,
małżonek, osoby przysposabiające i przysposobione
osoba która pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu
Jeżeli
- Spełnione są wszystkie warunki pozytywne
- Nie występuje żaden warunek negatywny
Zasady nabywania nieruchomości rolnych przez osoby bliskie zbywcy, dotyczą
również ich współmałżonków, o ile nabywają oni te nieruchomości razem z
osobami bliskimi zbywcy, na zasadach majątkowej wspólności ustawowej
Warunki pozytywne:
1) umowa dzierżawy została zawarta w formie pisemnej
2) ma datę pewną
3) była wykonywana co najmniej 3 lata, licząc od tej daty;
4) nabywana nieruchomość wchodzi w skład gospodarstwa
rodzinnego dzierżawcy lub jest dzierżawiona przez
spółdzielnie produkcji rolnej.
Czy na skutek nabycie nieruchomości wielkość
gospodarstwa uprawnionego może przekroczyć 300 ha?
Co oznacz że ma datę pewną?
Art. 81.
Data pewna - urzędowe poświadczenia daty
1. Stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie
urzędowym - od daty dokumentu urzędowego;
2. Umieszczenie na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek
wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu
terytorialnego albo przez notariusza - od daty wzmianki.
3. W razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie datę złożenia
przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty
śmierci tej osoby.
poświadczenie takie jest skuteczne także względem osób nie
uczestniczących w dokonaniu tej czynności prawnej
art. 3 ust 2 ukur
O treści umowy sprzedaży nieruchomości rolnej zawiadamia się dzierżawcę
tej nieruchomości, jeżeli umowa dzierżawy trwała co najmniej 3 lata od
dnia jej zawarcia.
Warunki negatywne (tu nie występuje prawo pierwokupu):
1) nabywcą nieruchomości rolnej jest osoba bliska zbywcy w
rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami;
2) sprzedaż dotyczy nieruchomości rolnej stanowiącej wkład
gruntowy członka spółdzielni produkcji rolnej na rzecz innego
członka tej spółdzielni;
3) nabywcą nieruchomości rolnej jest spółdzielnia produkcji rolnej
– w przypadku sprzedaży przez jej członka nieruchomości
rolnej stanowiącej wkład gruntowy w tej spółdzielni;
4) nabywcą nieruchomości rolnej jest jednostka samorządu
terytorialnego.”,
Uwaga
Prawo pierwokupu przysługuje dzierżawcy także przy
przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego, z tym że,
przysługuje wyłącznie dzierżawcy całego gospodarstwa
rolnego
Art. 4a ukur dodany w 2011
18
2014-01-07
Prawo pierwokupu przysługujące ANR (1)
Jeżeli
przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość rolna o powierzchni
nie mniejszej niż 5 ha,
Warunki negatywne (dodatkowe)
Warunki negatywne (takie jak przy dzierżawcy):
1) nabywcą nieruchomości rolnej jest osoba bliska zbywcy w
rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami;
2) sprzedaż dotyczy nieruchomości rolnej stanowiącej wkład
gruntowy członka spółdzielni produkcji rolnej na rzecz innego
członka tej spółdzielni;
3) nabywcą nieruchomości rolnej jest spółdzielnia produkcji
rolnej – w przypadku sprzedaży przez jej członka
nieruchomości rolnej stanowiącej wkład gruntowy w tej
spółdzielni;
4) nabywcą nieruchomości rolnej jest jednostka samorządu
terytorialnego.”,
Prawo pierwokupu ANR (2)
1. Jest uprawniony dzierżawca i korzysta on z prawa pierwokupu
2. w wyniku nabycia nieruchomości rolnej następuje
powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do
powierzchni nie większej 300 ha UR, a nabywana
nieruchomość rolna położona jest w gminie, w której ma
miejsce zamieszkania nabywca, lub w gminie sąsiedniej.
ANR przysługuje prawo pierwokupu na rzecz Skarbu Państwa
przy odsprzedaży nieruchomości przez nabywcę w okresie 5
lat od nabycia tej nieruchomości od Agencji.
Czy powiększenie to też utworzenie ?
Prawo pierwokupu przysługujące
współwłaścicielowi nieruchomości rolnej w
razie sprzedaży udziału
jeżeli
prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym.
Chyba że:
1. Współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne
sprzedaje swój udział we współwłasności wraz z tym
gospodarstwem
2. nabywcą jest inny współwłaściciel lub
3. nabywcą jest osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo po
sprzedawcy.
Zarządzającemu SSE służy prawo pierwokupu w zakresie prawa
własności i użytkowania wieczystego położonych na obszarze
strefy nieruchomości.
Zarządzającemu portem lub przystanią przysługuje prawo
pierwokupu do nieruchomości położonych w granicach portów
lub przystani morskich
Uwaga nieruchomość rolna w rozumieniu kc
19
2014-01-07
Kolizja uprawnień
Jaka kolejność?
Kaskadowa konstrukcja – kolejny korzysta o ile pierwszy nie
skorzystał
- Jednoznacznie rozstrzygnięta kolejność pomiędzy dzierżawcą i
ANR (1)
- W pozostałym zakresie uwzględnić trzeba wzajemną relację
norm, proponuje się następującą:
- dzierżawca
- współwłaściciel,
- zarządzający specjalną strefą ekonomiczną lub portem,
- gmina,
- ANR
Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje:
1) jeżeli w wyniku przeniesienia własności nieruchomości rolnej
następuje powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do
powierzchni nie większej niż 300 ha UR;
2) jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje
na rzecz:
a) spółdzielni produkcji rolnej - w przypadku nieruchomości
rolnej stanowiącej wkład gruntowy członka tej spółdzielni,
b) osoby bliskiej zbywcy w rozumieniu przepisów o
gospodarce nieruchomościami;
3) jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje
w wyniku umowy z następcą
Prawo nabycia nieruchomości rolnej przez ANR
Art. 4
Jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej o
powierzchni nie mniejszej niż 5 ha następuje w wyniku
zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży, Agencja
działająca na rzecz Skarbu Państwa może złożyć oświadczenie
o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości
pieniężnej.
Do wykonywania prawa nabycia, stosuje się odpowiednio
przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące prawa pierwokupu
Czy to jest możliwe?
Czy to umowa warunkowa? Czy zobowiązująca Czy
rozporządzająca?
Komu ANR ma złożyć oświadczenie o wykonaniu?
Czy poprzez złożenie oświadczenia następuje skutek rzeczowy?
Zbywający
(zobowiązany)
Zawarcie umowy
przenoszącej
własność
Nabywca
(osoba trzecia)
Upływ 30 dni
Żadnych konsekwencji
• Jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej o
powierzchni nie mniejszej niż 5 ha następuje w wyniku
zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży, Agencja
działająca na rzecz Skarbu Państwa może złożyć
oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą
równowartości pieniężnej.
Poinformowanie
uprawnionego
Korzysta z prawa
Dochodzi do zawarcia
umowy
30 dni na złożenie
oświadczenia
Uprawniony
ANR
20
2014-01-07
Sprzedający
(zobowiązany)
Zawarcie umowy
zobowiązującej
sprzedaży
Kupujący
(osoba trzecia)
Upływ 30 dni
zawarcie umowy
rozporządzającej
Poinformowanie
uprawnionego
30 dni na odpowiedź
Korzysta z prawa
Dochodzi do skutku
umowa
Jeżeli równowartość pieniężna, nie wynika z treści umowy,
równowartość tę ANR określa przy zastosowaniu sposobów
ustalania wartości nieruchomości przewidzianych
w przepisach o gospodarce nieruchomościami.
Podobnie przy prawie pierwokupu w ukur
Jeżeli cena sprzedawanej nieruchomości rażąco odbiega od jej
wartości rynkowej, wykonujący prawo pierwokupu może, w
terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia o wykonaniu
prawa pierwokupu, wystąpić do sądu o ustalenie ceny tej
nieruchomości
Uprawniony
Art. 9. 1. Czynność prawna dokonana niezgodnie z przepisami
ustawy (ukur) lub bez zawiadomienia uprawnionego do prawa
pierwokupu lub bez zawiadomienia Agencji, w przypadku
określonym w art. 4 ust. 1, jest nieważna.
2. Z powództwem o stwierdzenie nieważności czynności
prawnej z przyczyn, o których mowa w ust. 1, oprócz osób
mających w tym interes prawny może wystąpić Agencja
• Zasady obrotu wynikające z kc modyfikowane są u.g.n.
• Istnieją instrumenty administracyjno-prawne umożliwiające
nabycie nieruchomości na cele publiczne (wywłaszczenie,
objęcie własności części nieruchomości przy podziale) oraz
instrumenty cywilno-prawne umożliwiające nabywanie
nieruchomości z pierwszeństwem przed innymi podmiotami
(prawo pierwokupu)
sprzedaż i oddawanie w użytkowanie wieczyste
nieruchomości SP i JST
Nieruchomości mogą być sprzedawane i oddawane w
użytkowanie wieczyste co do zasady
 po cenie nie niższej niż ich wartość.
 w przetargu (zasada obligatoryjności przetargu)
21
2014-01-07
Wyjątki od zasady obligatoryjności przetargu, 2 grupy:
„Ustawowe” wyjątki od przetargu
1) zamknięty katalog wyjątków (art. 37 ust 2), przy zaistnieniu
których, w ogóle nie przeprowadza się przetargów
(wyłączenia ex lege)
2) wyjątki ustanowione przez radę lub sejmik dotyczące
określonych przypadków zbycia nieruchomości - katalog
przypadków, w których zwolnienie może nastąpić ma
charakter zamknięty (ustawowy). Ale o tym, czy owo
zwolnienie w konkretnym przypadku nastąpi – decyduje rada
gminy (fakultatywnie)
przypadki bezprzetargowego zbywania to np. sytuacje gdy:
1) nabywcą osoba, której przysługuje pierwszeństwo,
2) zbycie następuje między jst;
3) zbycie następuje w drodze zamiany lub darowizny;
4) kupującym użytkownik wieczysty;
5) ma stanowić wkład niepieniężny (aport) do spółki albo
wyposażenie nowo tworzonej samorządowej osoby prawnej;
6)przedmiotem zbycia jest udział w nieruchomości, a zbycie
następuje na rzecz innych współwłaścicieli nieruchomości
prawo pierwszeństwa
1) Ustawowe (art. 34 ust 1) – 3 przypadki uprawnionych:
a) Osoba której przysługuje roszczenie o nabycie nieruchomości
na mocy ustawy i złoży wniosek w terminie wynikającym z
wykazu
b) Osoba która jest poprzednim właścicielem zbywanej
nieruchomości pozbawionym prawa własności tej
nieruchomości przed dniem 5 grudnia 1990 lub spadkobiercą
c) Osoba która jest najemcą lokalu mieszkalnego, a najem został
nawiązany na czas nieoznaczony
2) uznaniowe (art. 34 ust 6 i 6a) rada lub sejmik mogą przyznać w
drodze uchwały, pierwszeństwo w nabywaniu lokali i budynków ich
najemcom lub dzierżawcom
• Na czym polega prawo pierwszeństwa ?
Możliwość nabycia nieruchomości z zasobu bez przetargu
• Jak jest realizowane?
O przeznaczeniu do sprzedaży nieruchomości, do której
nabycia przysługuje pierwszeństwo, uprawniona osoba jest
zawiadamiana na piśmie, i ma podaną:
• cenę nieruchomości oraz
• termin złożenia wniosku o nabycie na warunkach
podanych w zawiadomieniu, z tym że termin nie może być
krótszy niż 21 dni od dnia otrzymania zawiadomienia.
Prawo pierwszeństwa przy sprzedaży
nieruchomości rolnych
Nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa są
sprzedawane w drodze przetargu.
Pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości Zasobu po cenie ustalonej w
sposób określony w ustawie przysługuje:
1) byłemu właścicielowi zbywanej nieruchomości lub jego
spadkobiercom, jeżeli nieruchomość została przejęta na rzecz Skarbu
Państwa przed dniem 1 stycznia 1992 r.;
2) spółdzielni produkcji rolnej władającej faktycznie zbywaną
nieruchomością, której użytkowanie ustanowione na rzecz tej
spółdzielni wygasło na podstawie art. 16 ust. 2 z dniem 31 grudnia
1993 r.;
3) dzierżawcy zbywanej nieruchomości, jeżeli dzierżawa trwała
faktycznie przez okres co najmniej trzech lat;
4) zarządzającemu specjalną strefą ekonomiczną w odniesieniu do
nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref
ekonomicznych.
W jaki sposób korzysta się z prawa pierwszeństwa ?
• Osoba korzysta z pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości,
jeżeli w wyznaczonym terminie złoży oświadczenie, że wyraża
zgodę na jej nabycie po cenie określonej w zawiadomieniu.
Jaki jest skutek oświadczenia ?
• Uprawniony w terminie 30 dni po otrzymaniu oświadczenia o
skorzystaniu z prawa pierwszeństwa zawiadamia
korzystającego na piśmie o terminie i miejscu zawarcia
umowy
22
2014-01-07
Prawo odkupu
Jaki jest skutek dokonania sprzedaży z pominięciem prawa
pierwszeństwa ?
Czynność nie jest nieważna
Można ewentualnie na podstawie art. 59 kc żądać uznania
umowy za bezskuteczną w stosunku do uprawnionego – o ile
jednak obie strony wiedziały o roszczeniu uprawnionego
Na czym polega?
Prawo żądania zwrotnego przeniesienia własności rzeczy
uprzednio zbytej.
Może być zastrzeżone na okres do 5 lat
Jak się z niego skorzysta ?
Prawo odkupu wykonywa się przez oświadczenie sprzedawcy
złożone kupującemu. Jeżeli zawarcie umowy sprzedaży
wymagało zachowania szczególnej formy, oświadczenie o
wykonaniu prawa odkupu powinno być złożone w tej samej
formie
Jaki jest skutek wykonania prawa odkupu?
Z chwilą wykonania prawa odkupu kupujący obowiązany jest
przenieść z powrotem na sprzedawcę własność kupionej
rzeczy za zwrotem ceny i kosztów sprzedaży oraz za zwrotem
nakładów; jednakże zwrot nakładów, które nie stanowiły
nakładów koniecznych, należy się kupującemu tylko w
granicach istniejącego zwiększenia wartości rzeczy
Z chwilą wykonania powstaje roszczenia o przeniesienie
własności nieruchomości z powrotem na zbywcę
Jeżeli określona w umowie sprzedaży cena odkupu przenosi
cenę i koszty sprzedaży, sprzedawca może żądać obniżenia
ceny odkupu do wartości rzeczy w chwili wykonania prawa
odkupu, jednakże nie niżej sumy obliczonej według paragrafu
poprzedzającego.
Prawo odkupu jest niezbywalne i niepodzielne
Art. 64.
Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia
oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.
art. 29 ust 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami
rolnymi SP:
• Naruszenie umownego prawa odkupu rodzi odpowiedzialność
odszkodowawczą kupującego.
• Umowne prawo odkupu, jest roszczeniem osobistym, może
zostać także ujawnione w treści księgi wieczystej
• Naruszenie prawa odkupu wpisanego do księgi wieczystej
rodzi odpowiedzialność rzeczową z nieruchomości
Czy w odniesieniu do nieruchomości rolnych z ZWRSP można
zastrzegać prawo odkupu?
Agencji przysługuje prawo odkupu nieruchomości na rzecz
Skarbu Państwa w okresie 5 lat, licząc od dnia jej nabycia od
Agencji, z wyjątkiem nieruchomości położonych w granicach
specjalnych stref ekonomicznych; prawo odkupu powinno być
ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla danej
nieruchomości.
TK uchylił powyższy przepis
23
2014-01-07
Umowa darowizny
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do
bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem
swego majątku.
Jaka forma?
Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu
notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez
zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone
świadczenie zostało spełnione
Czy można odwołać darowiznę
Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, jeżeli
po zawarciu umowy jej stan majątkowy uległ takiej zmianie, że
wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla
jego własnego utrzymania odpowiednio do jego
usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących
na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych
Darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli
obdarowany dopuścił się względem niego rażącej
niewdzięczności
Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności,
jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył
Ale przy nieruchomościach akt notarialny
Umowa dożywocia
Jak się odwołuje?
Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone
obdarowanemu na piśmie
Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić
stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu
w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości może
zobowiązać się do obciążenia jej na rzecz zbywcy
użytkowaniem, służebnością mieszkania lub inną służebnością
osobistą
Dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy
nieruchomości
Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości
nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie
utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku
odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika,
dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i
opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w
chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb
odpowiadający zwyczajom miejscowym
Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o
dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem
nieruchomości prawem dożywocia.
Do takiego obciążenia stosuje się odpowiednio przepisy o prawach
rzeczowych ograniczonych
Przeciwko dożywociu nie działa rękojmia wiary publicznej ksiąg
wieczystych
Prawo dożywocia jest niezbywalne
24
2014-01-07
W razie zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia
nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność
za świadczenia tym prawem objęte, chyba że stały się
wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego
własnością. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest
solidarna
Jeżeli zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył
otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany
prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą
wartości tego prawa.
Umowa z następcą
Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między
dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunku, że nie
można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w
bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich
zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią
prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą
wartości tych uprawnień.
W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie
zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest
zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
Przez umowę z następcą
• rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem)
gospodarstwa rolnego
zobowiązuje się przenieść na
• osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę)
własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego
gospodarstwa
z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej,
jeżeli
następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie.
Warunek pracy następcy w gospodarstwie rolnym uważa się za
spełniony także w przypadku usprawiedliwionych lub
uzgodnionych z rolnikiem przerw w pracy.
Czy umowa z następcą przenosi własność nieruchomości ?
Konieczne jest zawarcie umowy w celu wykonania umowy z
następcą
umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w
szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i
po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa
rolnego na następcę.
25
2014-01-07
Jakie są obowiązki następcy przed a jakie po przeniesieniu
własności?
Obowiązek pracy
Jeżeli w umowie z następcą albo w umowie zawartej w celu
wykonania tej umowy nie postanowiono inaczej, rolnik po
przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego na następcę
może żądać od niego świadczeń takich jak przy umowie
dożywocia,
ALE
• w zakresie uzasadnionym potrzebami rolnika i członków jego
rodziny oraz
• warunkami majątkowymi i osobistymi następcy,
• z uwzględnieniem jego nakładu pracy w gospodarstwie rolnika i
korzyści uzyskanych od rolnika przed objęciem gospodarstwa.
Czy rolnik może przenieść własność gospodarstwa na następcę
przed uzyskaniem prawa do emerytury lub renty?
Jeżeli rolnik przeniósł własność gospodarstwa rolnego na
następcę przed nabyciem prawa do emerytury lub renty, a w
umowie z następcą albo w umowie zawartej w celu
wykonania tej umowy nie postanowiono inaczej, może on
także żądać od następcy, świadczeń pieniężnych w wysokości
nieprzekraczającej połowy emerytury podstawowej
miesięcznie do czasu nabycia prawa do emerytury lub renty.
Co się dzieje gdy rolnik po uzyskaniu prawa do emerytury nie
chce przenieść własności gospodarstwa?
Jeżeli z umowy z następcą nie wynika co innego, do umowy tej
stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o
umowie przedwstępnej, z wyjątkiem art. 390 § 1.
• Art. 908.
• § 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności
nieruchomości nabywca
• zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie
(umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej
umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu
wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić
mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz
sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający
zwyczajom miejscowym.
Co się dzieje jeśli rolnik przed przeniesieniem własności
gospodarstwa umiera?
Jeżeli rolnik zmarł przed wykonaniem umowy z następcą, który
pracował w jego gospodarstwie co najmniej 5 lat, następca
może żądać wykonania tej umowy przez spadkobierców
rolnika. Roszczenie następcy ma pierwszeństwo przed
roszczeniami z tytułu zapisów.
Art. 390.
§ 1. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy
przyrzeczonej uchyla się od
jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia
szkody, którą poniosła
przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.
Strony mogą w
umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres
odszkodowania.
• Art. 389 kc
• Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do
zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna
określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.
•
powinna ona być zawarta w terminie wyznaczonym w umowie a w
braku w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę
uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.
• Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został
wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać
jej zawarcia
• Skutek naruszenia
• Słabszy – prawo dochodzenia odszkodowania
• Mocniejszy żądanie zawarcia umowy (o ile w wymaganej formie)
26
2014-01-07
Co w razie rażącej niewdzięczności?
Na żądanie rolnika sąd może rozwiązać umowę z następcą, jeżeli
następca bez usprawiedliwionych powodów nie podjął albo
zaprzestał pracy w gospodarstwie rolnika, nie wywiązuje się z
obowiązków przyjętych w umowie lub postępuje w taki
sposób, że nie można wymagać od rolnika, aby spełnił
obowiązki względem następcy.
Na żądanie rolnika sąd, po rozważeniu interesów stron zgodnie z
zasadami współżycia społecznego, może rozwiązać umowę
przenoszącą własność gospodarstwa rolnego, zawartą w celu
wykonania umowy z następcą, jeżeli następca:
1) uporczywie postępuje wobec rolnika w sposób sprzeczny z
zasadami współżycia społecznego lub
2) dopuścił się względem rolnika albo jednej z najbliższych mu
osób rażącej obrazy czci bądź umyślnego przestępstwa
przeciwko życiu, zdrowiu albo wolności, lub
3) uporczywie nie wywiązuje się ze swych obowiązków
względem rolnika wynikających z umowy lub z przepisów
prawa.
Umowa dzierżawy
Dzierżawę zawartą na czas dłuższy niż lat trzydzieści poczytuje się
po upływie tego terminu za zawartą na czas nie oznaczony
Co się stanie gdy następca nie podejmie pracy lub zaprzestanie?
Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać
dzierżawcy rzecz do
• używania i
• pobierania pożytków
przez czas oznaczony lub nie oznaczony,
a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu
umówiony czynsz.
Dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z
wymaganiami prawidłowej gospodarki i nie może zmieniać
przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody
wydzierżawiającego.
Bez zgody wydzierżawiającego dzierżawca nie może oddawać
przedmiotu dzierżawy osobie trzeciej do bezpłatnego używania
ani go poddzierżawiać
Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach
innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej
części pożytków
Co się dzieje z chwilą zbycia rzeczy?
Art. 678.
§ 1. W razie zbycia rzecz najętej w czasie trwania najmu nabywca
wstępuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy; może jednak
wypowiedzieć najem z zachowaniem ustawowych terminów
wypowiedzenia.
§ 2. Powyższe uprawnienie do wypowiedzenia najmu nie
przysługuje nabywcy, jeżeli umowa najmu była zawarta
• na czas oznaczony
• z zachowaniem formy pisemnej i z datą pewną,
• a rzecz została najemcy wydana.
Art. 704.
W braku odmiennej umowy dzierżawę gruntu rolnego można
wypowiedzieć na jeden rok naprzód na koniec roku
dzierżawnego, inną zaś dzierżawę na sześć miesięcy naprzód
przed upływem roku dzierżawnego.
27
2014-01-07
„bezczynszowa” dzierżawa
Art. 708.
Przepisy działu niniejszego stosuje się odpowiednio w wypadku,
gdy osoba biorąca nieruchomość rolną do używania i
pobierania pożytków nie jest obowiązana do uiszczania
czynszu, lecz tylko do ponoszenia podatków i innych ciężarów
związanych z własnością lub z posiadaniem gruntu.
Umowa deweloperska
Art. 706.
Jeżeli przy zakończeniu dzierżawy dzierżawca gruntu rolnego
pozostawia zgodnie ze swym obowiązkiem zasiewy, może on
żądać zwrotu poczynionych na te zasiewy nakładów o tyle, o
ile wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki nie otrzymał
odpowiednich zasiewów przy rozpoczęciu dzierżawy.
Umowa nazwana uregulowana w:
ustawie z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy
lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego
(Dz. U. z 2011 r., Nr 232, poz.1377 z dnia 28.10.2011)
Obowiązuje od 29 kwietnia 2012 r.
Umowa deweloperska to umowa, na podstawie której
1. deweloper zobowiązuje się do:
• ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i
przeniesienia własności tego lokalu na nabywcę, albo
• przeniesienia na nabywcę własności nieruchomości zabudowanej
domem jednorodzinnym lub użytkowania wieczystego
nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego na
niej posadowionego stanowiącego odrębną nieruchomość
po zakończeniu przedsięwzięcia deweloperskiego,
2. a nabywca zobowiązuje się do spełnienia świadczenia
pieniężnego na rzecz dewelopera na poczet ceny nabycia tego
prawa;
• deweloper - przedsiębiorca w rozumieniu kc, który w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie umowy
deweloperskiej zobowiązuje się do ustanowienia prawa
własności i przeniesienia tego prawa na nabywcę
• lokal mieszkalny - samodzielny lokal mieszkalny w rozumieniu
ustawy o własności lokali
• nabywca - osobę fizyczną, która na podstawie umowy
deweloperskiej uprawniona jest do przeniesienia na nią prawa
własności
Umowę deweloperską zawiera się w formie aktu notarialnego.
28
2014-01-07
W szczególności przedsięwzięcie deweloperskie obejmuje :
Przedsięwzięcie deweloperskie - proces, w wyniku realizacji
którego na rzecz nabywcy ustanowione lub przeniesione zostaje
prawo, własności obejmujący:
(1) budowę w rozumieniu ustawy Prawo budowlane oraz
(2) czynności faktyczne i prawne niezbędne do rozpoczęcia
budowy oraz
(3) oddania obiektu budowlanego do użytkowania,
Umowa deweloperska zawiera w szczególności:
• informację o nieruchomości, w tym informację o powierzchni
działki, stanie prawnym nieruchomości, w szczególności
oznaczenie właściciela lub użytkownika wieczystego, istniejących
na niej obciążeniach hipotecznych i służebnościach;
• określenie położenia oraz istotnych cech domu
jednorodzinnego lub budynku, w którym ma znajdować się lokal
mieszkalny;
• określenie usytuowania lokalu mieszkalnego w budynku;
• określenie powierzchni i układu pomieszczeń oraz zakresu i
standardu prac wykończeniowych, do których wykonania
zobowiązuje się deweloper;
• termin przeniesienia prawa;
• wysokość i terminy lub warunki spełniania świadczeń
pieniężnych przez nabywcę na rzecz dewelopera
cd
• informację o zgodzie banku na bezobciążeniowe wyodrębnienie
lokalu mieszkalnego i przeniesienie jego własności po wpłacie
pełnej ceny przez nabywcę, jeżeli takie obciążenie istnieje;
• zobowiązanie dewelopera do wybudowania budynku,
wyodrębnienia lokalu mieszkalnego i przeniesienia prawa
własności tego lokalu oraz praw niezbędnych do korzystania z
lokalu na nabywcę, albo przeniesienia na nabywcę własności
nieruchomości wraz z domem jednorodzinnym lub użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu
jednorodzinnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub
przeniesienia ułamkowej części własności nieruchomości wraz z
prawem do wyłącznego korzystania z części nieruchomości
służącej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych.
nabycie praw do nieruchomości, na której realizowana ma być
budowa,
przygotowanie projektu budowlanego lub nabycie praw do
projektu budowlanego,
nabycie materiałów budowlanych
uzyskanie wymaganych zezwoleń administracyjnych określonych
odrębnymi przepisami;
cd
• termin rozpoczęcia i zakończenia prac budowlanych danego
przedsięwzięcia deweloperskiego;
• określenie warunków odstąpienia od umowy deweloperskiej, a
także warunków zwrotu środków pieniężnych wpłaconych przez
nabywcę w razie skorzystania z tego prawa;
• określenie wysokości odsetek i kar umownych dla stron umowy
deweloperskiej;
• wskazanie sposobu pomiaru powierzchni lokalu mieszkalnego
lub domu jednorodzinnego;
• oświadczenie nabywcy o odbiorze prospektu informacyjnego;
• termin i sposób zawiadomienia nabywcy o odbiorze lokalu
mieszkalnego lub domu jednorodzinnego;
Ochrona nabywcy
W księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, na której
ma zostać przeprowadzone lub jest prowadzone przedsięwzięcie
deweloperskie, ujawnia się roszczenie nabywcy o wybudowanie
budynku, wyodrębnienie lokalu mieszkalnego i przeniesienie
prawa własności tego lokalu oraz praw niezbędnych do
korzystania z lokalu na nabywcę, albo przeniesienia na nabywcę
własności nieruchomości wraz z domem jednorodzinnym lub
użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności
domu jednorodzinnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub
przeniesienia ułamkowej części własności nieruchomości, wraz z
prawem do wyłącznego korzystania z części nieruchomości
służącej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych.
29
2014-01-07
środki ochrony wpłat dokonywanych przez
nabywcę;
Deweloper zapewnia nabywcom co najmniej jeden z następujących
środków ochrony:
1) zamknięty mieszkaniowy rachunek powierniczy;
2) otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy i gwarancję
ubezpieczeniową;
3) otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy i gwarancję
bankową;
4) otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy.
Dla przedsięwzięcia deweloperskiego deweloper zawiera
umowę o prowadzenie otwartego albo zamkniętego
mieszkaniowego rachunku powierniczego
Te środki stosuje się, w odniesieniu do przedsięwzięć deweloperskich
których rozpoczęcie sprzedaży nastąpiło po dniu wejścia w życie
ustawy.
rachunek powierniczy – prawo bankowe
• Umowa o rachunek powierniczy jest odmianą umowy rachunku
bankowego
• regulacja rachunków powierniczych włączona została w ramy
polskiego porządku prawnego dnia 1 kwietnia 2004 r.
• Na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki
pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku (powiernikowi, np.
deweloperowi) - na podstawie odrębnej umowy (umowy
powierniczej, np. umowy deweloperskiej) - przez osobę trzecią
(powierzającego, np. nabywcę).
rachunek powierniczy – prawo bankowe
• W razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko
posiadaczowi rachunku powierniczego - środki znajdujące się na
rachunku nie podlegają zajęciu.
• W razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają
wyłączeniu z masy upadłości.
• W przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego
zgromadzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po
posiadaczu rachunku.
• Powierzone środki mogą być wykorzystane w określonym celu lub w
określony sposób ALE posiadacz rachunku powierniczego wykonuje
we własnym imieniu wszelkie uprawnienia i obowiązki wynikające z
umowy rachunku bankowego
otwarty
mieszkaniowy rachunek powierniczy
należący do dewelopera rachunek powierniczy w rozumieniu
przepisów ustawy Prawo bankowe służący gromadzeniu
środków pieniężnych wpłacanych przez nabywcę, na cele
określone w umowie deweloperskiej,
z którego wypłata zdeponowanych środków następuje zgodnie z
harmonogramem przedsięwzięcia deweloperskiego
określonego w tej umowie
zamknięty
mieszkaniowy rachunek powierniczy
należący do dewelopera rachunek powierniczy w rozumieniu
przepisów ustawy Prawo bankowe służący gromadzeniu
środków pieniężnych wpłacanych przez nabywcę na cele
określone w umowie deweloperskiej,
z którego wypłata zdeponowanych środków następuje
jednorazowo, po przeniesieniu na nabywcę prawa, własności
(lub użytkowania wieczystego)
30
2014-01-07
rachunek powierniczy – szczególna regulacja
 Bank prowadzący mieszkaniowy rachunek powierniczy
 ewidencjonuje wpłaty i wypłaty odrębnie dla każdego
nabywcy
 na żądanie nabywcy informuje nabywcę o dokonanych
wpłatach i wypłatach.
 Deweloper ma prawo dysponować środkami wypłacanymi z
otwartego mieszkaniowego rachunku powierniczego,
wyłącznie w celu realizacji przedsięwzięcia deweloperskiego,
dla którego prowadzony jest ten rachunek.
 Bank ma prawo kontroli wykonania tego obowiązku (przepis
art. 12 stosuje się odpowiednio)
rachunek powierniczy – szczególna regulacja
• Bank dokonuje kontroli zakończenia każdego z etapów
przedsięwzięcia deweloperskiego określonego w
harmonogramie przedsięwzięcia deweloperskiego, przed
dokonaniem wypłaty z otwartego mieszkaniowego rachunku
powierniczego na rzecz dewelopera, na podstawie wpisu
kierownika budowy w dzienniku budowy, potwierdzonego
przez wyznaczoną przez bank osobę posiadającą odpowiednie
uprawnienia budowlane.
• bank uzyskuje prawo wglądu do rachunków bankowych
dewelopera oraz kontroli dokumentacji.
• Koszty kontroli ponosi deweloper.
• W przypadku odstąpienia od umowy deweloperskiej zgodnie
z art. 29 przez jedną ze stron, bank wypłaca nabywcy
przypadające mu środki pozostałe na mieszkaniowym
rachunku powierniczym niezwłocznie po otrzymaniu
oświadczenia o odstąpieniu od umowy deweloperskiej.
rachunek powierniczy – szczególna regulacja
Bank wypłaca deweloperowi środki pieniężne wpłacone przez
nabywcę:
• na zamknięty mieszkaniowy rachunek powierniczy po otrzymaniu
odpisu aktu notarialnego umowy przenoszącej na nabywcę
prawo własności w stanie wolnym od obciążeń, praw i roszczeń
osób trzecich, z wyjątkiem obciążeń na które wyraził zgodę
nabywca
• na otwarty mieszkaniowy rachunku powierniczym po
stwierdzeniu zakończenia danego etapu realizacji przedsięwzięcia
deweloperskiego
rachunek powierniczy – szczególna regulacja
– zmiana prawa upadłościowego
W przypadku ogłoszenia upadłości dewelopera środki
zgromadzone na mieszkaniowych rachunkach powierniczych,
prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego
nieruchomości, na której realizowane jest przedsięwzięcie
deweloperskie, stanowią osobną masę upadłości, która służy
zaspokojeniu w pierwszej kolejności nabywców lokali
mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, objętych tym
przedsięwzięciem.
Deweloper jest obowiązany przekazać nabywcy
szczegółowe informacje dotyczące swojej sytuacji prawnofinansowej oraz przedsięwzięcia deweloperskiego, w tym
konkretnego, oferowanego do sprzedaży lokalu
mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, w zakresie
określonym w prospekcie informacyjnym, którego wzór
określa załącznik do ustawy.
31
2014-01-07
Wzorce umowne
Klauzule abuzywne
 Art. 384. § 1. Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w
szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin,
wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem
umowy.
 § 2. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach
danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy
druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie
dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z
wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych,
bieżących sprawach życia codziennego.
 § 3.
 § 4. Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci
elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed
zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten
przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności.
Klauzule abuzywne
Art. 3851. § 1.
Postanowienia umowy
 zawieranej z konsumentem
 nie uzgodnione indywidualnie
nie wiążą go, jeżeli
 kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi
obyczajami,
 rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia
umowne).
 Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia
stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane
w sposób jednoznaczny.
niedozwolonymi postanowieniami umownymi są min te, które:
2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem
konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania,
4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał
możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i
przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody
konsumenta,
7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej
umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą
oceniane postanowienie,
16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej
sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,
17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub
odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary
umownej lub odstępnego
 § 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże
konsumenta, strony są związane umową w pozostałym
zakresie.
 § 3. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia
umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego
wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień
umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego
konsumentowi przez kontrahenta.
 § 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione
indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Oceny postanowień zawartych umów, a także
samych wzorców umów może dokonywać sąd:
- in concreto – w toczącym się między przedsiębiorcą a
konsumentem sporze (kontrola konkretna, incydentalna,
dokonywana ex post, czyli po zawarciu konkretnej umowy),
która może dotyczyć każdego postanowienia umowy (łącznie
z tymi, co do których wykazano, że zostały uzgodnione
indywidualnie) – ocenia się w świetle art. 5, 58 i 353 1 kc
- in abstracto - sąd ochrony konkurencji i konsumentów bada
treść stosowanego (względnie mającego być stosowanym)
przez przedsiębiorcę w stosunkach z konsumentami wzorca
umowy (kontrola abstrakcyjna dokonywana ex ante - por. art.
479 36 i n. k.p.c.,) – ocenia się w świetle art. 3851,
32
2014-01-07
•
Art. 353[1].
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby
jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom
współżycia społecznego.
•
Art. 5.
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społecznogospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie
działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie
korzysta z ochrony.
•
Art. 58.
§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest
nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na
miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy
ustawy.
§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w
mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień
dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
• W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone sąd nie może wydać wyroku tylko na podstawie
uznania powództwa. Niedopuszczalne jest też zawarcie ugody.
Art. 47941.
• Wyrok sądu ochrony konkurencji i konsumentów może
uwzględniać albo oddalać powództwo
• W razie uwzględnienia powództwa sąd w sentencji wyroku
 przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za
niedozwolone i
 zakazuje ich wykorzystywania
• Od wyroku sądu ochrony konkurencji i konsumentów
przysługuje apelacja do sądu apelacyjnego
• Od wyroku sądu drugiej instancji przysługuje skarga kasacyjna
do Sądu Najwyższego.
tzw. rozszerzona skuteczność wyroku
Ocena abstrakcyjna - kiedy dokonywana
Powództwo może wytoczyć:
(1) każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim
umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za
niedozwolone żąda się pozwem,
(2)organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy
ochrona interesów konsumentów,
(3)powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz
(4)Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
(5)zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji
uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do wszczęcia
postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone (…)
W czasie stosowania wzorca umownego i 6 miesięcy od jego
wycofania
• Art. 47944. § 1. Sąd zarządza publikację prawomocnego
wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym
• Odpis prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo
sąd przesyła Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów.
• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
prowadzi, na podstawie wyroków, rejestr postanowień
wzorców umowy uznanych za niedozwolone.
http://www.uokik.gov.pl/rejestr_klauzul_niedozwolonych2.php
tzw. rozszerzona skuteczność wyroku
• Uchwała SN z 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03,
• Art. 47943. kpc
• Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od
chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia
wzorca umowy do rejestru.
• Powaga rzeczy osądzonej wyroku uznającego postanowienie
wzorca umowy za niedozwolone wyłącza - od chwili
wpisania tego postanowienia do rejestru (art. 479[43] w
związku z art. 365 i art. 479[45] § 2 kpc) - ponowne
wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez
osobę nie biorącą udziału w sprawie, w której wydano
wyrok.
33
2014-01-07
tzw. rozszerzona skuteczność wyroku
tzw. rozszerzona skuteczność wyroku
• Uchwała SN z dnia 13 lipca 2006 r. III SZP 3/2006
• Stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z
treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym
wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym
mowa w art. 479[45] § 2 kpc może być uznane w stosunku do
innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów (art. 23a ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów, tekst jednolity: Dz. U.
2003 r. Nr 86 poz. 804 ze zm.)
Uchwała SN z 13 lipca 2006 r., III SZP 3/06,
skuteczność wobec osób trzecich wyroku uwzględniającego
powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za
niedozwolone w ujęciu art. 47943 oznacza, że skutki tego
wyroku rozciągają się nie tylko na przedsiębiorcę
występującego w sprawie, w której wydano wyrok, jako
pozwany, ale także na każdego innego przedsiębiorcę.
Wobec tego każdy przedsiębiorca, który zastosuje postanowienie
wzorca umowy uznane przez SOKiK za niedozwolone,
dopuszcza się praktyki naruszającej zbiorowe interesy
konsumentów.
(chodzi o wzorce umowne zawierające postanowienia, które
literalnie różnią się od postanowień wpisanych do rejestru,
jednak są tożsame w treści.)
Jakie znaczenie ma uznanie klauzuli za
niedozwoloną
stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane
do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za
niedozwolone, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe
interesy konsumentów i jako takie jest ZAKAZANE
(art. 24 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów)
Jakie znaczenie ma uznanie klauzuli za
niedozwoloną
Prezes UOKiK wydaje decyzję o:
 uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów i
 nakazującą zaniechanie jej stosowania,
jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu stosowania praktyk
naruszających zbiorowe interesy konsumentów (Art. 26. 1.
• Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze
decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 %
przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym
poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten,
choćby nieumyślnie dopuścił się stosowania praktyki
naruszającej zbiorowe interesy konsumentów
Dziękuję za uwagę !
34