Korekcja wad postawy

Korekcja
w ad
postaw y
MARIA KUTZNER-KOZIŃSKA
Korekcja
wad postawy
W YDAW NICTW A SZKOLNE I PEDAGOGICZNE
!
SPIS TREŚCI
W P R O W A D Z E N IE .........................................................................................................................
R o zw ój p o sta w y w to k u o n to g e n e z y ........................................................................................
9
11
Część pierw sza
O G 0 L N E P O D S T A W Y P O S T Ę P O W A N IA K O R E K C Y J N E G O
I. P O D S T A W Y A N A T O M IC Z N E
................................................................................................
16
C z ę ś ć o g ó l n a ...................................................................................................................................
16
K rę g o s łu p .............................................................................................................................................
Rola p o d p o ro w a ..........................................................................................
Rola a m o r t y z a c y j n a .........................................................................
Rola kinetyczna ...........................................................................................
16
17
17
Rola s k ła d o w y c h p o s ta w y zw iązanych z kręgosłupem . . . '................................................
19
G ło w a ...............................................................................................................
Klatka p ie r s io w a ...........................................................................................
O bręcz b a r k o w a ...........................................................................................
O bręcz m ie d n ic z n a ................................................................................... •
19
20
20
20
S tabilizacja p o s ta w y .........................................................................................................................
20
S tab ilizacja c z y n n a ......................................................................................
S tabilizacja b ie rn a .........................
20
21
C z ę ś ć s z c z e g ó ło w a ......................................................................................................................
22
M ię śnie w ła ś c iw e g r z b ie tu ............................................................................................................
O bręcz ba rkow a, je j po w ią zan ia z klatką piersio w ą i o d cin kie m p ie rsio w ym kręgosłupa
O bręcz m iedniczna ja ko o g n iw o łączące koń czyny d o ln e i od cin e k lę d ź w io w y krę g o ­
słupa .....................................................................................................................................................
M ię śn ie b rz u c h a .................................................................................................................................
22
23
26
30
II. P O D S T A W Y F IZ J O L O G IC Z N E ..................................................
32
F izjo log iczn e m echanizm y zarządzające po sta w ą i r ó w n o w a g ą .....................................
F izjo lo g iczn e p o d s ta w y ruchu kore kcyjn ego .........................................................................
32
33
W p ły w obciążenia i ruchu na układ kostn y i s t a w o w y ..................
W p ły w ruchu i obciążenia na układ m ię ś n io w y ..............................
33
34
3
III. METODY B A D A N IA I ZASADY OCENY P O S T A W Y ...............................................
39
Kryteria oceny p o s ta w y ..............................................................................
M e to d y badania po staw y, klasyfikacje p o s t a w y ................................
U proszczone badanie o rto p e d y c z n e .....................................................
O kreślenie stanu o rto p e d y c z n e g o ..........................................................
39
40
44
45
Zasada oględzin................................................................................................
Warunki o b s e rw a c ji........................................................................................
Wyposażenie b a d a ją ce g o .................................: ..........................................
Wymogi stawiane badanemu.........................................................................
Oględziny od przodu ......................................................................................
Oględziny od tyłu ...........................................................................................
Oględziny z b o k u .............................................................................................
Badanie zakresu ruchomości w poszczególnych ogniwach ruchomości krę­
gosłupa .............................................................................................................
Ruchomość całkowita użytkowa ...............................................................
Ruchomość całkowita rzeczyw ista...............................................................
Ruchomość odcinkowa .................................................................................
45
46
46
46
46
48
50
Wykrywanie w stawach przykurczów rzutującychna postawę ciała . . . .
Inne metody badania p o s ta w y .................
Próby siłowej wytrzymałości podstawowych zespołów mięśni antygrawita c y jn y c h ..........................................................................................................
Ocena prostowników grzbietu i stawu biodrow ego...................................
Ocena zginaczy stawu biodrowego i mięśni brzucha.................................
Ocena prostowników stawu biodrowego i mięśni grzbietu odcinka lędź­
wiowego ..........................................................................................................
53
55
52
52
53
53
56
56
56
57
IV. T R Ó JT O R O W O Ś Ć M ETO D KO REKCJI O D C H Y L E Ń ..................................................
58
K ształto w an ie n a w yku p ra w id ło w e j p o sta w y - reedukacja p o s tu ra ln a .........................
59
Fazy reedukacji p o s tu ra ln e j.......................................................................
U św ia d o m ie n ie defektu i o p a n o w a n ie korekcji p o stu ra ln ych za
p o m o cą k o n tro li w zro ku oraz czuciem p ro p rio c e p ty w n y m ..........
Rola zw iększenia ruch om o ści s ta w o w e j i w zm a cnia nia m ięśni w
procesie reedukacji p o s tu ra ln e j...............................................................
60
Korekcja o d ch yle ń w sferze m o r fo lo g ic z n e j............................................................................
62
Ć w iczenia
59
62
P o z y c je ............................................................................................................
63
Pozycje wyjściowe i ćw icze b n e ................................
Pozycje stabilizujące odcinki sąsiednie w stosunku do ćwiczonego i lokali­
zujące ćwiczenie w określonym odcinku kręgosłupa.................................
Pozycje korekcyjne i hiperkorekcyjne ..........................................................
Pozycje odciążające kręgosłup od ucisku osiowego .................................
Pozycje izolowane i niskie..............................................................................
63
63
68
69
71
...........................................................................................................................................
72
Ćwiczenia ogólnokształtujące ......................................................................
72
Ćwiczenia o d d e c h o w e ...................................................................................
Ćwiczenia rozluźn iające.................................................................................
73
74
Ć w iczen ia s p e c ja ln e ......................................................................
Ćwiczenia zwiększające ruchomość odcinkową krę g o s łu p a ....................
Ćwiczenia zwiększające ruchomość w stawach barkowych ibiodrowych
Ćwiczenia wzmacniające wybiórczo zespołymięśni osłabionych..............
75
75
77
77
4
Ćwiczenia mięśni grzbietu i obręczy b a rk o w e j...........................................
Dobór rodzaju pracy w zależności od rodzaju wady (79), Dobór ćwiczeń w
zależnpści od ustalenia przyczepów mięśni (80), Dozowanie intensywnoś­
ci ćwiczeń (80), Mięśnie grzbietu a oddychanie i krążenie (80), Mięśnie
grzbietu a statodynamika ciała (80)
Ćwiczenia mięśni brzucha..............................................................................
81
Dobór rodzaju pracy w zależności od rodzaju wady (81), Dobór ćwiczeń w
zależności od ustalenia przyczepów mięśni (82), Ruch nóg w stosunku do
ustalonego tułowia (82), Ruch tułowia w stosunku do ustalonych nóg (84)
Ćwiczenia mięśni skośnych i mięśnia poprzecznego b rz u c h a ..................
Mięśnie brzucha a oddychanie.......................................................................
Mięśnie brzucha a krążenie............................................................................
Mięśnie brzucha a statodynamika c ia ła ........................................................
85
88
89
89
W y ró w n y w a n ie ujem n ych w p ły w ó w środ ow iska zew nę trzn ego
...................................
Elem enty 2 4 -g o d z in n e g o system u prze ciw d zia łan ia w a d o m p o ­
sta w y ...............................................................................................................
S e n ....................................................................................................................
Rozruch p o ra n n y.............................................................................................
Dojście do szkoły..........................................
Praca w szkole ................................................................................................
Ćwiczenia śródlekcyjne.....................................
Lekcje w f w szkole ........................................................................................
Zajęcia pozaszkolne........................................................................................
Odrabianie le k c ji..............................................................................................
O dżyw ianie.......................................................................................................
79
90
91
91
91
91
92
92
92
93
94
95
Część dru ga
CHARAKTERYSTYKA WAD POSTAWY ORAZ POSTĘPOWANIE KOREK­
CYJNE W POSZCZEGÓLNYCH RODZAJACH W A D ................................................ 97
1. W A D Y PO STAW Y W PŁA SZC ZYŹN IE P R Z E D N IO -T Y LN E J
(cha rakterystyka kliniczn a, gim nastyka k o r e k c y jn a ) .............................................................
98
Plecy o k r ą g łe ........................................................................................................................................
98
E tiologia...............................................................................................................
Lokalizacja zm ian...........................................................
Stopień zaawansowania zmian .......................................................................
98
99
H iperkifo za p ie r s io w a ....................................................................................100
Krzywizny kręgosłupa.........................................................................................100
Układ m ięśniow o-w ięzadłow y..........................................................................100
Klatka piersiowa ................................................................................................ 101
Ćwiczenia korekcyjne.........................................................................................101
Dobór ćwiczeń i pozycji w yjściow ych............................................................. 102
Ćwiczenia reedukacji p o sturalnej.....................................................................102
Ćwiczenia rozciągające mięśnie p ie rsio w e ..................................................... 103
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu iobręczy barkowej ....................107
Z ró żn ico w a n ie p o stępo w a nia ko re kcyjn e g o w zależności od roz­
ległości, lo kalizacji i ukszta łtow a nia k i f o z y ........................................... 114
Kifoza wysoka z wychyleniem szyi ku p rz o d o w i........................................... 114
Kifoza niska ...........................................................................................
115
Wydłużenie kifozy na odcinek lędźwiowy g i .,.iy .......................................
116
Kifoza to ta ln a ..................................................................................................... 116
5
Zróżnicowanie postępowania korekcyjnego w zależności od sto p ­
nia ruch om o ści kręgosłupa w o d c in k u d o tkn ię tym w a d ą .............120
Kifoza pa tolo giczn a w ro d zo n a .................................................................. 124
- k o s tn o -p o c h o d n a 124
- ko n stytu cjo n a ln a 125
Kifoza p a to lo g iczn a n a b y ta ..........................................................................125
- pourazow a 125
- krzyw icza 125
- gruźlicza 126
Kifoza m łodzieńcza (ch o ro b a Scheuerm anna) .................................... 126
Plecy w k lę s łe ...............................................................................................................
127
E tiologia......................................................................................
Lokalizacja zm ian.......................................................................
Stopień zaawansowania zmian .............................................
128
129
H iperlord oza lę d ź w io w a .....................................................
Krzywizny kręgosłupa...............................................................
Miednica i staw biodrowy. Ich stabilizatory.........................
Ćwiczenia korekcyjne...............................................................
Dobór ćwiczeń i pozycji w yjściow ych...................................
Ćwiczenia reedukacji p o stu ra ln e j...........................................
Ćwiczenia rozciągające zespół mięśni nadmiernie napiętych
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie osłabione.........................
Ćwiczenie wzmacniające odcinek piersiowo-lędźwiowy . .
130
130
130
131
131
133
136
138
149
Z ró żn ico w a n ie po stę p o w a n ia kore kcyjn ego w zależności od e tio patogenezy rozległości, lo kalizacji i u kszta łtow a nia lo rd o zy . . . . 149
Lordoza lędźwiowa bez zwiększonego przodopochylenia miednicy . . . . 150
Lordoza niska, k ró tk a ................................................................................. 151
Lordoza długa, rozległa.................
151
Z ró żn ico w a n ie p o stę p o w a n ia kore kcyjn ego w zależności od s to p ­
nia ruch om o ści kręgosłupa lę d ź w io w e g o i sta w u b io d ro w e g o . . 1 5 2
Usztywnienie stawu b io d ro w e g o .............................................................152
Nadmierna ruchomość hiperlordozy lę d źw io w e j................................... 152
Usztywnienie lordozy lędźw iow ej.............................................................152
Lordoza pa tolo giczn a w ro d zo n a i n a b y t a ...................................... 153
Plecy w k lę s ło -o k rą g łe .................................................................................................................... 154
Plecy p ła s k ie .................................................................................................................................155
II. BO CZNE S KR ZYW IEN IE KR ĘG O SŁU PA ( s k o lio z y ) ........................................................157
Rodzaje s k o l io z ....................................................................................................................................157
Badanie s k o lio z ....................................................................................................................................161
Leczenie s k o lio z ....................................................................................................................................166
G im nastyka k o re k c y jn a ................................................................................. 167
G orsety k o re k c y jn e ..............................................................
168
Leczenie o p e ra c y jn e ...................................................................................... 170
III. W A D Y KO Ń C ZYN D O L N Y C H ................................................................................................ 171
B ud ow a i czynn ość koń czyn d o ln y c h ze szczególnym u w zglę dn ie nie m s t o p y .......... 171
M o rfo lo g ic z n e o d ch yle n ia ro z w o jo w e w b u d o w ie k oń czyny d o ln e j
i stop y ............................................................................................................... 172
6
M e to d y badania s to p y ............... .. . . . : ................................................................................... 177
Rodzaje zniekształceń koń czyn d o ln ych , ich charakterystyka ........................................... 181
Stopa płaska s ta ty c z n a .................................................................................................................... 181
S top a płaska p o d łu ż n ie ................................... * ........................................181
Stopa płaska niewydolna ................................................................................. 182
Stopa płaska w io tk a ........................................................................................... 182
Stopa płaska przyku rczon a...............................................................................183
Stopa płaska zesztywniała................................................................................. 183
S top a płaska p o p rz e c z n ie ............................................................................ 183
P ostę pow an ie korekcyjne i lecznicze ..................................................... 184
Obuwie dla stóp prawidłowo ukształtowanych
...................................... 185
Obuwie specjalne ..............................................................................................187
Wkładki ortopedyczne ...................................................................................... 187
Ćwiczenia wysklepiające ustawienie sto p y..................................................... 190
Ćwiczenie korygujące ustawienie sto p y...........................................................190
Zasady doboru ćwiczeń ....................................................................................194
Ćwiczenia rozciągające mięśnie przykurczone ..............................................194
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie stopy i zginacze p a lc ó w ........... 1 9 6
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie d łu g ie ........................................................ 200
Nauka poprawnego chodu i ćwiczenia w m a rszu ......................................203
P rzeciw w skazania i z le c e n ia .......................................................................207
K szta łto w a n ie sto p y na lekcjach w f w s z k o le ...................................... 208
Stopa płaska a ćw icze n ia fizyczne i s p o r t ..............................................209
S topa w y d rą ż o n a .............................................................................................................................. 210
K olano k o ś la w e .................................................................................................................................211
K olan o s z p o ta w e .............................................................................................................................. 215
IV. O R G A N IZ A C J A P O S TĘ P O W A N IA KO REKCYJNEG O W ZESPO ŁAC H SPE­
C JA L N Y C H ........................................................................................................................................ 217
Form y o rg a n iza cji i m etod y prow a dzen ia zajęć ....................................................................... 220
Zajęcia in d y w id u a ln e w d o m u .....................................................................................................222
P ływ an ie i ć w icze n ia w w o d z ie ................................... ...............................................................223
Letnie ko lo n ie z d ro w o tn e o p ro filu o rto p e d y c z n y m ............................................................ 224
Okres p rz y g o to w a w c z y w organizacji k o l o n i i ...................................... 224
W y b ó r ka n d y d a tó w na ko lo n ie , k w a lifik a c ja .........................................22.5
O b ie kt k o lo n ijn y i w yposażenie ............................................................... 227
Wyposażenie i sprzęt . . .................................................................................... 227
O rganizacja i m etodyka pracy kadry in s tru k to rs k ie j............................ 229
In stru kto r w io d ą c y - organizacja pracy i je j d o k u m e n ta c ja .......... 230
I n s t r u k t o r .................., . . . ...........................................................................232
U w a g i na tem at org an izacji i m etod yki poszczególnych rod zajów
z a ję ć .................................................................................................................... 233
Gry, zabawy i atletyka terenow a.......................................................................236
S Ł O W N IC Z E K P O D S T A W O W Y C H T E R M IN Ó W F A C H O W Y C H
.......................243
B I B L I O G R A F I A .............................................................................................................................. 246