Pobierz streszczenie tematu w wersji

FORUM DYSKUSJI INTERDYSCYPLINARNEJ
Temat czwarty: Prawosławie w Chinach – dialog międzykulturowy i ekumenizm.
Prelegent: dr Rafał Dymczyk
Prowadzący: prof. dr hab. Aleksander W. Mikołajczak, dr Konrad Dominas
Czas i miejsce: 15 kwietnia (piątek) 2011 roku, godz. 17.00, sala nr 61
Collegium Maius, ul. Fredry 10.
Streszczenie tematu:
Problematyka stosunków międzykulturowych, szerzej zaś międzycywilizacyjnych stanowi we
współczesnych badaniach humanistycznych temat ważny i nie do końca rozpoznany. Na
styku kręgów europejskiej i chińskiej tradycji szczególne miejsce zajmują kwestie obecności
chrześcijaństwa na Dalekim Wschodzie. Problematyka ta obecna głównie w badaniach
misjologicznych
i
historycznych,
nie
została
dotąd
dostatecznie
jasno
ukazana
w perspektywie wzajemnego przenikania się idei, w przestrzeni spotkania Europy i Dalekiego
Wschodu. Dotyczy to zwłaszcza prawosławia w Chinach, które choć zostało opracowane
w sensie historii jego przenikania do Państwa Środka, to jednak nie było w dostatecznym
stopniu ogarnięte refleksją badawczą nakierowaną na zrozumienie mechanizmów jego
akwizycji i adaptacji w kulturze chińskiej.
W swoich badaniach zamierzam podjąć i opracować naukowo problem dialogu
międzykulturowego, w jaki od XVII wieku aż po czasy współczesne wchodziło rosyjskie
prawosławie, z tradycją cywilizacyjną i religijną Chin.
Istotą problemu który zamierzam opracować jest prześledzenie rozmaitych aspektów
działalności rosyjskich misji prawosławnych w Chinach. Skupienie się na dokonaniach
rosyjskich misjonarzy jest oczywiste, gdyż wywarli oni rzeczywisty i trwały wpływ
formowanie się ortodoksyjnych wspólnot prawosławnych na Dalekim Wschodzie. Przy takich
założeniach dla wytyczenia pola badawczego moich dociekań przedstawię najpierw historię
misji prawosławnych w Chinach od ich początków w czasach dynastii Ming aż do misyjnego
dzieła św. Jana Szanghajskiego i jego pokłosia, jakim okazuje się dzisiaj prawosławie
w Chińskiej Republice Ludowej. Następnym aspektem który należy przebadać jest zaplecze
formacyjne tych misji w Państwie Środka. Istota dialogu międzycywilizacyjnego jaki
rozwinął się za ich przyczyną, w wielkiej mierze zależała bowiem od przygotowania
misjonarzy do ich posługi w obcej kulturowo przestrzeni duchowej. Ważne było także
wsparcie materialne i moralne dla wyjeżdżających misjonarzy, a także działalność
wydawnicza rozwijana na potrzeby misji.
Niewiele pisano dotąd o stosunku prawosławia do tradycyjnych religii Chin. Nie można tutaj
w łatwy sposób przenieść obserwacji, jakich dokonali w tym względzie badacze misji
katolickich i protestanckich, gdyż teologiczna specyfika prawosławia wprowadza dodatkowe
komplikacje i rodzi nowe pytania. Szczególnie istotne jest tu zestawienie prawosławnej wizji
człowieka z konfucjańską antropologią a także jej taoistycznym i buddyjskim wcieleniem.
Z kolei skonfrontowanie etyki prawosławia z tradycyjną moralnością kultury chińskiej,
wyrastającej z wymienionych wyżej tradycji filozoficznych i religijnych, wyjaśnić powinno
trudności jakie misjonarze napotykali w pracy z chińskimi konwertytami i szerzej
społecznościami, w których przyszło im działać.
Nie można także pominąć politycznych i prawnych uwarunkowań działalności rosyjskich
misjonarzy w Chinach. Zupełnie inaczej funkcjonowali oni bowiem w czasach panowania
ksenofobicznej dynastii Ming, inaczej w czasie nasilania się europejskich wpływów w okresie
panowania Mandżurów (dynastia Qing), a zupełnie w nowy sposób w okresie trwania
Republiki Chińskiej a potem Chińskiej Republiki Ludowej. Uwarunkowania te w dużej
mierze wpłynęły na uformowanie się eklezjalnych struktur prawosławia w Chinach,
kształtując zarówno jego geografię, socjalny obraz wyznawców a także zależności
hierarchiczne i episkopalne. Dopiero na tym tle można zrozumieć fenomen chińskich
świętych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, wśród których znajdziemy zarówno rosyjskich
nowomęczenników jak i chińskich konwertytów. Szczególne miejsce zajmuje tu oczywiście
postać św. Jana Szanghajskiego, który jest jak gdyby zwornikiem prawosławia sprzed
komunistycznej rewolucji i prób restaurowania cerkwi po roku 1948.