Z historii Naszej Ziemi

Z historii Naszej Ziemi
Dodatek do Wieści Powiatu Wodzisławskiego
NR 16
Dzieje wodzisławskiej sztolni
P
owojenna historia Wodzisławia jest ściśle związana
z górnictwem węgla kamiennego. Tyle, że dziś w sa−
mym mieście pamiątek po tej gałęzi przemysłu pozosta−
ło niewiele, nie licząc symbolicznych pomników oraz
wspomnień po niegdyś największym pracodawcy, jakim
była zlikwidowana w 2001 r. kopalni KWK 1 Maja.
Mało kto jednak wie, że w centrum Wodzisławia, kil−
ka metrów pod powierzchnią ziemi, funkcjonuje w naj−
lepsze sztolnia – jeden z największych obiektów tego
typu w kraju. Istnieje ona przy ul. Gałczyńskiego 1
w Powiatowym Centrum Kształcenia Ustawicznego, pla−
cówce, która powstała na bazie szkoły górniczej działa−
jącej przy wodzisławskiej kopalni.
Szkolne wyrobisko ćwiczebne, czyli potocznie sztol−
nia, zostało uruchomione 30 listopada 1984 r. przy ów−
czesnej szkole górniczej. Dziś, choć placówka przy ulicy
Gałczyńskiego zmieniła nie tylko swój charakter, ale i
nazwę, sztolnia nadal jest jej wielką atrakcją. Tutejsza
sztolnia jest zespołem wyrobisk górniczych znajdujących
się kilka metrów pod powierzchnią ziemi. Pod wzglę−
dem struktury i wyposażenia imituje podziemie kopal−
ni. Liczy ponad 500 metrów długości i jest największym
tego typu obiektem w Polsce.
Sztolnia swoim wyglądem przypomina wnętrze kopal−
ni. Wyrobiska wyposażone w rurociągi przeciwpożaro−
we, posiadają wentylację, tamy wentylacyjne drewniane
lub stalowe oraz inne niezbędne wyposażenie stosowa−
ne w podziemiach kopalni np. czynne urządzenia do
drążenia wyrobisk korytarzowych oraz eksploatacji wę−
gla w wyrobiskach ścianowych.
Podstawowym zadaniem sztolni jest praktyczna na−
uka zawodów związanych z górnictwem. Tutaj prowa−
dzone są szkolenia, kursy a także egzaminy z przygoto−
wania zawodowego. Niemniej od kilku lat pełni ona także
funkcję izby regionalizmu i atrakcji przypominającej o
górniczej przeszłości regionu. Drzwi wodzisławskiej
sztolni stoją otworem przed każdym, kto zdecyduje się
na wycieczkę. To duże przeżycie dla wszystkich tych,
którzy nie mieli jeszcze okazji zobaczyć wnętrza kopal−
ni. Wodzisławska sztolnia jest jej wierną imitacją, wraz
z maszynami, urządzeniami i chodnikami.
Z roku na rok rośnie liczba gości odwiedzających to
miejsce. Co więcej, stała się ona obowiązkowym punk−
tem programu wizyt ważnych delegacji nie tylko krajo−
wych, ale i zagranicznych. W ostatnich latach sztolnię
przy PCKU odwiedzili goście z Czech, Anglii, Włoch,
Szwecji, a nawet Chin. Jednak największe oblężenie
sztolnia przeżywa w okresie barbórkowym. Na miesiąc
przed górniczym świętem rozpoczyna się fala wycieczek
przedszkolaków i uczniów z całego regionu. W tym sa−
mym okresie Powiatowe Centrum Kształcenia Ustawicz−
nego organizuje Dni Otwarte Sztolni, podczas których
można zwiedzić ją za darmo. Zwiedzanie wodzisławskie−
go ćwiczebnego wyrobiska górniczego ma z reguły cha−
rakter rodzinnej wycieczki. Przychodzą tutaj rodzice z
dziećmi, a nawet dziadkami. Zdarzało się, że ojcowie
przychodzili ubrani w galowe mundury górnicze. Od−
wiedzający najczęściej są zaskoczeni wyglądem sztolni.
Dziwią się też, że choć mieszkają w okolicy od dziecka,
nie mieli pojęcia, że coś takiego jak sztolnia w Wodzi−
sławiu istnieje.
Dzieje sztolni przy Powiatowym Centrum Kształce−
nia Ustawicznego są nierozerwalnie związane ze szkołą
górniczą działającą przy kopalni „Mszana” (później „1
Maja”) od 1955 r. Główną przyczyną jej powstania był,
rzecz jasna, rozwój gospodarczy regionu. Rozwój prze−
mysłu na obszarze Rybnickiego Okręgu Węglowego da−
Plan sztolni
Zdjęcie placu budowy wodzisławskiej sztolni
tuje się od XIII w., gdy na tym terenie powstały pierw−
sze odlewnie, kuźnie i cegielnie. Zmiana oblicza gospo−
darczego Wodzisławia Śl. nastąpiła na przełomie XVIII
i XIX w. W tym okresie w rejonie miasta rozwijał się
przemysł wydobywczy i hutniczy. W wyniku odkrycia po−
kładów węgla kamiennego uruchomiono na przełomie
tych stuleci pierwsze okoliczne kopalnie.
Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił przełom.
Duże obiekty przemysłowe Śląska objęto intensywną
odbudową w związku z planem trzyletnim (1947−49) oraz
sześcioletnich (1950−55). W 1952 r. Komitet Ekonomicz−
ny Rady Ministrów podjął uchwałę o rozbudowie Ryb−
nickiego Okręgu Węglowego. W następstwie tej decyzji
oddano do eksploatacji cztery kopalnie: w Szczygłowi−
cach, Jastrzębiu, Moszczenicy i Wodzisławiu Śl. („Msza−
na”). Budowę kopalni „Mszana” rozpoczęto w 1952 r.,
a w 1960 r. jej nazwę zmieniono na „1 Maja”.
Szybki rozwój górnictwa spowodował konieczność
przygotowania odpowiednio wykształconych kadr. W
związku z tym Centralny Zarząd Szkolenia Zawodowe−
go Ministerstwa Górnictwa i Energetyki przeprowadził
wstępne rozmowy z Centralnym Zarządem Przedsiębior−
stwa Budowy Kopalń w Mikołowie w sprawie otwarcia
zasadniczej Szkoły Górniczej przy kopalni „Mszana”.
Datę otwarcia szkoły ustalono na 1 września 1955 r.
Pierwszym dyrektorem szkoły został Karol Adamek.
Początki były trudne. Wiązało się to z niedomogami
infrastruktury materialno−dydaktycznej. W latach 1955−
72 Zasadnicza Szkoła Górnicza funkcjonowała w 3 ba−
rakach, mieszczących się przy kopalni na Wilchwach.
Baraki były murowane, składały się z 6 sal o powierzch−
ni 42 m kw., 7 pokoi 21 m kw., sieni i korytarza. Udo−
stępnione były 3 sale wykładowe, sekretariat, kancela−
ria dyrektora oraz pokój nauczycielski. Dodatkowy ba−
rak stanowiła świetlica kopalniana, która pełniła także
funkcję biblioteki. Biblioteka szkolna została otwarta
dopiero w styczniu 1956 r. i liczyła 526 książek.
W pierwszym roku szkolnym 1955/56 naukę rozpo−
częły 2 klasy, w liczbie ogółem 75 uczniów. W barakach
wygospodarowano miejsce na internat. W roku szkolnym
przyjęto do niego 84 osoby. Pokoje były małe, skromnie
wyposażone z kuchnią i łazienką. Około 1962 r. internat
został przeniesiony do „Domu Górnika” KWK „1 Maja”.
Zły stan infrastruktury materialnej oraz negatywne
skutki szkód górniczych zrodziły konieczność wybudo−
wania nowej szkoły. Było to zasługą drugiego dyrektora
szkoły Edwarda Drzazgowskiego.
W sztolni znajdują się niezbędne w kopalniach maszyny górnicze
W okresie barbórkowym sztolnię odwiedzają tłumy przedszkolaków
z całego regionu
Inauguracja roku szkolnego 1972/73 odbyła się
w nowo wybudowanej szkole znajdującej się przy ul. Gał−
czyńskiego 1. Budowa szkoły trwała 3 lata i była możli−
wa dzięki finansowej pomocy KWK „1 Maja ”. Szkoła
posiadała 18 sal lekcyjnych, obok których mieściły się
gabinety pomocy naukowej. Przy szkole znajdowały się
także warsztaty szkolne z ciesielnią, kuźnią, warszta−
tem mechanicznym, elektrycznym oraz hala maszyn.
Szkoła posiadała aulę, salę gimnastyczną oraz boisko.
Ważnym dniem dla placówki był początek roku
szkolnego 1975/1976., kiedy to Ministerstwo Górnic−
twa i Energetyki powołało do życia przy Gałczyńskie−
go 1 Zespół Szkół Zawodowych Ministerstwa Górnic−
twa i Energetyki.
Największym osiągnięciem ówczesnych dyrektorów
Jerzego Dragi oraz kolejnego, Janusza Brzęczka było
wybudowanie na terenie szkoły Górniczych Wyrobisk
Ćwiczebnych, zwanych potocznie „sztolnią”. Projekty
sztolni istniały już w 1975 r. Pierwsze prace ruszyły czte−
ry lata później. Budowa obiektu była realizowana przy po−
mocy i nadzorze Przedsiębiorstwa Robót Górniczych
w Jastrzębiu oraz pracowników KWK „1 Maja”. W 1982 r.
obiekt był już gotowy. Do roku 1984 sztolnia została
wyposażona we wszystkie narzędzia i urządzenia. Dnia
4 grudnia 1984 r. w święto „Barbórki” odbyło się uro−
czyste otwarcie sztolni.
Lata 90. ubiegłego wieku to czas istnych rewolucji, ja−
kie przechodzi placówka przy Gałczyńskiego 1. W tym
okresie zmieniają się zarówno nazwa, kierunki kształce−
nia, jak i wizja szkoły. We wrześniu 1999 r. dawna „górni−
czówa” została przekształcona w placówkę kształcenia
ustawicznego, która dziś nazywa się Powiatowe Centrum
Kształcenia Ustawicznego. Osobą, która przeforsowała te
zmiany jest obecny dyrektor szkoły, Jan Kopczyński. Dziś
o jej górniczej przeszłości przypominają mozaiki na ścia−
nach holu głównego oraz górnicze wyrobiska ćwiczebne.
(MaK), Jarosław Żmijewski
Sztolnię przy PCKU można zwiedzać przez cały
rok. Zainteresowane grupy muszą liczyć co naj−
mniej 10 osób i powinny skontaktować się wcze−
śniej z pracownikami szkoły. Warunki zwiedzania
są dostosowane do potrzeb osób niepełnospraw−
nych. Więcej informacji na stronie internetowej
www.sztolnia.cku.wodzislaw.pl