Od Westerplatte do Norymbergii

„Od Westerplatte do Norymbergi. II wojna światowa we współczesnej historiografii, muzealnictwie i edukacji”
Konferencja w Muzeum Stutthof
2 – 5 września 2009 r.
środa, 2 września 2009 r.
do godz. 18.00 – przyjazd uczestników, zakwaterowanie w hotelu „Baron”
18.00 – 19.00 – kolacja
godz. 19.00 – inauguracja konferencji (hotel „Baron”), sprawy organizacyjne
godz. 20.00 – „Bez słów”, otwarcie multimedialnej instalacji artystycznej poświęconej świadkom historii (Muzeum Stutthof)
czwartek, 3 września 2009 r.
godz. 9.00 – początek obrad plenarnych (hotel „Baron”)
Prowadzenie obrad:
prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański),
prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański).
Panel I: Wojna zaczęła się w Gdańsku. Prawne i militarne aspekty agresji Niemiec i Rosji Sowieckiej na Polskę
Referaty, dyskusja:
1) dr Grzegorz Bębnik (IPN Katowice): Gdzie rozpętała się wojna? Spory i kontrowersje.
2) dr hab. Mieczysław Nurek, prof. UG (Uniwersytet Gdański): Rok 1939 – Europa Bałtycka w obliczu wojny.
3) dr Elżbieta Grot (Muzeum Stutthof): Eksterminacja i represje wobec Polonii Gdańskiej w pierwszym okresie okupacji niemieckiej w latach 1939-1940.
4) dr hab. Bogdan Musiał (Biuro Edukacji Publicznej IPN): Geneza Paktu Ribbentrop-Mołotow.
5) Władysław Szarski (Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu): Bateria Laskowskiego i jej dowódca Zbigniew Przybyszewski.
6) dr hab. Maciej Franz (UAM Poznań, Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni): Ocena przygotowań i działań Polskiej Marynarki Wojennej we wrześniu 1939 roku.
1
godz. 10.30 – przerwa na kawę
godz. 10.45 – kontynuacja obrad
Panel II: Cywilne aspekty działań wojennych i wykonywania okupacji
Referaty, dyskusja:
1) Agnieszka Łuczak (IPN Poznań): Eksterminacja elit społeczeństwa polskiego w Wielkopolsce w 1939 r.
2) dr Dorota Sula (Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy): Przesiedlenie ludności cywilnej w latach 1944-47 z ziem wschodnich wcielonych po 1939 r. do ZSRR.
3) Paweł Knap, Christian Sowiński (IPN Szczecin): Działalność polskiego wywiadu na terenie Polic. Akcja „Synteza”.
4) Adam Staniszewski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Carl Herslow – szwedzki kurier polskiego podziemia w latach 1939-1942.
5) dr Sylwia Grochowina ((Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Proces norymberski w świetle polskiej publicystyki (1945-1946).
6) dr Maciej Krotofil (Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Czas wojny i okupacji oczyma wielkopolskiej rodziny.
7) Bożenna Sucharska (VI Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku): Obudzone sumienie, poczucie winy, czy świadomość Norymbergii? Zapiski R. Hössa jako przykład „rozmowy”
człowieka z nazizmem.
8) Magdalena Marcinkowska (Uniwersytet Gdański): Rewindykacja muzealiów z Niemiec.
9) dr hab. Marek Orski (Muzeum Stutthof), dr inż. Kazimierz Cebulak (Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych w Gdańsku): Niewolnicza siła robocza
wykorzystywana w pracach hydrotechnicznych i melioracji w delcie Wisły i na Zalewie Wiślanym w czasie II wojny światowej.
10) Dagmara Mrozowska (Uniwersytet Jagielloński): Zapomniana Zagłada. Tragedia Romów w XX wieku.
godz. 13.00 – obiad (hotel „Baron”)
godz. 14.00 – kontynuacja obrad
Referaty, dyskusja:
11) dr hab. Bogdan Chrzanowski (Muzeum Stutthof): Polityczne aspekty Powstanie Warszawskiego.
12) dr hab. Andrzej Gąsiorowski, prof. UG (Muzeum Stutthof): Fenomen Polskiego Państwa Podziemnego.
2
13) dr Sebastian Piątkowski (IPN Lublin, Delegatura w Radomiu): Polacy w administracji cywilnej Generalnego Gubernatorstwa 1939-1945 (na przykładzie dystryktu
radomskiego).
14) Piotr Filipkowski (Ośrodek KARTA): Wypędzenia, przesiedlenia, ucieczki – doświadczenia wojennych migracji w relacjach biograficznych nagrywanych przez Ośrodek KARTA.
15) dr hab. Edmund Nowak, prof. UO (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu): Śledztwa i procesy w sprawie przestępstw popełnionych na niemieckiej
ludności cywilnej w powojennych obozach w Polsce.
16) dr Andrzej Purat (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Polityka polskich władz komunistycznych w kwestii odszkodowań i restytucji polskiego mienia przemysłowego
zagrabionego przez Niemców w czasie II wojny światowej.
godz. 15.30 – przerwa na kawę
godz. 15.45 – kontynuacja obrad
Referaty, dyskusja:
17) dr Katarzyna Kącka (UMK Toruń): Likwidacja Prus – w opinii polskich środowisk politycznych, naukowych i publicystycznych.
18) dr Janusz Kłapeć (UMCS Lublin): Wysiedleni z tzw. ziem wcielonych do Rzeszy w dystrykcie lubelskim na przełomie 1939/1940 roku.
19) Marek Szukalak (Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense): Cmentarz żydowski w Łodzi jako miejsce pamięci ofiar getta łódzkiego.
20) Aleksandra Pietrowicz (IPN Poznań): Życie codzienne w okupowanej Wielkopolsce 1939-1945.
21) dr Elżbieta Rojowska (IPN-KŚZpNP Gdańsk): Problematyka restytucji mienia zawłaszczonego przez Trzecią Rzeszę Niemiecką na okupowanych terytoriach ze szczególnym
uwzględnieniem sprawy Polski.
22) Anna Nowakowska (Archiwum Akt Nowych): Życie codzienne polskich emigrantek w okupowanej Francji 1940-1944.
23) Jan Bańbor (Archiwum Akt Nowych): Wehrmacht i Armia Czerwona na ziemiach polskich w okresie wrzesień 1939 – czerwiec 1941.
24) Bartosz Nowożycki (Archiwum Akt Nowych): Losy ludności cywilnej wielkich miast (Wilna, Lwowa, Lublina oraz Warszawy) w konsekwencji Powstania Powszechnego i
Operacji „Burza”.
godz. 18.30 – kolacja (hotel „Baron”)
piątek, 4 września 2009 r.
godz. 9.00 – początek drugiego dnia obrad (hotel „Baron”)
3
Prowadzenie obrad:
prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański),
prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański).
Panel III: Czarna księga pamięci niemieckich obozów koncentracyjnych i sowieckich łagrów w czasie II wojny światowej – ofiary i sprawcy (kontynuacja)
Referaty, dyskusja:
1) dr Monika Tomkiewicz (IPN-KŚZpNP Gdańsk): Transporty więźniów z obozu pracy w Prawieniszkach koło Kowna do obozu koncentracyjnego Stutthof.
2) dr hab. Marek Orski (Muzeum Stutthof): Stan badań i postulaty badawcze z zakresie roli i funkcjonowania byłego obozu niemieckiego Stutthof.
3) dr hab. Aleksander Lasik, prof. UKW (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Oficerowie SS w obozie koncentracyjnym Stutthof w latach 1939-1945.
4) dr Piotr Setkiewicz (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Początki zagłady w KL Auschwitz.
5) dr Jacek Lachendro (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Stan badań nad dziejami KL Auschwitz i postulaty badawcze.
6) Barbara Sawicka (Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy): Stan badań i postulaty badawcze do dziejów KL Gross-Rosen.
10.30 – przerwa na kawę
10.45 – kontynuacja obrad
Referaty, dyskusja:
7) Izabela Pieniężna (Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Zakonnice i zakonnicy w niemieckich więzieniach i obozach zbiorczych w Kraju Warty 1939-1945.
8) dr Dariusz Wierzchoś (Archiwum Akt Nowych): Polacy w GUŁAG-u. Obraz codzienności radzieckiej w świetle wspomnień Polaków zgromadzonych w archiwum Towarzystwa
Przyjaciół Pamiętnikarstwa.
9) Anna Jackowska (OBUiAD IPN): Procesy Wiktora Krawczeki i Dawida Rousseta (1949-1951), epizody, czy przełomy w sporze o istotę Gułagu na Zachodzie?
10) Beata Siwek-Ciupak, Wojciech Lenarczyk (Państwowe Muzeum na Majdanku): Transporty więźniów politycznych do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Przyczynek do
badań nad bilansem ofiar KL Lublin.
Panel IV: Kształtowanie współczesnej polityki edukacyjnej w zakresie popularyzacji i upowszechniania wiedzy o II wojnie światowej i jej skutkach
4
1) dr Marek Białokur (Uniwersytet Opolski): Nie o zemstę, ale o pamięć wołają ofiary. Kształcenie i wychowanie młodzieży w miejscach pamięci. Z doświadczeń pobytu opolskich
grup na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
2) Anna Popielarczyk-Pałęga (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Rola lokalnych miejsc pamięci w kształtowaniu tożsamości narodowej i regionalnej wśród uczniów szkoły
podstawowej i gimnazjum w miejscowości Książki.
3) Paweł Libera (Archiwum Akt Nowych): Francuska polityka historyczna wobec historii najnowszej.
4) dr Krzysztof Steyer (Muzeum Stutthof): Polska Szkoła Filmowa wobec tematu wojny i okupacji.
5) Joanna Szczutowska (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Film wojenny w edukacji historycznej – rozważania na przykładzie wybranych dzieł współczesnego kina.
6) dr Violetta Rezler-Wasilewska (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu): „Pedagogika pamięci” – program edukacyjny Centralnego Muzeum Jeńców
Wojennych w Łambinowicach-Opolu. Założenia i doświadczenia.
godz. 13.00 – obiad (hotel „Baron”)
godz. 14.00 – kontynuacja obrad
7) Katarzyna Meroń (Centrum Badań Holocaustu Uniwersytetu Jagiellońskiego): Co chcemy pamiętać? Czego nie chcemy pamiętać? Zbiorowa pamięć o Holokauście w
postkomunistycznej Polsce.
8) Sławomir Maślikowski (IPN Katowice): Martyrologia i Zagłada w edukacji szkolnej.
9) Karol Kościelniak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza): Rola prasy w propagowaniu historii.
10) Zofia Heppner (II Liceum Ogólnokształcące w Sopocie): Edukacja historyczna i kontrowersyjne zagadnienia II wojny światowej – rola nauczyciela w budowaniu właściwych
postaw poznawczych ucznia.
11) Sylwia Owsińska (Zespół Szkół w Sztutowie): Pielęgnowanie tradycji w Zespole Szkół w Sztutowie im. Pamięci Ofiar Stutthofu elementem misji szkoły.
12) Katarzyna Madoń-Mitzner (Dom Spotkań z Historią): Relacje świadków historii w edukacji – przykład Domu Spotkań z Historią w Warszawie.
godz. 15.30 – przerwa na kawę
godz. 15.45 – kontynuacja obrad
Referaty, dyskusja, podsumowanie konferencji:
13) Marta Berecka (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Edukacja w Muzeum i Miejscu Pamięci Auschwitz.
5
14) Krzysztof Malicki (Uniwersytet Rzeszowski): Czy przeszłość ma dziś znaczenie dla młodych ludzi?. Wnioski z socjologicznych badań empirycznych studentów Polski
południowo-wschodniej.
Panel V: Misja instytucji pamięci w XXI w.
1) Agnieszka Fedorowicz: Współczesne formy upamiętniania wiedzy o martyrologii Polaków dystryktu lubelskiego w świetle działalności Muzeum „Pod Zegarem”.
2) dr Anna Ziębińska-Witek (Zakład Kultury i Historii Żydów, Instytut Kulturoznawstwa UMCS): Problem wizualizacji Holokaustu: ekspozycje w muzeach-miejscach pamięci.
3) Andrzej Kacorzyk (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Analiza struktury odwiedzających miejsca pamięci na przykładzie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
4) Marcin Owsiński (Muzeum Stutthof) – Projekt „Ostatni świadkowie” Muzeum Stutthof
5) Zuzanna Bogumił (Polska Akademia Nauk): Miejsca pamięci Gułagu – historia represji sowieckich w muzealnych interpretacjach.
godz. 18.30 – kolacja (hotel „Baron”)
sobota, 5 września 2009 r.
godz. 9.00 – wyjazd uczestników do Gdańska: zwiedzanie miejsc związanych z historią II wojny światowej; odjazd uczestników konferencji z Gdańska.
6