Muzeum Stutthof jako miejsce pamieci

Marcin Owsiński, Kierownik Działu Oświaty Muzeum Stutthof
Muzeum Stutthof jako miejsce pamięci
Misją Muzeum Stutthof w Sztutowie jest opieka nad pozostałościami KL Stutthof,
przekazywanie pamięci o więźniach obozu oraz rozpowszechnianie wiedzy o wydarzeniach
z lat 1939–1945 na Pomorzu Gdańskim.
Muzeum Stutthof utworzono z inicjatywy środowiska byłych więźniów uchwałą
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 12 marca 1962 r. Muzeum jest
państwową instytucją kultury podległą Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przez
ponad 40 lat istnienia placówkę odwiedziło kilka milionów ludzi z całego świata.
Obecnie powierzchnia Muzeum Stutthof, obejmującego część terenu byłego
hitlerowskiego obozu koncentracyjnego, to 20 ha (obszar obozu pod koniec 1944 r. sięgał
ok. 120 ha). W strefie udostępnionej do zwiedzania zachowało się kilkanaście budowli
i pozostałości urządzeń świadczących o tragicznej przeszłości tego miejsca, m.in. kilka
drewnianych baraków więźniarskich z lat 1939–1940, budynek komendantury, krematorium
i komora gazowa. Większa część infrastruktury byłego obozu została jednak zniszczona lub
rozebrana w kilka lat po zakończeniu wojny, kiedy teren nie miał prawnego opiekuna. Nad
okolicą od 1968 r. góruje monumentalny pomnik Walki i Męczeństwa projektu Wiktora
Tołkina. Artysta ten jest równieŜ autorem zrealizowanej koncepcji upamiętnienia całego
terenu byłego obozu.
W autentycznych budynkach poobozowych eksponowane są wystawy stałe i czasowe
dokumentujące historię okupacji Pomorza Gdańskiego, dzieje obozu Stutthof oraz los
przebywających w nim więźniów. Trasa zwiedzania jest dodatkowo oznaczona
kilkudziesięcioma tablicami informacyjnymi prezentującymi zdjęcia archiwalne. Na przejście
całego obszaru naleŜy poświęcić około 2 godziny. Pomocy i potrzebnych informacji udziela
codziennie Biuro Obsługi Zwiedzających, które mieści się w dawnej wartowni przy głównym
wejściu na teren placówki. MoŜna tam równieŜ nabyć publikacje związane z historią
Stutthofu. Ponadto w budynku byłej komendantury znajduje się sala kinowa, gdzie wyświetla
się filmy dokumentalne – przede wszystkim polskie i radzieckie kroniki z lat 1945–1946.
Muzeum jest jedną z najbardziej znanych placówek muzealnych i naukowych na
obszarze Pomorza Gdańskiego. Dzieje się tak z kilku względów:
• Stutthof w latach 1939–1945 stanowił główny ośrodek działań mających na celu
eksterminację elity intelektualnej Pomorza,
• struktura społeczności obozu była wielonarodowościowa – więźniowie pochodzili z ponad
30 państw świata,
• miejsce pamięci połoŜone jest na terenach często odwiedzanych przez duŜe grupy turystów
krajowych i zagranicznych.
Działalność muzeum umoŜliwia przekazywanie następnym pokoleniom pamięci
o tragicznych wydarzeniach, jakie miały miejsce w Stutthofie.