Biologia wód SYLABUS - BIOL-CHEM UWB

Biologia wód
SYLABUS
A. Informacje ogólne
Elementy sylabusu
Opis
Nazwa jednostki
prowadzącej kierunek
Nazwa kierunku studiów
Poziom kształcenia
Profil studiów
Forma studiów
Kod przedmiotu
Język przedmiotu
Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Biologii
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów /semestr
przedmiot obowiązkowy, moduł kierunkowy
I rok / IV semestr
Student powinien posiadać zakres wiadomości ogólnobiologicznych na poziomie
podstawowym.
wykład – 15 godz.
laboratoria – 15 godz.
zajęcia terenowe – 15 godz.
Celem przedmiotu jest wprowadzenie studenta w podstawowe zagadnienia z zakresu
biologii wód. Podczas realizacji przedmiotu student poznaje strukturę zespołów
organizmów z różnych typów ekosystemów wodnych, podstawowe prawidłowości w
funkcjonowaniu samych ekosystemów i składających się na nie biocenoz. Przedmiot
ukazuje studentowi ekosystem wodny jako specyficzne środowisko życia, w którym woda
stanowi podstawowy czynnik determinujący skład i funkcjonowanie zespołów roślin i
zwierząt, wyjaśnia też charakter relacji tych zespołów z ich środowiskiem abiotycznym
Metody dydaktyczne: wykład, konsultacje, wykonywanie doświadczeń według instrukcji
podczas zajęć laboratoryjnych, wykonywanie obserwacji podczas zajęć terenowych, analiza
wyników. Formy zaliczenia przedmiotu: zaliczenie na ocenę laboratoriów i zajęć
terenowych, egzamin pisemny (test otwarty)
Wymagania wstępne
Liczba godzin zajęć
dydaktycznych z podziałem
na formy prowadzenia zajęć
Założenia i cele przedmiotu
Metody dydaktyczne oraz
ogólna forma zaliczenia
przedmiotu
Biologia
studia pierwszego stopnia
ogólnoakademicki
stacjonarne
0200-BS1-2BIW
polski
Odniesienie do kierunkowych
efektów kształcenia
Efekty kształceniai
1. Student posiada rozszerzoną wiedzę w zakresie budowy i funkcjonowania
ekosystemów słodkowodnych
2. Student wyjaśnia wpływ właściwości wody na funkcjonowanie ekosystemów
wodnych i zachodzące w nich zjawiska sezonowe
3. Student opisuje cykle biogeochemiczne i wskazuje jaką rolę pełnią w nich
poszczególne funkcjonalne grupy organizmów.
4. Student nabiera praktycznej umiejętności pracy z mikroskopem, przygotowywania
próbek, jak też analizy uzyskanych wyników.
5. Student posiada aktualne informacje z zakresu zagrożeń środowiskowych i
ochrony środowisk wodnych przed nimi.
6. Student wykazuje dbałość o bezpieczeństwo pracy w laboratorium i świadomość
poszanowania pracy własnej i innych.
Punkty ECTS
Bilans nakładu pracy
studentaii
Wskaźniki ilościowe
Data opracowania:
K_W05, K_U04
K_W05, K_W02, K_U03,
K_W01, K_W04, K_W06, K_K01
K_U01, K_U12, K_K02, K_K08
K_W02. K_W11, K_U02, K_K06
K_K04, K_K06
3
Ogólny nakład pracy studenta: 75 godz. w tym: udział w wykładach: 15 godz.;
udział w zajęciach laboratoryjnych: 15 godz. Udział w zajęciach terenowych: 15 godz. ;
przygotowanie się do zajęć, zaliczeń, egzaminów: 24,4 godz.; udział w konsultacjach,
zaliczeniach, egzaminie: 5,6 godz.
Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii:
Liczba godzin
Punkty ECTS
50,6
2,0
wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela
60,0
2,4
o charakterze praktycznym
17. 09. 2015
Koordynator
przedmiotu:
Dr hab. Jolanta Ejsmont-Karabin
SYLABUS
B. Informacje szczegółowe
Elementy składowe sylabusu
Nazwa przedmiotu
Biologia wód
Kod przedmiotu
Nazwa kierunku
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek
Język przedmiotu
0200-BS1-2BIW
Biologia, studia pierwszego stopnia
Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii
polski
Rok studiów/ semestr
drugi, czwarty semestr (letni)
Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz
forma prowadzenia zajęć
Prowadzący
15 godz., wykład
Treści merytoryczne przedmiotu:
1. Zasoby wód słodkich, cykl hydrologiczny, szczególne cechy
wody jako środowiska życia, gradienty oświetlenia, temperatury i
tlenu w wodach stojących, typy miktyczne jezior;
2. Osobnik w środowisku wód stojących i płynących,
przystosowanie do życia w tym środowisku, wpływ temperatury i
tlenu, opadanie i pływanie;
3. Populacja: zagęszczenie, zmienność sezonowa, tempo wzrostu,
struktura przestrzenna, strategie typu r i K, kolonizacja nowych
siedlisk;
4. Zespoły organizmów: wzajemne zależności między
populacjami, konkurencja, interakcje mechaniczne, drapieżnictwo,
cykle życiowe, rozrzut ryzyka, kategorie populacji (gildie,
taksonomiczne, funkcjonalne), kontrola „top-down” i „bottom-up”,
biomanipulacja;
5. Różnorodność gatunkowa: wskaźniki, prawa biocenotyczne,
hipotezy: umiarkowanych zakłóceń, gatunków zbędnych, nitów itp.
6. Biocenozy pelagialu: cechy szczególne, rola w ekosystemie
jeziornym, fitoplankton: okrzemki, sinice, zielenice; zooplankton:
wrotki, orzęski, skorupiaki; bakterioplankton;
7. Biocenozy litoralu jeziornego: zespoły neustonu, fitonu,
psammonu, pelonu, ksylonu i zoonu; charakterystyka stref arenalu;
makrobentos;
8. Zespoły organizmów wód płynących: charakterystyka, podział
na krainy pstrąga, lipienia, brzany, leszcza i jazgarza; koncepcja
„river continuum”;
9. Podstawowe kategorie środowisk wodnych: charakterystyka
wód podziemnych i powierzchniowych: źrodliska, cieki, zbiorniki
okresowe, młaki, torfianki, starorzecza, stawy, jeziora;
10. Eutrofizacja wód: przyczyny, źródła biogenów, zasilanie
wewnętrzne; skutki eutrofizacji, metody oceny, sposoby
zapobiegania, podatność jezior na degradację;
11. Zagrożenia cywilizacyjne: wpływ urbanizacji, gatunki obce,
introdukcje i zawleczenia; wpływ zmian klimatu;
12. Ochrona środowisk wodnych: procesy samooczyszczania,
rekultywacja, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt wodnych;
13. Egzamin
Efekty kształcenia:
1. Student posiada rozszerzoną wiedzę w zakresie budowy i
funkcjonowania ekosystemów słodkowodnych.
2. Student wyjaśnia wpływ właściwości wody na funkcjonowanie
ekosystemów wodnych i zachodzące w nich zjawiska sezonowe
3. Student opisuje cykle biogeochemiczne i wskazuje jaką rolę
pełnią w nich poszczególne funkcjonalne grupy organizmów.
4. Student posiada aktualne informacje z zakresu zagrożeń
środowiskowych i ochrony środowisk wodnych przed nimi
Sposoby weryfikacji:
Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich
weryfikacji
Opis
Dr hab. Jolanta Ejsmont-Karabin
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Wykaz literatury podstawowej
i uzupełniającej
1. Egzamin pisemny podsumowujący przedmiot (test otwarty).
1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia
dwóch wykładów).
2. Pozytywna ocena zaliczenia laboratoriów i zajęć terenowych.
3. Pozytywna ocena egzaminu.
Literatura podstawowa:
Allan J. D. Ekologia wód płynących. PWN, Warszawa, 1998.
Kajak Z. Hydrobiologia. Ekosystemy wód śródlądowych.
Dział wydawnictw UW, Białystok, 1995.
Lampert W., Sommer U. Ekologia wód śródlądowych. PWN,
Warszawa, 1996.
Mikulski J. S. Biologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa,
1974.
Stańczykowska A. Zwierzęta bezkręgowe naszych wód. Wyd.
Szkolne i Pedagog., Warszawa, 1986.
Literatura uzupełniająca:
Kajak Z. Eutrofizacja jezior. PWN, Warszawa, 1979.
Opuszyński K. Podstawy biologii ryb. PWRiL, Warszawa,
1979.
Stańczykowska A. Ekologia naszych wód. Wyd. Szkolne i
Pedagog., Warszawa, 1990.
Starmach K., Wróbel S., Pasternak K. Hydrobiologia. PWN,
Warszawa, 1976.
……………………………….
podpis osoby składającej sylabus
SYLABUS
C. Informacje szczegółowe
Elementy składowe sylabusu
Nazwa przedmiotu
Biologia wód
Kod przedmiotu
Nazwa kierunku
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek
Język przedmiotu
0200-BS1-2BIW
biologia, studia pierwszego stopnia
Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii
polski
Rok studiów/ semestr
pierwszy rok, czwarty semestr (letni)
Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz
forma prowadzenia zajęć
Prowadzący
15 godz., laboratoria
Treści merytoryczne przedmiotu:
1. Zapoznanie z przepisami BHP.
2. Gradienty warunków termicznych, tlenowych i świetlnych w
jeziorach, stratyfikacja, krzywe tlenowe, zasięg strefy fotycznej
3. Produkcja pierwotna, główne ugrupowania fitoplanktonu w
wodach, definicja i typy fitoplanktonu, systematyka, praca z
kluczami
4. Fitoplankton: wpływ czynników biotycznych i abiotycznych na
zagęszczenie fitoplanktonu, sukcesja sezonowa, przyczyny i skutki
zakwitów wody, metody pomiaru biomasy i produkcji pierwotnej
fitoplanktonu (metoda jasnych i ciemnych butelek);
5. Zooplankton: systematyka, cykle rozwojowe; rozpoznawanie
wybranych gatunków wrotków, wioślarek i widłonogów przy
pomocy kluczy;
6. Zooplankton: określanie liczebności i biomasy zooplanktonu;
różnorodność gatunkowa – metody oceny, porównywanie
zespołów; Zooplankton: charakterystyka, ocena stanu trofii jezior
w oparciu o zooplanktonowe wskaźniki;
7. Zoobentos: systematyka, oznaczanie wybranych organizmów
zoobentosowych, praca z kluczami;
Fauna naroślinna: definicja i typy; przystosowania organizmów
do środowiska wodnego; wpływ czynników biotycznych i
abiotycznych na strukturę zoobentosu; porównanie składu
gatunkowego, liczebności i biomasy zoobentosu litoralowego,
sublitoralowego i profundalowego.
8. Peryfiton. Pleuston. Neuston: systematyka, oznaczanie
wybranych organizmów peryfitonowych, pleustonowych i
neustonowych, praca z kluczami, wpływ czynników biotycznych i
abiotycznych na rozmieszczenie;
9. Nekton: charakterystyka wybranych gatunków ryb (środowisko
życia, cechy morfologiczne, sposób odżywiania, rozród, znaczenie
ekologiczne i gospodarcze) rola ryb w zabiegach
biomanipulacyjnych.
10. Makrofity: systematyka, prezentacja wybranych gatunków z
kolekcji zielnikowej (praca z kluczami) oraz z Flory ojczystej
(płyta CD)
11. Ocena poziomu trofii jezior przy użyciu wskaźników (na
podstawie ich danych morfometrycznych, fizycznych,
chemicznych); określanie wartości wskaźników stanu trofii
Carlsona. System oceny jakości Jezior (SOJJ): ocena
podatności jezior na degradację na podstawie wskaźników
morfometryczno-hydrograficzno-zlewniowych, ocena stanu
czystości wód jeziornych na podstawie współcześnie stosowanych
wskaźników fizycznych, chemicznych i biologicznych.
12. Zaliczenie przedmiotu.
Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich
Efekty kształcenia:
Opis
dr inż. Maciej Karpowicz
weryfikacji
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Wykaz literatury podstawowej
i uzupełniającej
1. Student posługuje się terminologią fachową w celu opisu
zespołów organizmów wodnych i ich funkcjonowania w
środowisku.
2. Student opisuje podstawowe elementy struktury
ekosystemów i wiąże je z pełnioną funkcją.
3. Student nabiera praktycznej umiejętności pracy z
mikroskopem, oraz analizy uzyskanych wyników.
4. Student rozpoznaje podstawowe grupy organizmów
wodnych, roślin i zwierząt.
5. Student wykazuje dbałość o bezpieczeństwo pracy w
laboratorium i świadomość poszanowania pracy własnej i
innych.
Sposoby weryfikacji:
1. Bieżąca kontrola stanu wiedzy studentów przed zajęciami
(wejściówki).
2. Dwa przekrojowe sprawdziany pisemne w formie testu
zamkniętego.
3. Bieżąca ocena pracy zespołowej podczas analizy uzyskanych
w trakcie zajęć wyników.
4. Sprawdzian praktyczny z rozpoznawania organizmów
wodnych.
1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość
opuszczenia dwóch zajęć z koniecznością odpracowania).
2. Pozytywna ocena pracy studenta podczas zajęć.
3. Pozytywna ocena zaliczenia laboratoriów (pozytywna ocena
dwóch sprawdzianów testowych i sprawdzianu praktycznego).
Literatura podstawowa:
Allan J. D. Ekologia wód płynących. PWN, Warszawa, 1998,
450 ss.
Kajak Z. Eutrofizacja jezior. PWN, Warszawa, 1979, 233 ss.
Lampert W., Sommer U. Ekologia wód śródlądowych. PWN,
Warszawa, 1996, 390 ss.
……………………………….
podpis osoby składającej sylabus
i
Opis zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć.
Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne).
ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach,
realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna
być zgodna z przypisanymi do tego przedmiotu punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS – 25÷30 h.
iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie
zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby
punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.
SYLABUS
D. Informacje szczegółowe
Elementy składowe sylabusu
Nazwa przedmiotu
Biologia wód
Kod przedmiotu
Nazwa kierunku
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek
Język przedmiotu
0200-BS1-2BIW
biologia, studia pierwszego stopnia
Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii
polski
Rok studiów/ semestr
pierwszy rok, czwarty semestr (letni)
Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz
forma prowadzenia zajęć
Prowadzący
15 godz., zajęcia terenowe
Opis
dr inż. Maciej Karpowicz
Treści merytoryczne przedmiotu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zapoznanie studentów ze sprzętem wykorzystywanym
przy poborze prób hydrobiologicznych i metodyką badań.
Oznaczanie podstawowych parametrów fizycznych i
chemicznych wody.
Pobór prób zooplanktonu i fitoplanktonu oraz analizy
mikroskopowe.
Rozpoznawanie
organizmów
pleustonowych,
neustonowych, bentosowych, peryfitonowych w terenie.
Praca z kluczami.
Rozpoznawanie makrofitów zasiedlających ekoton
wodno-lądowy na wyznaczonym terenie. Przystosowania
zidentyfikowanych roślin do środowiska wodnego.
Analiza zebranych materiałów, sporządzenie sprawozdań,
prezentacji
.
Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich
weryfikacji
Efekty kształcenia:
1. Student posiada rozszerzoną wiedzę w zakresie budowy i
funkcjonowania ekosystemów słodkowodnych.
2. Student wyjaśnia wpływ właściwości wody na funkcjonowanie
ekosystemów wodnych i zachodzące w nich zjawiska sezonowe
3. Student opisuje cykle biogeochemiczne i wskazuje jaką rolę
pełnią w nich poszczególne funkcjonalne grupy organizmów.
4. Student nabiera praktycznej umiejętności przygotowywania prób
biologicznych, jak też analizy uzyskanych wyników
5. Student umie ocenić stan ekosystemów wodnych.
6. Student wykazuje dbałość o bezpieczeństwo pracy w terenie i
świadomość poszanowania pracy własnej i innych.
Sposoby weryfikacji:
1. Kontrola w terenie prawidłowego rozpoznawania organizmów
zwierzęcych i roślinnych, wyznaczania stref roślinności zanurzonej
i o liściach pływających.
2. Bieżąca ocena pracy zespołowej podczas analizy uzyskanych w
trakcie zajęć wyników.
Wykaz literatury podstawowej
i uzupełniającej
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Literatura podstawowa
Allan J. D. Ekologia wód płynących. PWN, Warszawa, 1998, 450
ss.
Kajak Z. Eutrofizacja jezior. PWN, Warszawa, 1979, 233 ss.
Lampert W., Sommer U. Ekologia wód śródlądowych. PWN,
Warszawa, 1996, 390 ss.
Literatura uzupełniająca
Stańczykowska A., – Zwierzęta bezkręgowe naszych wód.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1979.
Tarwid K., – Ekologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa, 1998.
Kłosowscy Stanisław i Grzegorz, Rośliny wodne i bagienne,
MULTICO, 2006.
Grzybkowska M., Makrobezkręgowce w ocenie jakości wody rzek.
w: Ochrona środowiska i żywych zasobów przyrody. Wybrane
zagadnienia. Olaczek R. i Warcholińska A. W. (red.).
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1999.
1. Obecność na zajęciach
2. Pozytywna ocena pracy studenta podczas zajęć.
3. Pozytywna ocena zaliczenia
……………………………….
podpis osoby składającej sylabus