PLAN WYNIKOWY DO KLASY III GIMNAZJUM

PLAN WYNIKOWY DO KLASY III GIMNAZJUM
Dział Nr
lekcji
1
2
WYMAGANIA
TEMAT
3
Elektryzowanie ciał
1
I. ELEKTROSTATYKA
Budowa atomów
2
3
Przewodniki i
izolatory
Prawo Coulomba
4
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
Uczeń:
4
- wymienia przykłady elektryzowania się ciał ze swego
otoczenia,
- wie, że są dwa rozdaje ładunków elektrycznych,
- zna jakościowe prawo oddziaływań elektrycznych,
- wie, że przez pocieranie ciała elektryzują się
różnoimiennie;
- wie, jak zbudowany jest atom,
- wymienia cząstki elementarne budujące atom,
- wie, jak powstaje jon dodatni a jak jon ujemny,
- poprawnie przedstawia modele ciał naelektryzowanych
dodatnio, ujemnie i elektrycznie obojętnych;
- wymienia dobre izolatory,
- wymienia dobre przewodniki prądu,
- zauważa, że metale (dobre przewodniki prądu) są
dobrymi przewodnikami ciepła;
- wie, że siły elektryczne zależą od wartość obydwu
ładunków oraz odległości między nimi,
- rozumie, co to znaczy wartość siły wprost
proporcjonalna do iloczynu ładunków i odwrotnie
proporcjonalna do kwadratu odległości,
- poprawnie zaznacza na rysunku wektory sił
elektrycznych,
- wie, że prawo Coulomba stosuje się do ładunków
punktowych i ładunków o symetrii kulistej;
5
- przygotowuje referat nt. rozwoju wiedzy o
elektryczności;
- wyjaśnia, w świetle budowy atomu, na czym polega
elektryzowanie przez pocieranie,
- porównuje masy i ładunki elektronów, protonów i
neutronów;
- podaje różnice w budowie wewnętrznej przewodnika i
izolatora;
- zna różne jednostki ładunku elektrycznego: 1 C, 1 mC,
1 µC,
- zna wzór na siłę elektryczną F = kq1q2/r2,
- podaje wartość stałej Coulomba k = 9⋅109 N⋅m2/C2,
- przeprowadza analogię sił elektrycznych i sił
grawitacji wskazując podobieństwa i różnice,
- uzasadnia wymiar stałej k,
- wie, dlaczego jądro atomu jest stabilne, mimo, że
znajdujące się tam protony odpychają się,
- siły jądrowe działają w obrębie jądra atomowego;
Pole elektryczne
- wie, że na ładunek znajdujący się w polu elektrycznym
działa siła elektryczna,
- rozumie, że pole elektryczne przekazuje oddziaływania
między ładunkami,
- wie, co to są linie pola elektrycznego,
- poprawnie rysuje linie pola jednorodnego i
centralnego,
- uzasadnia wektorowy charakter natężenia pola,
- definiuje natężenie pola elektrycznego E jako iloraz
siły elektrycznej F na ładunek próbny dodatni q
(E = F / q);
- zna pojęcie dipola elektrycznego,
- rysuje linie pola dipolowego,
- stosując zasady dynamiki opisuje ruch ładunku w polu
elektrycznym,
- zna pojęcie potencjału elektrycznego,
- rysuje linie stałego potencjału dla pola jednorodnego i
centralnego,
- stosuje pojęcie potencjału do obliczania ładunków
zgromadzonych na kulach o różnych promieniach;
Elektryzuj i
analizuj.
Elektryzowanie
przez dotyk
- potrafi elektryzować różne ciała przez dotyk,
- wie, że w zjawisku elektryzowania przez dotyk ciała
elektryzują się jednoimiennie,
- wyjaśnia istotę elektryzowania przez dotyk
przepływem pewnej części elektronów;
- omawia budowę i zasadę działania maszyny
elektrostatycznej;
Elektryzowanie
przez indukcję
- opisuje budowę elektroskopu,
- wie, że elektroskop służy do wykrywania,
porównywania i badania znaku ładunków elektrycznych,
- wie, na czym polega uziemienie,
- wyjaśnia istotę elektryzowania przez wpływ
rozsunięciem ładunków dodatnich i ujemnych wewnątrz
ciała, które zostało wprowadzone w pole elektryczne,
- określa znak ładunku danego ciała za pomocą
elektroskopu;
- dostrzega stałość sumy liczb żetonów, przekładanych
między stosami,
- wie, że do układu izolowanego ładunek nie wpływa ani
z niego nie wypływa,
- zna treść zasady zachowania ładunku,
- w prostym doświadczeniu z dwoma elektroskopami i
rozbrajaczem potwierdza zasadę zachowania ładunku
elektrycznego;
- za pomocą elektroforu potrafi wytworzyć dużą ilość
ładunku dodatniego,
- opisuje sposób trwałego naelektryzowania
elektroskopu ładunkiem dodatnim za pomocą ujemnie
naładowanej pałeczki;
5
6
7
Zasada zachowania
ładunku
8
- analizuje elektryzowanie przez potarcie i przez wpływ
z punktu widzenia zasady zachowania ładunku;
9
Dział Nr
lekcji
II. PRĄD ELEKTRYCZNY
1
2
Lekcja
powtórzeniowa
- rozwiązuje proste zadania integrujące wiedzę z
mechaniki i elektrostatyki,
- przygotowuje prezentację przedstawiającą zasadę
działania oscyloskopu;
WYMAGANIA
TEMAT
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
Uczeń:
3
Napięcie elektryczne
10
Czym jest prąd
elektryczny?
11
- rozwiązuje jakościowe problemy dotyczące
elektryzowania ciał, prawa Coulomba i zasady
zachowania ładunku elektrycznego;
4
5
- wie, że napięcie jest wielkością charakteryzującą
energetyczne własności pola,
- podaje jednostkę napięcia V = J / C,
- zna wzór U = W / q;
- omawia sposób pomiaru napięcia za pomocą
woltomierza,
- oblicza pracę w polu jednorodnym
W = Eq ∆s;
- przez prąd elektryczny rozumie uporządkowany ruch
elektronów i jonów,
- wie, że w przewodniku, w którym płynie prąd
elektryczny, istnieje pole elektryczne,
- zna umowny kierunek prądu,
- natężenie prądu mierzy amperomierzem, włączając go
w obwód szeregowo,
- definiuje natężenie I prądu jako iloraz ładunku q i
czasu t jego przepływu przez dowolny przekrój
poprzeczny przewodnika;
- określa napięcie jako iloraz pracy i ładunku U = W / q,
- znajduje związek między napięciem a natężeniem pola
elektrycznego płaskiego kondensatora,
- wie, co to jest elektronowolt (1 eV);
- zna nośniki prądu elektrycznego w metalach,
półprzewodnikach, elektrolitach, gazach,
- zna różne powielokrotne i wielokrotne jednostki
natężenia prądu,
- potrafi posłużyć się różnymi typami amperomierzy,
Źródła napięcia
elektrycznego
12
Obwód elektryczny
13
Prawo Ohma
14, 15
I prawo Kirchhoffa
16
- wie, że napięcie jest warunkiem koniecznym
przepływu prądu elektrycznego,
- wie, że dodatkowo obwód musi być zamknięty,
- omawia na podstawie rysunku budowę ogniwa
chemicznego,
- wymienia różne rodzaje źródeł napięcia;
- wymienia główne elementy każdego obwodu
elektrycznego: źródła prądu, przewody doprowadzające
i odbiorniki),
- buduje obwód elektryczny wg schematu,
- pamięta wybrane symbole elementów elektrycznych,
- zaznacza na schematach umowny kierunek prądu w
obwodzie;
- wie, że prawo Ohma określa związek między
napięciem i natężeniem prądu,
- poprawnie rysuje schemat obwodu do badania
zależności I (U) i omawia funkcje poszczególnych
elementów obwodu,
- poprawnie zapisuje wzór R = U / I,
- wie, co to jest 1 Ω,
- przenosi wyniki pomiarów U i I na wykres I (U),
- na podstawie kształtu wykresu I (U) wnioskuje o
proporcjonalności natężenia prądu do napięcia ( I ~ U);
- rozumie pojęcie węzła (rozgałęzienia), wskazuje go w
rzeczywistym obwodzie elektrycznym,
- zna treść pierwszego prawa Kirchhoffa, wyraża je
własnymi słowami,
- rysuje schemat obwodu do sprawdzenia I prawa
Kirchhoffa,
- formułuje i następnie sprawdza hipotezę:
I = I1 + I2;
- buduje prosty, działający model źródła prądu i opisuje
jego działanie;
- poprawnie rysuje schematy obwodów elektrycznych,
- omawia rolę poszczególnych elementów
elektrycznych w obwodzie;
- wie, że opór elektryczny danego przewodnika jest
stały (nie zależy od napięcia i natężenia),
- wie, jak opór elektryczny zależy od rodzaju
przewodnika, jego długości i pola przekroju
poprzecznego;
- zapisuje wzór R = ρl / S i podaje jednostkę oporu
właściwego (Ωm),
- opisuje, jak opór elektryczny metali zależy od
temperatury,
- uzupełnia wiadomości o zjawisko nadprzewodnictwa;
- uzasadnia pierwsze prawo Kirchoffa zasadą
zachowania ładunku elektrycznego,
- wie, czym jest hipoteza,
- dostrzega potrzebę potwierdzania hipotez przez
doświadczenia;
Szeregowe łączenie
oporników
- wie, jaki element elektryczny nazywa się opornikiem,
- łączy szeregowo kilka oporników,
- oblicza opór zastępczy układu dodając opory
oporników stanowiących układ,
- opisuje różne typy oporników,
- stosuje wzór Rz = R1 + R2 + R3;
- wie, że napięcia na końcach układu jest równe sumie
napięć na każdym z oporników
Uz = U1 + U2 + U3,
- uzasadnia, że Rz = R1 + R2 + R3;
Równoległe łączenie
oporników
- łączy równolegle kilka oporników,
- oblicza odwrotność oporu zastępczego układu dodając
odwrotności oporów oporników układu,
- tłumaczy, dlaczego odbiorniki domowej instalacji
elektrycznej włącza się równolegle,
- poprawnie stosuje wzór 1/Rz = 1/R1 + 1/R2 + 1/R3;
Dlaczego opornik
stawia opór?
- wyjaśnia istotę oporu elektrycznego zderzeniami
elektronów z jonami dodatnimi,
- omawia atomowy model budowy przewodnika,
- wie, że atomy przewodnika ułożone są w regularną
sieć krystaliczną;
- wymienia urządzenia, w których wykorzystuje się
cieplne skutki przepływu prądu elektrycznego,
- wie, że prąd elektryczny wykonuje pracę, zamieniając
energię źródła na energię wewnętrzną przewodnika,
- zna wzory na obliczanie pracy i mocy prądu (W = UIt,
P = UI),
- podaje jednostki pracy i mocy, wyrażając je poprzez
jednostki elektryczne: J = VAs, W = VA,
- znając moc urządzenia i czas jego pracy oraz cenę
jednej kilowatogodziny oblicza koszt zużytej energii
elektrycznej;
- stosuje poznane pojęcia (napięcie, natężenie, opór
elektryczny) oraz prawa Ohma i Kirchhoffa do
rozwiązywania prostych problemów obliczeniowych
- wie, że napięcia na końcach każdego opornika jest
takie samo:
Uz = U1 = U2 = U3
- dostrzega podział natężenia w węźle:
I = I1 + I2 + I3
- uzasadnia, że w połączeniu równoległym 1/Rz = 1/R1 +
1/R2 +1/R3,
- wyjaśnia różne wartości oporu właściwego metali
różnorodną strukturą sieci krystalicznej i różną liczbą
swobodnych elektronów;
17
18
19
Praca i moc prądu
elektrycznego
20
21, 22
Utrwalenie
wiadomości,
sprawdzian
wiadomości i jego
poprawa
- wyjaśnia cieplne skutki przepływu prądu
elektrycznego zderzeniami elektronów z jonami
dodatnimi sieci krystalicznej,
- wie, że wzrost amplitudy drgań jonów objawia się
wzrostem temperatury przewodnika;
- rozwiązuje złożone problemy dotyczące praw
przepływu prądu elektrycznego;
Dział Nr
lekcji
1
2
WYMAGANIA
TEMAT
3
Magnesy naturalne
III. MAGNETYZM
23
Pole magnetyczne
Ziemi
24
25
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
Uczeń:
Pole magnetyczne
wokół
przewodników,
przez które płynie
prąd
4
5
- wie, że każdy magnes ma dwa bieguny,
- opisuje oddziaływanie biegunów magnetycznych,
- wyjaśnia zachowanie się igły magnetycznej w
ziemskim polu magnetycznym,
- wymienia urządzenia, w których wykorzystano
oddziaływanie magnetyczne,
- zna kształt linii pola magnetycznego wybranych
magnesów,
- wie, że biegunów magnetycznych nie można
rozdzielić,
- wymienia materiały, przez które pole magnetyczne
łatwo przenika,
- zaznacza zwrot linii pola magnetycznego od bieguna N
do bieguna S;
- zna kształt pola magnetycznego Ziemi,
- wie, jak rozmieszczone są bieguny magnetyczne
Ziemi,
- wie, że położenie biegunów magnetycznych nie
pokrywa się z położeniem biegunów geograficznych;
- wie, że linie te są liniami zamkniętymi ciągłymi, nie
przecinającymi się, co oznacza, że pole magnetyczne
jest bezźródłowe (nie ma mas magnetycznych),
- wie, że wielkością charakteryzującą pole magnetyczne
jest indukcja magnetyczna B,
- wie, że jest to wektor styczny do linii pola
magnetycznego,
- wie, że jednostka indukcji B jest tesla (1 T);
- gromadzi materiały na temat silnych pól
magnetycznych;
- wie, że wokół, przewodnika z prądem istnieje pole
magnetyczne,
- wie, że zwrot linii pola zależy od kierunku prądu,
- zna i poprawnie stosuje regułę prawej dłoni;
- zna hipotezę głoszącą, że pole magnetyczne Ziemi
wywołane jest ruchami jonów w jej jądrze,
- wnioskuje na podstawie zachowania igły
magnetycznej kompasu, że południowy biegun
magnetyczny Ziemi znajduje się w pobliżu północnego
bieguna geograficznego;
- wie, że wiatr słoneczny powoduje deformację pola
magnetycznego Ziemi;
- wykonuje samodzielnie doświadczenie Oersteda;
Pole magnetyczne
wokół przewodnika
prostoliniowego
- wie, że linie pola magnetycznego wokół przewodnika
prostoliniowego mają kształt okręgów
współśrodkowych i leżą w płaszczyźnie do niego
prostopadłej,
- rysuje, obserwując zachowanie opiłków żelaznych,
linie pola magnetycznego wokół przewodnika
prostoliniowego z prądem;
- wie, że pole to zależy od natężenia prądu i odległości
od przewodnika;
Pole magnetyczne
wokół zwojnicy
- wie, co to jest zwojnica,
- porównuje pole magnetyczne zwojnicy z prądem z
polem magnesu sztabkowego,
- wie, że pole magnetyczne jest silniejsze tam, gdzie
linie są gęste;
- opisuje budowę i zasadę działania elektromagnesu,
- akcentuje rolę rdzenia ferromagnetycznego,
- wymienia niektóre zastosowania elektromagnesów w
technice, przemyśle i medycynie,
- buduje domowym sposobem prosty elektromagnes,
- wyjaśnia zasadę działania szkolnego dzwonka;
- ustala zwrot linii pola magnetycznego zwojnicy z
prądem;
26
27
Niektóre
zastosowania
elektromagnesów
28
Siła
elektrodynamiczna
29
- wie, że siła, jaką magnes działa na przewodnik z
prądem nazywa się siłą elektrodynamiczną,
- wie, że siła elektrodynamiczna zależy od wielkości
pola magnetycznego, natężenia prądu i długości
przewodnika,
- zna charakter zależności siły elektrodynamicznej od
natężenia i długości przewodnika,
- wie, że obrót ramki w silniku elektrycznym wywołuje
para sił elektrodynamicznych;
- opisuje budowę i zasadę działania przekaźnika
elektromagnetycznego,
- wie, że charakter oddziaływanie dwóch zwojnic
(odpychanie czy przyciąganie) zależy od kierunku
prądu,
- ze względu na właściwości magnetyczne dzieli
substancje na ferro-, dia- i paramagnetyki,
- porównuje właściwości ferro-, dia- i paramagnetyków;
- zna wzór na siłę elektrodynamiczną
F = BIl,
- kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej określa jedną
z reguł (np. regułą Fleminga),
- zna budowę i zasadę działania silnika elektrycznego i
miernika elektrycznego;
30
Dział Nr
lekcji
IV. INDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA
1
2
O oddziaływaniu
przewodników,
przez które płynie
prąd
33
- zna definicję ampera,
- rozumie zapis 2⋅10-7 N;
- wyjaśnia oddziaływanie przewodników z prądem
rozpatrując siły elektrodynamiczne, działające na każdy
z nich;
WYMAGANIA
TEMAT
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
4
5
Uczeń:
3
Wzbudzanie prądu
indukcyjnego
31
32
- wie, że przewodnik z prądem jest źródłem pola
magnetycznego,
- wie, że dwa przewodniki z prądem mogą się odpychać
lub przyciągać, zależy to od kierunku prądu,
- wie, że gdy prądy płyną zgodnie, przewodniki
przyciągają się, gdy przeciwnie to odpychają się,
Kierunek prądu
indukcyjnego
Najważniejsze
zastosowanie
zjawiska indukcji
elektromagnetycznej
- wie, na czym polega zjawisko indukcji
elektromagnetycznej,
- podaje warunki wzbudzenia prądu indukcyjnego:
zamknięty obwód w zmieniającym się polu
magnetycznym,
- potrafi w prostym doświadczeniu wzbudzić prąd
elektryczny;
- zna różne sposoby wzbudzania prądu indukcyjnego,
- wie, że zmieniające się pole magnetyczne powoduje
powstanie pola elektrycznego,
- zna cechy prądu indukcyjnego,
- wyjaśnia zjawisko indukcji elektromagnetycznej
zasadą zachowania energii,
- określa kierunek prądu indukcyjnego w prostych
przykładach względnego ruchu magnesu i zwojnicy;
- wymienia najważniejsze zastosowania zjawiska
indukcji elektromagnetycznej: produkcja energii
elektrycznej na skalę przemysłową,
- opisuje prądnicę lub generator, posługując się ich
prostym modelem,
- rysuje wykres zależności natężenia prądu
przemiennego od czasu I (t);
- zna i stosuje regułę Lenza;
- zna i stosuje wielkości opisujące prąd przemienny
(amplituda, okres, częstotliwość);
Do czego służy
transformator?
34
35
Dział Nr
lekcji
V. FALE MECHANICZNE I
ELEKTROMAGNETYCZNE
1
2
36, 37
Lekcja
powtórzeniowa
- wie, jak zbudowany jest transformator,
- wie, że działa na zasadzie zjawiska indukcji
elektromagnetycznej,
- wie, że większe napięcie panuje na uzwojeniu o
większej liczbie zwojów,
- wyjaśnia zasadę działania transformatora,
- wie, że zmieniający się prąd w uzwojeniu pierwotnym
wytwarza w rdzeniu pole magnetyczne, które przenika
przez uzwojenie wtórne i powoduje powstanie w nim
prądu;
- gromadzi informacje o zagrożeniach dla środowiska
związanych z produkcję energii elektrycznej w różnych
typach elektrowni;
- zna i poprawnie stosuje zależność U1/ U2 = n1/ n2,
- wie, że działanie transformatora jest zgodne z zasadą
zachowania energii: moc uzwojenia wtórnego ≤ moc
uzwojenia pierwotnego,
- omawia problemy związane z przesyłaniem energii na
znaczne odległości,
- wyjaśnia zmniejszenie mocy prądu w uzwojeniu
wtórnym;
- bierze aktywny udział w dyskusji na temat:
„Alternatywne, odnawialne źródła energii – ich wady i
zalety”
WYMAGANIA
TEMAT
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
Uczeń:
3
Czym są fale
mechaniczne?
4
5
- wie, że fala mechaniczna to rozchodzące się w
ośrodku zaburzenie,
- wymienia wielkości charakteryzujące falę: prędkość
fali, długość fali, okres i częstotliwość fali,
- podaje związek między długością fali, jej prędkością i
okresem (lub częstotliwością)
λ = vT = v / f;
- wie, ze zaburzenie to lokalna zmiana gęstości ośrodka,
- opisuje istotę ruchu falowego: przemieszcza się
zaburzenie bez przemieszczania się masy,
- wyznacza prędkość fali dzieląc przemieszczenie
zaburzenia ∆s przez czas ∆t,
- definiuje amplitudę, okres i częstotliwość fali, podaje
ich jednostki;
- opisuje zjawiska odbicia i załamania fal,
- wie, że oba zjawiska zachodzą na granicy dwóch
ośrodków o różnej gęstości,
- operuje pojęciami: czoło fali, promień fali,
- przedstawia graficznie falę płaską i falę kolistą
- wie, że w ośrodkach o różnej gęstości fale mają różną
prędkość,
- wyjaśnia, dlaczego podczas załamania zmienia się
długość fali,
- zna prawa odbicia fal i załamania fal;
- wie, że źródłami dźwięku ciała drgające,
- podaje przykłady źródeł dźwięku,
- opisuje falę akustyczną jako rozchodzące się
zagęszczenia ośrodka,
- wie, że fala dźwiękowa nie może rozchodzić się w
próżni,
- wymienia cechy dźwięku: głośność, wysokość, barwa
- podaje średni zakres częstotliwości dźwięków
słyszalnych przez człowieka (16 ÷ 20 000 Hz)
- dzieli dźwięki na infradźwięki, dźwięki słyszalne i
ultradźwięki;
- wie, że fala elektromagnetyczna to rozchodzące się w
Czym są fale
elektromagnetyczne? zmiany pola elektrycznego i magnetycznego,
- wie, że prędkość fali elektromagnetycznej w próżni
wynosi około c =300 000 km/s,
- wie, że źródłem fali elektromagnetycznej jest ładunek
elektryczny poruszający się ze zmienną prędkością;
- podaje przykłady kilku rodzajów promieniowania,
Rodzaje
szeregując je wg wzrastającej częstotliwości,
promieniowania
elektromagnetycznego - podaje zastosowania techniczne i medyczne
wybranych rodzajów promieniowania
i ich zastosowania
elektromagnetycznego;
- wie, że fale elektromagnetyczne są obecnie jedynym
Promieniowanie
źródłem informacji o Wszechświecie,
elektromagnetyczne
- wymienia urządzenia służące do badania
dochodzące z
promieniowania kosmicznego: lunety, teleskopy,
Kosmosu
radioteleskopy;
- prezentuje tematy związane z przekazywaniem
Lekcja
informacji opracowane indywidualnie lub zespołowo,
powtórzeniowa
Czym jest dźwięk?
38
39
40
41
42
Dział Nr
lekcji
1
2
- wie, że częstotliwość fali dźwiękowej jest równa
częstotliwości jej źródła,
- wie, że odległość między dwoma punktami
zamocowanej struny jest równa połowie długości fali
w niej wzbudzonej,
- wie, co to jest pogłos i echo,
- potrafi omówić prosty sposób pomiaru prędkości
dźwięku w powietrzu,
- wie, że prędkość dźwięku w powietrzu zależy od jego
temperatury, wilgotności, ciśnienia;
- podaje różne źródła fal elektromagnetycznych,
- charakteryzuje fale elektromagnetyczne podając ich
częstotliwość i długość:
λ = c / v;
- zna zasadę działania telefonów komórkowych,
radioodbiorników, telewizji;
- pogłębia wiedzę nt. wybranych obiektów
kosmicznych: kwazarów, gwiazd neutronowych,
pulsarów, czarnych dziur;
- przygotowuje i wygłasza referat na temat
bezprzewodowych metod przesyłania energii;
WYMAGANIA
TEMAT
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
4
5
Uczeń:
3
Światło i jego źródła
44
Światło i cień
VI. OPTYKA
45
46
Zaćmienia Słońca i
Księżyca
Zjawisko odbicia
światła. Prawo
Odbicia
47
- wie, że światła jest falą elektromagnetyczną,
- podaje przybliżony zakres długości fal świetlnych
(400÷800 nm),
- podaje przybliżona wartość prędkości światła w
próżni,
- wymienia różne źródła światła, naturalne i sztuczne
- charakteryzuje źródła światła, podając, co w nich
świeci;
- wie, że światło rozchodzi się w ośrodku jednorodnym
po liniach prostych,
- odróżnia cień od półcienia,
- w najbliższym otoczeniu dostrzega cienie i półcienie,
- posługuje się pojęciem promienia świetlnego,
- wyjaśnia na rysunku powstawanie cienia i półcienia,
- potrafi, mając dwa źródła światła, zademonstrować
powstanie cienia i półcienia;
- podaje kolejność położenia Ziemi, Księżyca i Słońca,
aby mogło wystąpić zaćmienie Słońca lub Księżyca;
- wie, że zjawisko odbicia zachodzi na granicy dwóch
ośrodków, światło odbite nie przechodzi do drugiego
ośrodka,
- zna treść prawa odbicia,
- wie, kąty są równe i leżą w jednej płaszczyźnie,
- wskazuje promienie padający i odbity, kąt padania, kąt
odbicia, punkt odbicia,
- zna cechy obrazu powstałego w zwierciadle,
- przewiduje dalszy bieg promienia świetlnego,
- wie, że odbicie światła od chropowatej i nierównej
powierzchni do rozproszenie;
- wie, że opis światła nie jest jednoznaczny,
- wymienia zjawiska, które świadczą o falowej naturze
światła,
- wymienia zjawiska, które świadczą korpuskularnej
naturze światła;
- formułuje prawo prostoliniowego rozchodzenia się
światła w ośrodku jednorodnym,
- wie, że światło rozchodzi wzdłuż toru ekstremalnego
czasu (zasada Fermata),
- wyjaśnia zjawiska mirażu, fatamorgany i pozornego
słońca;
- wyjaśnia zjawiska zaćmień prostoliniowych
rozchodzeniem się światła;
- podaje różne praktyczne zastosowania zjawiska
odbicia np. projektuje światełko odblaskowe,
- przeprowadza konstrukcję obrazu w zwierciadle
płaskim;
48
O zwierciadła
wklęsłych i
wypukłych, czyli o
obrazach w
krzywych lustrach
Zjawisko załamania
światła
49
50
51
Zjawisko
rozszczepienia
światła
Kolorowy świat
bardziej
dociekliwych
- dzieli zwierciadła kuliste na wklęsłe i wypukłe,
- wie, jak otrzymuje się zwierciadła kuliste,
- rozumie określenia: środek zwierciadła, oś optyczna,
ognisko, ogniskowa f, promień krzywizny zwierciadła r,
- dostrzega, że f = r / 2,
- wie, że obraz rzeczywisty powstaje w miejscu
przecięcia się promieni odbitych, a pozorny – ich
przedłużeń;
- wie, że prędkość światła jest różna w różnych
ośrodkach przezroczystych,
- wyjaśnia istotę zjawiska załamania światła: zmiana
kierunku na granicy dwóch ośrodków, przejście do
drugiego ośrodka,
- zna prawo Snella,
- wie, ze stosunek prędkości światła w obu ośrodkach
jest równy współczynnikowi załamania;
- wie, że zjawisko rozszczepienia światła białego polega
na rozdzieleniu go na światła barwne,
- rozszczepia światło za pomocą pryzmatu,
- nazywa obraz od fioletu do czerwieni widmem światła
białego,
- rysuje bieg promienia światła monochromatycznego w
pryzmacie;
- wie, że światło białe jest mieszaniną barw,
- wyjaśnia proces widzenia barw rozproszeniem,
odbiciem i pochłanianiem światła;
- konstruuje obrazy w zwierciadłach wklęsłych
(wykorzystuje charakterystyczne promienie:
ogniskowy, równoległy, środkowy, normalny)
- opisuje cechy obrazów otrzymanych za pomocą
zwierciadła;
- wie, że podczas załamania zmienia się prędkość,
zatem i długość światła,
- rozważając przejście światła z ośrodka gęstszego do
rzadszego przewiduje możliwość zajścia zjawiska
całkowitego wewnętrznego odbicia światła,
- mając dany kąt graniczny wyznacza współczynnik
załamania n = 1 / sin αgr ;
- wie, że światłu o większej prędkości odpowiada
większy kąt załamania,
- tłumaczy rozszczepienie światła białego tym, że każde
światło barwne ma inny współczynnik załamania i tym
samym załamuje się pod innych kątem,
- porównując kąty załamania fioletu i czerwieni
wnioskuje o większej prędkości światła czerwonego;
- zna barwy zasadnicze i dopełniające,
- wie, jak powstają barwy dopełniające,
- wyjaśnia mieszanie się kolorów i powstawanie
nowych;
Soczewki
52
53
54, 55
Czym jest dualizm
korpuskularnofalowy
promieniowania –
dowiedzą się
bardziej dociekliwi
Utrwalenie
wiadomości,
sprawdzian
wiadomości i jego
poprawa
- zna różne rodzaje soczewek,
- wie, które skupiają a które rozpraszają światło,
- zna symbole soczewki skupiającej i rozpraszającej,
- rysuje symbol soczewki, oś optyczną zaznacza
ogniska,
- konstruując obrazy stosuje charakterystyczne
promienie (równoległy, ogniskowy, środkowy),
- przeprowadza i opisuje 5 możliwych, różnych
konstrukcji obrazów,
- oblicza powiększenie obrazu (y / x);
- wie, że opis światła nie jest jednoznaczny,
- wymienia zjawiska, które świadczą o falowej naturze
światła (dyfrakcja, interferencja, polaryzacja),
- wymienia zjawiska, które świadczą korpuskularnej
naturze światła (efekt Comptona, zjawisko
fotoelektryczne zewnętrzne, dyskretne widma
pierwiastków);
- odszukuje w literaturze pięknej, popularno-naukowej i
w Internecie opisy zjawisk optycznych w przyrodzie;
- stosuje pojęcia i prawa optyki geometrycznej w
zadaniach o niewielkim stopniu trudności;
- zna równanie soczewki;
- potrafi przeprowadzić proste badanie w celu
uzasadnienia równania soczewki f = x y / (x + y),
- uzasadnia teoretycznie równanie soczewki rozważając
przypadek x = 2 f, y = 2 f;
- wie, że światło to strumień fotonów,
- przez foton rozumie kwant (porcje energii),
- wie, że jest to cząstka, która nie ma masy;
- zbiera informacje na temat rozwoju poglądów
dotyczących natury światła,
- rozważa problemy wymagające głębszej analizy
zjawisk rozchodzenia się światła, widzenia, natury
światła. Przykładowy problem: Latarnia morska wysyła
światła koloru czerwonego. Jakiego koloru światło z tej
latarni widzi znajdujący się pod wodą nurek?
Dział Nr
lekcji
1
2
WYMAGANIA
TEMAT
VII. OD KWARKA DO KOSMOSU
56
58
PONADPODSTAWOWE
4
5
- wie, że atomy są podzielne,
- zna znaczenie liczb A i Z,
- wie, symbol AZX oznacza nuklid o nazwie X, liczbie
atomowej Z i liczbie masowej A,
- oblicza liczbę neutronów N = A – Z,
- wyjaśnia stabilność jąder atomowych działaniem
krótko zasięgowych sił jądrowych,
- zna typowe rozmiary atomu (10-10 m) i jądra
atomowego (10-15 m);
- podaje przykłady pierwiastków promieniotwórczych,
- wymienia emitowane przez atom cząstki α, β, γ,
- zapisuje symbolicznie rozpad α jądra radu,
analizując „zachowanie” liczb A i Z;
- wie, że reakcja rozszczepienia polega na rozpadzie
jądra atomowego na dwa, czasami trzy jądra oraz
kilka neutronów,
- wie, że pociskiem rozbijającym jądro jest neutron,
- omawia schemat budowy i działania elektrowni
jądrowej,
- wie, że energia rozszczepienia jądra może być
wykorzystana w bombie atomowej;
- porównuje modele Thompsona i Rutherforda budowy
jądra atomowego,
- wie, że protony i neutrony są cząstkami złożonymi,
zbudowanymi z kwarków,
- gromadzi z różnych źródeł informacje na temat
kwarków,
- wie, w jaki sposób doszło do odkrycia jądra atomowego
(Rutherford);
Uczeń:
3
Podzielny
„niepodzielny”
57
PODSTAWOWE
O jądrze
atomowym.
Promieniotwórczość
naturalna
Rozszczepienie
jądrowe
- wie, że zjawisko promieniotwórczości naturalnej to
samorzutny proces emisji cząstki α, β lub γ, co
prowadzi do przekształcenia jądra jednego pierwiastka w
jądro atomu innego pierwiastka;
- wyjaśnia istotę rozszczepienia jądra atomowego,
- wie, że jądro uranu 235U rozpada się na dwa fragmenty:
141
Ba i 92Kr oraz trzy neutrony,
- wie, że wydziela się energia odpychania
elektrostatycznego i promieniowanie γ;
- wie, że uwolnione neutrony mogą wnikać do kolejnych
jąder i je rozszczepiać;
Cegiełki Kosmosu
- opisuje gwiazdę jako kulisty obłok wodoru i helu,
- wyjaśnia świecenie gwiazdy promieniowaniem
energii powstałej w reakcjach syntezy jąder atomu
wodoru w jądra atomów helu,
- wie, że Wszechświat składa się z galaktyk,
- wyobraża sobie galaktykę jako skupisko kilkuset
miliardów gwiazd,
- wie, że nasza Galaktyka to Droga Mleczna;
Czas przeznaczony
na powtórzenie
najważniejszych
wiadomości z trzech
lat
- przypomina sobie najważniejsze zjawiska, wielkości
fizyczne, prawa i zasady fizyki,
- rozwiązuje łatwe zadania przekrojowe łączące
wiedzę z różnych działów fizyki;
59
60 -70
- posługuje się tablicami astronomicznymi,
- omawia budowę Galaktyki podając rozmiary dysku w
latach świetlnych (100 000 ly na 10 000 ly),
- wie, że najbliższą gwiazdą Proxima Centauri,
- podaje charakterystyki czarnych dziur, gwiazd
neutronowych, pulsarów w samodzielnie
przygotowywanym referacie,
- zna różne typy galaktyk: kuliste, eliptyczne, spiralne,
spiralne z poprzeczką;
- rozwiązuje trudniejsze zadania przekrojowe,
- prezentuje zrealizowane projekty ze zbioru zadań,
przedstawia wyniki własnych badań, wygłasza referaty
opracowane do tematów z zeszytów ćwiczeń;