Gimnastyka buzi i języka
Transkrypt
Gimnastyka buzi i języka
przedszkole_01_przedszkole.qxd 2012-12-21 15:40 Strona 41 | Zabawy Zajęcia Scenariusze Gimnastyka buzi i języka Małgorzata Kwiatkowska, Iwona Kawalec, Magdalena Ohnsorge przedszkolu nauczyciele orgaW nizują zabawy rozwijające mowę, wyobraźnię, twórcze myślenie dziecka oraz usprawniające jego aparat artykulacyjny i oddechowy. Najlepsze formy takich zajęć to ćwiczenia dźwiękonaśladowcze, zabawy z lusterakami czy piórkami. Prawidłową wymowę poszczególnych głosek i właściwy sposób wypowiadania się warunkuje odpowiedni poziom sprawności narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia oraz żuchwy. Ich ruchy podczas wymawiania poszczególnych dźwięków powinny być celowe i bardzo dokładne. Dlatego też narządy mowy trzeba ćwiczyć tak, by wypracować precyzyjne ruchy, najlepiej bawiąc się z dziećmi. W celu zachęcenia dzieci do gimnastyki narządów mowy, nauczyciel ma obowiązek proponować przedszkolakom zabawy artykulacyjne. Określone ćwiczenia pedagog może wykorzystać nie tylko przy korekcji wad wymowy, ale także przy poprawianiu jej wyrazistości i płynności oraz w profilaktyce zaburzeń. Opowiadając dzieciom historyjki czy bajki można zachęcać do naśladowania ruchów artykulatorów, ćwicząc w ten sposób odpowiednie mięśnie. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego mają na celu: usprawnianie języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy (dolnej ruchomej szczęki); opanowanie umiejętności świadomego kierowania ruchami narządów artykulacyjnych; wyrobienie wrażliwości miejsc i ruchów w jamie ustnej, istotnych dla prawidłowego wymawiania dźwięków; usprawnienie koordynacji ruchowej w zakresie aparatu artykulacyjnego; wyuczenie prawidłowego połykania (język na górze przy wałku dziąsłowym). Wychowanie w Przedszkolu nr 1 | styczeń 2013 Ćwiczenia powinny być prowadzone codziennie (kilka razy w ciągu dnia) przez 5–10 minut. Trzeba jednak pamiętać, że czas trwania i liczbę powtórzeń nauczyciel dostosowuje do indywidualnych możliwości dziecka. Na początku ćwiczymy z przedszkolakami przed lustrem, ale kiedy potrafią już one wykonać określone zadanie bez kontroli, można wykorzystywać każdą nadarzająca się okazję: spacer, jazdę samochodem czy drogę do przedszkola. Ćwiczenia artykulacyjne należy wykonywać dokładnie, dlatego nie jest wskazany pośpiech, ani ich zbyt duża liczba w ciągu jednych zajęć. Korzystniej jest powtarzać je przy różnych okazjach, aż zostanie osiągnięta precyzja i szybkość ruchów narządów artykulacyjnych. Zadania można urozmaicać wykorzystując popularne wśród przedszkolaków zabawki (bańki mydlane, wiatraczki) i ulubione produkty spożywcze (np. miód, czekoladę, chrupki kukurydziane, lizaki). Wracamy z wakacji Dzieci naśladują odgłosy pojazdów, np. lokomotywy – puf, puf, puf; samochodu – brum, brum; syreny na statku – tu, tu, tu; samolotu – wuuuu i biegają (naśladują pojazdy) w rytmie wystukanym przez nauczyciela na tamburynie. Gimnastyka języka Dzieci otrzymują lusterka i wykonują ćwiczenia według poleceń nauczyciela: Przywitajcie się ze swoim nosem i brodą. (Wysuwanie i unoszenie języka w stronę nosa i brody); Zróbcie huśtawkę dla języka. (Język za zębami, żuchwa nieruchoma; przy szeroko otwartej jamie ustnej język dotyka miejsca za górnymi i dolnymi zębami); Dzięcioł stuka w drzewo. (Czubek języka uderza za górnymi zębami i lekko opada w dół); Szumią morskie fale. (Język na górze za zębami, lekko odsunięty od zębów, zęby zaciśnięte, wargi zwarte, ułożone w dzióbek). Język na zjeżdżalni (Czubek języka 41 przedszkole_01_przedszkole.qxd 2012-12-21 15:40 Strona 42 Zabawy Zajęcia Scenariusze | oparty za dolnymi zębami, a jego środkowa część uniesiona mocno do góry); Język zamienia się w miotłę (Przesuwanie języka od jednego do drugiego kącika ust); Balonik (Nabieranie powietrza nosem i powolne wypuszczanie ustami). Echo Przedszkolaki podzielone są na dwie grupy. Dzieci z pierwszej – chodzą na czworakach, naśladują głos wydawany przez owieczkę beeeee, beeee. Na znak nauczyciela, dzieci z drugiej grupy – wołają zagubioną owieczkę, a echo powtarza ich zawołanie coraz ciszej: Owieczko! – owieczko – owieczko... – aż do szeptu. Wchodzimy na górkę Dzieci maszerują, wysoko unosząc kolana, coraz wolniej i wolniej. Podczas marszu recytują: Góral wchodzi na górkę, góral wchodzi na górkę, góral wchodzi na górkę. Zatrzymują się i naśladują: „ziajanie psa” – wysuwając język na brodę; „podziwianie widoków” – robiąc głęboki wdech nosem i obracając głową podczas wydechu w lewą i w prawą stronę; „zbieganie z górki” – biegną w miejscu. Całość powtarzamy trzy razy. Miś i miód Nauczyciel smaruje miodem górną wargę chętnym dzieciom i zachęca je do zlizania miodu za pomocą języka (bez udziału warg). Przed wykonaniem tego ćwiczenia należy upewnić się, czy dziecko nie jest uczulone na miód. Sylabowe zagadki Nauczyciel podaje nazwy różnych przedmiotów, dzieląc je na sylaby, a dzieci podają całe słowa. Chętne przedszkolaki mogą same tworzyć takie zagadki, dotyczace np. zabawek czy owoców, dzieląc ich nazwy na sylaby, wykorzystując przy tym dostępne instrumenty muzyczne. Jedzie listonosz Dzieci naśladują czynności wykonywane przez listonosza z jednoczesnym różnych wydawaniem odgło- 42 sów: dzwonka od roweru (dryń, dryń); szumu obracających się kół (szur, szur); odgłosu kroków (tup, tup) i pukania do drzwi (puk, puk). Wiatry Nauczyciel mówi wieje wietrzyk – dzieci z uniesionymi ku górze rękami lekko przechylają się na boki i szeptem szumią szszsz, a kiedy usłyszą słowo wichura – mocno pochylają się na wszystkie strony i głośno naśladują odgłos deszczu szszsz. Kończymy słowa Nauczyciel wymienia początek nazw różnych warzyw, a dzieci, wymawiają całą nazwę, dodając ostatnią: pomi-dor, ogó-rek, kapus-ta, kala-fior, faso-la, pietrusz-ka itp. Zabawę można utrudnić, podając dzieciom tylko pierwszą sylabę nazwy warzywa. Tematem zabawy mogą być również owoce, zabawki, imiona dzieci, częśći ubrania. Dyrygent i jego chór Nauczyciel zmienia się w dyrygenta, a dzieci w chór, który wykonuje polecenia dyrygenta. Przedszkolaki: wymieniają samogłoski pojedynczo, przedłużając ich artykulację: a…, o…, e…, u…, y…; płynnie wymawiają mmmm, następnie przerywając m..., m..., m..., m…; płynnie wymawiają nnnnnn, następnie przerywając n..., n..., n..., n... (nauczyciel zwraca uwagę, aby głoski te były wymawiane czysto, bez samogłoski „y”; na wydechu wybrzmiewają głoskę „m” na zmianę z samogłoskami np. mmaaaammmaaa..., mmmeeeemmmeee... Język maluje obraz Dzieci otrzymują lusterka i zamieniają swój język w pędzel, którym będą malowały obraz. Najpierw język trzeba „umoczyć w farbie” (dotknąć czubkiem języka do wałka dziąsłowego), a potem namalować: kółka (język wędruje kilkakrotnie dookoła jamy ustnej, w prawą i w lewą stronę); kreski (język przesuwa się od jednego kącika ust do drugiego); kropki (czubek języka odbija się od podniebienia). Następnie „płuczemy pędzel” (czubek języka wędruje do dolnych dzią- Wychowanie w Przedszkolu nr 1 | styczeń 2013 seł wewnątrz jamy ustnej). Można „zmienić kolor farby” i rozpocząć malowanie od nowa. Zwierzęta domowe W trakcie muzyki dzieci biegają po sali. Kiedy muzyka cichnie, nauczyciel podaje nazwę zwierzęcia, a dzieci naśladują jego zachowanie głosem i ruchem: pies (hau, hau), kot (miau, miau), rybka (bul, bul), myszka (pi, pi), konik (kląskanie). Idzie jesień Dzieci otrzymują małe lusterka i wykonują ćwiczenia zgodnie z poleceniem: Wilk gonił zająca i bardzo się zmęczył (wysuń język najdalej, jak potrafisz na brodę i pokaż dyszącego wilka, oddychając przez usta). Miś, szykując się do snu zimowego, zjadł dużo miodu, teraz oblizuje swój pyszczek (dokładnie i powoli obliż językiem górną i dolną wargę). Muchomor ma białe kropki na czerwonym kapeluszu („narysuj” czubkiem języka kropki na swoim podniebieniu). Ćwiczenia ortofoniczne, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu Przedszkolaki wraz z nauczycielem nucą piosenkę Stary niedźwiedź kolejno na sylabach: „la”, „le”, „li”. Nauczyciel przypomina dzieciom o głębokim nabieraniu powietrza przed rozpoczęciem śpiewania. W trakcie piosenki, podczas unoszenia rąk ku górze, wskazuje miejsca w tekście, w których dzieci wykonują kolejne wdechy. Ćwiczenia artykulacyjne, fonacyjne, oddechowe Dzieci otrzymują lusterka i wykonują polecenia według wskazówek nauczyciela: Buziaki dla przytulanki (sprawdzają w lustrze, jak układają się usta, kiedy chcemy dać komuś buzi, przesyłają buziaki swoim przytulankom); Słodkie lizaki (przy szeroko otwartej jamie ustnej naśladują lizanie lizaka, unosząc do góry czubek języka i lekko opuszczając go do dołu); Huśtanie misia (dzieci kładą się na plecach, a maskotkę umieszczają na brzuchu: robią wdech i brzuch przedszkole_01_przedszkole.qxd 2012-12-21 15:40 Strona 43 | Zabawy Zajęcia Scenariusze unosi się do góry, wydech i brzuch opada. Ważne w tym ćwiczeniu jest to, aby nabierać powietrze przez nos, usta powinny być cały czas zamknięte); Miś pomrukuje (dzieci naśladują odgłosy wydawane przez misia na przedłużonej głosce „m” podczas wydechu; można też zaproponować, aby podczas mruczenia przykładały opuszki palców do skrzydełek nosa i sprawdzały, czy delikatnie drgają). Nauczyciel kontroluje, aby głoska „m” brzmiała czysto, bez samogłoski „y”. Miś lubi mruczeć i dostawać prezenty (dzieci wraz z nauczycielem wymyślają, jakie prezenty mógł dostać miś, w nagłosie musi być głoska „m”, np. miód, muszelka); Miś oblizuje się po miodzie (nauczyciel smaruje chętnym dzieciom górną wargę i przestrzeń ponad nią miodem – jeśli dziecko nie jest uczulone – używając jednorazowych szpatułek. Zadaniem dziecka jest jak najdokładniejsze oblizanie wargi i sięganie językiem jak najwyżej w stronę nosa). Ćwiczenia słuchowe i dźwiękonaśladowcze Nauczyciel demonstruje dźwięki różnych instrumentów perkusyjnych i dzwoneczka. Prosi, by dzieci naśladowały głosem te dźwięki, np. trójkąta lub dzwoneczka – dzyń-dzyń, bębenka – bum-bum, kołatki – pam-pam, grzechotki – szszsz. Następnie dzieli dzieci na grupy. Na sygnał każdy zespół naśladuje wskazany instrument. Na koniec jednocześnie „grają wszystkie instrumenty”. Odgłosy czterech pór roku Dzieci biegają przy dźwiekach muzyki. Nauczyciel umawia się z nimi, że kiedy usłyszą brzmienie instrumentu, będą naśladowały ruchem i dźwiękiem odgłosy związane z daną porą roku. Na dźwięk drewienek nauczyciel mówi: Idzie pani wiosna, a dzieci podskakują jak żaby i kumkają – kum, kum, kum. Na dźwięk grzechotki nauczyciel mówi: Idzie lato, a dzieci naśladują ruchem pływanie w morzu i plusk wody – plum, plum, plum. Na dźwięk trójkąta nauczyciel mówi: Idzie pani jesień, a dzieci naśladują spadające i wirujące liście oraz szum wiatru – szszsz. Na dźwięk janczarów nauczyciel mówi: Idzie pani zima, a dzieci „jadą” na saneczkach w parach i naśladują dźwięk dzwonka – dzyń, dzyń, dzyń. Zegary Dzieci naśladują odgłosy różnych zegarów: zegara ściennego z wahadłem (bimbam-bom), zegarka na rękę (cyk-cyk-cyk), zegara z kukułką (ku-ku, ku-ku), a następnie z różną głośnością cykanie dużego zegara – głośno lub małego – cicho). Moje grządki Nauczyciel opowiada, demonstruje i kontroluje wykonanie ćwiczeń. Najpierw musimy zająć się grabieniem – przesuwanie języka po podniebieniu górnym, od górnych zębów w kierunku gardła. Teraz wytyczamy grządki – przesuwanie języka po zewnętrznej powierzchni zębów górnych, potem po wewnętrznej. Powtórzenie czynności na zębach dolnych. Tu posiejemy marchewkę i pietruszkę. Teraz szykujemy grządki dla ziołowych przypraw i kwiatków. Przesuwanie językiem po rozchylonych wargach, powoli. Wychowanie w Przedszkolu nr 1 | styczeń 2013 Mmm, co jeszcze? Rozejrzyjmy się – język przesuwa się od lewego kącika ust do prawego, nie opiera się na wardze. Wyrównujemy nasze grządki – półuśmiech, czyli odciąganie na przemian kącików warg. Możemy teraz posiać nasze nasionka. I podlać! Ale musimy napompować wody do konewki – na przemian rozciąganie złączonych warg – uśmiech i ściąganie – ryjek. Oj, późno już, wszyscy jesteśmy zmęczeni – ziewanie z silnym opuszczaniem żuchwy. Pieczemy ciasto Wkładamy do miski: jajka (wysuwamy i cofamy język); cukier (wysuwamy i cofamy język). Ucieramy (oblizujemy szeroko otwarte usta). Wkładamy masło (wysuwamy i cofamy język), dodajemy jeszcze rodzynki (wysuwamy i chowamy język). Kosztujemy czy wszystko dodaliśmy (mlaskanie). Oblizujemy łyżkę (podnosimy język do nosa i opuszczamy na brodę). Przekładamy ciasto do tortownicy (wysuwamy i chowamy język). Ciasto w piecu rośnie (nadymanie policzków). Wyciągamy ciasto z pieca (wysuwamy i chowamy język), ale ono jest bardzo gorące (dmuchamy). Kosztujemy (poruszamy buzią – żucie). Zostały nam okruszki na ustach (oblizujemy wargi w kącikach ust oraz na ząbkach. Bardzo smakowało nam to ciasto (cmokamy). Szur, klap Dzieci odpowiadają na pytanie: Co słyszę? Naśladują dźwięki z najbliższego otoczenia. Nauczyciel mówi, dzieci powtarzają: kapcie – szur, szur; klapki – klap, klap; małe buciki – tup, tup; zegar mały – cyk, cyk; zegar duży – tik, tak; telefon – dryń, dryń; dzwonek u drzwi – ding, dong; nożyce – ciach, ciach. Małgorzata Kwiatkowska, Iwona Kawalec, Magdalena Ohnsorge 43