Ostrów Tumski czyli co tak naprawde gimn PRZED

Materiały dla nauczyciela pozwalające przygotować uczniów
do zajęć „Ostrów Tumski, czyli co tak naprawdę trzeba tutaj
zobaczyć” odbywających się w Bramie Poznania
Co powinni wiedzieć uczniowie przed przyjazdem na zajęcia?
- pojęcia: naród, Ostrów Tumski, katedra, akademia, gród, zabytek, mecenas sztuki, biskup,
style w sztuce, statut, nagrobek
- najważniejsze postaci historyczne, które pojawią się podczas zajęć: Mieszko I, Bolesław
Chrobry, Dobrawa, bp Jordan. Potrafi określić wiek historyczny i epokę, w jakiej żyły te
osoby
- chronologicznie wymienić epoki historyczne
- pojęcie archeologii i na czym polega praca archeologa
- różne źródła historyczne, np. kroniki
- co to jest zabytek i czym się charakteryzuje
Materiały przygotowujące uczniów do zajęć
- podręcznik dla danego etapu edukacyjnego
- teksty źródłowe, np. Kronika Galla Anonima, Kronika Thietmara
- ilustracje przedstawiające wykopaliska archeologiczne i różne zabytki (wybrane
przez nauczyciela)
Przykłady zadań, jakie mogą wykonać uczniowie i metod,
jakie może zastosować nauczyciel
- rozmowa o tym, skąd czerpiemy wiedzę na temat ludzi żyjących w dawnych czasach
(kroniki, wykopaliska, zabytki). Naprowadzenie uczniów kolejno na różne źródła informacji,
zaczynając od kronik, wykopalisk, zabytków. Burze mózgów np. na temat: co to jest zabytek.
- analiza różnych źródeł
Czytanie fragmentów kronik i przygotowanie plakatów charakteryzujących Mieszka I oraz
Dobrawę na ich podstawie (teksty poniżej).
Analiza wykopaliska archeologicznego
Nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup, każda z nich dostaje fotografię jakiegoś wykopaliska
z Ostrowa Tumskiego. Ich zadaniem jest stworzenie karty inwentarzowej wykopaliska
(materiały poniżej).
Analiza zabytku
Nauczyciel pokazuje uczniom zdjęcie jakiegoś zabytku (wybrany przez nauczyciela) i na
jego podstawie uczniowie zastanawiają się jakich informacji może dostarczyć na temat
życie ludzi, ich upodobań, stylu życia itd.
Ważne, aby nauczyciel poprzez powyższe zadania pokazał uczniom, że każde źródło jest
bardzo ważne, ponieważ zebrane wszystkie informacje dają spójny obraz tego jak dawniej
ludzie żyli.
Autor: Magdalena Zgórska-Bartkowiak
Właściciel praw autorskich: CTK TRAKT
www.bramapoznania.pl
TEKSTY ŹRÓDŁOWE
Gall Anonim. Kronika. Fragment odnoszący się do Mieszka I i jego żony Dobrawy
„Mieszko objąwszy księstwo zaczął dawać dowody zdolności umysłu i sił cielesnych i coraz
częściej napastować ludy (sąsiednie) dookoła. Dotychczas jednak w takich pogrążony był
błędach pogaństwa, że wedle swego zwyczaju siedmiu żon zażywał. W końcu zażądał w
małżeństwo jednej bardzo dobrej chrześcijanki z Czech, imieniem Dobrawa. Lecz ona
odmówiła poślubienia go, jeśli nie zarzuci owego zdrożnego obyczaju i nie przyrzeknie
zostać chrześcijaninem. Gdy zaś on (na to) przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański
i przyjmie sakramenta wiary chrześcijańskiej, pani owa przybyła do Polski z wielkim
orszakiem (dostojników) świeckich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła z nim łoże
małżeńskie, aż powoli, a pilnie zaznajamiając się z obyczajem chrześcijańskim i prawami
kościelnymi, wyrzekł się błędów pogaństwa i przeszedł na łono matki-Kościoła”
Thietmar o przyjęciu chrześcijaństwa przez Mieszka I
Thietmar, Kronika, przełożył i przypisami opatrzył M. Z. Jedlicki
„Przedstawię resztę czynów znakomitego księcia Polan, Mieszka, o którym pisałem szeroko
w poprzednich księgach. W czeskiej krainie pojął on za żonę szlachetną siostrę Bolesława
Starszego, która okazała się w rzeczywistości taką, jak brzmiało jej imię. Nazywała się bowiem
po słowiańsku Dobrawa, co w języku niemieckim wykłada się: dobra. Owa wierna
wyznawczyni Chrystusa, widząc swego małżonka pogrążonego w wielorakich błędach
pogańskich, zastanawiała się usilnie nad tym, w jaki sposób mogłaby go pozyskać dla swej
wiary. Starała się go zjednać na wszelkie sposoby, nie dla zaspokojenia trzech żądz tego
zepsutego świata, lecz dla korzyści wynikających z owej chwalebnej i przez wszystkich
wiernych pożądanej nagrody w życiu przyszłym.
Umyślnie postępowała ona przez jakiś czas zdrożnie, aby później móc długo działać dobrze.
Kiedy mianowicie po zawarciu wspomnianego małżeństwa nadszedł okres wielkiego postu
i Dobrawa starała się złożyć Bogu dobrowolną ofiarę przez wstrzymywanie się od jedzenia
mięsa i umartwianie swego ciała, jej małżonek namawiał ją słodkimi obietnicami do złamania
postanowienia. Ona zaś zgodziła się na to w tym celu, by z kolei móc łatwiej zyskać u niego
posłuch w innych sprawach. Jedni twierdzą, iż jadła ona mięso w okresie jednego wielkiego
postu, inni zaś, że w trzech takich okresach. Dowiedziałeś się, czytelniku, o jej przewinie, zważ
teraz tylko, jaki owoc wydała jej zdrożna intencja. Pracowała więc nad nawróceniem swego
małżonka i wysłuchał jej miłościwy Stwórca. Jego nieskończona łaska sprawiła, iż ten, który
tak srodze prześladował, pokajał się i pozbył na ustawiczne namowy swej ukochanej
małżonki jadu przyrodzonego pogaństwa, chrztem świętym zmywając plamę grzechu
pierworodnego. I natychmiast w ślad za głową i swoim umiłowanym władcą poszły ułomne
dotąd członki spośród ludu i w szatę godową przyodziane, w poczet synów Chrystusowych
zostały zaliczone. Ich pierwszy biskup Jordan ciężką miał z nimi pracę, zanim niezmordowany
w wysiłkach nakłonił ich słowem i czynem do uprawiania winnicy Pańskiej.”
Karta inwentarzowa wykopaliska archeologicznego
Zdjęcie przedmiotu
Nazwa przedmiotu
Opis przedmiotu
Zespół badawczy
Historia przedmiotu
Znaczenie
Wykopaliska archeologiczne na Ostrowie Tumskim:
Grzechotka gliniana
XII/XIII – pocz. XIII w., glina, szkliwienie. Grzechotka jajowata z guzkami.
Od spodu niewielki otwór, przez który do wnętrza wprowadzono małe
kamyczki. Następnie osadzano przedmiot na patyczku.
Figura szachowa
XVIII-XIX w., kamień. Wieża wykonana z czarnego kamienia.
Łyżwy
XI w., kość. Łyżwa dorosłego. Od spodu widoczne ślady mocnego starcia
i wybłyszczenia powstałego przez intensywne użytkowanie.
W średniowieczu łyżwy wykonywane były z kości długich zwierząt (najczęściej
bydła). Przód łyżwy zaostrzano i podcinano od dołu, podobnie jak tył. Łyżwę
mocowano do buta za pomocą rzemieni. Niektóre okazy mają zachowane
otwory do ich doczepiania. Za pomocą łyżew poruszano się po lodzie, urządzano
gonitwy, wyścigi, lub grano w rodzaj „hokeja” za pomocą kija i kamienia/bryły
lodu. Omawiany okaz ze względu na wielkość mógł należeć do dziecka. Od
spodu łyżwa nosi ślady starcia w wyniku poruszania się po lodzie.
Figurka konika
XI-XII w., brąz. Figurka stojącego konika (tylne nogi lekko
uszkodzone). Konik ma zaznaczoną grzywę, ogon i siodło (?).
Znaleziony przy północno-zachodnim narożu pałacu
książęcego. Być może zabawka książęca, choć najczęściej
konikom przypisuje się funkcje magiczne. Znaleziska figurek
koników i pochówki szkieletów koni często interpretuje się
jako związane z kultem boga Światowida.
Fajka
XVIII w., glinka. Główka fajki jednorodnej z białej glinki, zdobiona
żeberkami wykonanymi za pomocą formy. Ślady używania.
Zawieszka dzwoneczkowata/janczar
XI-XIII w., brąz. Mała zawieszka o kształcie dzwoneczka-janczara.
W miejscu styku (spajania) dwóch półkul występuje zdobienie
w postaci trzech żeberek. We wnętrz dzwoneczka znajduje się
kamyczek. Element ozdobny noszony przy ubraniach (na paskach,
przy rękawach, na szyi), doczepiany do grzechotek i uprzęży końskiej.
W średniowieczu obok funkcji ozdoby, instrumentu-zabawki,
janczary pełniły również funkcje amuletu, który miał chronić przed
złymi duchami.
Pierścionek
2. poł. XII-XIII w., szkło. Obrączka szklana wykonana z czarnego
szkła, zdobiona liniami falistymi z żółtego szkła. Nieznacznie
uszkodzona.
Kostki mozaikowe
początek XI w., szkło, złoto, kamień/szkło(?), sześciany/
prostopadłościany, długości boków od 0,5 do 1,2 cm.
Kostki te wydobyto przede wszystkim z warstw po północno
wschodniej stronie palatium. Jest to zapewne destrukt po
mozaikowej dekoracji kaplicy. Stosownie do wezwania kaplicy
można się spodziewać, że ułożono z nich wizerunek Maryi.