Edudu.pl - Średniowieczne tańce ze śmiercią

Ściąga eksperta
Średniowieczne tańce ze śmiercią
średniowiecze było epoką kontrastów, oficjalny przekaz często różnił się od faktycznego modelu życia dworskiego; wyznaczniki
filozoficzne tej epoki były jednoznaczne: centrum ludzkiego świata stanowić miał Bóg; ten podstawowy dogmat filozoficzny nazwano
teocentryzmem; z taką filozofią wiązało się przekonanie, że życie doczesne jest tylko etapem przejściowym, w czasie którego ludzie mają
sobie zasłużyć na życie wieczne; wobec tego śmierć miała też inne znaczenie niż np. w kulturze współczesnej; wtedy była momentem
przejścia do wieczności, początkiem szczęścia człowieka; ars moriendi to jedno z najważniejszych pojęć kultury średniowiecznej
oznaczające sztukę umierania; występuje on także jako ars bene moriendi, czyli sztuka dobrego umierania; według pojmowania śmierci
przez ludzi średniowiecza motyw ars moriendi wiąże się z momentem sądu nad zmarłym i orzeczenia czy został zbawiony czy potępiony
w ars moriendi umierający znajduje się w centrum, leży na łożu śmierci, a otacza go grono znajomych i krewnych; po duszę zmarłego,
przedstawianą jako mały człowiek wydostający się przez usta zmarłego, przybywają siły dobra i zła, aniołowie i diabli; rozgrywa się
między nimi walka, tzw. psychomachia; pomyślne przejście próby oznacza zbawienie, dobra śmierć może odkupić złe życie;
akademickimi przykładami ars moriendi są Pieśń o Rolandzie i Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; przykładem podręcznika tego
typu jest Ars moriendi Mateusza z Krakowa
ze sztuką dobrego umierania wiąże się kolejny ważny dla ludzi średniowiecza rytuał, mianowicie taniec śmierci; taniec związany głównie
z uroczystościami pogrzebowymi, ale też z kultem płodności i odrodzenia; powszechny w czasach pogańskich, w średniowieczu był
tępiony przez Kościół; tańce śmierci szczególnie popularne były w Hiszpanii i Szkocji; taniec śmierci był jedną z najpopularniejszych
alegorii w sztuce plastycznej i literaturze późnego średniowiecza; przedstawia on trupy w stanie rozkładu toczone przez robactwo, żaby
czy węże, zmumifikowane zwłoki ludzkie lub szkielety w ludycznym geście triumfu porywające do tańca przedstawicieli wszystkich
warstw społecznych; danse macabre symbolizuje równość wszystkich ludzi wobec śmierci; wczesne tańce śmierci przedstawiają koło
taneczne w którym żwawe i rozradowane trupy tańczą z przestraszonymi ludźmi
tak przedstawia swój Taniec Śmierci Hans Holbein:
inne malarskie alegorie tańca śmierci to np. Triumf śmierci, miniatura flamandzka z początku XV w., miniatura pod tym samym tytułem
Giovanniego di Pado z około 1450 roku; popularność tych motywów powraca w baroku, z tego okresu, tzn. z XVII wieku pochodzi obraz z
kościoła Bernardynów w Krakowie
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/3
Ściąga eksperta
dominującym światopoglądem w średniowieczu był teocentryzm, co oznaczało podporządkowanie wszystkich działań człowieka
wymiarowi religijnemu życia; tańce śmierci miały swój głęboki wymiar dydaktyczny; w niepiśmiennym w znacznej większości
społeczeństwie były jedyną formą przekazu; ich zadaniem było uczenie o nikłej wartości życia doczesnego i przede wszystkim oswajanie
z nieuchronną śmiercią; w średniowiecznemu społeczeństwu, bardzo wyraźnie podzielonemu na warstwy społeczne, pokazywały, iż
wobec śmierci i boskiej sprawiedliwości wszyscy są równi
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią mamy do czynienia – jak sugeruje sam tytuł – z
dialogiem między mistrzem a Śmiercią; tytuł naukowy mistrz jest odpowiednikiem dzisiejszego tytułu doktora; to jedyny znany w polskiej
literaturze utwór, w którym widać makabryczną, groteskową personifikację śmierci; groteskowość oznacza tu kategorię estetyczną
realizującą się w różnych dziedzinach sztuki; jej główne wyznaczniki to: fantastyka, częste stosowanie form osobliwych, dziwnych,
czasem przerażających; absurdalność, wynikająca z braku określenia jednolitego systemu rządzącego światem; niejednolitością nastroju,
np. pomieszaniem pierwiastków komicznych z tragicznymi, błazenady z rozpaczą i przerażeniem, demoniczności z trywialnością
wszystkie te elementy odnajdujemy w Rozmowie…, która jest najobszerniejszym polskim wierszem średniowiecznym; z całości, liczącej
ponad 600 wersów, zachowało się 498; na wersy od 7 do 28, w nich Śmierć ukazuje się Polikarpowi, w tym opisie Śmierci przerażenie,
demoniczność łączą się z pewną błazenadą i komizmem; te sprzeczne elementy tworzą groteskę; w średniowieczu często artyści
stosowali alegorię, czyli w dosłownym znaczeniu mówienie obrazowe; alegorię odczytać należy na dwóch poziomach znaczeń –
dosłownym – to to, co przedstawia, i ukrytym, metaforycznym; w tej epoce alegoria była najczęściej wykorzystywana w związku z
przekonaniem, że wszystko, co zmysłowe, jawne i ludzkie, ma tylko wtedy sens i wartość, gdy wskazuje na to, co ukryte, czyli boskie,
związane z religijnym aspektem ludzkiego życia; istniały ścisłe zasady, wedle których przedstawiano np. śmierć
zgodnie z zasadą, że człowiek średniowiecza ma dążyć do doskonałości, aby zasłużyć na przyszłe niebo, stworzono też wzorce
osobowe; dwa najważniejsze to rycerz i święty – asceta; idealnym rycerzem był Roland; zalety, którymi dysponował to: głęboka
wiara w Boga, honor, odwaga, wierność i lojalność wobec króla; tytułowy bohater Legendy o świętym Aleksym był: ascetą, który cały
majątek rozdał biednym, człowiekiem głębokiej wiary, który umartwiał się, aby zasłużyć na szczęście wieczne
A gdy już umrzeć miał,
Sam sobie list napisał
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/3
Ściąga eksperta
I ścisnął ji twardo w ręce
Popisawszy swoje wszytki męki (…)
A gdy Bogu duszę dał,
Tu się wielki dziw zstał:
Same zwony zwoniły,
Wszytki, co w Rzymie były.
Pieśń o Rolandzie:
Hrabia Roland leży pod sosną. Ku Hiszpanii obrócił twarz. Wiele rzeczy przychodzi mu na pamięć. (…) Ofiarował Bogu swą prawą rękawicę,
święty Gabriel wziął ja z jego dłoni. Opuścił głowę na ramię; doszedł, ze złożonymi rękami, swego końca. Bóg zsyła mu swego anioła
Cherubina i świętego Michała opiekuna; z nimi przyszedł i święty Gabriel. Niosą duszę hrabiego do raju.
śmierć jest punktem kulminacyjnym obu tych historii; obaj bohaterowie w ostatnich chwilach swego ziemskiego życia okazują się
żarliwymi chrześcijanami, zwracają uwagę na to, co spotka ich po śmierci, dlatego swe myśli kierują do Boga; ich śmierci towarzyszą
cudowne wydarzenia, których nie można wyjaśnić w sposób racjonalny; te zjawiska o charakterze cudowno – fantastycznym miały za
zadanie pokazywać ludziom wielkość i świętość obu bohaterów, wskazywać jedynie słuszne drogi życia
Roman Mazurkiewicz, Zrozumieć średniowiecze
Johan Huizinga, Jesień średniowiecza
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 3/3