Nr wniosku: 216300, nr raportu: 18778. Kierownik (z rap.): dr hab

Nr wniosku: 216300, nr raportu: 18778. Kierownik (z rap.): dr hab. Leszek Morawski
Problem porównywania poziomu życia gospodarstw domowych o różnych charakterystykach demograficznych
podejmowany jest w ekonomii od końca 19 wieku. Od tego czasu ekonomiści zaproponowali wiele sposobów wyrażania
standardu życia gospodarstw domowych w porównywalnych jednostkach. Jednak jak dotąd żaden z nich nie zyskał
powszechnej akceptacji. Spośród trzech głównych metod –popytowa, ekspercka i subiektywna – ta pierwsza
wykorzystująca informacje o wydatkach jest uznawana za najbardziej poprawną teoretycznie. Wymogi stawiane w tej
metodzie danym sprawiają, że nie jest ona jednak powszechnie stosowana. W praktyce najczęściej korzysta się ze stałej w
czasie i niezależnej od dochodu zmodyfikowanej skali OECD. To właśnie wskaźniki ubóstwa i zróżnicowania dochodów
obliczane przy zastosowaniu tej skali są często komentowane w mediach i przez polityków, w dyskusjach wskazujących
na „duże rodziny” będące najbardziej zagrożonymi ubóstwem względnym.
W latach 70. i 80. zaproponowano wyznaczanie skali ekwiwalentności dla gospodarstw domowych za pomocą
subiektywnych ocen dochodów formułowanych przez członków gospodarstw domowych w badaniach sondażowych.
Przeprowadzone wówczas analizy wskazywały m.in. na duże i interesujące różnice pomiędzy strukturą ubóstwa
subiektywnego a tzw. ubóstwa obiektywnego obliczonego za pomocą skali OECD. Przeprowadzone przez nas badania
potwierdziły ten wniosek. Pokazaliśmy, że zmiana skali nie wpływa ocenę skali ubóstwa. Co prawda zakres ubóstwa
subiektywnego jest nieznacznie mniejszy od ubóstwa obiektywnego w większości krajów europejskich, ale różnice te nie
są szczególnie duże. Ciekawsze jest to, że wybór skali ma znaczenie przy analizie struktury ubóstwa. Stosując skalę
OECD (podejście tradycyjne) wskazujemy gospodarstwa z dużą liczbą osób (np. gospodarstwa z 3 i większą liczbą
dzieci) jako te najczęściej zagrożone ubóstwem względnym. Zastępując tą skalę skalą subiektywna otrzymujemy, że za
takie należy uznać gospodarstwa małe, a w szczególności te jednoosobowe.
Inną formą skali ekwiwalentności jest skala regulacyjna wynikająca z przepisów podatkowo-zasiłkowych, które poprzez
zasady wypłacania zasiłków rodzinnych, czy też przyznawanie ulg (np. ulga podatkowa na dziecko) określają dochody,
które uznawana są za zapewniające ten sam poziom życia rodzinom o różnych składach osobowych. Okazuje się, że skala
regualacyjna w Polsce w latach 2006-2014 bardzo się różniła od skali OECD i skali subiektywnej.