wpływ wybranych zabiegów agrotechnicznych na cechy jakościowe

Transkrypt

ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2008 z. 530: 271-280
WPŁYW WYBRANYCH ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH
NA CECHY JAKOŚCIOWE PRZECHOWYWANYCH
BULW ZIEMNIAKA ODMIANY IRGA I EKRA
Antoni Bombik, Katarzyna Rymuza, Czesław Stankiewicz, Józef Starczewski
Instytut Agronomii, Akademia Podlaska w Siedlcach
Wstęp
Istotnym elementem oceny wartości uŜytkowej ziemniaka jest zawartość
składników pokarmowych w bulwach. W ocenie jakościowej bulw ziemniaka najczęściej uwzględniana jest zawartość skrobi, suchej masy, a takŜe witaminy C [LISIŃSKA
1994]. Zawartość tych składników jest cechą odmianową w znacznym stopniu
modyfikowaną przez rozkład temperatur i opadów w trakcie wegetacji oraz czynniki
agrotechniczne, głównie zaś przez nawoŜenie [ZGÓRSKA, FRYDECKA-MAZURCZYK 1985;
MAZURCZYK 1988; ROZTROPOWICZ 1989; BOMBIK, BOLIGŁOWA 1994; RYMUZA, BOMBIK 2004].
Istotna jest tutaj równieŜ interakcja, związana z niejednakową reakcją odmian na
zmienne warunki środowiska [BOMBIK i in. 2003].
NawoŜenie mineralne, głównie azotem, obniŜa zawartość skrobi w bulwach
ziemniaka [GUSEV i in. 1999; LESZCZYŃSKI 2002]. RYMUZA i BOMBIK [2004] wykazali, Ŝe
wpływ poziomów nawoŜenia azotowego (od 60 do 180 kg N⋅ha-1) na spadek
skrobiowości bulw ziemniaka ma charakter liniowy. Podobne wyniki uzyskali SAWICKA i
SKALSKI [1993], którzy stwierdzili ujemny, liniowy wpływ wzrastających dawek azotu na
tę cechę. Według ROZTROPOWICZ [1989] wzrastające dawki azotu w zakresie od 0 do 180
kg⋅ha-1 pociągają za sobą spadek zawartości skrobi, nawet do 2%. ZróŜnicowaną reakcję
odmian na nawoŜenie azotem w odniesieniu do zawartości skrobi uzyskał TRAWCZYŃSKI
[2006].
Cechą silnie związaną z koncentracją skrobi w bulwach jest zawartość suchej
masy. Znaczne obniŜenie jej, przy wzrastających dawkach nawoŜenia mineralnego,
stwierdzili PROŚBA-BIAŁCZYK [1992, 1993] oraz RYMUZA i BOMBIK [2004], natomiast mały
stopień zróŜnicowania tej cechy uzyskali SAWICKA [1987], ROGOZIŃSKA [1991] oraz
DANILCZENKO i in. [1997].
Pod wpływem duŜych dawek azotu moŜe się równieŜ obniŜać zawartość
witaminy C [SAWICKA 1987; ROGOZIŃSKA, RZEKANOWSKI 1993; WYSZKOWSKI 1996]. RYMUZA i
BOMBIK [2004] wykazali ujemną zaleŜność liniową między wzrastającymi dawkami
nawoŜenia azotem a zawartością witaminy C w bulwach ziemniaka z tym, Ŝe kierunek
działania azotu na tę cechę był niejednakowy u trzech badanych odmian (Aster, Muza i
Ania). Istotny wpływ na zawartość witaminy C ma równieŜ czynnik odmianowy, który
jak podają ROGOZIŃSKA [1983], SAWICKA [1987], DANILCZENKO i in. [1997], KOMOROWSKAJĘDRYS [1997] oraz RYMUZA i BOMBIK [2004], w największym stopniu róŜnicuje jej
zawartość w bulwach ziemniaka.
272
A. Bombik i inni
Na kształtowanie się cech jakościowych ziemniaka, poza czynnikiem odmianowym i agrotechniką mają wpływ równieŜ warunki oraz czas przechowywania bulw.
WaŜna jest równieŜ dojrzałość bulw w trakcie zbioru [COLEMAN i in. 1996]. W trakcie
przechowywania bulw zachodzą procesy prowadzące zarówno do zmian ilościowych,
jak i jakościowych. Wielkość tych zmian zaleŜna jest od szeregu czynników,
związanych m.in. z cechami odmianowymi, czynnikami agrotechnicznymi oraz
warunkami panującymi w przechowalni [ROGOZIŃSKA 1983; SOWA-NIEDZIAŁKOWSKA 2002;
SOBOL 2005].
Celem pracy jest ocena wpływu wybranych zabiegów agrotechnicznych, m.in.
poziomu nawoŜenia azotem oraz rozstawy rzędów na cechy jakościowe
przechowywanych bulw dwóch odmian ziemniaka: jadalnej Irga i wysokoskrobiowej
Ekra, a zwłaszcza na zawartość suchej masy, skrobi i witaminy C.
Materiał i metody
Materiał do badań stanowiły bulwy ziemniaka, pochodzące z 3-letniego
doświadczenia polowego Katedry Ogólnej Uprawy Roli i Roślin, przeprowadzonego w
Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Zawadach, naleŜącej do Akademii Podlaskiej w
Siedlcach. Doświadczenie załoŜono w układzie split-blok-split-plot, w 4 powtórzeniach,
na glebie zaliczanej do klasy bonitacyjnej IVb, kompleksu Ŝytniego dobrego, o średniej
zawartości w fosfor, potas i magnez.
Przedplonem dla ziemniaka, w kaŜdym roku, było Ŝyto ozime. Corocznie,
jesienią pod tę uprawę stosowano obornik w dawce 30 ton na 1 hektar. NawoŜenie
fosforem i potasem stosowano równieŜ jesienią, po uprawie poŜniwnej w dawkach: 90
kg P2O5 (w postaci superfosfatu pojedynczego, 19%) i 140 kg K2O (w postaci soli
potasowej, 60%) na 1 hektar. Ziemniaki sadzono w 3 dekadzie kwietnia, co 20 cm w
rzędzie.
W doświadczeniu badano następujące czynniki: średniowczesne odmiany
ziemniaka (jadalna Irga i skrobiowa Ekra), nawoŜenie azotowe (60 i 90 kg N⋅ha-1), w
postaci mocznika, 46%), rozstawa rzędów (62, 82 i 102 cm), czas przechowywania
bulw (bezpośrednio po zbiorze i po 7 miesiącach przechowywania, bulwy
przechowywano w piwnicy przy temperaturze powietrza od 8 do 10°C i wilgotności
względnej powietrza w granicach 90%).
Zbioru bulw dokonano przy ich pełnej dojrzałości technicznej. Z kaŜdego poletka
doświadczalnego pobrano do dalszych badań próbę bulw o masie 10 kg i z tych prób do
analiz chemicznych wzięto 2-krotnie po 30 bulw ziemniaka (bezpośrednio po zbiorze i
po 7 miesiącach przechowywania).
Aby uzyskać informacje o zmianach składu chemicznego, tj. zawartości skrobi,
suchej masy i witaminy C, jakie mogą zachodzić pod wpływem zabiegów
agrotechnicznych i czynników środowiska (m.in.: nawoŜenia azotowego, rozstawy
rzędów i przechowywania bulw) oznaczono przeciętny skład chemiczny bulw badanych
odmian i oceniono równieŜ jego fluktuację, powodowaną warunkami atmosferycznymi
poszczególnych sezonów wegetacyjnych (lata 1999 i 2000 były wilgotne i ciepłe,
jednak o nierównomiernie rozłoŜonych opadach, rok 2001 był równieŜ ciepły, natomiast
posuszony, o znacznych niedoborach wody, zwłaszcza w maju, czerwcu i sierpniu).
Analiza chemiczna obejmowała oznaczenie w bulwach ziemniaka zawartości:
suchej masy (metodą suszarkowo-wagową przez wysuszenie w temperaturze 65°C, a
następnie dosuszenie do stałej wagi w temperaturze 105°C), skrobi (poprzez ekstrakcję
2n kwasem mrówkowym i 1n wodorotlenkiem sodu, a następnie reakcję barwną z
antronem i oznaczenie spektrofotometryczne) i witaminy C (metodą miareczkową
WPŁYW WYBRANYCH ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH ...
273
Pijanowskiego).
Analizy wpływu badanych czynników na wybrane cechy jakościowe bulw
ziemniaka oraz oceny istotności róŜnic między średnimi dokonano za pomocą analizy
wariancji i testu Tukey’a, przyjmując poziom istotności 0,05 [TRĘTOWSKI, WÓJCIK 1991].
Wyniki
Cechy jakościowe bulw, tj. zawartość skrobi, suchej masy i witaminy C, zarówno
u odmiany Irga, jak i Ekra istotnie zmieniały się w trakcie ich przechowywania (tab. 1).
Zawartość skrobi po 7 miesiącach przechowywania bulw zmniejszyła się u odmiany
Irga o 0,7% i u odmiany Ekra o 0,6% świeŜej masy. Podobnie zawartość suchej masy
zmniejszyła się u badanych odmian odpowiednio o: 0,5% i 0,9%. Analogicznie, jak w
przypadku dwóch poprzednich cech, przechowywanie bulw badanych odmian
ziemniaka negatywnie wpłynęło na zawartość witaminy C. Bardziej wraŜliwą na
przechowywanie okazała się odmiana Ekra (spadek witaminy C o 5,2 mg%) w
porównaniu z odmianą Irga (spadek o 3,9 mg%).
Tabela 1; Table 1
Wpływ czasu przechowywania bulw na wybrane cechy jakościowe
badanych odmian ziemniaka
An impact of tuber storage time on the selected quality characteristics
of the examined potato cultivars
Badane cechy
Examined characteristics
Odmiany
Cultivars
Czas przechowywania
Storage time
po zbiorze
after harvest
po 7 miesiącach
after 7 months
NIR0,05
LSD0.05
Zawartość skrobi (% św.m.)
Starch content (% FM)
Irga
Ekra
13,0
17,7
12,3
17,1
0,4
0,3
Zawartość suchej masy (%)
Dry matter content (%)
Irga
Ekra
21,3
26,8
20,8
25,9
0,1
0,2
Zawartość witaminy C (mg%)
Vitamin C content (mg%)
Irga
Ekra
11,8
12,4
7,9
7,2
0,4
0,3
Badane cechy jakościowe bulw w trakcie ich przechowywania istotnie modyfikowały równieŜ sezony wegetacyjne (tab. 2). NajwyŜszą zawartością skrobi i suchej
masy, zarówno dla odmiany Irga i Ekra, charakteryzowały się bulwy zebrane w sezonie
wegetacyjnym 2001, a najniŜszą w 2000 roku. Zawartość witaminy C w bulwach
odmiany Irga istotnie róŜniła się w badanych sezonach wegetacyjnych. NajwyŜszą jej
wartość średnią uzyskano w 1999 roku, a najniŜszą w 2000 roku (róŜnica 2,2 mg%).
Zawartość witaminy C w bulwach odmiany Ekra była istotnie wyŜsza w sezonie 1999,
w porównaniu z latami 2000 i 2001 (wyŜsza średnio o około 2,0 mg%).
Tabela 2; Table 2
Wpływ sezonów wegetacyjnych na wybrane cechy jakościowe
przechowywanych bulw badanych odmian ziemniaka
An impact of growing season on the selected tuber quality characteristics
of the examined potato cultivars during their storage
Badane cechy
Odmiany
Cultivars
Sezony wegetacyjne
Growing seasons
NIR0,05
LSD0.05
A. Bombik i inni
274
1999
2000
2001
Irga
Ekra
12,7
17,4
11,2
16,4
14,2
18,5
0,5
0,4
Irga
Ekra
20,4
26,4
18,9
24,6
23,8
27,8
0,2
0,4
Irga
Ekra
11,1
11,2
8,9
9,1
9,4
9,2
0,2
0,2
Zawartość witaminy C, zarówno dla odmiany Irga jak i Ekra, nie róŜniła się
istotnie po 7 miesiącach przechowywania (tab. 3). Bezpośrednio po zbiorze dla obydwu
odmian istotnie wyŜszą zawartość witaminy C uzyskano w sezonie wegetacyjnym 1999
niŜ w pozostałych latach. MoŜna tym równieŜ wytłumaczyć wyŜszą średnią zawartość
witaminy C przechowywanych bulw obydwu odmian ziemniaka, zebranych w 1999
roku.
Tabela 3; Table 3
Zmiany zawartości witaminy C (mg%) u badanych odmian ziemniaka
w zaleŜności od czasu przechowywania bulw i sezonów wegetacyjnych
Changes in vitamin C content (mg%) of potato cultivars
examined according to tuber storage time and growing seasons
Odmiany
Cultivars
Sezony wegetacyjne
Growing seasons
Czas przechowywania
Storage time
po zbiorze
after
harvest
po 7
miesiącach
after 7
months
NIR0,05
LSD0.05
Irga
1999
2000
2001
14,4
10,5
10,4
7,8
7,7
8,4
0,8
Ekra
1999
2000
2001
15,2
11,2
10,8
7,2
7,0
7,5
0,7
Istotnym czynnikiem modyfikującym jakość przechowywanych bulw ziemniaka
było nawoŜenie azotowe (tab. 4). Zwiększenie nawoŜenia azotowego z 60 na 90 kg
N⋅ha-1 powodowało obniŜenie zawartości badanych składników bulw ziemniaka.
Większe spadki zawartości skrobi stwierdzono w bulwach odmiany Irga (spadek o 1,5%
św.m.) w porównaniu z odmianą Ekra (spadek o 0,6% św.m.). Zmniejszenie zawartości
suchej masy w bulwach uzyskanych przy wyŜszym poziomie nawoŜenia azotem u
obydwu badanych odmian było podobne (spadek o 1,1%). Zawartość witaminy C
podlegała natomiast większym zmianom w bulwach odmiany Ekra (spadek o 1,7 mg%)
niŜ w bulwach odmiany Irga (spadek o 1,0 mg%).
Tabela 4; Table 4
Wpływ nawoŜenia azotowego na wybrane cechy jakościowe
przechowywanych bulw badanych odmian ziemniaka
An impact of nitrogen fertilization on selected tuber quality characteristics
of potato cultivars examined during their storage
Badane cechy
Odmiany
Cultivars
NawoŜenie azotowe
Nitrogen fertilization
(kg N⋅ha-1)
NIR0,05
LSD0.05
275
60
90
Irga
Ekra
13,4
17,7
11,9
17,1
0,4
0,3
Irga
Ekra
21,6
26,9
20,5
25,8
0,1
0,2
Irga
Ekra
10,3
10,7
9,3
9,0
0,2
0,2
Na niektóre cechy jakościowe bulw ziemniaka, a takŜe na ich zmiany w trakcie
przechowywania miała równieŜ istotny wpływ rozstawa rzędów (tab. 5). Rozstawa
rzędów determinowała zawartość skrobi i witaminy C w bulwach odmiany Ekra oraz
zawartość suchej masy u obydwu odmian. WyŜszą zawartością skrobi (średnio o około
0,6% św.m.) charakteryzowały się przechowywane bulwy ziemniaka, które zostały
zebrane z rozstawy 82 cm, w porównaniu z rozstawą 62 i 102 cm. Zawartość suchej
masy, zarówno w przechowywanych bulwach odmiany jadalnej Irga, jak i
przemysłowej Ekra wzrastała wraz ze wzrostem rozstawy rzędów (z 19,6 do 22,6% u
Irgi oraz z 25,4 do 27,3% u Ekry). Zawartość witaminy C w bulwach odmiany Ekra
malała wraz ze zwiększeniem rozstawy rzędów (z 10,1 mg% przy rozstawie 62 cm do
9,6 mg% przy rozstawie 102 cm).
Tabela 5; Table 5
Wpływ rozstawy rzędów na wybrane cechy jakościowe przechowywanych bulw
badanych odmian ziemniaka
An impact of row spacing on selected tuber quality characteristics
of potato cultivars examined during their storage
Badane cechy
Odmiany
Cultivars
Rozstawa rzędów; Row spacing
(cm)
62
82
102
NIR0,05
LSD0.05
Irga
Ekra
12,4
17,3
12,8
17,8
12,8
17,2
r.n.; n.s..
0,4
Irga
Ekra
19,6
25,4
21,0
26,3
22,6
27,3
0,2
0,4
Irga
Ekra
10,0
10,1
9,8
9,8
9,7
9,6
r.n.; n.s..
0,3
Dyskusja
Przydatność bulw do długotrwałego przechowywania jest związana z cechami
genetycznymi odmian, a takŜe z wieloma współdziałającymi ze sobą czynnikami w
okresie wegetacji oraz w trakcie przechowywania. Na przebieg przechowywania bulw
ziemniaka wywiera znaczący wpływ ich skład chemiczny, zmieniający się w znacznym
stopniu pod wpływem nawoŜenia. Zakres składu chemicznego, a takŜe innych cech
uŜytkowych ziemniaka, zachodzących pod wpływem nawoŜenia mineralnego,
szczególnie azotowego, w trakcie przechowywania jest przy tym uzaleŜniony zarówno
od indywidualnej reakcji danej odmiany, jak i metod przechowywania [ROGOZIŃSKA
1989, 1991].
W pracy udowodniono istotny wpływ okresu przechowywania na poziom skrobi
276
A. Bombik i inni
u badanych odmian. Zarówno u odmiany jadalnej, jak i przemysłowej zaznaczył się
istotny spadek zawartości tego wielocukru. Potwierdzają to dane uzyskane przez
ZGÓRSKĄ i FRYDECKĄ-MAZURCZYK [1985, 1996] oraz ROGOZIŃSKĄ [1989] w których
wykazano, Ŝe wysokość ubytków skrobi po kilku miesiącach przechowywania waha się
od 1,3 do 3,5%. Poziom skrobi w przechowywanych bulwach ziemniaka był równieŜ
modyfikowany przez warunki meteorologiczne w trakcie wegetacji. NajwyŜszą
zawartość tego składnika stwierdzono w 2001 roku, roku posusznym o znacznych
niedoborach wody. Podobne wyniki prezentują SAWICKA i SKALSKI [1993], którzy
uzyskali najwyŜszą zawartość skrobi przy suchej i słonecznej pogodzie w sierpniu, czyli
miesiącu, w którym gromadzi się najwięcej tego wielocukru. Analizując zawartość
skrobi wykazano, Ŝe wzrastające nawoŜenie azotowe w sposób istotny obniŜało
zawartość tego składnika w bulwach obydwu odmian ziemniaka. Analogiczną zaleŜność
wykazali m.in.: ROZTROPOWICZ [1989], SAWICKA i SKALSKI [1993], GUSEV i in. [1999],
LESZCZYŃSKI [2002] oraz RYMUZA i BOMBIK [2004].
W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, Ŝe zawartość suchej masy
w bulwach zaleŜała od czasu przechowywania, sezonów wegetacyjnych, nawoŜenia
azotem i rozstawy rzędów. Przechowywanie istotnie obniŜyło zawartość suchej masy w
bulwach. Podobne wyniki uzyskały w swych badaniach ZGÓRSKA i FRYDECKAMAZURCZYK [1985] oraz ROGOZIŃSKA [1989]. Najkorzystniejszy układ warunków
pogodowych do akumulacji tego składnika, podobnie jak skrobi, wystąpił w trzecim
roku badań (w ciepłym roku, o licznych niedoborach wody). WyŜsze dawki azotu
obniŜały zawartość suchej masy u obydwu odmian. Podobne wyniki uzyskali PROŚBABIAŁCZYK [1992, 1993] i TRAWCZYŃSKI [2006]. W pracy udowodniono, Ŝe najkorzystniejszą
rozstawą, sprzyjającą gromadzeniu skrobi w bulwach odmiany Ekra była średnia
rozstawa rzędów (tj. 82 cm), a zarówno jej zwiększenie, jak i zmniejszenie powodowało
ubytek tego wielocukru.
Do czynników, które w sposób istotny modyfikowały zawartość witaminy C w
bulwach ziemniaka naleŜały: przechowywanie, lata, nawoŜenie azotem oraz rozstawa
rzędów w przypadku odmiany Ekra. Istotna okazała się interakcja czasu
przechowywania i sezonów wegetacyjnych. Przechowywanie bulw spowodowało
znaczne obniŜenie w nich zawartości witaminy C. Spadek witaminy C po kilku
miesiącach przechowywania bulw według ROGOZIŃSKIEJ [1983] moŜe dochodzić nawet
do 70%, a według ZGÓRSKIEJ i FRYDECKIEJ-MAZURCZYK [1985, 1996] spadek ten sięga 40%
w stosunku do jej wartości początkowej i proces ten jest uwarunkowany genetycznie.
Istotnie więcej witaminy C badane odmiany zgromadziły w swych bulwach w roku
1999 (roku wilgotnym i ciepłym), zarówno po zbiorze, jak i po przechowywaniu, niŜ w
pozostałych latach. Stwierdzono ujemny wpływ wzrastających dawek azotu na
akumulację witaminy C. Wyniki te potwierdzają badania WYSZKOWSKIEGO [1996], nie
pokrywają się natomiast ze spostrzeŜeniami ROGOZIŃSKIEJ [1983], według której azot
mineralny pozytywnie działa na gromadzenie witaminy C. U odmiany Ekra wraz ze
zwiększeniem rozstawy rzędów ilość syntetyzowanej witaminy C malała. Odmienne
wyniki uzyskał JABŁOŃSKI [1996], według którego szersze międzyrzędzia nie wpływały
na zmianę tego składnika.
Wnioski
1.
O jakości przechowywanych bulw ziemniaka, ocenianych na podstawie zawartości skrobi, suchej masy i witaminy C, decydowały poza czynnikiem
odmianowym i czasem przechowywania, warunki meteorologiczne w trakcie
277
wegetacji oraz badane czynniki agrotechniczne, tj. nawoŜenie azotowe oraz
rozstawa rzędów.
2.
Przechowywanie bulw spowodowało istotny spadek skrobi, suchej masy oraz
witaminy C. Bardziej wraŜliwą na przechowywanie bulw okazała się skrobiowa
odmiana Ekra w porównaniu z jadalną Irgą.
3.
ZróŜnicowane nawoŜenie azotem silniej modyfikowało jakość przechowywanych
bulw ziemniaka w porównaniu z rozstawą rzędów, czy warunkami
meteorologicznymi w okresie wegetacji. WyŜsze nawoŜenie azotem powodowało
obniŜenie jakości przechowywanych bulw ziemniaka, zwłaszcza znaczące
obniŜenie skrobi u odmiany Irga i witaminy C u odmiany Ekra oraz
porównywalne suchej masy u obydwu odmian.
Literatura
BOMBIK A., BOLIGŁOWA E. 1994. Zmienność cech jakości ziemniaka jadalnego spowodowana nawoŜeniem dolistnym. Fragm. Agron. 2(42): 52-57.
BOMBIK A., STANKIEWICZ CZ., STARCZEWSKI J. 2003. Interakcja genotypowo-środowiskowa w ocenie wybranych cech jakości ziemniaka. Biuletyn IHAR 226/227/2:
539-546.
COLEMAN W.K., LE BLANC J., MARISHITA T. 1996. A pit test for chemical maturity
monitoring of tubers. Am. Potato J. 73: 501-507.
DANILCZENKO H., TRECIOKKOITE E., ZABALICENIENIE D., DANILCZENKO W. 1997. The effect
of fertilisers on qualitative changes in potato tubers. Zesz. Nauk. AR Wrocław, Rol.
319: 119-123.
GUSEV G.S., SABIROVA R.A., RUCHKIN A.A. 1999. Effectiveness of manure and mineral
fertilizer of potato growing depending on the seed quality. Agrochimija 36(11): 39-44.
JABŁOŃSKI K. 1996. Szerokość międzyrzędzi w uprawie ziemniaka. Ziem. Pol. 4: 11-17.
KOMOROWSKA-JĘDRYS J. 1997. Cechy kulinarne ziemniaka jadalnego. Ziem. Pol. 1:
20-25.
LESZCZYŃSKI W. 2002. ZaleŜność jakości ziemniaka od stosowania w uprawie nawozów i
pestycydów. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 489: 47-64.
LISIŃSKA G. 1994. Ziemniak jako surowiec dla przemysłu spoŜywczego. Post. Nauk. Rol.
1: 31-40.
MAZURCZYK W. 1988. Skład chemiczny dojrzałych bulw 43 odmian ziemniaka. Biuletyn
Inst. Ziem. 37: 11-20.
PROŚBA-BIAŁCZYK U. 1992. Wpływ terminu sadzenia i nawoŜenia azotem na jakość plonu
ziemniaka. Rocz. Nauk Rol. A, 109(3): 133-141.
PROŚBA-BIAŁCZYK U. 1993. Wpływ terminu sadzenia i poziomu nawoŜenia azotem na
gromadzenie i strukturę plonu ziemniaka. Biuletyn Inst. Ziem. 43: 65-73.
ROGOZIŃSKA I. 1983. Wpływ nawoŜenia azotem i warunków przechowywania na
kształtowanie się zawartości witaminy C w ziemniakach jadalnych. Biuletyn Inst. Ziem.
30: 61-71.
ROGOZIŃSKA I. 1989. Problemy przechowalnictwa i przetwórstwa ziemniaków. Zesz.
Probl. Post. Nauk Roln. 380: 225-231.
ROGOZIŃSKA I. 1991. Wpływ nawoŜenia azotem i nawadniania na skład chemiczny oraz
straty powstałe w trakcie przechowywania bulw ziemniaka. Zesz. Nauk. AR Kraków,
278
A. Bombik i inni
Rol. 262: 275-279.
ROGOZIŃSKA I., RZEKANOWSKI CZ. 1993. Zmiany jakości i wartości przechowalniczej
bulw ziemniaka jadalnego pod wpływem deszczowania i nawoŜenia azotem uprawianego na glebie bardzo lekkiej. Post. Nauk Rol. 1: 83-90.
ROZTROPOWICZ S. 1989. Środowiskowe, odmianowe i nawozowe źródła zmienności
składu chemicznego bulw ziemniaka. Fragm. Agron. 1(21): 33-76.
RYMUZA K., BOMBIK A. 2004. Wpływ przedplonu oraz nawoŜenia mineralnego na cechy
jakościowe wybranych odmian ziemniaka. Fragm. Agron. 1(81): 69-84.
SAWICKA B. 1987. Próba ustalenia wpływu czynników środowiska i nawoŜenia azotem na
plony bulw ziemniaka w rejonie bialskopodlaskim. Rocz. Nauk. Rol. A, 106(4): 17-22.
SAWICKA B., SKALSKI J. 1993. Zmienność skrobiowości ziemniaka w warunkach ochrony
przed zarazą i nawoŜenia azotem. Rocz. Nauk Rol. A, 109(4): 117-120.
SOBOL Z. 2005. Określenie strat ilościowych bulw ziemniaka. InŜ. Rol. 10(70): 349-359.
SOWA-NIEDZIAŁKOWSKA G. 2002. Wpływ naturalnych sposobów ograniczających intensywność przemian ilościowych w bulwach ziemniaka w czasie przechowywania. Zesz.
Probl. Post. Nauk Roln. 489: 355-363.
TRAWCZYŃSKI C. 2006. Ocena skrobiowości nowych odmian ziemniaka pod wpływem
nawoŜenia azotem. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 511: 141-148.
TRĘTOWSKI J., WÓJCIK A.R. 1991. Metodyka doświadczeń rolniczych. WSRP Siedlce:
540 ss.
WYSZKOWSKI M. 1996. Zawartość związków azotowych i witaminy C w bulwach ziemniaka w zaleŜności od zastosowanego nawoŜenia azotem i fungicydów. Fragm. Agron.
1(49): 9-19.
ZGÓRSKA K., FRYDECKA-MAZURCZYK A. 1985. Warunki agrotechniczne i przechowalnicze
a cechy uŜytkowe bulw ziemniaka. Biuletyn Inst. Ziem. 33: 97-109.
ZGÓRSKA K., FRYDECKA-MAZURCZYK A. 1996. Zmiany cech jakości ziemniaków jadalnych
w czasie przechowywania. Ziemn. Pol. 1: 24-27.
Słowa kluczowe:
ziemniak, cechy jakości, nawoŜenie azotem, rozstawa rzędów,
przechowywanie bulw
Streszczenie
W pracy oceniono wpływ poziomu nawoŜenia azotem oraz rozstawy rzędów na
cechy jakościowe, tj.: zawartość suchej masy, skrobi i witaminy C przechowywanych
bulw dwóch odmian ziemniaka: jadalnej Irgi i wysokoskrobiowej Ekry. Materiał do
badań stanowiły bulwy ziemniaka, pochodzące z 3-letniego doświadczenia polowego, w
którym badano dwa poziomy nawoŜenia azotem (60 i 90 kg N⋅ha-1) oraz rozstawę
rzędów (62, 82 i 102 cm). Analizę chemiczną, która obejmowała oznaczenie badanych
cech jakościowych, wykonano bezpośrednio po zbiorze bulw oraz po 7-miesięcznym
okresie przechowywania bulw. Wpływ badanych czynników na cechy jakościowe bulw
oceniono na podstawowe analizy wariancji, a oceny istotności róŜnic między średnimi
dokonano korzystając z testu Tukey’a.
Wykazano, Ŝe o jakości przechowywanych bulw ziemniaka, ocenianych na
podstawie zawartości skrobi, suchej masy i witaminy C, decydowały poza czynnikiem
odmianowym i czasem przechowywania, warunki meteorologiczne w trakcie wegetacji
oraz badane czynniki agrotechniczne, tj. nawoŜenie azotowe oraz rozstawa rzędów.
Przechowywanie bulw spowodowało istotny spadek skrobi, suchej masy oraz witaminy
279
C. Bardziej wraŜliwą na przechowywanie bulw okazała się skrobiowa odmiana Ekra w
porównaniu z jadalną Irgą. ZróŜnicowane nawoŜenie azotem silniej modyfikowało
jakość przechowywanych bulw ziemniaka w porównaniu z rozstawą rzędów, czy
warunkami meteorologicznymi w okresie wegetacji. WyŜsze nawoŜenie azotem
powodowało obniŜenie jakości przechowywanych bulw ziemniaka, zwłaszcza znaczące
obniŜenie skrobi u odmiany Irga i witaminy C u odmiany Ekra oraz porównywalne
suchej masy u obydwu odmian.
AN IMPACT OF SELECTED AGROTECHNOLOGICAL OPERATIONS
ON QUALITY CHARACTERISTICS OF STORED POTATO TUBERS
OF IRGA AND EKRA CULTIVARS
Antoni Bombik, Katarzyna Rymuza, Czesław Stankiewicz, Józef Starczewski
Agronomy Institute, University of Podlasie, Siedlce
Key words:
potato, quality characteristics, nitrogen fertilization, row spacing,
storage of tubers
Summary
The level of nitrogen fertilization in the work was assessed as well as row spacing
effect on quality characteristics, i.e.: dry matter content, starch content, and vitamin C
content, of stored potato tubers of two cultivars, namely an edible cultivar Irga and a
high starch cultivar Ekra. The material for examination consisted of potato tubers from a
3-year field experiment which investigated two nitrogen fertilization levels (60 and 90
kg N⋅ha-1) and row spacing (62, 82 and 102 cm). Chemical analysis, which included the
determination of the quality characteristics examined, was performed directly after tuber
harvest and repeated after 7 months of tuber storage. An impact of investigated factors
on tuber quality characteristics was evaluated on the basis of variance analysis,
significance of differences between means being assessed using Tukey’s test.
It was found that the quality of stored potato tubers assessed on the basis of
starch, dry matter and vitamin C contents was determined by, apart from the cultivar
factor and storage time, weather conditions during the growing period and
agrotechnological factors examined, that is nitrogen fertilization and row spacing. Tuber
storage significantly reduced starch, dry matter and vitamin C contents. High starch
Ekra turned out to be more susceptible to tuber storage as compared with edible Irga.
Differentiated nitrogen fertilization more strongly modified the quality of stored potato
tubers than row spacing or weather conditions during the growing period. Higher
nitrogen fertilization decreased the quality of stored potato tubers. It markedly reduced
starch content of Irga, and vitamin C content of Ekra whereas the reduction in the dry
matter content of both cultivars was comparable.
Prof. dr hab. Antoni Bombik
Katedra Doświadczalnictwa Rolniczego
Akademia Podlaska
ul. Prusa 14
08-110 SIEDLCE
e-mail: [email protected]

wpływ wybranych zabiegów agrotechnicznych na cechy jakościowe

Transkrypt

Podobne dokumenty

streszczenie - Konferencja BioMedTech Silesia

ZAGADKI O ZIEMNIAKU

Program Konferencji - Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Tabela

Złoto za mikrorozmnażanie, Lorda i Tajfuna

Święto Pieczonego Ziemniaka