Anna Odrobina1, Magdalena Śliwińska2 10 LAT

Anna Odrobina1, Magdalena Śliwińska2
10 LAT REFORM POLITYKI KONKURENCJI UE – PRÓBA BILANSU
I WYZWANIA NA PRZYSZŁOŚĆ
Wstęp
Niezakłócone funkcjonowanie konkurencji na wspólnym rynku było od początku
priorytetem Wspólnoty Europejskiej, dlatego w ramach jej systemu instytucjonalnego
realizowana jest polityka konkurencji. Wraz z rozwojem procesów integracyjnych, a także
w odpowiedzi na zmiany w gospodarce globalnej, polityka konkurencji UE ulega
przemianom. Największa z nich miała miejsce w 2004 roku, jednak zapoczątkowany
wówczas proces reform trwa do dnia dzisiejszego.
Celem niniejszego opracowania jest dokonanie analizy i oceny przeprowadzonych
reform polityki konkurencji UE w głównych jej obszarach, a także identyfikacja wyzwań,
które wymagają rozwiązań i zaprojektowania przemian w unijnej polityce konkurencji w
przyszłości. Z uwagi na ograniczone rozmiary niniejszego opracowania, zrezygnowano z
analizy zmian odnośnie do sektorów regulowanych.
1. Przesłanki reform polityki konkurencji UE
Wspólnotowe prawo konkurencji cechuje się pełną stabilnością i niezmiennością od
momentu utworzenia ugrupowania. Chodzi tutaj o fakt, iż przepisy prawa odnoszące się do
zapewnienia funkcjonowania konkurencji na wspólnym rynku mają takie samo brzmienie
od Traktatu Rzymskiego z 1957 r. 3 Wyjątek stanowią tutaj regulacje dotyczące kontroli
koncentracji przedsiębiorstw wprowadzone dopiero w 1989 r. 4
1
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Ekonomii i Stosunków
Międzynarodowych, Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych.
2
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Wydział Gospodarki Międzynarodowej,
Katedra Europeistyki.
3
Przepisy prawa konkurencji UE zmieniały jedynie numerację w kolejnych traktatach.
Aktualnie, zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu UE (TFUE) są to: art. 101 dotyczący
porozumień między przedsiębiorstwami, art. 102 - nadużywania pozycji dominującej oraz
art. 107 i 108 regulujące kontrolę pomocy publicznej [European Union 2010].
4
Obecnie obowiązuje tutaj Rozporządzenie Rady nr 139/2004 [Unia Europejska 2004].
1
Zatem rozważając problematykę przemian, uwagę należy skupić na kwestiach
wykonywania prawa konkurencji przez Komisję Europejską (KE). Właśnie w obszarze
polityki konkurencji UE, zwłaszcza w ostatnim dziesięcioleciu, zachodzą poważne reformy,
których przyczyny, choć złożone, można sklasyfikować w dwie zasadnicze grupy, a
mianowicie wynikające z:

największego rozszerzenia UE z 2004 r. o dziesięć nowych państw, co znacząco
powiększyło obszar wykonywania polityki konkurencji przez Komisję Europejską i
wymagało nowych rozwiązań natury techniczno-organizacyjnej,

przyspieszenia procesu globalizacji, który spowodował wzmocnienie siły korporacji
transnarodowych, co z kolei przekłada się na ich wydatne oddziaływanie na
funkcjonowanie konkurencji.
Dodatkowo impulsem do zmian była także krytyka ze strony przedsiębiorstw
dotychczasowych rozwiązań, podkreślająca nadmierną i uciążliwą biurokrację, nie
uwzględnianie ekonomicznych korzyści wynikających z uznanych za antykonkurencyjne
zachowań przedsiębiorstw oraz ignorowanie zmian w funkcjonowaniu globalnej
gospodarki.
2. Największa reforma polityki konkurencji UE
2.1 Istota reformy
W obszarze polityki konkurencji UE proces zmian rozpoczął się końcem lat. 90. XX w.,
jednak zasadnicza reforma została wprowadzona w 2004 r. wraz z największym
rozszerzeniem ugrupowania. Reforma ta określana jest jako modernizacja polityki
konkurencji UE, a jej istota opiera się na dwóch podstawowych filarach, a mianowicie:
decentralizacji prawa konkurencji oraz zwiększaniu roli ekonomii w analizach konkurencji
[Craig i de Burca 2011, s. 717-720].
Decentralizacja prawa konkurencji UE oznacza wzmocnienie pozycji krajowych
organów ds. konkurencji państw członkowskich w unijnej polityce konkurencji, co
spowodowane było koniecznością zapewnienia sprawnego funkcjonowania w zakresie
unijnej konkurencji po akcesji dziesięciu państw członkowskich. Istota procesu
decentralizacji przedstawiona jest w dalszej części opracowania.
Z kolei wzmocnienie znaczenia ekonomii w polityce konkurencji UE wynika z
bezpośredniego oddziaływania prawa konkurencji na decyzje i zachowania firm w zakresie
inwestycji, procesów koncentracji, prowadzenia działalności gospodarczej i polityki
cenowej. Wzięcie pod uwagę analiz ekonomicznych uznano za konieczne, gdyż decyzje
2
Komisji w sprawach konkurencji mają gospodarcze konsekwencje dla funkcjonowania
przedsiębiorstw oraz dla stosowania narzędzi wsparcia dla biznesu [Urrlich 2006, s. 32-33].
Na fali krytyki unijnej polityki konkurencji za pomijanie podejścia ekonomicznego,
jeszcze końcem lat 90. rozpoczęły się prace nad uwzględnieniem analiz ekonomicznych w
podejmowaniu decyzji przez Dyrekcję Generalną ds. Konkurencji (DGK). Z uwagi na
jednoznaczne korzyści ekonomiczne w postaci zmniejszenia kosztów transakcyjnych i
dystrybucyjnych, wprowadzone wówczas zostały wyłączenia grupowe wobec porozumień
wertykalnych, w tym umów franczyzowych, wyłącznych zakupów, wyłącznej dystrybucji.5
Następnie szereg wyłączeń grupowych objęło także pewne rodzaje porozumień
horyzontalnych, pomimo że stanowią one największe zagrożenie dla konkurencji. Jednak
uwzględniając korzyści ekonomiczne, wprowadzono wyłączenia grupowe dla porozumień
specjalizacyjnych, kooperacyjnych oraz transferu technologii [El-Agraa i Ardy 2011, s. 208209; Odrobina 2012b, s. 463-471].
Podkreślić należy, że podejście ekonomiczne jest konieczne także w przypadku
podejmowania decyzji przez Komisję Europejską odnośnie do procesów koncentracji
przedsiębiorstw (fuzji i przejęć). Analizy ekonomiczne stosowane są aktualnie do określenia
rynku właściwego dla koncentracji oraz do oceny skutków koncentracji dla warunków
konkurowania [Monti 2007, s. 10-17].
2.2. Decentralizacja prawa konkurencji UE
Modernizacja prawa konkurencji UE z 2004 r. spowodowała wręcz rewolucyjną zmianę w
sposobie realizacji polityki konkurencji poprzez wprowadzenie decentralizacji. Oznacza ona
utratę monopolu DGK w wykonywaniu prawa konkurencji UE, a tym samym wyposażenie
krajowych organów ds. konkurencji w kompetencje orzekania na gruncie prawa unijnego w
sprawach z zakresu konkurencji [McGovan 2010, s.153-155]. Zaznaczyć należy, że
pozostawienie dotychczasowego układu instytucjonalnego doprowadziłoby do paraliżu
administracyjnego, który uniemożliwiałby sprawne realizowanie polityki konkurencji UE
po rozszerzeniu z 2004 r. [Altmonte i Nava 2005, s. 350-351].
Decentralizacja objęła jedynie dwa obszary prawa UE, a mianowicie nielegalne
porozumienia między przedsiębiorstwami oraz nadużywanie pozycji dominującej. Tym
samym krajowe organy ds. konkurencji oraz sądy krajowe mogą obecnie orzekać
5
Te porozumienia mają zdecydowanie negatywny wpływ na konkurencję, gdyż z
definicji zawierają klauzule pozakonkurencyjne i stosują wyłączność dla wybranych
podmiotów, a w efekcie blokują wejście na rynek i znoszą konkurencję w branży.
3
bezpośrednio na podstawie art. 101 i 102 TFUE. Komisja Europejska pełni jednak nadal rolę
nadrzędną w stosunku do organów krajowych ds. konkurencji. Ponadto wprowadzone
zostały ułatwienia w kontaktach instytucji krajowych z KE w dziedzinie uzyskania
informacji, opinii, czy pomocy w rozstrzyganiu spraw [Craig i de Burca 2011, s.732]. Nowe
zasady
funkcjonowania
polityki
konkurencji
UE
znalazły
odzwierciedlenie
w
uregulowaniach prawnych, a kluczowe jest tutaj Rozporządzenie 1/2003 [Unia Europejska
2003], które weszło w życie 1 maja 2004 r., wprowadzając do polityki konkurencji UE
rozwiązania, a mianowicie:

prawo do stosowania w pełnym zakresie przez krajowe organy ds. konkurencji art.
101 i 102 TFUE,

zniesienie notyfikacji porozumień między przedsiębiorstwami na rzecz samooceny,

reguły ścisłej współpracy między KE a krajowymi organami ds. konkurencji w
ramach Europejskiej Sieci Konkurencji (ECN).
Nowe regulacje nałożyły na krajowe organy ds. konkurencji obowiązek zastosowania
prawa unijnego w sytuacji, gdy po zastosowaniu prawa krajowego okazuje się, że wymiana
handlowa między państwami członkowskimi została dotknięta skutkami praktyk
antykonkurencyjnych. Ponadto regulacje decentralizacyjne zobowiązały członków UE do
implementacji do krajowych polityk regulacji zgodnych z prawem unijnym w zakresie
porozumień zakazanych. Chodzi o to, aby nie zakazywać w prawie krajowym porozumień,
które nie są zakazane przez prawo UE [Clarke i Morgan 2006, s. 12]. Z kolei w przypadku
zniesienia notyfikacji porozumień na rzecz samooceny i spełnienia warunków zwolnienia z
zakazu porozumień, zmiana podyktowana była zwiększającą się liczbą wniosków o
zwolnienia indywidualne. Dlatego też konieczne było usprawnienie tej kwestii poprzez
wprowadzenie reguł legalnych wyłączeń z zakazu porozumień między przedsiębiorstwami
[Clark i Morgan 2006, s. 11-12]. Natomiast utworzona w 2004 r. ECN jest innowacyjnym
modelem zarządzania bazującym na dynamicznym układzie forów dyskusyjnych i grup
roboczych, który skupia krajowe organy ds. konkurencji oraz Komisję Europejską [Jóźwiak
2011]. ECN zapewnia spójność, jednolitość i efektywność rozwiązań wypracowywanych w
polityce konkurencji UE, a nadrzędna pozycja Komisji Europejskiej w strukturze ECN, jak
też jej rozszerzone kompetencje decyzyjne i dochodzeniowe gwarantują upowszechnienie
rozwiązań unijnych i konwergencję praw krajowych z unijnym, z zachowaniem zasady
pierwszeństwa prawa UE [Unia Europejska 2003; Laible i Barkey 2006, s. 77-82; Odrobina
2012a, s. 54-57].
2.3 Regulacje odnośnie do procesów koncentracji
4
Kontrola koncentracji nie została objęta decentralizacją, a KE utrzymała wyłączne
kompetencje do rozstrzygania koncentracji o wymiarze wspólnotowym. 6 Reforma w tym
obszarze sprowadziła się do uelastycznienia wykonywania prawa unijnego, gdyż Komisja
może przekazać prowadzenie sprawy o wymiarze wspólnotowym krajowemu organowi ds.
konkurencji, jeśli uzna to za uzasadnione [Unia Europejska 2004].
Ponadto reforma prawa dotyczącego koncentracji daje KE możliwość zakazania
koncentracji, która spowodowałaby znaczne ograniczenie efektywnej konkurencji na
wspólnym rynku lub jego części, zwłaszcza w sytuacji, gdyby istniało zagrożenie powstania
pozycji dominującej. Poprzednie regulacje zwracały uwagę jedynie na koncentracje
tworzące lub
wzmacniające pozycję dominującą, co powodowało konieczność
udowodnienia przez KE tej pozycji dominującej. Reforma znosi taki obowiązek, a KE
powinna jedynie zbadać wpływ planowanej koncentracji na konkurencję na rynku unijnym
[Almonte i Nava 2005, 343-344]. W związku z powyższym nastąpiły zmiany w metodyce
oceny wpływu koncentracji przedsiębiorców na konkurencję, polegające na zastąpieniu
dotychczas stosowanego testu dominacji rynkowej testem znaczącego ograniczenia
efektywnej konkurencji (SIEC - Significant Impediment to Effective Competition). Komisja
zobowiązana jest zatem do uzasadnienia swej decyzji poprzez bezpośrednie wskazanie
powodów, dla których dana koncentracja spełnia, bądź nie spełnia testu SIEC.
W ostatnich latach potwierdzona została również przez Trybunał Sprawiedliwości
(TSUE) konieczność oceny połączeń konglomeratowych, a więc takich, które ze względu
na pozycję rynkową uczestników nie oddziałują bezpośrednio na rynek właściwy ani
wertykalnie, ani horyzontalnie (sprawy Tetra Laval oraz GE/Honeywell). Ze względu na
fakt, iż uznano że koncentracja konglomeratowa może być świadomą strategią wykluczania
z rynku konkurentów, Komisja opracowała Wytyczne w sprawie oceny niehoryzontalnych
połączeń przedsiębiorstw na mocy rozporządzenia Rady w sprawie kontroli koncentracji
przedsiębiorstw - Dz. Urz. UE 2008 C 256/6 [Orzecznictwo sądów wspólnotowych w
sprawach konkurencji w latach 2004-2009, 2010, s. 26].
3. Przemiany polityki konkurencji UE w ostatnim dziesięcioleciu
3.1. Skuteczne eliminowanie karteli
Zmowy kartelowe stanowią poważne zagrożenie dla funkcjonowania rynku, gdyż eliminują
bądź zniekształcają konkurencję pomiędzy porozumiewającymi się przedsiębiorstwami. Z
powodu zakazu zawierania zmów kartelowych w prawie konkurencji UE, porozumienia
6
Definicja znajduje się w art. 1 Rozporządzenia Rady nr 139/2004.
5
takie są niejawne, a tym samym ich wykrywanie i eliminowanie przez instytucje chroniące
konkurencję nastręcza ogromnych trudności, zaś samo postępowanie wymagające
udowodnienia działania kartelu oraz oceny wyrządzonych szkód jest długotrwałe. Zresztą
dla dochodzeń w sprawach karteli prowadzonych przez DGK nie są stosowane żadne
wiążące terminy zakończenia postępowania i wydania decyzji, a postępowania trwają w
większości przypadków kilka lat [Unia Europejska 2003; European Commission 2014].
Aktualnie Komisja Europejska z powagą traktuje funkcjonowanie porozumień
kartelowych na wspólnym rynku, zdając sobie sprawę ze szkód dla konkurencji, które
utrzymują się na rynku jeszcze wiele lat po wyeliminowaniu kartelu. Stanowcze i surowe
zwalczanie porozumień antykonkurencyjnych stało się doktryną w polityce konkurencji UE
dopiero końcem lat 90., a ówczesny komisarz ds. konkurencji, Mario Monti nazwał kartele
„rakiem na otwartej gospodarce rynkowej” [Urrlich 2006, s. 19-22].
W ramach wytoczenia bezwzględnej wojny porozumieniom kartelowym, wprowadzono
do prawa konkurencji UE skuteczne narzędzie do eliminowania karteli, a mianowicie
procedurę leniency czyli program łagodzenia kar dla uczestników kartelu [Unia Europejska
2006; Hammond i O’Brien 2010, s. 11-26]. Jego celem jest zmotywowanie członków kartelu
do współpracy z Komisją przez ujawnienie i udowodnienie funkcjonowania kartelu oraz
zaprzestanie praktyk antykonkurencyjnych przez przedsiębiorstwo. Korzyści z leniency są
obopólne, gdyż KE szybciej i sprawniej eliminuje kartel, uzyskując wszelkie informacje i
szczegóły dotyczące zmowy kartelowej, a uczestnik kartelu otrzymuje całkowite lub
częściowe darowanie kary za udział w zmowie [UOKiK 2004; ECN 2006].
Pomimo że upowszechnienie procedury łagodzenia kar faktycznie pozwala skuteczniej,
szybciej i przy mniejszym nakładzie pracy eliminować zmowy kartelowe, to leniency budzi
kontrowersje. Krytycy tej procedury wskazują, że uczestnicy kartelu mogą planować
zgłoszenie się do Komisji z informacją o działalności w zmowie już na etapie tworzenia
porozumienia i dzięki temu zyskują podwójnie – po pierwsze odnoszą korzyści finansowe z
tytułu zmowy kartelowej, a po wtóre są zwolnieni przez Komisję z kary, która może sięgać
nawet 10% rocznych światowych obrotów firmy. Nieuchronność i dotkliwość kar
stosowanych przez KE w sprawach kartelowych była z pewnością czynnikiem
odstraszającym przedsiębiorstwa od zachowań antykonkurencyjnych, ale wraz z coraz
częstszym stosowaniem leniency, kara za zmowy kartelowe jest całkowicie lub częściowo
łagodzona. Analizy decyzji Komisji Europejskiej dobitnie wskazują, że leniency jest
wykorzystywana niemal w każdym przypadku, a niejednokrotnie wszyscy uczestnicy
kartelu uzyskują choćby częściowe złagodzenie kary [European Commission 2014;
Odrobina 2012b, s.51-54].
6
3.2. Przeciwdziałanie nadużywaniu pozycji dominującej
Niezwykle istotną częścią regulacji antymonopolowych stanowią przepisy dotyczące
nadużywania pozycji dominującej. Stwierdzenie, czy przedsiębiorstwo nadużywa pozycji
dominującej jest w wielu sytuacjach trudnym zadaniem ze względu na konieczność
ustalenia, czy przedsiębiorstwo w ogóle tę pozycję posiada, oraz, czy jej nadużywa. W art.
102 Traktatu (TFUE) podano jedynie przykłady niedozwolonych zachowań przedsiębiorstw
dominujących, gdyż stworzenie katalogu takich nadużyć byłoby niemożliwe ze względu na
dynamikę warunków funkcjonowania przedsiębiorstw oraz ich ogromną inwencję w tej
dziedzinie. Obecnie punkt ciężkości przesuwa się raczej w kierunku konkurencji
wyłączającej, tzn. czynów eliminujących konkurencję oraz działających na szkodę
konsumentów [Komunikat Komisji 2009]. Do takich działań należy np. agresywne zaniżanie
cen (tzw. drapieżnictwo cenowe) i utrzymywanie ich przez pewien czas na niskim poziomie
w celu wyeliminowania konkurencji z rynku, czy zaniżanie dostaw poniżej poziomu popytu,
umożliwiające podnoszenie cen [Śliwińska 2012, s. 178].
Pewne kierunki rozwoju interpretacji zakazu nadużywania pozycji dominującej dają się
wyraźnie zauważyć w orzecznictwie TSUE. Na uwagę zasługuje kwestia wzrostu roli handlu
równoległego na wspólnym rynku i uznanie przez TSUE częściowej lub całkowitej odmowy
realizacji zamówień przedsiębiorstw zajmujących się hurtowym obrotem produktami
leczniczymi w państwie członkowskim przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję
dominującą (Syfait II-sprawy połączone, C-468/06 - C-478/06, 16.09.2008, Zob. Orz. 2008,
s. I-07139) za nadużycie pozycji dominującej, jeżeli odmowa ta ma miejsce w przypadku
zaangażowania się nabywcy w handel równoległy towarami, których dotyczy odmowa, jeśli
odmowa dotyczy dotychczasowego nabywcy, dotyczy normalnego zamówienia oraz
ogranicza konkurencję [Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach konkurencji w
latach 2004-2009, 2010, s. 23].
Istotne jest również wypracowanie przez TSUE tzw. testu drapieżnictwa cenowego,
zgodnie z którym za nadużycie pozycji dominującej w postaci stosowania cen drapieżnych
uznaje się stosowanie cen niższych od średnich kosztów zmiennych przedsiębiorstwa
dominującego oraz wykluczenie z zakresu testu drapieżnictwa cenowego dowodu
odzyskania strat, co istotnie osłabia możliwość skorzystania przez przedsiębiorstwo
dominujące z doktryny obronnej uzasadnionej koniecznością sprostania konkurencji
[Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach konkurencji w latach 2004-2009, 2010,
s. 24]. W ostatnich latach nadal rozwijana jest również koncepcja kolektywnej pozycji
dominującej przedsiębiorstw, a kierunek jej rozwoju pokazuje m.in. wyrok TSUE w sprawie
7
Piau, który uznał możliwość odniesienia tej koncepcji do związku przedsiębiorstw (który
sam w sobie nie jest przedsiębiorstwem) nieprowadzącego samodzielnej działalności
gospodarczej na rynku, na którym działają jego członkowie. Głównym problemem
związanym z pozycją dominującą grupy przedsiębiorstw pozostaje jednak rozgraniczenie
kolektywnej pozycji dominującej w rozumieniu art. 102. TFUE oraz praktyk uzgodnionych
zakazanych przez art. 101 TFUE [Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach
konkurencji w latach 1964-2004, 2007, s. 45; Orzecznictwo sądów wspólnotowych w
sprawach konkurencji w latach 2004-2009, 2010, s. 21].
3.3. Dostosowanie polityki konkurencji UE do globalnego kryzysu finansowego
Globalny kryzys finansowy, który rozpoczął się w 2007 r., stał się wyzwaniem także dla
polityki konkurencji UE, przede wszystkim w zakresie kontroli pomocy publicznej. Trzeba
zaznaczyć, że konieczność wprowadzenia wyjątkowego podejścia i zastosowania
kryzysowych narzędzi, umożliwiających państwom członkowskim podjęcie interwencji
przeciwdziałających skutkom kryzysu, zaburzyła konsekwentnie realizowane od końca lat
90. XX w. reformy pomocy publicznej. Wprowadzane zmiany ukierunkowane były na:
ograniczanie wielkości wsparcia udzielanego przez kraje członkowskie przedsiębiorstwom,
eliminowanie najbardziej szkodliwych dla konkurencji form pomocy publicznej oraz
wprowadzanie przejrzystych reguł udzielania i kontroli pomocy publicznej.
Jednak w obliczu kryzysu państwa członkowskie znalazły się pod presją
interweniowania zarówno w sektorze finansowym, jak i sferze realnej. Utrata zaufania i
ryzyko upadku światowego systemu finansowego spowodowały, że rządy w obronie
krajowych instytucji finansowych, zdecydowane były na podjęcie interwencji poprzez
udzielanie pomocy publicznej głównie w postaci gwarancji rządowych. Z kolei w sferze
realnej gospodarki konieczne było wsparcie przedsiębiorstw, które wskutek recesji
gospodarczej zagrożone były bankructwem, co mogło spotęgować problem bezrobocia.
Zgodnie z zasadami kontroli pomocy publicznej w UE, państwo musi uzyskać akceptację
KE na udzielenie wsparcia, a projekt pomocy jest badany pod kątem skutków dla
konkurencji. W czasie kryzysu, Komisja Europejska funkcjonowała w tej kwestii na
wyjątkowych zasadach, wykazując się wysoką elastycznością. Komisja wydawała zgody na
udzielenie pomocy publicznej zazwyczaj w ciągu dwóch dni roboczych, podczas gdy w
warunkach normalnych procedura taka zajmuje około pół roku. Elastyczność przejawiała się
8
także w łagodniejszym podejściu do koncentracji w sektorze finansowym, jeśli przejęcie
zapobiegało bankructwu instytucji finansowej7 [Kokkoris i Olivares-Caminal 2010, s. 496].
W efekcie rozmiary zatwierdzonej przez KE pomocy publicznej były ogromne i
osiągnęły poziom 2,2% PKB w 2009 r. w porównaniu do 0,5% PKB przed kryzysem. Pomoc
publiczna w 2009 r. wyniosła ok. 280 mld euro, a pomoc związana z kryzysem oszacowana
została na 1,7% PKB [Komisja Europejska 2010, s. 22]. Tylko w latach 2008-2009 sektor
finansowy został wsparty przez kraje członkowskie gwarancjami rządowymi w wysokości
2,3 bln euro oraz pomocą na restrukturyzację i dokapitalizowanie na sumę 0,7 bln euro
[Evenett, Hoekman i Cattaneo 2009, s. 119]. Zasadniczym zadaniem polityki konkurencji
UE było zagwarantowanie długookresowego zaufania do sektora finansowego, zachowując
reguły konkurencji, zgodnie z którymi wielkość pomocy, beneficjenci oraz plany
restrukturyzacyjne były szczegółowo ustalane [Kokkoris i Olivares-Caminal 2010, s. 500502]. W sferze realnej KE zastosowała tymczasowe ramy prawne, umożliwiające rządom
wsparcie przedsiębiorstw w zakresie gwarancji, dotacji i dopłat do oprocentowania. Do
końca 2009 r. udzielonych zostało 79 zgód na ratowanie firm w 25 krajach, a największą
pomoc otrzymała branża motoryzacyjna [Komisja Europejska 2010, s. 18-21].
Z uwagi na gospodarcze skutki kryzysu, w latach 2010-2012 KE przedłużyła reguły
pomocy
dotyczące
środków
kryzysowych.
Ograniczono
jednak
możliwość
dokapitalizowania banków oraz wachlarz narzędzi dla przedsiębiorstw [Komisja Europejska
2012a, s. 2-11; Komisja Europejska 2013, s. 3-5]. W efekcie pomoc publiczna była
niezmiernie istotna dla stabilizowania sektora finansowego i sfery realnej, a postawa i
zaangażowanie Komisji pozwoliły na uniknięcie zapaści sektora finansowego i gospodarki
europejskiej.
Sytuacja kryzysu przyczyniła się do licznych dyskusji wokół reform pomocy publicznej
i paradoksalnie zaostrzenia reguł UE w tej kwestii. Wzmocnienie roli Komisji wymaga
jednak gruntownych zmian instytucjonalnych oraz modyfikacji metod oceny oddziaływania
pomocy publicznej. Sygnalizowane przez KE zmiany podążają w stronę wykorzystania art.
101 TFUE oraz unijnego prawa kontroli koncentracji do oceny i kontroli pomocy publicznej
[Kokkoris i Lianos 2010, s. 519-535; Brandtner 2010, s. 281-298].
Proces modernizacji pomocy publicznej rozpoczął się w maju 2012 r. i objął
kompleksowo kontrolę pomocy publicznej, a reformy mają zapewnić: pobudzenie trwałego
wzrostu gospodarczego na konkurencyjnym wspólnym rynku, skupienie KE na sprawach o
7
Trzeba zaznaczyć, że przed kryzysem, KE bardzo restrykcyjnie traktowała procesy
koncentracji w sektorze bankowym.
9
największym wpływie na rynek UE, optymalizację reguł i skrócenie czasu podejmowania
decyzji [Komisja Europejska 2012b]. Aktualnie wciąż trwają konsultacje w większości
obszarów.
4. Wyzwania na przyszłość
Jak wykazano w poprzednich częściach niniejszej pracy, ostatnie 10 lat stanowi okres
dynamicznych zmian i rozwoju polityki konkurencji Unii Europejskiej. Nie oznacza to
jednak, że przed organami ochrony konkurencji nie stoi nadal wiele wyzwań. Można je
rozpatrywać na trzech płaszczyznach. Po pierwsze, mamy obecnie do czynienia z
wyzwaniami natury teoretycznej, związanymi m.in. z brakiem jednoznacznej odpowiedzi ze
strony teorii ekonomii, jaką dokładnie konkurencję należy chronić. Po drugie, istnieje szereg
wyzwań związanych z globalizacją gospodarczą i rozwojem międzynarodowych korporacji.
Po trzecie, istnieją wyzwania natury organizacyjno-instytucjonalnej wewnątrz samej
polityki konkurencji Unii Europejskiej, wynikające chociażby z konieczności współpracy
między państwami członkowskimi w zakresie ochrony konkurencji oraz współistnienia
polityki konkurencji na poziomie unijnym oraz na poziomie poszczególnych państw
członkowskich. Należy jednak podkreślić, iż podział na poszczególne kategorie wyzwań jest
umowny i ma na celu pewne uporządkowanie omawianego zagadnienia. Zarówno bowiem
pewne wyzwania związane z globalizacją, jak również te o charakterze organizacyjnoinstytucjonalnym, stanowią również wyzwania dla teorii ekonomii. Ponadto ze względu na
ekonomiczny charakter rozważań zawartych w niniejszym artykule, nie uwzględnia się w
nim wyzwań o charakterze czysto legislacyjnym.
4.1. Wyzwania merytoryczne
Jednym z ważniejszych obecnych wyzwań polityki konkurencji jest brak jednoznacznej
odpowiedzi ze strony teorii, jakiego rodzaju konkurencję należy chronić. Istnieje ogólny
konsensus na temat celów ochrony konkurencji i jej prawidłowego funkcjonowania, a więc
dbania o szeroko rozumianą efektywność gospodarowania, innowacyjność, wzrost jakości,
obniżanie kosztów, a więc wszystko, co ostatecznie prowadzi do zrównoważonego wzrostu
i zarazem do podnoszenia dobrobytu konsumenta. Brakuje natomiast jednoznacznych
kryteriów oceny prawidłowego funkcjonowania mechanizmu konkurencji. Najnowsze
badania dążące do odpowiedzi na te pytania opierają się na osiągnięciach swych
poprzedników i poglądzie, iż wszystkie elementy klasycznego paradygmatu strukturazachowania-efektywność (structure – conduct – performance paradigm) wpływają na siebie
wzajemnie. Dlatego też badania w ramach teorii konkurencji prowadzone są zarówno w
10
ramach nauki ekonomii, jak i zarządzania i skupiają się na analizie zachowań
konkurencyjnych przedsiębiorstw w różnych warunkach, ich efektywności i wydajności, jak
również samej strukturze rynku i silnie z nią związanym zagadnieniu barier wejścia
[Śliwińska 2013, s. 215-217].
Przykładowo, w ramach tego dość szerokiego zagadnienia jednym z nierozwiązanych
dotychczas problemów jest kwestia określenia, czym dokładnie jest pozycja dominująca
przedsiębiorstwa, będąca odpowiednikiem teoretycznego pojęcia siły rynkowej i
ekonomicznej, oraz jakie są możliwości jej nadużywania, a więc ograniczania konkurencji.
Jest to istotne, gdyż zarówno teoria, jak i polityka ochrony konkurencji są zgodne, iż tylko
przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą na danym rynku może ograniczać
konkurencję na tym rynku. Zatem kwestia określenia, czy przedsiębiorstwo tę pozycję
posiada jest kluczowa z punktu widzenia ochrony prawidłowego funkcjonowania
mechanizmu konkurencji. Wiąże się to z pewnego rodzaju paradoksem. Pewne zachowania
biznesowe przedsiębiorstwa nieposiadającego pozycji dominującej mogą być bowiem
uznane za w pełni uzasadnione działania prowadzące do zwiększenia jego pozycji
konkurencyjnej, jednak gdy tę silną pozycję zdobędzie i zostanie uznane za dominujące, te
same strategie mogą zostać uznane za zagrażające konkurencji, a przedsiębiorstwo - ukarane
niejako za swój sukces. Zatem niektóre strategie prowadzące do podniesienia
konkurencyjności przedsiębiorstwa są postrzegane pozytywnie tylko do pewnego momentu,
takiego, w którym zdobędzie ono silną pozycję, która pozwoli na uznanie go jako
dominujące, a te same stosowane wcześniej strategie za nadużycie pozycji dominującej.
Należy ponadto zwrócić uwagę na fakt, iż problem definicji pozycji dominującej oraz coraz
częściej stosowanego w praktyce ochrony konkurencji pojęcia zbiorowej pozycji
dominującej wiąże się ściśle z wyzwaniami teorii polegającymi na trudnościach w
definiowaniu pojęcia tzw. „firmy właściwej” (relevant firm) [McNutt 2001], czy granic
przedsiębiorstwa [Cyfert 2012].
Zarówno teoria, jak i praktyka polityki konkurencji próbują znaleźć kompromis
pomiędzy koniecznością ochrony konkurencji z jednej strony i wspierania innowacyjności
przedsiębiorstw w zdobywaniu przewagi konkurencyjnej w warunkach globalnej
konkurencji z drugiej strony. Dlatego też dylematem, wymagającym dalszych badań jest
ocena, czy i w jakich warunkach krótkoterminowe korzyści, jakie mogą odnieść konsumenci
z ograniczenia konkurencji (np. alians liderów rynkowych w celu stworzenia nowych
innowacyjnych produktów) przewyższą długoterminowe koszty tego ograniczenia. Wiele
badań nad mechanizmem konkurencji zakłada obecnie ponadto, iż pewien poziom dominacji
na rynku jest dany, a zadaniem polityki ochrony konkurencji jest kontrola
11
antykonkurencyjnych zachowań przedsiębiorstw dominujących oraz ich efektywności. Duże
wyzwanie stanowi zatem dla teorii konkurencji rozwój metod mierzenia efektywności
działania
przedsiębiorstw
dominujących,
mającej
świadczyć
o
prawidłowym
funkcjonowaniu mechanizmu konkurencji oraz sposobów kontroli i kryteriów oceny
różnego rodzaju działań strategicznych przedsiębiorstw uznanych za dominujące (ze
szczególnym uwzględnieniem ich kontaktów z partnerami, konkurentami i kontrahentami).
Ponadto pozostaje nadal wyzwanie związane z określeniem pożądanej w poszczególnych
branżach struktury rynku, a więc ilości i siły rynkowej uczestników rynku, poziomu siły
rynkowej świadczącego o dominacji przedsiębiorstwa, czy sposobów pomiaru tej siły, co
jest istotne, zarówno z punktu widzenia kontroli koncentracji przedsiębiorstw, jak i
nadużywania pozycji dominującej.
Wyzwania natury teoretycznej stojące przed polityką konkurencji Unii Europejskiej
tłumaczą w dużej mierze trudności z realizacją tzw. ekonomizacji europejskiego prawa
konkurencji (economic approach), obecnie określanej częściej jako „podejście zorientowane
na ocenę skutków ekonomicznych” (effects-based approach). Wprawdzie przejawy
podejścia zorientowanego na ocenę skutków ekonomicznych są widoczne zarówno na etapie
stanowienia, jak i stosowania prawa konkurencji (np.: racjonalizacja zakazu porozumień
ograniczających konkurencję poprzez ustanowienie wyjątku legalnego opartego na
samoocenie przedsiębiorców, relatywizacja tego zakazu poprzez ukształtowanie wyłączeń
grupowych dla określonych kategorii porozumień, czy stosowanie doktryny niezbędnych
ograniczeń), jednak zastosowanie go w orzecznictwie pozostawia niedosyt wielu badaczy
[Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach konkurencji w latach 2004-2009, 2010, s.
29; Jurkowska-Gomułka 2012, s.34].
4.2. Wyzwania związane z globalizacją gospodarczą i rozwojem międzynarodowych
korporacji
Wyzwania dla polityki konkurencji UE wynikające z globalizacji gospodarczej i rozwoju
międzynarodowych korporacji mają charakter zarówno teoretyczny, jak i praktyczny.
Ekspansja i rozwój korporacji międzynarodowych i rozwój różnych form współpracy na
rynkach międzynarodowych sprawiają, iż analiza zachowań konkurencyjnych i
antykonkurencyjnych przedsiębiorstw stała się zadaniem niezwykle trudnym.
Przykład stanowić może zjawisko dywersyfikacji przedsiębiorstw oraz silnie z nim
powiązane zjawisko budowania przez korporacje międzynarodowe wielostopniowych
struktur własnościowych, opartych zarówno o udziały większościowe, jak i mniejszościowe.
W sytuacji tego typu powiązań przedsiębiorstw, działających niejednokrotnie w całych
12
sieciach oraz częstego występowania przedsiębiorstwa w roli koordynatora np. całego
łańcucha dostaw, już samo jego zdefiniowanie przysparza wielu trudności, a tym bardziej
określenie, czy posiada ono pozycję dominującą na rynku. Jak wykazały badania siła
strukturalna przedsiębiorstw [Śliwińska 2007, s. 142, 150-153] może być wykorzystywana
w celu ograniczenia konkurencji, tymczasem nie jest ona nadal w pełni doceniana przez
europejskie prawo konkurencji.
Wyzwanie stanowi również kwestia samej definicji rynku, na którym przedsiębiorstwo
może posiadać pozycję dominującą. Z jednej strony chodzi tu o kwestię wymiaru
geograficznego i odpowiedzi na pytanie, na ile wystarczające jest rozpatrywanie rynku
lokalnego, a na ile powinno się analizować jego wymiar globalny, a z drugiej strony –
wymiaru asortymentowego i próby rzetelnego definiowania danego rynku produktu, co w
obliczu obecnych przełomów technologicznych bywa trudne. Najprostszy przykład
stanowić tu mogą ulegające dynamicznym zmianom rynki aparatów fotograficznych, kamer,
czy telefonów komórkowych. Kwestia odpowiedniej definicji rynku jest szczególnie istotna
w obliczu coraz szerzej rozpoznawanego w ostatnim okresie zjawiska tzw. wzajemnej
wyrozumiałości [Jayachandran, Gimeno, Varadarajan 1999]. Rozpatrywanie konkurencji
tylko na rynku lokalnym, bez uwzględnienia wzajemnych zależności konkurentów na
innych rynkach może bowiem prowadzić do błędnej oceny stanu konkurencji na badanym
rynku. Stanowi to jeden z argumentów dla tezy, iż rzetelną ochronę konkurencji na rynku
globalnym byłaby w stanie zapewnić tylko wspólna globalna polityka konkurencji, co, jak
o tym będzie dalej mowa, w obliczu odmiennych interesów poszczególnych państw nie
wydaje się w dniu dzisiejszym realną opcją.
Niezwykłym wyzwaniem dla analizy zachowań antykonkurenyjnych i ochrony
konkurencji jest zjawisko koopetycji [Cygler i in. 2013] wynikające m.in. z hiperkonkurencji
[D'Aveni 1997], z jaką mamy obecnie do czynienia w gospodarce światowej.
Niejednokrotnie główni światowi konkurenci współpracują ze sobą w kluczowych z punktu
widzenia konkurencyjności dziedzinach (np. Blu-ray Disc Association) i abstrahując od
analizy długoterminowych skutków takiej współpracy dla konkurencji, ocena, czy przy tego
typu współpracy nie dochodzi do dodatkowych ograniczeń konkurencji staje się coraz
trudniejsza i coraz bardziej kosztowna.
Wyzwanie teoretyczne związane z globalizacją procesów gospodarczych stanowi
również kwestia wpływu rozwoju ochrony praw własności intelektualnej w skali lokalnej i
międzynarodowej, czy koncesjonowania pewnych rodzajów działalności ze względu na
szeroko rozumianą ochronę konsumenta na bariery wejścia, których brak uznano za warunek
efektywnej konkurencji. Zbyt rygorystyczne przepisy lub kosztowne procedury mogą
13
bowiem uniemożliwiać mniejszym przedsiębiorstwom wejście na rynek lokalny lub rynki
międzynarodowe, na których byłyby w stanie skutecznie konkurować z większymi
przedsiębiorstwami, a więc mogą stanowić barierę wejścia i ograniczać konkurencję. Istotne
jest zatem uświadomienie faktu, iż obecnie rzeczywista ochrona konkurencji powinna
obejmować zjawiska wykraczające poza obszary tradycyjnie rozumianej polityki
antymonopolowej (zakaz karteli, nadużywania pozycji dominującej oraz kontrola
koncentracji przedsiębiorstw i subsydiów państwowych).
4.3. Wyzwania natury organizacyjno-instytucjonalnej wewnątrz UE
Należy pamiętać, iż samo funkcjonowanie polityki konkurencji Unii Europejskiej i
egzekwowanie przepisów konkurencji zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym
stanowi dla organów antymonopolowych znaczne wyzwanie. Pokazują to wyraźnie
doświadczenia Europejskiej Sieci Konkurencji (ECN). Współpraca w ramach ECN odbywa
się w coraz bardziej zaawansowanych strukturach, co pozwala na wymianę doświadczeń i
ułatwia ujednolicanie stosowania prawa UE przez poszczególnych jej członków [Jóźwiak
2011], wymaga jednak z oczywistych względów pokonywania szeregu trudności takich jak
np. kwestia niezależności, bądź hierarchiczności relacji pomiędzy poszczególnymi
członkami sieci, czy tworzenie form i mechanizmów współpracy sprzyjających w długim
okresie
ujednolicaniu
krajowych
przepisów
antymonopolowych.
Ponadto
samo
współistnienie krajowych porządków prawnych z europejskim prawem konkurencji stanowi
znaczne wyzwanie dla ochrony konkurencji w Unii Europejskiej.
Należy w tym momencie również wspomnieć o podnoszonym w literaturze przedmiotu
problemie
pożądanej
niezależności
politycznej
szefów
krajowych
urzędów
antymonopolowych. Podporządkowanie decyzji organów chroniących konkurencję
władzom
politycznym
może
stanowić
ogromne
zagrożenie
dla
prawidłowego
funkcjonowania mechanizmu konkurencji, a zmiany na stanowisku prezesa w polskim
UOKiK wydają się jedynie potwierdzać istnienie problemu. Rozwiązanie tej kwestii na
poziomie instytucjonalnym stanowi z pewnością kolejne trudne wyzwanie dla ochrony
konkurencji w Unii Europejskiej.
Istotnym wyzwaniem jest dla polityki konkurencji UE jej internacjonalizacja, rozumiana
jako rozszerzanie współpracy w zakresie ochrony konkurencji z gospodarkami poza UE.
Takie organizacje, jak International Competition Network (ICN), OECD, czy UNCTAD
wraz z systemem umów dwustronnych stworzyły fundamenty dla bardziej efektywnego
systemu ochrony konkurencji w skali globalnej, jednak nadal istnieje potrzeba dokonania
dalej idących zmian w tym kierunku [Gerber 2010, s. 448]. Historia umiędzynaradawiania
14
polityki konkurencji UE oraz obecne międzynarodowe problemy gospodarczo-polityczne
pokazują, iż odmienne potrzeby i interesy państw na różnych etapach rozwoju
gospodarczego stanowią poważną barierę w ujednoliceniu zasad ochrony konkurencji na
poziomie globalnym i uniemożliwiają stworzenie globalnego systemu ochrony konkurencji.
Wnioski
Impulsem do reform polityki konkurencji w UE był zarówno proces największego z
dotychczasowych rozszerzenia Unii Europejskiej w 2004 r., jak i uwarunkowania
wynikające z globalizacji gospodarki światowej. W efekcie modernizacja tej polityki
polegała na zasadniczych reformach związanych z odejściem od scentralizowanego systemu
w sprawach antymonopolowych na rzecz wprowadzenia decentralizacji. Realizowane w
ostatnich dziesięciu latach przemiany zmierzały do uproszczenia zasad wykonywania
unijnego prawa konkurencji oraz zracjonalizowania jego funkcjonowania. Nastąpiła
poprawa skuteczności egzekwowania unijnych przepisów konkurencji oraz przejrzystości
stosowanych procedur. W sytuacji kryzysu Komisja Europejska wykazała się znaczną
elastycznością. Przeprowadzone reformy pozwoliły na skoncentrowanie się KE na
najpoważniejszych przypadkach naruszenia konkurencji, koordynowaniu unijnej polityki
konkurencji oraz zmierzeniu się z wyzwaniami, które wymagają dalszych reform.
Wyzwania, przed jakimi stoi obecnie polityka konkurencji UE mają różnoraki charakter.
Po pierwsze, mamy do czynienia z wyzwaniami natury teoretycznej, polegających m.in. na
braku jednoznacznej odpowiedzi ze strony teorii jaką konkurencję należy chronić i
wynikających z tego dalszych dylematów związanych z definicją pozycji dominującej i
określeniem możliwości jej nadużywania, czy określenia pożądanej struktury rynku i metod
mierzenia efektywności przedsiębiorstw. Po drugie, niezwykle istotne są wyzwania
wynikające
z
globalizacji
gospodarczej
i
intensywnego
rozwoju
korporacji
międzynarodowych takie jak budowa wielostopniowych i skomplikowanych struktur
własnościowych i organizacyjnych przez te przedsiębiorstwa, czy zjawisko koopetycji i tzw.
wzajemnej wyrozumiałości. Po trzecie należy również pamiętać o wyzwaniach
instytucjonalno-organizacyjnych wynikających z faktu, iż polityka konkurencji UE jest
wspólnotową polityką tego ugrupowania realizowaną niejako na dwóch poziomach –
unijnym i krajowym, oraz intensywnych prób internacjonalizacji tej polityki.
Bibliografia
Altmonte, C., Nava, M., 2005, Economics and Policies of an Enlarged Europe, Edward
Elgar Publishing, Northampton.
15
Brandtner, B., 2010, State Aid Reform – The State and Action Plan, w: Zmiany w polityce
konkurencji na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, red. M. Krasnodębska-Tomkiel,
UOKiK, Warszawa.
Clarke, R., Morgan, E., 2006, New development in UK and EU competition policy, Edward
Elgar Publishing, Northampton.
Craig, P., de Burca, G. (red.), 2011, The Evolution of EU Law, Oxford University Press, New
York.
Cyfert, Sz., 2012, Granice organizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w
Poznaniu.
Cygler J., Aluchna M., Marciszewska E., Witek-Hajduk M.K., Materna G., 2013,
Kooperencja przedsiębiorstw w dobie globalizacji. Wyzwania strategiczne,
uwarunkowania prawne, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa.
D'Aveni, R. A., 1997, Waking up to the New Era of Hypercompetition, „The Washington
Quarterly”, Jg. 21, H. 1.
ECN, 2006, Model leniency program. Report on Assessment of the State of Convergence,
ECN.
El-Agraa, A., Ardy, B., 2011, The European Union: Economics and Policies, Cambridge
University Press, Cambridge.
European Commission, 2014, Cartel statistics, http://ec.europa.eu/competition/ cartels/
European Union, 2010, Consolidated versions of the Treaty on European Union and the
Treaty on the Functioning of the European Union, OJ C 83/01 vol. 53 z 30.03.2010.
Evenett, S., Hoekman, B., Cattaneo, O. (red.), 2009, Effective Crisis Response and
Openness: implications for the Trading System, The World Bank, Washington.
Gerber, D., 2010, Globalization, Europeanization and Competition Law: Locating Europe,
Locating Poland, w: Zmiany w polityce konkurencji na przestrzeni ostatnich dwóch
dekad, UOKiK, s. 135-148.
Hammond, S., O’Brien, A., 2010, The Evolution of Cartel Enforcement over the Last Two
decades: The US Perspective, w: Zmiany w polityce konkurencji na przestrzeni
ostatnich dwóch dekad, red. M. Krasnodębska-Tomkiel, UOKiK, Warszawa.
Jayachandran S., Gimeno J., Varadarajan P.R., 1999, The Theory of Multimarket
Competition: A Synthesis and Implications for Marketing Strategy. „Journal of
Marketing”, Vol. 63, No. 3/1999, s. 49-66.
Jóźwiak, S., 2011, Europejska Sieć Konkurencji – model: struktura i współpraca oraz
kompetencje decyzyjne członków, UOKIK, Warszawa.
Jurkowska-Gomułka, A., 2012,
Stosowanie zakazu porozumień ograniczających
konkurencję zorientowane na ocenę skutków ekonomicznych? Uwagi na tle praktyki
decyzyjnej Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odniesieniu do
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 roku, Internetowy Kwartalnik
Antymonopolowy i Regulacyjny (iKAR), nr 1(1).
Kokkoris, I., Lianos, I. (red.), 2010, The reform of EC competition law: new challenges,
Kluwer Law International, The Netherlands.
Kokkoris, I., Olivares-Caminal, R., 2010, Antitrust Law Amidst Financial Crisis, Cambridge
University Press, Cambridge.
Komisja Europejska, 2010, Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2009, Unia
Europejska, Luksemburg.
Komisja Europejska, 2012a, Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2011, Unia
Europejska, Bruksela.
Komisja Europejska, 2012b, Unowocześnienie unijnej polityki w dziedzinie pomocy
państwa, COM(2012) 209, Bruksela, 8.5.2012.
Komisja Europejska, 2013, Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2012, Unia
Europejska, Bruksela.
16
Komunikat Komisji, 2009, Wytyczne w sprawie priorytetów, którymi Komisja będzie się
kierować przy stosowaniu art. 82 Traktatu WE w odniesieniu do szkodliwych działań o
charakterze praktyki wyłączającej, podejmowanych przez przedsiębiorstwa
dominujące, 2009/C 45/02, Bruksela.
Laible, J., Barkey, H., 2006, European responses to globalization: resistance, adaptation
and alternatives, Elsevier, Oxford.
McGovan, L., 2010, The Antitrust Revolution in Europe, Edward Elgar Publishing,
Northampton.
McNutt, P. A., 2001, The Relevant Firm in European Merger Law: Spillover Effects and
Control, World Competition, Vol. 24, Issue 2.
Monti, G., 2007, EC Competition Law, Cambridge University Press, Cambridge.
Odrobina, A., 2012a, Przemiany w europejskiej polityce konkurencji w kontekście integracji
europejskiej, w: Integracja regionalna wobec wyzwań współczesnej gospodarki
światowej, red. E. Molendowski, Difin, Warszawa.
Odrobina, A., 2012b, Wspólnotowa polityka konkurencji wobec kwestii transferu
technologii, w: Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie, red. E.
Molendowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach konkurencji w latach 1964-2004, 2007,
red. A. Jurkowska, T. Skoczny, Oficyna a Wolters Kluwers business, Warszawa.
Orzecznictwo sądów wspólnotowych w sprawach konkurencji w latach 2004-2009, 2010,
red. A. Jurkowska Gomułka, Oficyna a Wolters Kluwers business, Warszawa.
Śliwińska, M., 2007, Polityka konkurencji Unii Europejskiej z punktu widzenia wzrostu siły
ekonomicznej wielkich korporacji międzynarodowych, UOKiK, Warszawa.
Śliwińska, M., 2012, Polityka ochrony konkurencji i konsumenta, w: Kompendium wiedzy
o Unii Europejskiej, red. E. Małuszyńska, B. Gruchman, PWN, Warszawa.
Śliwińska, M., 2013, Ochrona konkurencji we współczesnej gospodarce wyzwaniem dla
teorii konkurencji, Ekonomia i Prawo, Tom XII, nr 2/2013, s. 207-219.
statistics/statistics.pdf, (dostęp 01.03.2014).
Unia Europejska, 2003, Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w
sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82, DUWE
L 001, 04.01.2003.
Unia Europejska, 2004, Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r.
w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw, DUWE L 024, 29.01.2004.
Unia Europejska, 2006, Obwieszczenie Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i
zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych, DUUE C 298, 8.12.2006.
UOKiK, 2004, Leniency, UOKiK, Warszawa.
Urrlich, H. (red.), 2006, The Evolution of European Competition Law. Whose Regulation,
Which Competition?, Edwards Elgar Publishing, Northampton.
10 YEARS OF THE REFORMS OF THE EU COMPETITION POLICY–
EVALUATION AND CHALLENGES FOR THE FUTURE
The impulse to the widest reform of the Competition Policy of the EU was the process
of the biggest EU enlargement in 2004, as well as the challenges resulting from the changes
17
in the global economy. Therefore the aim of this paper is to analyze and evaluate the last
decade reforms of the EU Competition Policy, as well as to identify the challenges, which
will require finding the new solutions in the future.
The reform introduced in the year 2004 decentralized the enforcement of the antitrust
law of the EU, simplified the competition rules and rationalized functioning of the whole
EU Competition Policy. The effectiveness of competition law enforcement and procedures
transparency significantly improved. The reforms enabled the European Commission to
concentrate on the most important issues and anticompetitive cases, coordination of the EU
Competition Policy and coping with challenges, e.g. during the global financial crisis time.
There are still different challenges standing before the EU Competition Policy. Firstly,
in the theoretical dimension, there is a need for further research in order to come closer to
the answers referring to the questions like: what kind of competition should be protected,
how to define dominant position and identify different ways of its abuse or how to determine
the proper market structure from the competitive process point of view or to find effective
ways of measuring the efficiency of enterprises. Secondly, important are the challenges
resulting from the economic globalization and expansion of the MNs and development of
their complex organizational and ownership structures and the phenomenon of so called
mutual forbearance. Thirdly, important are also challenges resulting from the fact, that the
Competition Policy is the common policy of the UE realized on the UE and member states
level and from the internationalization process of this policy.
18