Tomasz Ćwirko SAMORZĄDNOŚĆ, SAMORZĄD UCZNIOWSKI

Tomasz Ćwirko
SAMORZĄDNOŚĆ, SAMORZĄD UCZNIOWSKI – POSZUKIWANIE PRAWDY…
Praca powstała w oparciu o materiał badawczy w I Liceum Ogólnokształcącym im. Marii
Skłodowskiej – Curie w Ostrzeszowie.
 poziom badania – makro (uczniowie klas drugich – 127 osób),
 metody badawcze – ankieta dla uczniów, wywiad indywidualny, wywiad typu open
space,
 cel badania – sondaż wiedzy i opinii uczniów w obszarach: samorządność, samorząd w
szkole jako podstawa ewaluacji i doskonalenia pracy Samorządu Uczniowskiego.
Krótki rys historyczny samorządności uczniowskiej.
Początki samorządu uczniowskiego w Polsce sięgają czasów KEN – Komisji Edukacji
Narodowej, która ustawą z roku 1783 powołała sądy koleżeńskie w kolegiach i szkołach
parafialnych oraz sejmiki szkolne, urzędy dekurionów, cenzorów i innych pomocników
dorosłych. Tę formę samorządności można odnaleźć także w tradycjach warszawskiej Szkoły
Rycerskiej oraz szkół ówczesnego Okręgu Wileńskiego. Dla XVIII-wiecznej myśli samorządu
uczniowskiego duże znaczenie miał opracowany przez Hugona Kołłątaja projekt
wielostronnego samorządu uczniowskiego, daleko odbiegający od tradycjonalistycznych
poglądów tamtych czasów. Z tego samego okresu pochodzi idea pedagogiczna
B.
Trentowskiego, który w swoim dziele pt. „Chowanna, czyli przyznawanie młodzieży
autonomii” postulował samorządność nazywaną autonomią jako jedyne prawodawstwo godne
człowieka.
Niewola zaborcza Polski i Polaków spowodowała upadek polskiej szkoły jak i idei
samorządów uczniowskich, których odrodzenie przyniósł dopiero wiek XX. Przed pierwszą
wojną światową funkcjonowały w szkołach (niestety wtedy nielicznych) ośrodki
samorządowego życia młodzieży, a także – wzorem Ameryki i Europy Zachodniej –
powstawały tzw. Szkoły Aktywne, które propagowały różnorakie modele samorządów
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
uczniowskich opartych na zainteresowaniach, potrzebach i aktywnej postawie dzieci i
młodzieży.
Okres międzywojenny w Polsce to przede wszystkim poglądy wielkich pedagogów i
wychowawców, których uosabia głównie Janusz Korczak. Szkoła według Korczaka powinna
być instytucją demokratyczną, w której dzieci powinny być traktowane podmiotowo, a nie
instytucją autokratyczną, która ogranicza rozwój ucznia i godzi w jego honor.
Okres PRL nie sprzyjał rozwojowi żadnych demokratycznych zasad życia, w tym zasad
życia wspólnot uczniowskich. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, iż wówczas
obowiązywała sowiecka Pedagogika Kirowa, według której samorząd uczniowski miał
pomagać w wychowaniu młodzieży w duchu komunizmu. Pewna poprawa i sprzyjające
warunki dla samorządności i samorządu uczniowskiego nastąpiły po roku 1959, kiedy to za
sprawą ZGZNP przyjęty został postulat, zgodnie z którym zadania samorządów miały wynikać
nie z doktryny politycznej, ale z potrzeb życiowych młodzieży, zgodnych z ich
zainteresowaniami, a młodzież powinna być współgospodarzem placówki, a nie „aparatem
wykonawczym” ustroju. Lata 60. i 70. przyniosły kolejny niekorzystny etap w rozwoju
samorządu uczniowskiego. Najpierw, w 1966 roku, zarządzono konieczność współpracy i
współdziałania z organizacją ideowo-polityczną (czytaj PZPR), a w roku 1970 kolejnym
Zarządzeniem
Ministra
Oświaty
i
Szkolnictwa
Wyższego
opiekunem
samorządu
uczniowskiego wyznaczono obligatoryjnie dyrektora szkoły, jak wiadomo całkowicie
uzależnionego od aparatu władzy, czyli partii. Dopiero w latach 80. i na początku lat 90.
wszelkie przepisy uzależniające samorząd formalno-prawnie zostały stopniowo uchylone, co
dało zupełnie nowe realia i szansę na propagowanie i funkcjonowanie w szkołach
samorządności w pełnym tego słowa znaczeniu.
Obecnie kwestię samorządności i samorządu uczniowskiego reguluje głównie USO – Ustawa
o systemie oświaty z 1991 roku (z nowelizacjami), która w Artykule 55 stanowi co następuje:
1. W szkole i placówce działa samorząd uczniowski (…).
2. Samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły lub placówki.
3. Zasady wybierania i działania organów samorządu określa regulamin uchwalany przez ogół
uczniów w głosowaniu równym, tajnym i powszechnym. Organy samorządu są jedynymi
reprezentantami ogółu uczniów.
4. Regulamin samorządu nie może być sprzeczny ze statutem szkoły lub placówki.
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5. Samorząd może przedstawiać radzie szkoły lub placówki, radzie pedagogicznej oraz
dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności
dotyczących
realizacji
podstawowych
praw
uczniów,
takich
jak:
1) prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi
wymaganiami;
2) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;
3) prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji
między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;
4) prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;
5) prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej
zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z
dyrektorem;
6) prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.
Współcześnie każda szkoła jest placówką autonomiczną, której działanie określa Statut
Szkoły i inne dokumenty prawa wewnątrzszkolnego, ale jednocześnie funkcjonuje jako
jednostka polskiego systemu oświatowego a to oznacza obowiązek respektowania wszystkich
aktów prawa w naszym kraju. A zatem panuje autonomia, ale w ramach obowiązującego
prawa. Podobnie jest ze wszystkimi organami szkoły (Dyrekcją, Radą pedagogiczną, Radą
rodziców, Samorządem Uczniowskim), które także są autonomiczne, ale – cytując klasyków
Oświecenia – „człowiek rodzi się wolnym, ale zawsze jest w okowach”. Dotyczy to każdego
społecznego wymiaru działalności.
Samorządność, Samorząd Uczniowski – opinie i spostrzeżenia uczniów klas II I LO
- analiza materiału badawczego
Dlaczego uczniowie klas drugich? Wybór można tłumaczyć na wiele sposobów, ja
uznałem, że to grupa, która jest w połowie szkolnej, licealnej drogi, ma już pewien „staż
szkolny”, pewne doświadczenie i pewną wiedzę, zaś analiza materiału badawczego – ilościowa
i jakościowa – wzbogacona wywiadem typu open space z udziałem wszystkich ankietowanych,
pomyślana jako rodzaj społecznej – uczniowskiej dyskusji w oparciu o jakościową analizę
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ankiet, może wzbogacić, udoskonalić działalność Samorządu Uczniowskiego na każde,
przyszłe jutro. Nadto obecne klasy drugie naszego liceum w dość powszechnym odbiorze grona
pedagogicznego zdają się być grupą wyraźnie aktywną, zaangażowaną, rzekłbym - twórczą w
życiu szkolnym. Ponieważ 127 osób to duża grupa badawcza, nazywam badania makro.
Ankietę jako główne narzędzie badawcze starałem się skonstruować tak, aby była nie tylko
sondażem opiniotwórczym, ale jednocześnie czynnikiem popularyzującym ogólną wiedzę w
obszarze SAMORZĄDNOŚĆ, SAMORZĄD UCZNIOWSKI (ankieta w załączniku).
Pierwsze pytanie – polecenie badawcze określało umiejętność poprawnego rozumienia
pojęć: samorządność, samorząd uczniowski. Właściwie te pojęcia do podanych definicji
wpisało 117 ankietowanych, co stanowi 92,8% grupy badawczej.
Wykres nr 1.
Zmienna: Samorządność vs Samorząd Uczniowski – określenie definicji.
prawidłowo
nieprawidłowo
Przekonanie, iż wszyscy uczniowie należą do Samorządu Uczniowskiego danej szkoły
wyraziło tylko 38 uczniów, co stanowi 29,9% ankietowanych.
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 2.
Zmienna: Wszyscy uczniowie należą do Samorządu Uczniowskiego danej szkoły.
PRAWDA
FAŁSZ
nie wiem
Pogląd, zgodnie z którym regulaminowe organy Samorządu Uczniowskiego są
powoływane na mocy obowiązującej w szkole ordynacji wyborczej, podzieliło 112 badanych,
co stanowi 88,1%; 5 uczniów uważa, że wyboru dokonują nauczyciele, wychowawcy lub
dyrekcja szkoły, co stanowi 3,9% ogółu ankietowanych.
Wykres nr 3.
Zmienna: Regulaminowe organy Samorządu Uczniowskiego są powoływane:
120
100
80
60
na mocy obowiązującej w
szkole ordynacji wyborczej
decyzją nauczycieli,
wychowawców lub dyrekcji
szkoły
nie wiem
40
20
0
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Z sześciu proponowanych w ankiecie typów samorządów uczniowskich 89
ankietowanych, co stanowi 71%, podało samorząd współdziałający jako ten, który utożsamia z
naszym liceum:
a) sam. reprezentacyjny (13,3%),
b) sam. konfrontacyjny (6,2%),
c) sam. współdziałający (71%),
d) sam. nieistniejący (4,7%),
e) sam. rywalizujący (5,5%).
Wykres nr 4.
Zmienna: Zaznacz ten typ samorządu, który utożsamiasz z naszym liceum.
100
90
80
70
a)
60
b)
50
40
c)
30
d)
20
e)
10
0
W szkołach występuje pięć typów samorządów; zaznacz ten, który utożsamiasz z
naszym liceum:
Chcąc
zdefiniować
„model
działania”
nauczyciela
–
opiekuna
Samorządu
Uczniowskiego uczniowie klas drugich odrzucili zdecydowanie propozycje nazwane w
kwestionariuszu w punktach c) i f) następująco:
c) jest „kierownikiem” samorządu i może „sterować” jego pracą w zupełnie dowolny
sposób; 79,5% odpowiedzi,
f) krytykuje, a nawet z góry przekreśla uczniów; zdarza się postępować w myśl
sformułowania: „skończyłem zajęcia, nie mam dla was czasu” – 112 odpowiedzi, co stanowi
88,1 % badanych.
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Pozostałe odpowiedzi:
a) – 6,2%
b) – 11%
d) – 11%
e) – 12,5%
Pytani o korzyści jakich doświadczają z bycia jako uczniowie członkami Samorządu
Uczniowskiego ankietowani swoje zdanie przedstawili jak niżej:
a) możliwość rozwijania zainteresowań, zdolności, pasji – 47 odpowiedzi, co stanowi
37%,
b) kształtowanie nawyku i umiejętności wspólnego działania – 59 odpowiedzi, co
stanowi 46,4%,
c) integracja uczniów różnych klas – 105 odpowiedzi, co stanowi 82,6%,
d) alternatywa dla bierności i pasywności – 17 odpowiedzi, co stanowi 5,5%,
e) zdobywanie doświadczenia, głównie w pracy pozalekcyjnej – 54 odpowiedzi, co
stanowi 42,5 %,
f) demokracja – prawo wyboru ale też odpowiedzialność – 88 odpowiedzi, co stanowi
69,2%,
g) nie ma żadnych korzyści dla nikogo w szkole – 15 odpowiedzi, co stanowi 11,3%,
h) nauka partnerstwa nauczycieli i uczniów – 62 odpowiedzi, co stanowi 48,8%,
i) inne, wskazane przez Ciebie: brak jakichkolwiek wskazań.
Zdaniem grupy badawczej odpowiedzialność za właściwe funkcjonowanie Samorządu
Uczniowskiego ponoszą:

wszyscy nauczyciele i wychowawcy oraz dyrekcja szkoły – 72 badanych, co stanowi
56,6%,

wyłącznie nauczyciel – opiekun Samorządu Uczniowskiego – 26 badanych, co stanowi
20,4%,

nie mam zdania – 29 badanych, co stanowi 22,8%.
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 5.
Zmienna: Odpowiedzialność za właściwe funkcjonowanie Samorządu Uczniowskiego
ponoszą:
150
100
50
0
nie mam zdania
wszyscy nauczyciele i wychowawcy oraz dyrekcja szkoły
wyłącznie nauczycie - opiekun Samorządu Uczniwoskiego lność za właściwe funkcjonowanie
samorządu w szkole ponoszą:
Pogląd, iż Samorząd Uczniowski nadaje szkole wymiar instytucji demokratycznej i
obywatelskiej:
a) podziela 63 ankietowanych, co stanowi 49,6%,
b) nie podziela 25 ankietowanych, co stanowi 19,6%,
c) nie ma zdania w tej kwestii 39 ankietowanych, co stanowi 30,7%.
Na pytanie czy samorządność, samorząd jest prawem, obowiązkiem, jednym i drugim,
łącznie uczniowie wypowiedzieli się następująco:

prawem – 16 odpowiedzi, co stanowi 12,5%,

obowiązkiem – 5 odpowiedzi, co stanowi 3,9%,

prawem i obowiązkiem – 91 odpowiedzi, co stanowi 71,6%,

nie wiem jak określić – 15 odpowiedzi, co stanowi 11,8%.
Historii polskiej samorządności nie zna nikt z ankietowanych, co stanowi 100%.
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Druga część badań - bardzo szczegółowa jakościowa analiza ankiet została przybliżona
ankietowanym na zebraniu, którego moderatorem był nauczyciel – opiekun. Do udziału w nim
zostali zaproszeni wszyscy uczestnicy projektu badawczego, a także uczniowie innych klas;
wszyscy na zasadzie pełnej dobrowolności. Dyskusja typu open space pozwoliła zauważyć, iż
samorządności się doświadcza, o niej się nie mówi, co sprawiło, że treści ujęte w ankiecie
badawczej uczestnicy uznali jako trudne, a niektóre sformułowania np. mediacja, demokracja,
partnerstwo, ordynacja, instytucja obywatelska, jako mało adekwatne do roboczej codzienności
szkolnej, bo po prostu mało używane. Niemniej diagnoza stanu wiedzy naszych uczniów w
obszarach: SAMORZĄDNOŚĆ, SAMORZĄD UCZNIOWSKI na podstawie materiału, który
wynika z przeprowadzonej ankiety jako głównego narzędzia badawczego, a potem dyskusji
open space, jest pozytywna, zadowalająca i korzystna dla szkoły. Z satysfakcją przyjąłem m.in.
określenie przez naszą młodzież typu Samorządu jako współdziałającego, podobnie
przekonanie o powoływaniu organów Samorządu mocą szkolnej, regulaminowej ordynacji
wyborczej czy wreszcie próbę zdefiniowania zadań nauczyciela – opiekuna. Naturalnie
materiał badawczy wskazał też braki i takie obszary, które wymagają poprawy, udoskonalenia
i muszą być od razu obecne w pracy wszystkich podmiotów szkolnych, a nauczyciela –
opiekuna – w szczególności.
Wnioski i rekomendacje w oparciu o zastosowany materiał badawczy
1. Stale i systematycznie utrwalać obowiązujące prawo, zgodnie z którym „wszyscy uczniowie
tworzą samorząd…” (USO, Art. 55), stąd Samorząd Uczniowski to nie grupa „aktywistów”,
ale cała społeczność uczniowska.
2. Niezwłocznie uzupełnić brak wiedzy uczniów w odniesieniu do historii polskiej
samorządności uczniowskiej: artykuł w gazecie szkolnej „Czarno na Białym”, artykuł
planszowy w gablocie Samorządu Uczniowskiego (są już przygotowane przez nauczyciela –
opiekuna Samorządu Uczniowskiego).
3. Czynić starania (wszystkie organy szkolne), aby każdy uczeń potrafił zdefiniować, a przede
wszystkim doświadczać korzyści z faktu pozostawania członkiem Samorządu Uczniowskiego
w szkole, zaś samorządność postrzegać poprzez każdy przejaw aktywności uczniów, a nie tylko
poprzez regulaminowe organy Samorządu.
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
4. Nauczyciel – opiekun Samorządu Uczniowskiego zaproponuje przeprowadzenie rady
pedagogicznej w obszarze zagadnienia – Samorządność, Samorząd Uczniowski w oparciu o
własne doświadczenia i spostrzeżenia oraz w oparciu o wiedzę nabytą podczas warsztatów i
zajęć organizowanych m.in. przez Instytut Prawa Europejskiego w Warszawie.
5. Prawna autonomia Samorządu Uczniowskiego nie oznacza działania w myśl sformułowania
„sami mogą rządzić”, ale uczyć i przysposabiać do społecznej i obywatelskiej aktywności na
przyszłość oraz partnerstwa w każdym obszarze działania.
6. Każdego roku szkolnego podejmować próby realizacji regulaminowych zadań Sesji Sejmu
Dzieci i Młodzieży w Warszawie w celu zdobycia mandatów tegoż parlamentu w danym roku
szkolnym.
Wniosek zgłosił obecny przewodniczący Prezydium Samorządu Uczniowskiego. Dodam, że
już dwukrotnie nasi uczniowie byli posłami – XIV i XVI Sesji SDiM, a projekt jest realizowany
przez Kancelarię sejmu RP i Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie.
Nauczyciel – opiekun Samorządu Uczniowskiego: zadania i dylematy
Są takie metody badawcze, które nazywa się list do przyjaciela, list do siebie albo
informacja dla przybysza. Pozostając jednak w konwencji wymienionych metod pora na
refleksje nauczyciela – opiekuna Samorządu Uczniowskiego.
Z zapisu ustawowego wynika, że Samorząd Uczniowski jest organem obligatoryjnym
(„…samorząd tworzą wszyscy uczniowie”), dalej ustawa wymienia kompetencje i uprawnienia
samorządu, natomiast w żadnym akcie prawa ponadszkolnego nie ma uregulowanego zakresu
działania lub zadań przypisanych nauczycielowi – opiekunowi. Z tego też względu taka funkcja
zawsze jest eksperymentem i należy do bardzo trudnych. W publicystyce o tematyce
oświatowej zdarza się określać sytuację opiekuna Samorządu Uczniowskiego jako bycie
„między młotem a kowadłem”, to jest między kadrą pedagogiczną, a niezależnym organem
uczniowskim. Stąd kilka dylematów („zmartwień”), które na pewno są problemem szkoły, a
już na pewno nauczyciela – opiekuna.
Dylemat pierwszy jest związany z jednym z poleceń w ankiecie badawczej. Chodzi o
trudne do sprecyzowania i jednoznaczne określenie, czy samorząd, samorządność to jest
uprawnienie czy obowiązek. Ustawa w Art. 55 mówi: „W szkole i placówce działa samorząd
uczniowski…” co oznacza, że samorząd organizuje się „odgórnie”, bo trudno wyobrazić sobie
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
szkołę bez uczniów, zaś uczniowie to samorząd. Myślę, że gdyby wyobrazić sobie sytuację, w
której nagle nie ma społeczników i autentycznych, tzw. działaczy i liderów i nie można powołać
organów samorządu to lepiej najpierw poprowadzić pracę przygotowawczą, by przekonać, a
nie „przynosić pomysłów w teczce”, znaczy „tworzyć na siłę”.
Drugi dylemat ściśle łączę z kreatywnością nauczyciela – opiekuna. Ta jest bezcenna w
sytuacji wystąpienia ewentualnych nacisków dyrektora czy rady pedagogicznej, aby z
samorządu uczynić rodzaj „organizacji” o charakterze wykonawczym i „zadekretowaniu”
działalności Samorządu Uczniowskiego. Cóż wtedy? Myślę, że wyjaśniać zawiłości prawne,
cierpliwie przekonywać i oczekiwać inicjatywy uczniowskiej, akceptować drogę prób i błędów,
by każda ze stron była choć w części usatysfakcjonowana.
Jeszcze jeden dylemat to problem cenzury prewencyjnej czyli, jak ustosunkować się do
konstytucyjnej wolności słowa. Rzecz szczególnie istotna dla nauczycieli, pod kierunkiem
których wydaje się gazetę szkolną, bądź nauczycieli, pod kierunkiem których przygotowywane
są imprezy i uroczystości szkolne. Każda forma cenzury jest zaprzeczeniem samorządności, ale
czy można pozwolić w tym względzie na żywioł i pełne zaufanie? Z pewnością nie, wszak
odpowiedzialność za każde przedsięwzięcie w szkole to wspólna odpowiedzialność –
nauczycieli i uczniów. Więc nie cenzura, ale po prostu dopracowanie, udoskonalenie.
Wreszcie ostatni dylemat. Gdyby doszło do sporu w relacjach nauczyciel – uczeń, jak
się zachować? Często wtedy rodzi się „naturalna” pokusa użycia argumentów typu – kto
mądrzejszy, kto ma większe doświadczenie, kto dorosły, kto jest „władzą” wreszcie? Pokusa
pokusą, ale lepiej z niej nie skorzystać, zamiast tego – mediacja, mediacja i jeszcze raz –
rzeczowa mediacja.
Mimo wymienionych trudności (dylematów) bądź jeszcze innych, związanych z
samorządnością i samorządem uczniów, jestem głęboko przekonany, że uczniowska
samorządność ma sens społeczny, obywatelski, choć jest szkołą trudu. Na pewno wzbogaca
szkołę i dowartościowuje jej główny podmiot – uczniów. Dla mnie praca w szkole jest
niekwestionowanym źródłem satysfakcji zawodowej, natomiast pełnienie funkcji nauczyciela
– opiekuna Samorządu Uczniowskiego tę satysfakcję zdecydowanie wzbogaca.
Projekt badawczy jest dla mnie na pewno kompendium wiedzy z zakresu pracy
pozalekcyjnej, z którą jestem związany obecnie jako nauczyciel – opiekun Samorządu
Uczniowskiego, a wcześniej w tej i poprzedniej szkole jako „urzędowy”, ale i aktywny członek
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
władz uczniowskich, wszak pełniłem funkcję przewodniczącego Rady Klasowej Samorządu
Uczniowskiego. Raz jeszcze powtórzę, że ten projekt wymógł na mnie, jak i na wszystkich
podmiotach szkolnych podjęcie starań, by uczniowie samorządności nie tylko doświadczali, ale
potrafili swobodnie i rzeczowo „poruszać się” w terminologii zagadnień: SAMORZĄDNOŚĆ,
SAMORZĄD UCZNIOWSKI.
W tytule artykułu napisałem „… poszukiwanie prawdy”. Zdecydowanie mogę
powiedzieć, że określoną garść prawdy znalazłem na pewno!
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
załącznik: ankieta badawcza
Ankieta badawcza dla uczniów I LO w Ostrzeszowie
w celach badawczych w obszarze zagadnienia
SAMORZĄDNOŚĆ, SAMORZĄD W SZKOŁACH
W proponowanych poniżej pytaniach, poleceniach, zadaniach proszę wyrazić swoje zdanie,
opinię, spostrzeżenia…
1) Dopisz określenie samorząd bądź samorządność:
a) ……………………………… to współdecydowanie wszystkich członków grupy społecznej
w określonych sprawach, które dotyczą jej organizacji i funkcjonowania; to partnerstwo
uczniów i nauczycieli
b) ……………………………….. to struktura organizacyjna, która funkcjonuje
demokratycznych zasadach; jest reprezentowana na zewnątrz przez wybrane organy
przedstawicielskie
2) Samorząd Uczniowski tworzą wszyscy uczniowie:
a) prawda
b) fałsz
c) nie wiem
3) Regulaminowe organy Samorządu Uczniowskiego - Prezydium, Rada Uczniowska
(przewodniczący klas), Rady klasowe (trójki) są powoływane:
a) na mocy obowiązującej w szkole ordynacji wyborczej
b) decyzją nauczycieli, wychowawców lub dyrekcji szkoły
c) nie wiem
4) Z badań nad Samorządem wynika, że w szkołach występuje pięć typów samorządów;
zaznacz ten, który utożsamiasz z naszym liceum:
a) samorząd reprezentacyjny – złożony z tzw. prymusów i będący w ten sposób „wizytówką
szkoły”
b) samorząd konfrontacyjny – złożony z uczniów, którzy widzą się jako tzw. opozycja szkolna
i są z zasady czynnikiem konfliktowym
c) samorząd współdziałający – złożony z uczniów, którzy cieszą się autorytetem rówieśników
i grona pedagogicznego, ukierunkowany na współodpowiedzialność za sprawy szkolne
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
d) samorząd nieistniejący – złożony z uczniów „oddelegowanych”, unikający jakiejkolwiek
aktywności w szkole
e) samorząd rywalizujący – złożony z uczniów o skłonnościach przywódczych skoncentrowany
na rywalizacji z dorosłymi pracownikami szkoły
5) Nauczyciel – opiekun Samorządu Uczniowskiego pełni funkcję z powołania dyrektora
szkoły, który ma praw zasięgnąć opinii w tej sprawie społeczności uczniowskiej. Które z
przytoczonych możliwości działania nie powinny dotyczyć zakresu działania nauczyciela –
opiekuna samorządu:
a) doradztwo prawne dla uczniów, zwłaszcza wybranych do organów regulaminowych
b) pomoc organizacyjna we wszystkich działaniach z udziałem uczniów
c) jest „kierownikiem” samorządu i może sterować jego pracą w zupełnie dowolny sposób
d) działa mediacyjnie w każdej sytuacji szkolnej, zwłaszcza konfliktowej w relacjach uczeń
inne podmioty szkolne
e) doradztwo i opieka w każdej sytuacji szkolnej
f) krytykuje a nawet z góry przekreśla uczniów; zdarza się postępować w myśl sformułowania
„skończyłem zajęcia, nie mam dla was czasu”
g) pełni rolę rzecznika samorządności uczniowskiej w szkole i środowisku lokalnym
6) Każdy uczeń jako członek Samorządu Uczniowskiego powinien doświadczać tzw. korzyści
z tego faktu. Z proponowanych niżej zaznacz te, których Twoim zdaniem doświadcza
większość uczniów naszego liceum:
a) możliwość rozwijania zainteresowań, zdolności, pasji
b) kształtowanie nawyku i umiejętności wspólnego działania
c) integracja uczniów różnych klas
d) alternatywa dla bierności i pasywności
e) zdobywanie doświadczenia, głównie w pracy pozalekcyjnej
f) demokracja – prawo wyboru ale też odpowiedzialność
g) nie ma żadnych korzyści dla nikogo w szkole
h) nauka partnerstwa nauczycieli i uczniów
i) inne, wskazane przez Ciebie: ………………………………………………………………..
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
7) Odpowiedzialność za właściwe funkcjonowanie samorządu w szkole ponoszą:
a) wyłącznie nauczyciel – opiekun Samorządu Uczniowskiego
b) wszyscy nauczyciele i wychowawcy oraz dyrekcja szkoły
c) nie mam zdania
8) Z badań oświatowych wynika pogląd, iż Samorząd Uczniowski uczy być „obywatelem”
klasy, szkoły a w dalszej konsekwencji być obywatelem miasta, kraju. W ten sposób nadaje
szkole wymiar instytucji demokratycznej i obywatelskiej. Czy zgadzasz się z taką opinią?
a) tak
b) nie
c) trudno powiedzieć
9) Samorządność, samorząd Twoim zdaniem t:
b) obowiązek
a) prawo
określić
c) prawo i obowiązek
d) nie wiem jak
10) Czy znasz historię polskiej samorządności uczniowskiej?
a) tak
b) nie
Pięknie dziękuję! Jednocześnie przypominam, że Samorząd Uczniowski t ogół uczniów szkoły,
stąd tzw. samorządność postrzegajmy nie tylko przez jego regulaminowe organy pracujące pod
kierunkiem nauczyciela – opiekuna, ale poprzez każdy przejaw aktywności uczniowskiej
realizowany pod kierunkiem nauczycieli, wychowawców i dyrekcji szkoły, a wynikający z
całokształtu pracy szkoły.
nauczyciel – opiekun
Samorządu Uczniowskiego
mgr Tomasz Ćwirko
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego