Pobierz

OID (285) 6/2015
Perspektywy rozwoju zrównoważonej
produkcji drobiarskiej
Drób utrzymywany dla pozyskania od niego
mięsa, piór lub jaj stanowi fascynującą i zróżnicowaną grupę zwierząt, wykorzystywaną
z korzyścią dla różnych systemów agrarnych
i konsumentów na całym świecie. Pod względem zdolności do przetwarzania różnego rodzaju pasz na białkowe produkty zwierzęce
drób jest bardziej skuteczny od innych gatunków zwierząt, a będąc znakomicie dostosowany do przydomowego chowu, w wielu
częściach świata, jest źródłem dodatkowych
przychodów dla kobiet. Żywność pochodzenia zwierzęcego dostarcza na światowy rynek około 12,9% spożywanych kalorii i 27,9%
białka, przy jednak ogromnych różnicach regionalnych. Średnie światowe spożycie mięsa
drobiowego wynosi około 14,4/głowę, a wieprzowiny 15,5kg/głowę (FAO, 2014). Światowa produkcja mięsa drobiowego zwiększyła
się 7-mio krotnie (3206%), a jaj 3,5- krotnie, zagrażając zrównoważonemu rozwoju
branży drobiarskiej, w której obserwuje się
ogromny kontrast między dominującymi dużymi korporacjami, o światowym zasięgu,
a małymi producentami, zwłaszcza w krajach
na południu globu. Należy rozważyć różnego rodzaju formy produkcji drobiarskiej pod
kątem perspektyw zrównoważonego rozwoju, którego koncepcja jest często podważana,
gdyż nie uwzględnia wszystkich aspektów
branży drobiarskiej, powiązanej z wieloma
innymi sektorami światowego systemu żywnościowego. Wg ogłoszonej w 1987 r. przez
Światową Komisję ds. Środowiska i Rozwoju
deklaracji pt. „Nasza a wspólna przyszłość”„zrównoważony rozwój jest stylem życia
i spełnianiem potrzeb współczesnego pokolenia bez naruszania lub niszczenia szans przyszłych pokoleń”.
8
Zasadą zrównoważonego rozwoju jest uzyskanie równowagi między uwarunkowaniami gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi.
Valentin i Spangenberd (2001) opowiadają się
za „zrównoważeniem instytucjonalnym”, które służy do analizowania systemów żywnościowych i rolniczych.
Koncepcja zrównoważonego rozwoju
Teoretyczne ramy dyskusji nad zrównoważonym rozwojem produkcji drobiarskiej są wg
Spangenbesrg (2004) i Valentin i Spangenberg
(2000) czterowymiarowe i obejmującej cele:
• społeczne,
• środowiskowe,
• gospodarcze,
• instytucjonalne.
Każdy wymiar stanowi osobny cel dla społeczności dążącej do uzyskania zrównoważonego
rozwoju z uwzględnieniem wzajemnych między nimi powiązań. "Demokracja" jest kluczem
do wystąpienia powiązań między instytucjonalnymi i społecznymi nakazami, wyróżniającymi się większą tolerancją i spójnością
społeczną. W takim modelu, nakaz społeczny dotyczy „ludzkiego kapitału” wraz z jego
umiejętnościami i możliwościami, a niezbędne nakazy instytucjonalne obejmują zarządzanie i dlatego dotyczą też perspektyw kapitału
społecznego.
Nie wszystkie wyniki badań nad wymogami
i powiązaniami między nimi wyjaśniają zagadnienie zrównoważenia, jego złożoność oraz
wielowątkowość, przyczyniające się do ustalenia i wyważenia różnych priorytetów, niezbędnych dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.
Celem metod wielokryterialnego pomiaru
OID (285) 6/2015
zrównoważenia różnych systemów produkcji drobiarskiej, jest rozwiązanie ludzkich potrzeb żywnościowych (wymiar społeczny),
ochrona środowiska, znaczenie gospodarcze
i jakość życia. FAO (2012) w ocenie rozwoju
zrównoważonego systemu SAFA, uwzględnia
cztery wymiary, mierzone wieloma wskaźnikami i nazywając je (1) integralnością środowiska, (2) zrównoważeniem gospodarczym, (3)
dobrobytem społecznym i (4) dobrym zarządzaniem”.
Środowiskowe aspekty zrównoważonego
rozwoju produkcji drobiarskiej
Dla utrzymania zwierząt gospodarskich potrzeba ok.70% światowej powierzchni gruntów, a obecny światowy wzrost produkcji zwierzęcej skutkuje znacznymi kosztami ochrony
środowiska (Gerber & Steinfield, 2008). Produkcja zwierzęca generuje ok. 18% wszystkich
emitowanych gazów cieplarnianych (Steinfield
i wsp., 2006), a w sektorze rolnym i leśnym,
udział produkcji zwierzęcej w wytwarzaniu
tych gazów wynosi ponad połowę. Wiąże się
to z produkcją pasz, wycinaniem lasów, produkcją nawozów azotowych, przetwórstwem
i transportem. Produkcja jaj i mięsa drobiowego wymaga jednak najmniej terenów użytkowych, najmniej zużywa wody, najmniej szkodzi środowisku (deVries i deBoer, 2010). Mimo,
że handel mięsem drobiowym jest ogromnie
rozwinięty między Azją, Ameryką Południową i krajami UE28 to transport i przetwórstwo w tej dziedzinie, stosunkowo w niewielkim stopniu zagrażają środowisku.
Ocena Cyklu Życia (LCA), metoda badająca
produkcję lub powiązania w całym łańcuchu
wytwarzania produktów, śledzi wykorzystanie zasobów naturalnych oraz wszystkie emisje
wytwarzanie w procesie produkcji. Williams
i in. (2009) szacując wartość LCA dla produkcji
brojlerów stwierdzili, że produkcja mięsa drobiowego jest bardziej opłacalna niż produk10
cja mięsa innych gatunków zwierząt, głównie
dzięki postępowi hodowlanemu i efektywnemu
żywieniu ptaków. Wg Williams (2009), ukierunkowane na różne cele systemy organiczne
i nieorganiczne chowu drobiu są trudne do porównania. Pozyskanie produktów żywnościowych/ha jest niższe w systemach ekologicznych, ze względu na wolniejsze tempo wzrostu
i mniejszą liczebność zwierząt/ha.
Zarządzanie zasobami
Gerbens-Leenes i in. (2013) badając modele zużycia wody w produkcji mięsa drobiowego i innych gatunków zwierząt w Brazylii, Chinach,
Holandii i USA stwierdzili, że są one głównie
uzależnione od stopnia wykorzystania paszy,
jej składu i pochodzenia. Koncentraty paszowe, lepiej wykorzystywane przez drób, wymagają większego zużycia wody w porównaniu
z innymi systemami żywienia, ze względu na
szybsze tempo wzrostu ptaków, ograniczoną
możliwość ich poruszania się i wyższy wskaźnik wykorzystania paszy.
Istotnym aspektem związanym z zarządzaniem zasobami żywności i pasz, jest potencjalne ryzyko konkurowania drobiu z ludźmi o źródła białka, np., w przypadku żywienia
ptaków paszami wysokobiałkowymi. Ekologiczne żywienie drobiu stanie się interesującym przypadkiem, w którym zachowanie "zrównoważonego rozwoju środowiska"
wymaga stosowania od 1 stycznia 2015r., paszy w 100% ekologicznej. Może to wpłynąć na
większe wykorzystanie lokalnych źródeł paszy,
ale również może spowodować wzrost importu nasion soi oraz większe zapotrzebowanie na
dodawanie do paszy syntetycznej metioniny, co
może skutkować ogólnym „przebiałczeniem”
ptaków i zwiększeniem ryzyka chorób i zaburzeń w produkcji.
Zanieczyszczenia
W zintegrowanym systemie gospodarowania,
OID (285) 6/2015
zwierzęta są objęte cyklem żywieniowym. Idealną jest sytuacja, gdy drób żywiony jest paszami gospodarskimi, dobrze wykorzystywanymi
i przy minimalnej pracochłonności, a użyta
ściółka drobiowa wykorzystana jako nawóz,
przyczynia się do użyźnienia gleby. Obornik,
który w tradycyjnym chowie był „złotem”, teraz jest „odpadem”, który musi być usunięty,
stanowiąc ryzyko zanieczyszczenia otoczenia podobnie jak i inne pozostałości, np. medyczne lub martwe ptaki. W większości branż
związanych z chowem zwierząt, wykorzystywanie paliw kopalnych do przewozu pasz i żywych ptaków, produktów drobiowych oraz paliwa energetycznego do ogrzewania kurników,
sprzyja również zanieczyszczeniu żywności.
Zrównoważony rozwój ma także aspekt społeczny, polegający na wzmocnieniu pozycji kobiet i zwiększeniu ilości lokalnych miejsc pracy
w różnych częściach świata.
Antybiotyki
Antybiotyki odkryte w 1928 r. jako lek ratujący życie, zmieniły świat. Opanowano ciężkie
choroby epidemiczne, zagrażające życiu, a leczenie nimi uratowało wiele istnień ludzkich.
W stosunkowo krótkim czasie, opracowano
i wprowadzono antybiotyki do zabiegów weterynaryjnych, a od początku lat 1950-tych do
produkcji zwierzęcej. Zapobiegając występowaniu wielu chorób w chowie wielkostadnym,
przyczyniły się do rozwoju wielkotowarowej,
intensywnej produkcji drobiu. Wg raportu IV
ESVAC (2014) w 2012 r., w UE25, sprzedano
8046,4 ton antybiotyków dla zwierząt gospodarskich, w tym 13,16% dla drobiu (w Polsce 518,3t. i 23.06 %, odpowiednio). Ok. 35 % antybiotyków stosowanych w produkcji zwierzęcej
podawanych jest w premiksach paszowych.
Każdy rodzaj produkcji drobiu, który stosuje
lek powodujący rozwój opornych bakterii lub
którego odpady zanieczyszczają otaczające środowisko, nie powinien oczywiście być uznany
12
jako "zrównoważony", szczególnie gdy jest on
masowo stosowany zapobiegawczo i/lub leczniczo.
Różnorodność biologiczna w otaczającym
środowisku
Ludzie udomowili 30 gatunków zwierząt, tworząc 8000 zarejestrowanych ras, w tym setki ras drobiu. Większość z tych ras na świecie
utrzymywanych jest w przydomowym chowie,
uczestnicząc w światowej produkcji jaj i mięsa
drobiowego oraz przyczyniając się do ochrony
zasobów genetycznych drobiu. Wiele ras użytkowanych dwu kierunkowo, jest miejscowego
pochodzenia i znakomicie przystosowanych
do lokalnych, bardzo często trudnych warunków środowiskowych. Obecnie w wielkotowarowym, intensywnym chowie, utrzymywane
są wyłącznie zestawy towarowych mieszańców
kurcząt brojlerów lub kur niosek, indyków lub
kaczek. Pojęcie zrównoważenia może budzić
zastrzeżenia z punktu widzenia różnorodności
ras, których eliminacja oznacza nie tylko utratę
zasobu genów lub „bogactwa” barw upierzenia
w zróżnicowanym świecie, ale także malejące
możliwości przystosowania się do różnych warunków środowiskowych i sytuacji, które mogą
być związane z żądaniami konsumentów, decyzjami politycznymi, zmianami klimatu itp.
Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju produkcji drobiarskiej
Współczesna intensywna produkcja jaj i mięsa
drobiowego odbywa się w dużych, wielkotowarowych fermach. Przeprowadzono wiele badań
nad warunkami pracy, pracowników zatrudnionych w intensywnych systemach produkcji
zwierzęcej, a szczególnie w wielkotowarowych
fermach drobiu.
Badania te dotyczą:
• warunków pracy, a mianowicie jak produkcja drobiarska wpływa na zdrowie ludzi,
którzy mogą być właścicielami lub najemnymi pracownikami, zatrudnionymi w fer-
OID (285) 6/2015
mie drobiu;
• kontraktów zatrudnienia, np. czy pracownicy w fermie są zatrudnieni na podstawie
uczciwych umów i warunków pracy, czy są
objęci m.in. ubezpieczeniem chorobowym,
czy otrzymują odpowiednie wynagrodzenia
i czy mają prawa w przypadkach konfliktu.
Są to społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju intensywnej, wielkotowarowej produkcji
zwierzęcej w ogóle. Producenci drobiu i członkowie ich rodzin są bardziej narażeni na zarażenie bakteriami opornymi na antybiotyki
lub na alergie spowodowane antybiotykami.
W Holandii od 2012 r. hodowcy i producenci
drobiu w przypadku hospitalizowania, objęci
są specjalnym traktowaniem i kwarantanną.
Le Bouquin (2014) badając w 18 różnych zakładach wylęgowych wyniki epidemiologicznego narażenia na pył 60 pracowników w strefie
klujnikowej i 29 pracowników w strefie lęgowej (inkubacji), stwierdził wyższą częstość pojawienia się kaszlu, duszności i ślinienia się
u zatrudnionych w strefie klucia, w porównaniu z zatrudnionymi w strefie lęgowej. Quandt i in. (2013) po przeprowadzeniu w USA
wywiadów z „łapaczami” kurcząt nt. ich warunków pracy stwierdził, że „Wyłapywanie
kurcząt brojlerów, sprzyja wystąpieniu urazów
i chorób u łapaczy, którzy bardzo często nie są
objęci ogólnymi prawami dotyczącymi zatrudnionych”. Bardzo często podmioty wytwarzające tanie produkty, szczególnie w przemyśle
spożywczym, zatrudnią pracowników na nieuczciwych warunkach, niezgodnych ze zrównoważonym rozwojem społecznym i instytucjonalnym branży.
Prawne aspekty umów producentów
drobiu
Wielu producentów jaj i żywca drobiowego, na dostawę swych produktów większemu przedsiębiorcy lub przetwórcy, zawiera
różnego rodzaju umowy. Z badań przedsta14
wionych przez FAO (2011) wynika, że w ramach niektórych umów, rolnicy byli chronieni w przypadku wybuchu wysoce zjadliwej
grypy ptaków (HPAI) w latach 2005-2006,
a w innych nie.
Równowaga płci
Jednym z celów bieżącego stulecia jest promowanie płci żeńskiej i awans społeczny kobiet.
Prowadzone analizy skoncentrują się zatem na
demokratycznych prawach kobiet, nauczaniem
do pracy poza rolnictwem. W wielu miejscach
na świecie, produkcją jaj i mięsa drobiowego
zajmują się kobiety, szczególnie w małorolnych
gospodarstwach, co w znacznym stopniu przyczynia się do poprawy warunków życia milionów kobiet i ich rodzin na wsi.
Dobrostan drobiu
Na pytanie czy należy rozważać dobrostan
zwierząt pod kątem „zrównoważonego rozwoju”, można odpowiedzieć pytaniem „czy może
być zrównoważony system chowu, w którym
zwierzęta cierpią ból i są sfrustrowane?” UE
sponsorowała projekt „Badania nad jakością
dobrostanu”, w którym określono listę 12 kryteriów dobrego samopoczucia zwierząt (www.
animalwelafareplatform.eu), które:
• nie mogą cierpieć z powodu długotrwałego głodu;
• nie mogą cierpieć z powodu przedłużanego pragnienia;
• odczuwają komfort wokół miejsca gniazdowania;
• odczuwają komfort cieplny;
• mają dostatecznie dużo miejsca do swobodnego poruszania się;
• są wolne od fizycznych zranień;
• są wolne od chorób;
• nie cierpią na skutek niewłaściwego z nimi
postępowania;
• mają możliwość wyrażania swego normalnego, nieograniczanego zachowania;
• mają możliwość wyrażania innych, spe-
OID (285) 6/2015
cyficznych dla swego gatunku normalnych odruchów;
• są zawsze pod dobra opieką;
• pozytywne emocje zwierząt powinny być
wspierane, a negatywne takie jak strach,
cierpienie, frustracja i apatia - unikane.
Dzisiaj wiele systemów chowu drobiu nie spełnia ww. kryteriów, przyczyniając się np. do dużych cierpień ptaków, np. na skutek zapalenia
skóry opuszki podeszwowej. Pewne problemy
dobrostanu drobiu wiążą się z jego pochodzeniem i genetycznym doskonaleniem, np. niektóre linie drobiu mięsnego, selekcjonowane są
na tak szybkie tempo wzrostu, które w konsekwencji zagraża ich dobrostanowi i wywołuje
zaburzenia w ich odruchach naturalnych. Sugeruje się żywienie kurcząt mięsnych, głównie w pierwszej połowie okresu odchowu, paszą o niższej koncentracji białka i energii (De
Jong i in., 2005). Wg Sandilands i in. (2005) odpowiednio hamując żerność, można sterować
u hodowlanych kur mięsnych szybkością tempa wzrostu i jednocześnie ograniczać odruchy
nieprawidłowego zachowania się ptaków.
Instytucjonalne aspekty zrównoważonego rozwoju w produkcji drobiarskiej
Zrównoważony rozwój dąży do dynamicznej budowy spójnego społeczeństwa, wykorzystując aspekty ekologiczne, społeczne
i ekonomiczne. Instytucje powinny współpracować ze społeczeństwem, by dobrze rozumieć jego aktualne dążenia. Instytucjonalne aspekty zrównoważonego rozwoju wiążą
się z kontrolą zarządzania światowymi systemami, które Pfahl (2005) definiuje jako organizacje, zarządzające systemami zasad,
mechanizmami, normami społecznymi i tradycyjnymi, takimi jak nieformalne przepisy,
reguły, prawa, wartości normatywnych orientacji i same orientacje. Agenda 21 lub „Deklaracja z Rio” (ONZ, 1992) podkreśla wielostronne znaczenie otwartości i przejrzystości
16
procesów i decyzji politycznych, a także odpowiedzialność instytucji jako głównego elementu polityki zrównoważonego rozwoju rządowych systemów. Drugim aspektem
zrównoważonego rozwoju instytucji jest sposób zarządzania systemami żywnościowymi,
bardzo złożonymi i spełniającymi wszystkie interesy objęte koncepcją zrównoważonego rozwoju. Znajduje to odzwierciedlenie
w samokrytycznej ocenie strategii UE dotyczącej zrównoważonego rozwoju w 2001 r.
Strategia ta opracowana w 1998 r. pod nazwą
„Procesu Integracji Cardiff” dotyczy problemów ochrony środowiska UE. Wg Komisji
Europejskiej (2001) „Unia zajmuje się wieloma sprawami gospodarczymi, środowiskowymi i społecznymi zrównoważonego rozwoju,
jednak w niewystarczająco skoordynowany sposób”. Często działania zmierzające do
osiągnięcia celów w dziedzinie jednej polityki - hamują postęp w innej, gdyż rozwiązanie
problemu jest w rękach decydentów zupełnie
innej branży. Jest to główną przyczyną wielu długoterminowych, niezrównoważonych
dążeń. Zatem działania, wspierające rozwój
gospodarczy, mogą osłabić inicjatywy wspierania rozwoju społecznego. W obecnym systemie żywnościowym, gospodarcze aspekty
zrównoważonego rozwoju są często „zrównoważone na krótki czas”, jako reakcja np.
na wahania cen i kryzys, który w niektórych
przypadkach wywołany jest przez wielkie
korporacje. Nasuwają się pytania:
• Czy ramy instytucjonalne UE mają możliwość zapewnienia zrównoważonego rozwoju naszego systemu żywnościowego?
• Czy nasz demokratyczny system żywnościowy zapewnia odpowiednią liczbę uczestników, otwartość i przejrzystość
tak, by obywatele mogli zrozumieć, mieli
zaufanie i wspierali demokratyczne struktury związane z polityką żywnościową?
• Czy system zapewnia dobre zarządzanie
naszymi wspólnymi zasobami na pozio-
OID (285) 6/2015
mie światowym?
• Czy system czyni nas odpowiedzialnymi za ochronę środowiska w innych częściach świata, np. w Ameryce Południowej,
czy mamy wspierać bardziej zrównoważoną produkcję na lokalnych rynkach, np.
w Afryce i Azji, lub czy wspierać produkcję przyczyniającą się do równowagi między płciami i wzmocnienia pozycji kobiet?
Gospodarcze aspekty zrównoważonej
produkcji drobiarskiej
W USA jeszcze w latach 20-tych XX wieku mięso drobiowe uważano za delikatesową i luksusową żywność, ale od tego czasu wielkotowarowa, intensywna produkcja kurcząt brojlerów
rozwinęła się w tzw. „agrobiznes”, dostarczający na rynek coraz to tańsze mięso (Godley,
2007), które obecnie uważane jest za najtańsze źródło białka. W Wielkiej Brytanii do lat
40-tych XX w., kurczęta trafiające na stół, były
kogutkami, stanowiącymi produkt uboczny
wychowalni kurek nieśnych. Rosnący popyt
i stosunkowo wysokie ceny na kurczęta były
ogromnym bodźcem do rozwoju masowego
ich chowu, co w konsekwencji doprowadziło do specjalizacji i zwiększenia opłacalności
produkcji (Godley, 2007). W Afryce, rozwija się
w pobliżu dużych miast intensywna produkcja
drobiarska (FAO, 2011) i równocześnie zwiększa się na ten i azjatycki kontynent, dotowany przez UE eksport dużych ilości mrożonych
produkty drobiowych. Holandia eksportowała
w 2012 r. do krajów afrykańskich ok. 119.000 t
mięsa drobiowego. Wg Titze i in. (2007) skutki
takiego handlu mogą w znacznym stopniu zagrozić lokalnej produkcji drobiu. Dlatego dla
utrzymania sprawnych systemów żywnościowych, coraz większej wagi nabiera zrównoważony rozwój wielkotowarowej, intensywnej
produkcji drobiarskiej.
Poprawa warunków życia wielu producentów drobiu
18
W wielu rozwijających się krajach, chów drobiu w istotny sposób winien przyczynić się do
zmniejszania ubóstwa i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego gospodarstw domowych (Alders i Pym, 2008). W porównaniu
do innych gatunków zwierząt, drób choć nie
cieszy się takim uznaniem jak większe zwierzęta, stanowi jednak cenną żywność w codziennym życiu, w zdobywaniu potencjalnych
rynków i sieci handlowych oraz w dochodach
rodziny i to głównie dzięki pracy kobiet (Dolberg, 2007). Rolnicy utrzymujący drób w chowie przy zagrodowym, mniej lub bardziej świadomie wspierają rozwój produkcji drobiarskiej.
Bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji drobiarskiej
Wiele zewnętrznych kosztów wiąże się z systemami żywnościowymi i systemami produkcji
drobiarskiej w tym również z ich zrównoważonym rozwojem. Są to koszty związane z utratą
różnorodności biologicznej, z zanieczyszczeniem środowiska, z zużyciem paliw kopalnych
i brakiem wody. Na całym świecie rozwinęła się wielkotowarowa, intensywna produkcja drobiarska, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt, jak np. w przypadku grypy
ptaków.
Produkcja drobiarska w ramach obecnego systemu rolniczego i wytwarzania żywności
Przy ogromnym zwiększeniu w ostatnich dziesięcioleciach spożycia produktów drobiowych,
prognozy przewidują dwukrotny na nie wzrost
popytu do 2050 r. w porównaniu z rokiem 2011
(FAO, 2010). Dzisiejsze, ciągłe pretensje o brak
bezpieczeństwa żywnościowego, nie wynikają
z deficytu żywności, lecz raczej braku możliwości zakupu dostępnej żywności przez biednych ludzi.
Obecnie na świecie głoduje około 1 miliard
ludzi, a prawie 1,5 mld ludzi cierpi z powo-
JAJA I PTAKI HODOWLANE
du chorób spowodowanych otyłością lub niewłaściwym stylem życia. Nigdy wcześniej na
świecie nie produkowano tyle kalorii/mieszkańca, a obecne możliwości te są znacznie
większe. Możemy analizować różne wzorce
konsumpcji i proponować nowe, nie uwzględniające wzrostu popytu na mięso, przekształcając je na coraz bardziej „zieloną”, zdrowszą
dietę, wykorzystywaną przez ludzi bogatych,
warunkującą lepsze zdrowie. Wg FAO (2011)
zwierzęta pod względem paszy nie konkurują z ludźmi. Wg McMichael i in.(2007) średnie
światowe spożycie mięsa wynosi około 100 g/
konsumenta/dzień, co jest o 1/3 mniej niż zjada przeciętnie mieszkaniec północno-zachodniej Europy.
Czy są w przyszłości przeciwności dla zrównoważonego rozwoju produkcji drobiarskiej?
Wg FAO (2011) rolnicy nie powinni stosować
taniej paszy, a bardziej martwić się i śledzić
zmienność rynku produktów zwierzęcych.
Małorolni są szczególnie narażeni na sytuację
rynkową, nad którą nie mają kontroli, gdyż
panują na nim większe korporacje. Nasilające się zmiany klimatyczne oraz ciągłe innowacje technologiczne i organizacyjne, wskazują
na konieczność zapewnienia zrównoważonej
produkcji. Darnhofer i in.(2010) badając jak
w ocenie zrównoważonego rolnictwa wykorzystać teoretyczne ujęcie tego pojęcia stwierdzili, że zrównoważony rozwój mogą osiągnąć
gospodarstwa tylko dzięki dostosowywaniu
się do wprowadzanych zmian, przy zachowaniu różnorodność i wielowymiarowości, by zapewnić zdolności adaptacyjne produkcji. Jest
ogromna możliwość produkcji wyrobów drobiowych, dostarczanych na rynek przez fermy drobno- jak i wielkotowarowe, stosujące intensywny chów drobiu przy spełnieniu
wymogów zrównoważonej produkcji. Nowe
rozwiązania w tej dziedzinie wniesie Ustawa
o bezpośredniej sprzedaży przez rolników produktów rolnych, w tym drobiowych.
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
Dr inż. Ryszard Gilewski
AVICONS
19