Instrument Podziału Ryzyka (RSI)
Transkrypt
Instrument Podziału Ryzyka (RSI)
Finanse Instrument Podziału Ryzyka (RSI) Czyli łatwiej o finansowanie dla innowacyjnych firm Jakub Fulara Fundusze strukturalne to nie jedyne źródło finansowania polskich przedsiębiorstw. Krajowe instytucje finansowe (np. banki czy firmy leasingowe) mogą ubiegać się o środki unijne dostępne w programach wspólnotowych. Przykładem jest program Instrument Podziału Ryzyka (z ang. Risk Sharing Instrument – RSI), w którym dzięki gwarancjom Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) firmy w Polsce mają łatwiejszy dostęp do kredytów, w tym na projekty innowacyjne oraz działalność badawczo-rozwojową (B+R). Takie kredyty są dostępne m.in. w Banku Pekao, który jako pierwszy w Polsce podpisał umowę z EFI dotyczącą RSI. Finansowanie innowacyjnych przedsięwzięć z natury rzeczy jest bardziej ryzykowne niż inwestycji w standardowe przedsięwzięcia Finansowanie innowacyjnych przedsięwzięć z natury rzeczy jest bardziej ryzykowne niż inwestycji w standardowe przedsięwzięcia. Nowatorskie rozwiązania najczęściej nie mają swoich odpowiedników na rynku; trudno jest też oszacować szanse powodzenia takiego rozwiązania. Stąd pojawia się zapotrzebowanie na instrumenty zmniejszające ryzyko udzielenia kredytu na podobne projekty. Kredyty z gwarancjami EFI Takim instrumentem jest wspomniany RSI. Mogą w nim uczestniczyć instytucje finansowe z Europy (głównie banki, ale też np. firmy leasingowe). Program ten polega na gwarancjach EFI na kredyty dla innowacyjnych firm i/lub firm realizujących innowacyjne projekty. EFI to wiarygodna instytucja finansowa o najwyższych ratin- 12 Biuletyn euro info (11) gach (AAA) agencji ratingowych. Dlatego gwarancja EFI jest bardzo dobrym zabezpieczeniem kredytowym dla banków. EFI to wiarygodna instytucja finansowa o najwyższych ratingach (AAA) agencji ratingowych Gwarancja jest dodatkowym zabezpieczeniem kredytu, a więc znacząco zmniejsza ryzyko udzielenia finansowania. Wynosi ona 50% wartości kapitału kredytu i odsetek. Dzięki gwarancji ryzyko takiej transakcji rozkłada się po połowie pomiędzy bank kredytujący a EFI. Ideą takiego rozwiązania jest ułatwienie dostępu do kredytowania firmom, które stawiają na rozwój dzięki innowacyjności. Finansowanie dla innowacyjnych firm Program gwarancyjny EFI RSI jest skierowany wyłącznie do firm innowacyjnych albo firm, które chcą wdrażać innowacje. Polscy przedsiębiorcy wiedzą, że innowacyjność może być rozmaicie rozumiana, a jej definicje były różne w poszczególnych programach operacyjnych w kraju. W przypadku programu RSI, aby móc ubiegać się o kredyt z gwarancją, trzeba spełnić jedno z 10 kryteriów innowacyjności. Co ważne – tylko 2 z tych kryteriów są kryteriami dotyczącymi realizowanego projektu. Zgodnie z nimi inicjatywa, która ma być finansowana z kredytu, musi być innowacyjna. Pozostałe 8 kryteriów to kryteria „podmiotowe”, odnoszące się do firmy. Oznacza to, że jeżeli firma zgodnie z tymi kryteriami jest firmą innowacyjną, to sam projekt nie musi już być innowacyjny. Instrument z jednej więc strony daje możliwość finansowania firmom, które dopiero chcą rozpocząć innowacyjną inwestycję, ale z drugiej strony proponuje też bonus przedsiębiorstwom, które już wcześniej postawiły na innowacyjność, a dziś potrzebują finansowania rozwojowego, np. obrotowego. Innowacyjny projekt Wdrożenie innowacji z ryzykiem. Zgodnie z pierwszym kryterium innowacyjności, aby projekt był uznany za innowacyjny, firma musi wykorzystać kredyt z gwarancją EFI na inwestycję związaną z produkcją lub rozwojem produktów, procesów lub usług, które są innowacyjne. Daje to możliwość finansowania wdrożenia innowacji produktowych lub procesowych. Jednak jednocześnie biznesplan musi wykazywać ryzyko technologicznego lub przemysłowego niepowodzenia takiej inwestycji. Polscy przedsiębiorcy wiedzą, że innowacyjność może być rozmaicie rozumiana, a jej definicje były różne w poszczególnych programach operacyjnych w kraju Kredyt na innowacje lub B+R. Drugie kryterium określające innowacyjność projektu wymaga, aby co najmniej 90% kwoty kredytu w najbliższych 24 miesiącach zostało przeznaczonych na prace badawczo-rozwojowe w firmie i/lub na wydatki – inwestycje związane z innowacjami. Mogą to być np. wydatki na nowe maszyny lub urządzenia. Ważne, aby pamiętać, że nie kwalifikują się wydatki odtworzeniowe (np. zakup takiej samej maszyny ze względu na koniec ekonomicznej użyteczności dotychczas używanej maszyny, bez zmiany produktów, procesów) oraz wydatki w rozbudowę, czyli takie, które zwiększają zatrudnienie lub moce produkcyjne, ale Finanse bez odniesienia się do prac badawczo-rozwojowych lub innowacji produktowej czy procesowej (np. zakup drugiej identycznej maszyny i zatrudnienie nowych osób do jej obsługi, dzięki czemu firma będzie mogła wyprodukować dwa razy więcej takich samych produktów jak do tej pory i zwiększyć obroty, wejść na nowy rynek). Innowacyjna firma Szybko rosnąca firma innowacyjna. Pierwsze z kryteriów podmiotowych mówi o możliwości finansowania „szybko rosnącej firmy zorientowanej na badania i rozwój (B+R) i/lub innowacje”. W takiej firmie w okresie 3 ostatnich lat średnioroczny wzrost zatrudnienia lub przychodów był większy niż 20%, przy czym na początku okresu obliczeniowego firma musi zatrudniać 10 lub więcej pracowników. Jednocześnie z biznesplanu musi wynikać, że firma jest „przedsiębiorstwem B+R i/lub innowacyjnym”, czyli ponosi wydatki na B+R lub innowacje. Firma z wydatkami na B+R lub innowacje. Drugie kryterium jest skierowane do firm, w których certyfikowany księgowy (biegły rewident, osoba z certyfikatem księgowym Ministerstwa Finansów uprawniającym do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych) wykazał w ostatnim sprawozdaniu finansowym kredytobiorcy, że wydatki (inwestycje) na B+R i/lub innowacje wyniosły przynajmniej 20% wartości kredytu. Wydatki takie są wykazywane np. w bilansie (zakończone prace rozwojowe, inne wartości niematerialne i prawne, takie jak np. prawa do wynalazków, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, know--how lub koszty prac rozwojowych przed ich zakończeniem) albo rachunku zysków i strat (prace badawcze). Fot. Bartosz Bartosiński Pozostałe kryteria są podmiotowe, czyli odnoszą się do innowacyjności firmy, a nie realizowanego projektu. Tak jak już wspomniano, oznacza to, że jeśli firma spełnia jedno z tych kryteriów, to sam projekt już nie musi być innowacyjny, a kredyt może być przeznaczony na cele obrotowe albo finansować inwestycje zupełnie standardowe. ropejskich programów wspierających B+R i/lub innowacji lub krajowych programów wspierających badania i/lub innowacje. Jest to więc możliwość dla długiej listy polskich przedsiębiorców, którzy otrzymali granty na projekty innowacyjne z programów operacyjnych na lata 2007–2013, ale także ze środków krajowych, np. z finansowania na projekty celowe Centrum Innowacji NOT, programów Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (np. Bon na innowacje), 7 Programu Ramowego i innych krajowych czy międzynarodowych programów. Innowator z nagrodą. Kolejne kryterium wyróżnia firmy nagrodzone w ciągu poprzednich 24 miesięcy w konkursach innowacyjności. Spełnić je mogą zatem firmy, które znalazły się np. na Liście 500 najbardziej innowacyjnych firm w Polsce przygotowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, które zostały laureatem lub otrzymały wyróżnienie w konkursie Krajowi Liderzy Innowacji i Rozwoju albo w regionalnym konkursie dla innowacyjnych firm/projektów (np. Innowator Mazowsza) lub innym konkursie dla innowacyjnych firm/ projektów. Parki technologiczne, patenty, granty, nagrody Patenty. Z kredytu z gwarancją EFI RSI mogą korzystać też przedsiębiorstwa, które zarejestrowały przynajmniej jeden patent w ciągu ostatnich 24 miesięcy. Beneficjenci UE. Kredyt z gwarancją EFI RSI może być również udzielony firmie, która w ciągu poprzednich 24 miesięcy otrzymała grant, kredyt, gwarancję z eu- Venture capital. Kryterium innowacyjności spełniają także firmy, które otrzymały wsparcie kapitałowe z funduszu venture capital ukierunkowanego na innowacje w dziedzinach: nauki przyrodnicze (life science)/czysta energia/technologia. Parki technologiczne. Wiele firm w Polsce zarejestrowanych jest w parkach technologicznych, parkach naukowo-technologicznych, inkubatorach technologicznych itd. Sama rejestracja firmy na terenie takiego parku oznacza spełnienie kryterium EFI. W Polsce funkcjonuje kilkadziesiąt parków technologicznych, w których działa kilka tysięcy firm. Zwolnienie podatkowe na innowacje lub B+R. Ostatnie kryterium jest skierowane do firm, które korzystały w poprzednich 24 miesiącach ze zwolnień podatkowych związanych z inwestycjami w badania i rozwój lub innowacje. Mogą to być firmy, które korzystały np. z ulgi na zakup nowej technologii albo dokonujące odliczeń prac badawczo-rozwojowych. Z ulg mogą korzystać też firmy posiadające status Centrum Badawczo-Rozwojowego, a także firmy, które działają w specjalnych strefach ekonomicznych i korzystają z ulg podatkowych na inwestycje w innowacje albo na działalność B+R. Kredyty preferencyjne dla MSP i Small Mid Cap Ponieważ gwarancja RSI jest korzystna dla banku kredytującego ze względu na obniżenie ryzyka kredytowego, Europejski Fundusz Inwestycyjny wymaga, aby kredyt ten był dostępny na preferencyjnych warunkach. W przypadku EFI RSI taką pre- Biuletyn euro info (11) 13 Finanse ferencją jest obniżenie marży kredytowej. Oznacza to, że firma realizująca projekt innowacyjny będzie miała lepszą marżę niż firma wnioskująca o „standardowy” kredyt inwestycyjny. Kredyty z gwarancją RSI są dostępne dla firm z sektora MSP (mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa) oraz dla tzw. Small Mid Cap, czyli firm niemieszczących się w definicji MSP, ale zatrudniających poniżej 500 pracowników. W Polsce funkcjonuje kilkadziesiąt parków technologicznych, w których działa kilka tysięcy firm. W ofercie Banku Pekao są dostępne kredyty inwestycyjne i obrotowe z gwarancją RSI. Wysokość kredytu wynosi od 104 tys. PLN do 31 mln PLN, okres kredytowania to 2–7 lat. Kredyty są udzielane w PLN. Kredyty z gwarancją RSI są przeznaczone dla firm innowacyjnych i przedsiębiorstw, które chcą inwestować w innowacje i rozwijać działalność badawczorozwojową. EFI wymaga prowizji za gwarancję, która jest płatna kwartalnie i oblicza się ją przy zastosowaniu wskaźnika 0,25% dla MSP i 1% dla Small Mid Caps i 50% gwarancji z uwzględnieniem dziennego zaangażowania kredytowego z każdego dnia w kwartale. Ponieważ wysokość prowizji jest pochodną wysokości zaangażowania kredytowego, wraz ze spłatą kredytu w kolejnych kwartałach jest ona coraz niższa. Korzyści dla firmy Kredyty z gwarancją RSI są przeznaczone dla firm innowacyjnych i przedsiębiorstw, 14 Biuletyn euro info (11) które chcą inwestować w innowacje i rozwijać działalność badawczo-rozwojową. Ze względu na wdrażane nowe rozwiązania często ryzyko finansowania jest tu wyższe niż przy zakupie płynnych i standardowych środków trwałych takich jak pojazdy czy nieruchomości. Zabezpieczenie 50% kapitału i odsetek kredytu obniża znacząco ryzyko finansowania takich przedsięwzięć. Kredyty z gwarancją RSI mają obowiązkowo obniżoną marżę kredytową w stosunku do marży standardowej. Co ważne – sposób ustanowienia zabezpieczenia jest bardzo prosty i nie niesie żadnej dodatkowej biurokracji. Jest więc to przykład unijnego finansowania preferencyjnego, które nie jest równolegle obarczone, jak programy dotacyjne, wymaganiami dodatkowej dokumentacji. Firma nie składa żadnych dokumentów, wniosków do Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego. Wszystko jest załatwiane w okienku banku w oddziale klienta. Dotyczy to również raportowania, które w całości jest obowiązkiem banku kredytującego. Biorąc pod uwagę wygaśnięcie programów 2007–2013 oraz negocjowanie nowych z Komisją Europejską, w okresie 2013–2015 program preferencyjnych kredytów EFI RSI jest praktycznie jednym z niewielu preferencyjnych źródeł finansowania innowacji dla przedsiębiorstw. Warto też wspomnieć, że gwarancje EFI RSI nie stanowią pomocy publicznej, a więc nie kumulują się z przyznaną firmom pomocą z programów pomocowych (np. de minimis). W okresie 2013–2015 program preferencyjnych kredytów EFI RSI jest praktycznie jednym z niewielu preferencyjnych źródeł finansowania innowacji dla przedsiębiorstw. Finansowanie poprzez preferencyjne kredyty z gwarancją RSI Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego jest przykładem tzw. zwrotnych instrumentów finanso- wych. Takie instrumenty mają być coraz częściej stosowane w unijnej perspektywie finansowej 2014–2020 kosztem programów dotacyjnych. Pozwalają one bowiem na wielokrotny obrót środkami (przy dotacjach mamy do czynienia z pomocą bezzwrotną, czyli jednorazową) oraz na efekt dźwigni finansowej – środki Zabezpieczenie 50% kapitału i odsetek kredytu obniża znacząco ryzyko finansowania takich przedsięwzięć. zagospodarowane w postaci gwarancji pozwalają na wygenerowanie wielokrotnie większej puli kredytów dla przedsiębiorstw. Dodatkowo są to kredyty preferencyjne, a więc łatwiej dostępne niż standardowa oferta rynkowa. Pozwala to na zwiększenie dostępności kredytów, a także na zwiększenie skłonności firm do korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania. n Artykuł prezentujący ofertę preferencyjnego finansowania dla innowacyjnych przedsiębiorców powstał pod patronatem i przy współpracy Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów UE. KPK zapewnia informacje nt. preferencyjnego finansowania dla przedsiębiorców we wszystkich programach ramowych UE. Więcej informacji: http://InstrumentyFinansoweUE.gov.pl Jakub Fulara Bank Pekao SA