program profilaktyki w przedszkolu niepublicznym „u cioci gosi”

PROGRAM PROFILAKTYKI
W PRZEDSZKOLU NIEPUBLICZNYM „U CIOCI GOSI”
(PROGRAM ZAPOBIEGAJĄCY ZACHOWANIOM
AGRESYWNYM U DZIECI)
WSTĘP:
Środowisko, w którym dorastają nasze dzieci jest coraz bardziej zróżnicowane pod
względem społeczno-ekonomicznym, kulturowym i moralnym. Zmieniające się warunki życia:
emigracja zarobkowa, bezrobocie, kruchość związków małżeńskich i więzi międzyludzkich,
brak właściwych wzorców powoduje, że nawiązywanie poprawnych relacji z innymi staje się
problemem. Wzrasta liczba zachowań agresywnych wśród dzieci przedszkolnych.
Takie
zachowania
wśród
małych
dzieci
są
prawie
zawsze
wołaniem
o pomoc. Zachowania agresywne stanowią istotny problem nauczycieli, którzy nie zawsze
wiedzą jak pomóc wychowankowi w trudnej sytuacji. Biorąc pod uwagę dobro dziecka
i konieczność przezwyciężania agresji i wybuchów potrzebne jest stworzenie programu
ukazującego sposoby i możliwości redukcji agresywnych zachowań. Bardzo odpowiednim
miejscem na takie działania jest przedszkole, gdzie obok rodziny, rozwija się i kształtuje
osobowość człowieka. Uczęszczanie do przedszkola ma ogromny wpływ na rozwój
psychofizyczny dziecka. To tutaj stwarza się warunki do kształtowania i stosowania zasad
zdrowego stylu życia, rozwijania poczucia własnej wartości i zaspokajania poczucia
niezależności i samodzielności.
Program nasz zawiera oddziaływania profilaktyczne i wychowawcze wspomagające
dzieci, rodziców i nauczycieli w wypracowaniu zachowań rozwijających umiejętności radzenia
sobie z sytuacjami trudnymi i problemami sprzyjającymi pojawianiu się agresji. Wspólne
działania wzmocnią u dzieci poczucie własnej wartości oraz stworzą sytuacje,
w których będą one mogły lepiej poznać siebie.
I. ZAŁOŻENIA, REALIZACJA PROGRAMU
Założenia:
1) Podstawowym założeniem programu jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa, poprawa
relacji wśród dzieci, zmniejszenie liczby zachowań ujawniających agresję i promowanie
bezpiecznego stylu życia.
2) Ważnym zadaniem jest wyposażenie dzieci w umiejętności oraz wzorce osobowe
wspomagające pojawienie się pożądanych i akceptowanych społecznie zachowań
3) W procesie oddziaływań profilaktycznych powinien nastąpić wzrost kompetencji dzieci,
rodziców i nauczycieli w zakresie poznania sposobów radzenia sobie w sytuacji agresji.
Program profilaktyczny
jest zgodny z podstawą programową
wychowania
przedszkolnego i stanowi uzupełnienie Programu Wychowania Przedszkolnego „Nasze
Przedszkole”. Będzie realizowany systematycznie, podczas całego pobytu dziecka
w przedszkolu. Przeznaczony jest do realizacji: w czasie pobytu dziecka w przedszkolu oraz
podczas kontaktów i spotkań z rodzicami.
REALIZACJA PROGRAMU PRZEBIEGA W OPARCIU O NASTĘPUJĄCE REGUŁY:
1. Realizacja treści programu przebiega w sposób dostosowany do poziomu rozwoju
psychofizycznego dziecka.
2. Dzieci słuchamy uważnie i pozwalamy im na swobodę wypowiedzi bez krytyki i oceny.
3. Otwieramy się na potrzeby przedszkolaków.
4. Tworzymy atmosferę bezpieczeństwa i zaufania w grupie (dz-dz, dz- N)
5. Uznajemy i tworzymy partnerstwo rodziców w procesie edukacji przedszkolnej dzieci.
II) CELE PROGRAMU
Cele ogólne:
1. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
2. Kreowanie postaw zgodnych z pożądanymi społecznie wartościami, normami
i wzorcami osobowymi.
3. Poznawanie, stosowanie i doskonalenie technik hamowania własnych negatywnych
emocji.
Cele szczegółowe:
Dziecko:
-
potrafi opanować złość,
-
rozpoznaje i dostosowuje swoje reakcje do nastroju innych,
-
okazuje swoje uczucia,
-
przestrzega ustalonych reguł zachowania,
-
nawiązuje nieagresywne kontakty,
-
podejmuje próby konstruktywnego rozwiązania konfliktów
Rodzic:
-
ma motywację do współpracy wychowawczej z przedszkolem,
-
rozwija umiejętności poprawnego komunikowania się z dzieckiem,
-
wspiera proces zapobiegania zachowaniom agresywnym
III) TREŚCI PROGRAMOWE
Zachowania agresywne i przemoc często spotykana już w przedszkolu dotyczy nie tylko
dzieci starszych, ale i młodszych. Starsi wykorzystują młodszych kolegów do realizacji
własnych celów, odrzucają ich, poniżają, upokarzają, by podnieść swoją wartość. Może niestety
zaistnieć sytuacja, w której sprawcą staje się sam dorosły, ujawniając agresję i będąc źródłem
przemocy wobec dziecka.
W literaturze istnieje wiele teorii agresji:
1. Agresja jako instynkt – jest to teoria Z. Freuda (1935), który uważa, że człowiek
przychodzi na świat z instynktem walki, niezbędnym do przetrwania. Występuje on jako
instynkt życia i instynkt śmierci. Instynkt życia pomaga człowiekowi rozwijać się, a
energia śmierci działa w kierunku zniszczenia świata lub siebie. Instynkt życia jest
systematycznie wykorzystywany, natomiast instynkt śmierci jest generowany i jeżeli
nie zostanie w sposób społecznie akceptowany rozładowany, to wybuchnie w postaci
zachowań agresywnych. Zwolennicy koncepcji instynktownej są zgodni, że instynkt
agresji jest wrodzony i niezmienny, ale zachowania agresywne są podatne na wpływy
zewnętrzne i mogą być modyfikowane poprzez modelowanie oraz wychowanie.
2. Agresja jako popęd nabyty - J. C. Dollard (1939) i współpracownicy stwierdzili, że
agresja jest reakcją na frustrację. Człowiek zawsze zmierza do jakiegoś celu.
W drodze do jego osiągnięcia mogą wystąpić pewne trudności, uniemożliwiające
osiągniecie go. Dochodzi do napięcia emocjonalnego i pojawienia się agresji. Siła
agresji jest zależna od stopnia frustracji. Akty agresji mogą ulec zmianie pod wpływem
kary. Jednak, gdy źródło frustracji jest zbyt silne i reakcja może spotkać się z
przewidywaną karą, agresja często ulega przeniesieniu na inny obiekt – efekt tzw. kozła
ofiarnego (osoba lub grupa o mniejszej zdolności do obrony).
3. Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie (nawyk) – A. H. Buss (1966) przyjmuje,
że agresja to nawyk atakowania i może się stać stałą cechą osobowości jednostki. Są
cztery czynniki determinujące agresję:
a) częstość i intensywność doznawanych frustracji i przykrości, napaści, które
poprzedzają agresję – osoba wychowywana w takich warunkach uczy się
zachowań agresywnych;
b) rodzaj wzmacniania agresywnego zachowania – może mieć charakter nagrody i
kary, którą jednostka osiągnie po zachowaniu agresywny; nagrodą będzie
sukces, dominacja. Kara może uczyć powstrzymywania jednych zachowań i
zastępowania ich innymi, bardziej perfidnymi,
c) facylitacja społeczna – wzajemny wpływ członków grupy powodujący wzrost
określonego zachowania, modelowanie zachowania, również agresywnego,
d) temperament – utrwalenie się zachowania agresywnego jako sposobu na
skuteczność w osiąganiu celu, zautomatyzowanie zachowania.
Analizując wymienione koncepcje, można stwierdzić, że agresja jest z jednej strony
zjawiskiem naturalnym, przeżywanym powszechnie, choć z różnym natężeniem. Z drugiej
strony, forma ujawniania agresji nie zawsze jest akceptowana przez społeczeństwo i można ją
poddać transformacji społecznej w celu dokonania zmiany na formę zgodną z przyjętymi
zasadami.
Formy agresji występujące w przedszkolu:
1)
werbalna: przezywanie, skarżenie, wyśmiewanie, złośliwe uwagi, namawianie
koleżanek, aby nie bawiły się z daną osobą, obmowa, mówienie nieprawdy i danej
osobie
2) Agresja niewerbalna:
a) fizyczna – bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom, np.: bicie, gryzienie,
drapanie. Atak nie zawsze jest skierowany na osobę, która wywołała agresję,
może wystąpić agresja z przeniesieniem na innego kolegę, kopnięcie psa,
podarcie kartki papieru, wyrzucenie zabawki kolegi
b) niefizyczna – przedrzeźnianie, robienie min, pokazywanie języka.
TREŚCI REALIZOWANE W PROGRAMIE
Poznawanie siebie:
1) słabe i mocne strony osobowości,
2) analiza i wyrażanie uczuć własnych i uczuć innych osób,
3) współpraca z innymi,
4) kompetencje i odpowiedzialność
Rozwijanie poprawnych relacji w rodzinie:
1) relacje zachodzące pomiędzy członkami rodziny,
2) rozwiązywanie konfliktów,
3) budowanie poczucia bezpieczeństwa, przynależności do rodziny.
Poznawanie otoczenia:
1) moje miejsce w świecie, w grupie,
2) prawa i obowiązki wobec innych,
3) właściwe postawy wobec ludzi, zwierząt, przedmiotów.
Zapobieganie zachowaniom agresywnym:
1) uczucia agresywne i ich poznanie,
2) rozpoznawanie przyczyn agresji,
3) przeciwdziałanie agresji
IV) METODY I SPOSOBY REALIZACJI
Metody:
1. Słowne
- pogadanka,
- rozmowa,
- opowiadanie nauczyciela,
- dyskusja.
2. Eksponujące
- odgrywanie ról i scenek,
- inscenizacja,
- psychodrama.
3. Aktywne
- krąg uczestników,
- rysunki,
- burza mózgów,
- uzupełnianie zdań,
- gry, zabawy,
- psychodrama,
- muzyka i piosenka.
OPIS METOD AKTYWNYCH
1.
Krąg uczestników – polega na utworzeniu kręgu. Krąg sprzyja rozwijaniu
umiejętności i wyrażania uczuć, słuchania odczuć innych oraz zapamiętywania
tego, co zostało powiedziane. Umożliwia nawiązanie dobrego kontaktu
2.
3.
4.
5.
6.
7.
wzrokowego i emocjonalnego. Możliwe jest wprowadzenie elementów kontaktu
fizycznego (dotykanie, głaskanie). Daje dzieciom więcej ciepła i ułatwia
kontakty.
Rysunki – jest to metoda bardzo chętnie stosowana przez wszystkie dzieci,
szczególnie te najmłodsze. Należy dzieci zachęcać do samodzielnego
wykonywania pracy, a następnie do jej doprowadzenie do końca.
„Burza mózgów” – metoda polegająca na generowaniu pomysłów, niezależnie
od ich jakości i trafności. Ma nauczyć dzieci szacunku dla pomysłów innych a
także twórczego rozwiązywania problemów. Pozwala przełamywać schematy
myślowe. Pobudza aktywność w zajęciach. Może być stosowana w całej grupie
lub podgrupach. Należy przedstawić cel i poprosić o podanie jak największej
liczby pomysłów dotyczących rozwiązania określonego problemu.
Uzupełnianie zdań – celem tej metody jest uzewnętrznianie reakcji, ułatwianie
samodzielnej wypowiedzi i porozumienia się z innymi. Dokończenie zdań
pozwala dostrzec uczniom podobieństwa i różnice między nimi.
Gry i zabawy – technika ta jest użyteczna, gdy w grupie panuje duże napięcie
utrudniające realizację zadań.
Psychodrama – polega na odgrywaniu krótkich scenek na wybrane tematy.
Powierzając dzieciom role, należy poinformować, że mają odegrać scenkę w
sposób zbliżony do własnych zachowań i oczekiwań w danej sytuacji. Trzeba
dać czas grupie na przygotowanie się, przekazać więcej informacji o roli. Dzieci
powinny mieć swobodę reakcji, ale jeśli to konieczne, należy zastosować
„STOP”, np. : by przedyskutować zaistniałą sytuację.
Muzyka, piosenki – jest to metoda, którą można zastosować, gdy istnieje
potrzeba wyciszenia grupy lub jej pobudzenia ( w zależności od celu stosuje się
inny rodzaj muzyki). Dzieci mogą poprzez piosenkę wyrażać swoje uczucia,
myśli.
Sposoby realizacji:
Praca z dziećmi
1. Gry i zabawy jako podstawowa forma działalności.
2. Zajęcia indywidualne w małych zespołach i z całą grupą
3. Wykorzystanie literatury (bajki, wiersze, opowiadania)
Współpraca z rodzicami
1. Prowadzenie szkoleń i warsztatów dla rodziców.
2. Zajęcia otwarte z udziałem rodziców w ramach zajęć profilaktycznych.
3. Spotkania indywidualne rodziców z psychologiem, pedagogiem.
4. Spotkania rodziców, dzieci – agresorów organizowane w celu wypracowania
metod postępowania
Współpraca z instytucjami
1. Organizowanie spotkań z przedstawicielami instytucji wspomagających rolę
wychowawczą rodziny: Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna, stowarzyszenia
Działalność profilaktyczna – informacyjna
1. Przygotowanie gazetek informacyjnych,
2. Prezentacja filmów edukacyjnych dla dzieci, rodziców, nauczycieli.
3. Sporządzenie zestawienia lektur obejmujących wydawnictwa dotyczące zachowań
agresywnych.
4. Pedagogizacja na zebraniach ogólnych, rozmowy indywidualne.
V) SPOSÓB DOKUMENTOWANIA
Dokumentacja wdrażania programu będzie mieć odzwierciedlenie:
1) w planach pracy,
2) w dziennikach zajęć przedszkola,
3) w kartach obserwacji dzieci,
4) zeszycie współpracy z rodzicami.