Książka ROZMAWIAJMY O EUROPIE - środek

PRZEDMOWA
Książka, którą Czytelnik bierze do ręki, to zbiór 42 felietonów wygłoszonych przeze mnie w Telewizji
Trwam i Radiu Maryja od stycznia 2013 do lutego
2014 roku. Wcześniejsze felietony ukazały się drukiem w połowie 2013 roku pod zbiorczym tytułem
„Unia jak Titanic”. Spotkały się one z dużym zainteresowaniem czytelników zarówno w Polsce, jak i za
granicą. Uczestnicząc w spotkaniach autorskich, między innymi w Lublinie, Warszawie, Brukseli, Chicago
i Toronto, zachęcano mnie do wydania kolejnego tomu.
Tematyka poruszana w książce jest bardzo ważna, dotyczy bowiem newralgicznych zagadnień większości państw Europy, ergo Unii Europejskiej, jej
wspólnych instytucji, waluty, budżetu, polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Od blisko dziesięciu lat bezpośrednio dotyczy także Polski. Wpływ unijnych dotacji oraz regulacji coraz bardziej zmienia, a wręcz
oplata nasz kraj.
Większość polskich mediów do Unii Europejskiej
podchodzi z nieskrywanym zachwytem, a priori apo5
_________
ROZMAWIAJMY O EUROPIE
logetyzując twór, który ciągle ewoluuje i to niekoniecznie w korzystnym dla Polski kierunku. Brak jest
chłodnej analizy i kalkulacji, stypizowania polskiego
interesu narodowego w ramach UE, a przede wszystkim swobodnej, uczciwej debaty. Do niej ma zachęcić
książka wychodząca z czytelnym przesłaniem: „Rozmawiajmy o Europie”.
EUROWALUTA
[13 stycznia 2013]
Nowy rok premier Polski rozpoczął zapowiedzią budowy koalicji dla eurowaluty. Już pod koniec ubiegłego roku stwierdził, że realną datą wprowadzenia euro
w Polsce jest rok 2018. Nie jest to pierwsza zapowiedź
Donalda Tuska, w której przesuwa on termin wdrożenia euro. Cztery lata temu premier ogłosił, że Polska
przyjmie euro w 2011 roku. Mówił wówczas: „Dzisiaj
możemy odpowiedzialnie powiedzieć, że naszym
celem jest rok 2011”. Nieco później odsunął już tę datę do 2012 roku, czyli sławne euro na mistrzostwa
Euro 2012. Trzy lata temu zapowiedział przyjęcie euro
w 2015 roku. W następnych dwóch latach mówił już
tylko o odpowiednim momencie. Rok temu po rozmowie z Donaldem Tuskiem przewodniczący Parla1
mentu Europejskiego Martin Schulz ujawnił: „Pre_______________________________________
1
Martin Schulz, niemiecki polityk, eurodeputowany z ramienia SPD (Socjaldemokratycznej Partii Niemiec), przewodniczący Grupy Socjalistycznej w Parlamencie Europejskim. Od 17 stycznia 2012 r. przewodniczący
Parlamentu Europejskiego. W 1994 r. po raz pierwszy został wybrany
do PE. W kolejnych wyborach (lata 1999, 2004 i 2009) z powodzeniem
7
_________
ROZMAWIAJMY O EUROPIE
mier Polski zadeklarował jasno, że chce przyłączyć
się do strefy euro do 2015 roku”. Skonfundowany premier dementował: „wyraziłem się nieprecyzyjnie”.
Tym razem precyzyjnie wskazuje rok 2018.
Czy jest to realne, a przede wszystkim dla Polaków
korzystne? Wprawdzie 10 lat temu, decydując się na
wejście do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się
przyjąć euro, ale bez określenia konkretnej daty. Teoretycznie może to więc nastąpić za sto lat, zakładając,
że wówczas Unia Europejska będzie jeszcze istnieć.
Od czasu referendum akcesyjnego zarówno strefa
euro, jak i Unia diametralnie się zmieniły. Unia nie wywiązuje się ze wszystkich złożonych Polsce deklaracji
i obietnic, np. zrównania dopłat bezpośrednich dla rolników. Pomijając fakt, że Polska w chwili obecnej nie
spełnia ekonomicznych kryteriów wejścia do strefy
euro, to polskiej złotówki nie można zastąpić walutą
euro bez wcześniejszej zmiany konstytucji, a przede
wszystkim artykułu 227, który stanowi, że „centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski.
Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz
_______________________________________
ubiegał się o reelekcję. Po wyborach z 2009 r. w ramach porozumienia
między frakcjami chadecką i socjalistyczną zastąpił Jerzego Buzka na
stanowisku przewodniczącego PE VII kadencji (kadencje liczy się od
pierwszych wyborów do PE w 1979 r., a zgodnie z tradycją jego przewodniczący zmieniają się co 2,5 roku).
8
_________
EUROWALUTA
ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy
Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza”. Do zmiany konstytucji potrzeba dwóch trzecich
głosów w polskim Sejmie. Nie godzą się na to prawicowe partie opozycyjne. Bez ich poparcia konstytucji nie
da się zmienić, co oznacza, że przynajmniej do następnych wyborów parlamentarnych w 2015 roku wprowadzenie w Polsce waluty euro to temat wirtualny.
Dlaczego politycy prawicowi sprzeciwiają się wprowadzeniu euro? Zdaniem na przykład Andrzeja Sa2
dowskiego, eksperta z Centrum im. Adama Smitha
„gospodarki krajów, które przyjęły europejską walutę, przestały się rozwijać, a obywatele tych krajów
wcale się przez to nie wzbogacili, tylko – jak pokazała praktyka zaokrąglania cen – raczej stracili”. Opinię
tę potwierdzają obywatele, np. Niemiec i Słowacji,
gdzie po wprowadzeniu euro wyraźnie zdrożały artykuły codziennego użytku. Dostrzegają to również Polacy – w Polsce przeciwko euro opowiada się 62%
obywateli, a niespełna 30% jest za wprowadzeniem
tej waluty.
_______________________________________
2
Centrum im. Adama Smitha zostało powołane 16 września 1989 r. Jest
niezależnym instytutem naukowo-badawczym zajmującym się badaniem gospodarki i działaniem na rzecz wolnego rynku w oparciu o zasady wolności, moralności i odpowiedzialnego społeczeństwa.
9
_________
ROZMAWIAJMY O EUROPIE
Powoli w mediach przewijają się informacje, że
przyjmując euro, musielibyśmy z własnej kieszeni ratować unijne bankrutujące państwa. Obliczono, że na
pomoc tę musielibyśmy oddać jedną trzecią wszystkich funduszy strukturalnych, jakie mamy otrzymać
z Unii do 2020 roku. W tym kontekście nie można się
dziwić, że Niemcom – największemu płatnikowi netto
w Unii – zależy, by Polska jak najszybciej znalazła się
w strefie euro, gdyż – jak ujął to jeden z ekonomistów – „poszukują nowych płatników starych długów
w strefie euro”. Pięciomilionową Słowację dotychczasowa pomoc bankrutującym krajom strefy euro kosztowała 10 miliardów euro. Polska prawdopodobnie
zapłaciłaby osiem razy więcej.
Inne kraje nie spieszą się z przyjęciem euro. W Danii
pomysł ten zyskuje poparcie jedynie 12% obywateli,
a w Szwecji tylko 10%. Niemal 70% Hiszpanów uważa,
że przyjęcie euro było złym lub mało korzystnym dla
kraju posunięciem. Niemieckie gazety donoszą o „tęsknocie Niemców za narodową walutą”. W znanym niemieckim tygodniku napisano: „coraz więcej Niemców
zdaje sobie sprawę, że wprowadzenie 10 lat temu
wspólnej waluty było błędem, a politycy okazali się zbyt
łatwowierni”. Ostatnie sondaże w Niemczech dowodzą,
że ponad połowa obywateli chciałaby wrócić do niemieckiej marki. W jednej z bawarskich miejscowości
10
_________
EUROWALUTA
wprowadzono lokalne pieniądze chiemgauery, które
będą mogły stać się oficjalną walutą po przewidywanym upadku euro. Hiszpanie na wypadek rozpadu strefy euro nadal przechowują pesety, które można jeszcze
wymieniać na euro. Nastroje przeciwne euro obserwujemy także w Holandii, gdzie w ubiegłym roku premier
Mark Rutte opowiedział się za zmianą unijnych traktatów umożliwiających wyjście ze strefy euro krajom, które by tego chciały, bez konieczności równoczesnego
wystąpienia z Unii. W Finlandii, jak ujawnił minister
spraw zagranicznych tego kraju, przygotowano nawet
plan operacyjny na wypadek rozpadu strefy euro.
Nie przejmuje się tym jednak nasz premier. Być
może jego wizja waluty euro zatrzymała się dziesięć lat
temu na poziomie referendum akcesyjnego, ale panta
rhei3– wszystko płynie, jak statek w filmie „Rejs” Marka Piwowskiego. Tam na pokładzie jeden z uczestników zebrania, być może już wtedy wczuwając się
w obecną sytuację szefa polskiego rządu, mówił: „mając na uwadze, że ewentualna krytyka może być, tak
musimy zrobić, żeby tej krytyki nie było. Tylko aplauz
i zaakceptowanie”.
_______________________________________
3
Panta rhei, wszystko płynie – najbardziej znane założenie starożytnego
filozofa greckiego, Heraklita z Efezu. Jest nim koncepcja nieustannej
zmiany jako centralnej zasady świata.
11
_________
UNIA PO IRLANDZKU
[20 stycznia 2013]
S
„ zacunek, wizja, pasja i wierność – to wnosimy do
Unii Europejskiej. Wykorzystamy naszą prezydencję,
aby wzmocnić rolę Unii Europejskiej w walce z ubóstwem i głodem” – zapowiedział w Strasburgu premier
1
Enda Kenny , ogłaszając program prezydencji irlandzkiej w Radzie Unii Europejskiej2. Irlandzkie przewodnictwo w Unii potrwa tradycyjnie sześć miesięcy. Irlandia, która 40 lat temu weszła do Unii Europejskiej,
sprawuje prezydencję już po raz siódmy, ale obecna
jest jej pierwszą od wejścia w życie Traktatu z Liz-
_______________________________________
1
2
Enda Kenny, polityk irlandzki, od 9 marca 2011 r. premier Irlandii, lider
partii Fine Gael o orientacji chadeckiej założonej w 1933 r.
Rada Unii Europejskiej, główny organ decyzyjny UE z siedzibą w Brukseli. Dawniej była nazywana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii
Europejskiej. Rada, w zależności od rozpatrywanych spraw, składa się
bądź z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich UE (jest to wtedy tzw. Rada Ogólna), bądź z takiej samej liczby ministrów innego resortu (Rada Branżowa). Irlandia przewodniczyła Radzie Unii Europejskiej w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2013 r.
12
_________
UNIA PO IRLANDZKU
bony3, który zmniejszył znacząco prerogatywy prezydencji.
Po pierwsze premier kraju sprawującego prezydencję nie jest już przewodniczącym Rady. Funkcję tę
sprawuje na mocy Traktatu Lizbońskiego stały przewodniczący Rady Herman Van Rompuy. Prowadzi on
szczyty 27 państw członkowskich Unii. Dawniej też
minister spraw zagranicznych kraju sprawującego
prezydencję koordynował politykę zagraniczną Unii,
dziś czyni to szefowa unijnej dyplomacji Catherine
Ashton. Rola prezydencji nie jest jednak bez znaczenia, gdyż negocjuje ona unijne akty prawne między
wszystkimi krajami Unii Europejskiej, a potem z Parlamentem Europejskim.
Irlandczycy oficjalnie opowiedzieli się za prezydencją treści, a nie pokazów i ceremonii. Do głównych priorytetów zaliczyli między innymi: zrównoważony rozwój, tworzenie miejsc pracy, co ważne
_______________________________________
3
Traktat Lizboński (pełna nazwa: Traktat z Lizbony zmieniający Traktat
o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską),
określany również jako traktat reformujący – to umowa międzynarodowa zakładająca między innymi reformę instytucji Unii Europejskiej.
Została podpisana 13 grudnia 2013 r. W stosunku do państw-stron
podpisujących weszła w życie 1 grudnia 2009 r., w Polsce z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, co nastąpiło 2 grudnia 2009 r.
13
_________
ROZMAWIAJMY O EUROPIE
– walkę z bezrobociem, rozwój edukacji, przyspieszenie tworzenia unii bankowej i stosunki handlowe
między Unią i USA. Sama Irlandia, nazywana niegdyś
Celtyckim Tygrysem, boryka się podobnie jak Grecja
i Portugalia z poważnymi problemami finansowymi.
Dwa lata temu poprosiła Unię i Międzynarodowy Fun4
dusz Walutowy o pomoc, pożyczkę, która wyniosła,
jak stwierdził w Parlamencie Europejskim w Strasburgu premier Irlandii, 64 miliardy euro. Rocznie Irlandia spłaca 3 miliardy euro długu. Nie dziwi więc założenie, że irlandzka prezydencja ma być jedną z najtańszych. Dublin zamierza na nią przeznaczyć 60 milionów euro. Przykładowo, polska prezydencja kosztowała prawie dwa razy tyle i zdaniem brytyjskiej
5
organizacji Open Europe polska prezydencja była
_______________________________________
4
5
Międzynarodowy Fundusz Walutowy został powołany w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1944 r., a efektywną działalność rozpoczął w 1947 r. Obecnie zrzesza 187 państw, w tym Polskę. MFW dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które
w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących jego gospodarkę. Siedzibą MWF jest Nowy
Jork, a jego obecnym dyrektorem zarządzajacym, Francuzka, Christine
Lagarde.
Open Europe – brytyjski think-tank (dosłownie z ang. zbiornik myśli)
– niezależny komitet doradczy powołany przez tamtejsze środowiska
biznesowe i zajmujący się badaniem wszystkich aspektów polityki europejskiej oraz kierunków rozwoju Unii Europejskiej.
14
_________
UNIA PO IRLANDZKU
jedną z najdroższych w historii. Dla porównania Węgry wydały 81 milionów euro, a Belgia 74.
Irlandczycy planują cięcie kosztów w wielu segmentach. Obniżając wydatki, zdecydowano, że samochodami będą jeździć tylko najwyżsi rangą politycy
i urzędnicy, a inni skorzystają z komunikacji miejskiej. Większość spotkań prezydencji ma odbywać
się w budynkach rządowych w Dublinie, gdzie zachęca się uczestników do używania rowerów miejskich.
Również dla oszczędności w trakcie spotkań będzie
podawana woda z kranu zamiast wody butelkowej.
Dla porównania w trakcie prezydencji polskiej wypito 200 tysięcy butelek wody, a także zjedzono 230
6
kilogramów krówek .
Tak naprawdę irlandzka prezydencja stanie wobec
dwóch kluczowych problemów. Będzie musiała ustosunkować się do nowych propozycji brytyjskiego pre7
miera Davida Camerona , który stawia Unii ultimatum i prawdopodobnie będzie chciał renegocjować
niektóre traktatowe zapisy. Po drugie musi zacząć roz_______________________________________
6
7
Cukierki krówki były oficjalnym składnikiem poczęstunku podczas spotkań organizowanych w ramach polskiej prezydencji w UE.
Dawid Cameron, brytyjski polityk, od 11 maja 2010 r. premier Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, od 2005 r. lider
Partii Konserwatywnej.
15
_________
ROZMAWIAJMY O EUROPIE
wiązywać problemy rosnącego bezrobocia. Jak wypowiedział się ostatnio amerykański politolog George
8
Friedman w artykule „Bezrobocie zabija Unię”, „jeżeli Europejczycy nie rozwiążą swoich problemów
w 2013 roku, trzeba będzie się zacząć przyzwyczajać
do myśli o przyszłości Europy bez Unii Europejskiej”.
Irlandzki premier jest jednak optymistą. W Strasburgu zaprosił wszystkich do Irlandii, mówiąc, że „jeśli
Irlandia daje sobie radę, to i Europa da sobie radę”.
Tylko czy sam optymizm i zaklinanie rzeczywistości
wystarczy?
_______________________________________
8
George Friedman, autor między innymi książki „Następne 100 lat. Prognoza na XXI w.” (The Next Hundred Years: A Forecast for the 21st Century) wydanej w 2009 r.
16
_________