ii. rio radzi - Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy

Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
61
II. RIO RADZI ...
Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy w dniu 18 czerwca 2003 roku przeprowadziła
szkolenie dla pracowników służb finansowych jednostek samorządu terytorialnego z terenu
województwa kujawsko - pomorskiego. Poniżej przedstawiamy artykuł opracowany przez
prowadzącego szkolenie - Pana Jacka Partykę.
ZASADY UDZIELANIA POMOCY PRZEDSIĘBIORCOM I KONSTRUKCJA
PROGRAMÓW POMOCOWYCH
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej1 w art. 10 wprowadziła pojęcie programów pomocowych. Programy te zawierające cele
udzielania pomocy, warunki jej udzielania, zasady monitorowania efektów, w swoich założeniach,
miały na celu przygotowanie i szerokie udostępnienie przedsiębiorcom informacji o podejmowanych
działaniach pomocowych przez poszczególne organy pomocowe.
Tak więc programy powinny ułatwiać przedsiębiorcom korzystanie z pomocy zgodnie z przepisami ustawy o pomocy. Wskazywało na to również rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego
2001 r. w sprawie sposobu i zakresu ogłaszania o przystąpieniu do opracowywania programów
udzielania pomocy oraz ich publikowania. Zawierało ono obowiązek ogłaszania o przystąpieniu do
opracowywania takich programów i wskazywało wymogi jakie muszą być przy tym spełnione.
Programy te nie podlegały opiniowaniu przez organ nadzorujący. Opiniowaniu podlegały natomiast
określone kategorie decyzji (umów) niezależnie od tego czy wynikały z programu pomocowego czy
też nie. Zgodnie z art. 25, ust. 1 ustawy takiemu wymogowi podlegały projekty decyzji lub umów
jeżeli łączna wartość projektowanej pomocy wraz z pomocą udzieloną w okresie trzech kolejnych lat
poprzedzających dzień wystąpienia o opinię przekraczała kwotę będącą równowartością 1 mln euro.
Pomoc publiczna
pomoc
de minimis
opiniowana
jeżeli łączna wartość projektowanej
pomocy wraz z pomocą udzieloną
w okresie trzech kolejnych lat
poprzedzających dzień wystąpienia o
opinię przekraczała kwotę będącą
równowartością 1 mln euro
bez opinii
jeżeli łączna wartość projektowanej
pomocy wraz z pomocą udzieloną
w okresie trzech kolejnych lat
poprzedzających dzień podjęcia decyzji
lub zawarcia umowy, nie przekracza
kwotę będącą równowartością 1 mln
euro
Nowa ustawa o pomocy z 27 lipca 2002 roku wprowadziła zupełnie nowe pojęcie
programów pomocowych, zbieżne z przepisami Unii Europejskiej w tym zakresie. Zanim jednak
zostaną przedstawione szczegóły tej regulacji, należy zwrócić uwagę na elementy, które legły
1
Zwanej dalej ustawą o pomocy.
62
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
u podstaw konstrukcji nowego znaczenia programów pomocowych tj. na zapisy „acquis
communautaire” Unii Europejskiej. W Traktacie Rzymskim w art. 87.1 wprowadzono całkowity
zakaz udzielania pomocy, która narusza wymianę handlową między państwami członkowskimi.
Jednocześnie w dalszej części tego artykułu zawarto szereg wyjątków, kiedy pomoc jest
dopuszczalna oraz uprawnienie do podejmowania decyzji przez Radę (na wniosek Komisji
Europejskiej) dopuszczających udzielanie pomocy w innych obszarach. Natomiast w art. 88.3
wprowadzono obowiązek zawiadamiania Komisji o projektach przyznania pomocy (decyzje,
umowy itp.). Do czasu zajęcia stanowiska przez Komisję pomoc nie może być udzielona.
Skutkowałoby to koniecznością zgłaszania do Komisji każdego przypadku pomocy, co byłoby
zarówno nie celowe, jak i niewykonalne.
Pomoc publiczna
notyfikowana
programy
pomocowe
zwolniona z notyfikacji
pomoc
indywidualna
poza
programami
/w tym pomoc na
restrukturyzację
dla dużych
przedsiębiorców/
pomoc zgodna
z programem
pomoc
de minimis
pomoc
podlegająca
wyłączeniom
grupowym
pomoc dla
małych i średnich
przedsiębiorców
do 15 mln euro
pomoc na
zatrudnienie
pomoc
notyfikowana
indywidualnie
pomoc na
szkolenia do 1
mln euro
Dlatego też w art. 89 zawarto upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia Rady,
warunków, po spełnieniu których ww. obowiązek nie ma zastosowania. Z uprawnienia tego
skorzystano już kilkakrotnie, w tym tworząc instrument programów pomocowych.
W rozporządzeniu Komisji 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającym szczegółowe
zasady dla stosowania art.93 TWE wskazano, iż pomoc zgodna z warunkami zamieszczonymi
w programie pomocowym, uprzednio zaakceptowanym przez Komisję, nie podlega obowiązkowi
zgłaszania do Komisji, podobnie jak pomoc objęta zwolnieniami grupowymi. Natomiast
pozostała pomoc podlega obowiązkowi zgłaszania do Komisji indywidualnych przypadków
pomocy.
Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej dla przedsiębiorców wprowadziła w art. 7 pkt 6 pojęcie programu pomocowego, który
to program, w tym akt normatywny, określa zasady, warunki i formy udzielania pomocy oraz
określa albo zawiera podstawy prawne jej udzielania.
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
63
Programy pomocowe są opracowywane przez organy administracji publicznej oraz inne
podmioty działające w ramach swoich ustawowych kompetencji (art. 11). Organy te, zgodnie
obowiązkiem określonym w art. 24, występują do organu nadzorującego w celu wydania opinii
o projekcie tego programu. W opinii organ nadzorujący stwierdza czy projekt programu pomocowego, jest zgodny z zapisami ustawy o pomocy lub ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
regulującymi udzielanie pomocy, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 7 pkt 8).
Organ nadzorujący wydaje opinię w terminie nie dłuższym niż 30 dni, przy czym bieg
terminów (art. 28 ust. 1) zaczyna się od dnia złożenia wniosku wraz z projektem i informacjami
niezbędnymi do wydania opinii, dotyczące w szczególności adresatów zamierzonej pomocy, jej
przeznaczenia, formy, wielkości i czasu trwania (art. 27 ust. 1). Szczegółowy zakres informacji
określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowego
zakresu informacji przedkładanych organowi nadzorującemu w celu wydania opinii o planowanej
pomocy publicznej (Dz. U. z 2003 r. Nr 1 , poz.1).
Brak kompletnego wniosku lub konieczność uzyskania dodatkowych informacji lub
wyjaśnień może skłonić organ nadzorujący do wystąpienia do organu udzielającego pomocy
o uzupełnienie. Oczekiwanie na uzupełnienie informacji wstrzymuje bieg ww. terminu. W opinii
organ nadzorujący może przedstawić organowi udzielającemu pomocy warunki, po spełnieniu
których projekt programu pomocowego będzie zgodny z przepisami ustawy o pomocy. W takim
przypadku organ nadzorujący wyznacza termin ustosunkowania się do tych warunków.
Analogiczne rozwiązanie obowiązuje również w stosunku do projektów pomocy indywidualnej.
Ustawa jednoznacznie wskazuje, iż pomoc nie może być udzielona do czasu wydania opinii
o zgodności lub upływu terminu do wydania opinii (art. 30). Wydanie pozytywnej opinii
o programie pomocowym umożliwia organowi udzielającemu pomocy podjęcie działań
pomocowych w stosunku do poszczególnych przedsiębiorców. Nie jest to w ustawie wyrażone
wprost. Jednakże ustawa oprócz opiniowania programów wprowadza obowiązek (art. 25)
opiniowania pomocy indywidualnej rozumianej generalnie jako pomocy nie objętej programem
pomocowym (art.7, pkt 7). Zatem ustawa nie wprowadza obowiązku opiniowania decyzji lub
umów w stosunku do konkretnych przedsiębiorców, jeżeli są one zgodne z warunkami
umieszczonymi w programie. Dopiero brak programu lub chęć udzielenia pomocy zawierającej
inne warunki jej udzielenia skutkuje obowiązkiem wystąpienia do organu nadzorującego.
Jak większość tego typu przepisów ustawa wprowadza szereg odmiennych uregulowań
w stosunku do przyjętego generalnego rozwiązania. I tak mimo uzyskania pozytywnej opinii
organu nadzorującego o projekcie programu pomocowego w przypadku pomocy wynikającej
z takiego programu, a mającej na celu wsparcie dużego projektu inwestycyjnego powstaje
obowiązek wystąpienia o opinie do organu nadzorującego (art. 7 pkt 7, lit. b).
Podobnie w przypadku, gdy organ nadzorujący wydał opinię o programie pomocowym,
w której zawarł warunek opiniowania poszczególnych przypadków pomocy wynikających z tego
programu. Także rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 października 2002 roku w sprawie
dopuszczalności pomocy doraźnej oraz pomocy na restrukturyzacje (Dz. U. Nr 186, poz. 1545)
ogranicza możliwość korzystania z programów pomocowych w odniesieniu do dużych
przedsiębiorców (§ 9). W tych przypadkach opiniowaniu podlegają indywidualne przypadki.
64
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
Ustawa (art. 26, ust. 1) w dwóch przypadkach: pomocy na rozwój małych i średnich
przedsiębiorców (pomoc określona w art. 14, ust. 4) oraz pomoc na szkolenia na potrzeby
określonych przedsiębiorców, bezpośrednio związana z rozwojem przedsiębiorstw (pomoc
określona w art. 14, ust. 6) wskazuje, iż pomoc może być udzielana bez zachowania obowiązku
opiniowania określonego w ustawie. Oczywiście brak obowiązku opiniowania występuje także
w odniesieniu do pomocy mieszczącej się w ramach progu de minimis, co wynika z konstrukcji
ustawy.
Przedsiębiorcy uzyskujący łączną pomoc do 100 tys. euro w ciągu trzech lat, za wyjątkiem
przedsiębiorców prowadzących działalność w górnictwie węgla, hutnictwie żelaza i stali lub
w transporcie, mogą dostać pomoc bez konieczności uzyskania opinii organu nadzorującego.
Pomoc publiczna
pomoc
de minimis
opiniowana
programy
pomocowe
bez opinii
pomoc
indywidualna
poza
programami
pomoc
podlegająca
wyłączeniom
grupowym
/w tym pomoc na
restrukturyzację
dla dużych
przedsiębiorców/
pomoc zgodna
z programem
pomoc
notyfikowana
indywidualnie
pomoc na
szkolenia
pomoc na rozwój
małych
i średnich
przedsiębiorców
System programów pomocowych pozwala na zminimalizowanie wysiłku niezbędnego do
wsparcia przedsiębiorcy oraz skraca czas konieczny do podjęcia decyzji lub zawarcia umowy.
Przyjęte rozwiązanie jest wzorowane na obowiązującym w Unii, choć występują pewne różnice
wynikające ze specyfiki rozwiązań przyjętych w Polsce.
Zmiana podejścia do problemu programów pomocowych jakie zawarto w „nowej” ustawie
o pomocy w stosunku do „starej” wymusiła wprowadzenie okresu przejściowego. W terminie
6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy o pomocy publicznej, tj. od dnia 6 października 2002 r.
organy udzielające pomocy były zobowiązane do przedstawienia organowi nadzorującemu pomoc,
projektów programów pomocowych, dotyczących pomocy udzielanej na zasadach przyjętych przed
dniem wejścia w życie ustawy (art. 52). Do czasu wydania opinii, organ udzielający pomocy
występuje do organu nadzorującego z wnioskiem o wydanie opinii o projekcie decyzji albo umowy
mającej być podstawą udzielenia pomocy jeżeli wartość tej pomocy łącznie z pomocą udzieloną
w okresie 3 lat poprzedzających dzień tego udzielenia przekracza równowartość 1 mln euro.
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
Możliwość przedłożenia programów w
dotyczących pomocy udzielanej na
zasadach obowiązujących przed dniem
wejścia w życie ustawy
2002
2003
Czas wydawania opinii przez
UOKiK
65
Data obowiązywania
pozytywnej opinii
organu nadzorującego
2004
Akcesja
Przyjęte w ustawie rozwiązania będą obowiązywały do czasu akcesji Polski do Unii
Europejskiej. Po tej dacie udzielanie pomocy uzależnione będzie od wyrażenia na nią zgody
(notyfikowania) przez Komisję Europejską. Wystąpienie o notyfikacje programów pomocowych
po akcesji spowodowałoby, iż do czasu wyrażenia zgody przez Komisję nie można by było
udzielać pomocy, co z kolei miałoby wpływ na kondycję części przedsiębiorców. Jednocześnie,
do czasu akcesji, Komisja nie jest uprawniona do podejmowania tego typu decyzji. W celu
rozwiązania tych problemów wprowadzono procedurę przejściową, zgodnie z którą Polska
z dniem akcesji wprowadzi rozwiązania regulujące problematykę udzielania pomocy publicznej
(programy pomocowe lub rozporządzenia) spełniające wymogi UE. W tym celu projekty aktów
i programów zostaną przesłane do Komisji. Komisja w trybie roboczym będzie je oceniać do dnia
akcesji, a z dniem akcesji podejmie decyzję. Komisja warunkuje rozpatrywanie powyższych
programów od wprowadzenia wymogów, iż programy te będą miały formę aktów prawnych.
Dotychczas ustawa nie narzucała takiego wymogu.
W celu realizacji powyższych zasad został opracowany projekt zmiany ustawy o pomocy
publicznej. Projekt ten w czerwcu został przyjęty przez Rząd. Zakłada on, iż dotychczasowa
procedura udzielania pomocy będzie obowiązywała w odniesieniu do projektów programów,
które obowiązywać będą do czasu akcesji. W odniesieniu do programów, które obowiązywać
będą po tej dacie zaproponowano dwa rozwiązania odrębnie do:
• podstaw prawnych udzielania pomocy obowiązujących w dniu wejścia w życie
projektowanej zmiany ustawy,
• nowych programów pomocowych, tworzonych po dacie wejścia w życie projektowanej
zmiany ustawy lub zmiany po tej dacie już istniejących podstaw prawnych.
W odniesieniu do pierwszej grupy przyjęto rozwiązanie wzorujące się na obowiązujących
w Unii tzw. „zwolnieniach grupowych”. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzeń
szczegółowe warunki udzielania pomocy, których stosowanie zwalnia z obowiązku wystąpienia
o wydanie opinii o projekcie decyzji lub umowy, która będzie stanowić podstawę udzielania
pomocy. Takie rozporządzenia wydawane będą do konkretnych podstaw prawnych udzielania
pomocy. Projekty tych rozporządzeń zostaną przesłane do Komisji Europejskiej. Wyrażenie zgody
przez Komisję na warunki określone w tych rozporządzeniach oznaczać będzie, iż pomoc udzielana
66
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
zgodnie z tymi rozporządzeniami zwolniona będzie z indywidualnej notyfikacji w Komisji
Europejskiej. W praktyce oznaczać to będzie, iż organ udzielający pomocy (np. gmina) podejmując
działania pomocowe na podstawie np. przepisów ustawy Ordynacja podatkowa może udzielić tej
pomocy zgodnie z warunkami określonymi ww. rozporządzeniu bądź nie.
Akt
norm atyw ny
będący
podstaw ą
udzielenia
pom ocy
Ustawa o
pomocy
adresowane do konkrtnej
podstawy prawnej
udzielania pom ocy
rozporządzenie okre ślające
warunki, spłenienie których
zwalnia z obow iązku
opiniow ania
decyzja lub
um ow a
W pierwszym przypadku zachowując warunki określone w rozporządzeniu istnieje
zwolnienie z notyfikacji pomocy, a w drugim, jeśli te warunki nie są spełnione, trzeba wystąpić
z notyfikacją do Komisji. Rozporządzenia te będą obowiązywały od dnia akcesji.
W stosunku do drugiej grupy, tj. nowych programów pomocowych, przyjęto regułę, iż muszą
mieć one formę aktu normatywnego. Projekty takich programów zawierają zarówno podstawę
prawną jak i szczegółowe warunki udzielenia pomocy. Projekty takich programów, po wydaniu
opinii przez organ nadzorujący, przekazywane są do Komisji i dopiero zgoda Komisji umożliwia
udzielenie pomocy wynikającej z takiego programu poszczególnym przedsiębiorcom.
Akt
normatyw ny
będący
podstawą
udzielenia
pomocy
decyzja lub
um ow a
Program
pomocowy
rozporządzenie
określające
warunki,
udzielenia
pom ocy
Akt
normatyw ny
będący
podstawą
udzielenia
pomocy i
zaw ierajacy
w arunki jej
udzielania
P
r
o
g
r
a
m
p
o
m
o
c
o
w
y
decyzja lub
umowa
Nieco inne rozwiązanie w tej grupie przyjęto dla aktów prawa miejscowego stanowiących
podstawę prawą udzielania pomocy, gdy szczegółowe warunki udzielania pomocy zawarte są
w ustawie, na podstawie której został ten akt prawa miejscowego wydany. Zakłada się wpisanie
między innymi do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych delegacji dla Rady Ministrów do
określenia szczegółowych warunków udzielania pomocy i ich wydanie. Organ udzielający
pomocy (np. gmina) podejmując uchwałę stanowiącą o przyznaniu pomocy wpisywałby do niej,
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
67
iż udzielanie pomocy następuje zgodnie z warunkami określonymi w tych rozporządzeniach.
Pozwoli to na zwolnienie z obowiązku przekazywania tych uchwał do Komisji. Przekazywaniu
podlegałyby jedynie projekty ww. rozporządzeń.
A k t n o rm a tyw n y
b ę d ą c y p o d s ta w ą
p o d e jm o w a n ia
uchw ał
u c h w a ły s ta n o w ią c e
p o d s ta w ę u d z ie le n ia
pom ocy
ro z p o r z ą d z e n ie
o k r e ś la ją c e
w a ru n k i,
u d z ie le n ia
pom ocy
Przyjęcie takiego rozwiązania przez Komisję Europejską pozwoliłoby na płynne przejście od
nadzoru nad udzielaniem pomocy, jaki sprawuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji przed
dniem akcesji do bezpośredniego nadzorowania pomocy przez Komisję Europejską po tym dniu.
Jacek Partyka
Naczelnik Wydziału
Monitoringu Pomocy Publicznej
Departament Finansów Gospodarki Narodowej
Ministerstwa Finansów
Zgodnie z ustaleniami dokonanymi na szkoleniu dla służb finansowych jednostek samorządu
terytorialnego prezentujemy stanowisko Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
przekazane przez Pana Jacka Partykę w sprawie zapytania: Czy rolnik to przedsiębiorca?
Ustawa o pomocy publicznej w kwestii definicji przedsiębiorcy odsyła do art. 2 ustawy
z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, póz. 1178 ze zm.),
zgodnie z którym przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości
prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo oraz we własnym imieniu podejmuje
i wykonuje w sposób zorganizowany i ciągły zarobkową działalność gospodarczą. Taką
działalnością jest między innymi działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych
oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
o ile jest ona wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Ponadto, przedsiębiorcą w świetle
ustawy o pomocy publicznej jest również spółka cywilna.
Wyłączenie zawarte w art. 3 ustawy - Prawo działalności gospodarczej nie odnosi się do
definicji przedsiębiorcy, a do stosowania dalszych przepisów tej ustawy w zakresie prowadzenia
68
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
działalności wytwórczej w rolnictwie np. dotyczących podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej, uregulowanych w rozdziale 2 tej ustawy. Celem tego przepisu jest jedynie
zwolnienie podmiotów prowadzących wskazaną działalność od obowiązków wynikających z ww.
ustawy, takich jak obowiązek rejestrowania prowadzonej działalności. Oznacza to, że rolników,
którzy spełniają warunki art. 2 ust. 2 i 3 ustawy - Prawo działalności gospodarczej, należy uznać za
przedsiębiorców w świetle ustawy o pomocy publicznej. Dotyczy to również tzw. rolników
indywidualnych, którzy prowadzą wyłącznie działalność gospodarczą w rolnictwie.
Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy publicznej, przepisów tej ustawy nie stosuje
się do pomocy udzielanej w rolnictwie, rozumianym jako sekcja A, dział 01 PKD. Pomoc ta
podlega jednak nadzorowaniu na zasadach określonych w art. 39-43, art. 44 ust. 2-6, art. 45, art.
47 i art. 48 ustawy. Oznacza to, iż informacje o pomocy udzielonej w ww. zakresie należy
uwzględniać w sprawozdaniach przedkładanych przez organy udzielające pomocy (art. 40 ust. l
ustawy o pomocy publicznej).
ODPOWIEDZI NA PISMA KIEROWANE DO REGIONALNEJ IZBY OBRACHUNKOWEJ
W BYDGOSZCZY
Pismo z dnia 18 lutego 2003 r. dotyczące możliwości zastosowania ustawowego zwolnienia od
podatku od środków transportowych
Odpowiadając na pismo z dnia 18.02.2003 r. w sprawie możliwości zastosowania ustawowego
zwolnienia od podatku od środków transportowych na podstawie art. 12 ust, l pkt 2 ustawy o
podatkach i opłatach lokalnych, dotyczącego pojazdów specjalnych oraz pojazdów używanych
do celów specjalnych, przyjmując jako pojazd używany do celów specjalnych pojazd
wykorzystywany do wykonywania czynności związanych z zimowym utrzymaniem dróg,
wyjaśniam co następuje:
Powołany w pytaniu art. 12 ust. l pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r.
o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jednolity 2002 r. Dz. U. Nr 9, poz. 84 ze zm.) stanowi,
że zwalnia się od podatku od środków transportowych, środki transportowe stanowiące
zapasy mobilizacyjne, pojazdy specjalne oraz pojazdy używane do celów specjalnych
w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym.
Pojęcia „pojazd specjalny” i „pojazd używany do celów specjalnych” wyjaśnia art. 2 pkt 36
i 37 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 z późn.
zm.). Otóż pojazd specjalny to pojazd samochodowy lub przyczepa, konstrukcyjnie nie
przeznaczony do przewozu osób lub ładunków, a pojazd używany do celów specjalnych - to pojazd
samochodowy przystosowany w sposób szczególny do przewozu osób lub ładunków, używany
przez Siły Zbrojne, Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Straż
Graniczną, kontrolę skarbową, Służbę Celną, jednostki ochrony przeciwpożarowej, Inspekcje
Transportu Drogowego i Służbę Więzienną.
Reasumując, powyższe przepisy nie dają możliwości zastosowania zwolnienia
ustawowego w podatku od środków transportowych w sytuacji opisanej w pytaniu.
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
69
Pismo dotyczące lokowania wolnych środków finansowych jednostek samorządu terytorialnego
w inne niż lokaty bankowe instrumenty rynku pieniężnego
W odpowiedzi na pismo w sprawie możliwości lokowania wolnych środków finansowych
jednostek samorządu terytorialnego w inne niż lokaty bankowe instrumenty rynku pieniężnego
wyjaśniam, że zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy obecnie obowiązujące
przepisy prawne nie dopuszczają takiej sytuacji. Gmina jest jednostką, której podstawowym celem
działalności, wyznaczonym postanowieniami zawartymi w samorządowej ustawie ustrojowej
pozostaje zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie zadań własnych, aczkolwiek
działalność ta nie ogranicza się do sfery zadań użyteczności publicznej.
Organ stanowiący gminy może na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.
o samorządzie gminnym (Dz. U. 2001, Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) określić zasady
wnoszenia, cofania i zbywania udziałów oraz akcji. Udział jednostek samorządowych na
rynku papierów wartościowych określa art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r.
o gospodarce komunalnej (Dz. U. 1997, Nr 9 poz. 43 z późn. zm.), zgodnie z którymi gmina poza
sferą użyteczności publicznej może nabywać akcje lub udziały w spółkach zajmujących się
czynnościami ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną i wydawniczą na
rzecz samorządu terytorialnego oraz innych spółek ważnych dla rozwoju gminy.
Natomiast uprawnienia do lokowania wolnych środków budżetowych na rachunkach
bankowych wynikają z art. 134 ust. 3 ustawy o finansach publicznych. Odsetki od tych środków
gmina otrzymuje w wysokości wynikającej z zawartej z bankiem umowy. Fundusz inwestycyjny
w myśl art. 2 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. 2002, Nr 49
poz. 448 z późn. zm.) jest osobą prawną, której przedmiotem działalności jest lokowanie środków
pieniężnych w określone w ustawie papiery wartościowe i inne prawa majątkowe.
Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić gospodarkę finansową w granicach
określonych w prawie a w szczególności w ustawie o finansach publicznych. Ustawa nie zezwala
na lokowanie wolnych środków nawet pośrednio w papiery wartościowe (w tym poprzez
Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych) bądź na rachunkach innych niż banki jednostek.
Z tych względów niezależnie od stopnia ryzyka, współpraca Miasta T. z Towarzystwami Funduszy
Inwestycyjnych, nie jest możliwa.
Pismo dotyczące łączenia mandatu radnego z funkcją inkasenta podatków lokalnych
W odpowiedzi na pismo dotyczące łączenia mandatu radnego z funkcją inkasenta podatków
lokalnych wyjaśniam, co następuje.
Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy uważa, iż zakaz powierzenia przez wójta
radnemu gminy wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej wprowadzony
w art. 24d ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2001, Nr 142
poz. 1591 z późn. zm.) nie dotyczy wykonywania obowiązku inkasenta przez sołtysa będącego
radnym. Pogląd swój Izba uzasadnia tym, że istotą umowy cywilnoprawnej, w myśl art. 353
kodeksu cywilnego, jest swobodna wola stron w zakresie jej kształtowania. Swoboda woli stron
70
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
dotyczy przede wszystkim wyboru kontrahentów umowy, jej zakresu, sposobu realizacji oraz
wynagrodzenia. Analiza przepisów dotyczących inkasentów wskazuje jednoznacznie, że
obowiązek wykonywania inkasa nie powstaje w wyniku umowy. Rada Gminy na podstawie
art. 6b ustawy o podatku rolnym, art. 6 ust. 8 ustawy o podatku leśnym, art. 6 pkt 12 ustawy
o podatkach i opłatach lokalnych w przedmiocie podatku od nieruchomości i innych przepisów
tej ustawy w przedmiocie innych podatków zarządza pobór podatku w trybie inkasa. Ponadto
rada gminy wyznacza inkasentów i określa wysokość ich wynagrodzenia. Wójt nie decyduje
o tym, czy w ogóle jest dopuszczalny pobór podatku w trybie inkasa oraz kto będzie inkasentem
i jakie otrzyma wynagrodzenie.
Również zakres obowiązków inkasenta określa ustawa - art. 9 ordynacji podatkowej.
Inkasentowi nie można powierzyć innych niż wynikające z ustawy obowiązków związanych
z poborem podatku. Z wyżej przedstawionego stanu prawnego wynika, że stosunek inkasa nie
powstaje w drodze umowy cywilnoprawnej pomiędzy wójtem a inkasentem i dlatego brak
przeszkód, zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy, do wykonywania
obowiązków inkasenta przez radnego gminy.
Pismo z dnia 27 lutego 2003 r. dotyczące podawania do publicznej wiadomości umorzeń
podatków dokonanych przez Wójta Gminy
Odpowiadając na pismo z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie podawania do publicznej
wiadomości umorzeń podatków dokonanych przez Wójta Gminy informuję, że zgodnie
z art. 11b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. z 2001 r.,
poz. 1591 z późn. zm.) działalność organów gminy jest jawna.
Jawność działania organów gminy obejmuje w szczególności prawo obywateli do
uzyskania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do
dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń
organów gminy i komisji rady gminy.
Ograniczenia jawności działania organów gminy mogą wynikać wyłącznie z ustaw. Taką
ustawą ograniczającą jawność działania organów gminy są między innymi zapisy zawarte w dziale
VII ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.).
W świetle tych przepisów sprawy dotyczące indywidualnych decyzji wójta, jako organu
podatkowego dotyczące podatników jako osób fizycznych oraz inne sprawy z zakresu dóbr
osobistych obywateli stanowią tajemnicę służbową i skarbową. Dotyczy to m.in. osobistych
wynagrodzeń pracowników, decyzji o umorzeniu podatków, czy też decyzji przyznających
indywidualne świadczenia osobom lub rodzinom w zakresie pomocy społecznej. W toku
postępowania podatkowego dostęp do tych informacji przysługuje wyłącznie pracownikom
załatwiającym sprawę, którzy obowiązani są do przestrzegania tajemnicy służbowej i skarbowej.
Wyżej przedstawiona zasada, ograniczająca jawność postępowania w sprawach podatkowych,
uległa zmianie od l stycznia 2003 r. w związku z nowelizacją ustawy o finansach publicznych
(Dz. U. 2003, Nr 15 poz. 148). W myśl art. 16a ustawy o finansach publicznych wójt jest
obowiązany do sporządzania wykazu podatników będących przedsiębiorcami, którym umorzył
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
71
należności podatkowe z tytułu podatków i opłat lokalnych oraz podatników podatku rolnego
i leśnego, którym umorzył zaległości podatkowe w kwocie wyższej niż 100 zł. W wykazach
podawanych do wiadomości publicznej przez wywieszenie podaje się imię, nazwisko (nazwę)
podatnika, wysokość umorzonej kwoty oraz przyczynę umorzenia.
Pismo z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie opłaty targowej
Odpowiadając na pismo z dnia 11 czerwca 2003 r. wyjaśniam, co następuje:
- zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U.
z 2002 r. Nr 9, poz. 84 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. opłatę targową
pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Opłata targowa ma charakter
podatku od handlu prowadzonego na targowiskach. Jej wysokość ustalana jest uchwałą organu
stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.
Z treści art. 54 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst
jednolity Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591) wynika, że opłata targowa jest dochodem gminy;
dochodami gminy są m.in. podatki i opłaty. Stanowi ona zobowiązanie do uiszczenia na rzecz
gminy określonego świadczenia pieniężnego. Przekazanie obiektu targowiska miejskiego jako
aportu do Miejskiego Zakładu Komunalnego Spółki z o.o., nie ma znaczenia dla istnienia
obowiązku podatkowego.
Opłatę targową pobiera się niezależnie od tego, czy sprzedaż odbywa się na targowisku
miejskim prowadzonym przez gminę, inną jednostkę zarządzającą targowiskiem, czy też na
targowisku prowadzonym na terenie prywatnym.
INFORMACJA O PRZEBIEGU WYKONANIA BUDŻETU ZA PIERWSZE PÓŁROCZE
PRZEDKŁADANA PRZEZ ZARZĄDY POWIATÓW I WOJEWÓDZTW ORAZ PRZEZ
WÓJTÓW (BURMISTRZÓW, PREZYDENTÓW MIAST)
Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 7 października 1992 roku o regionalnych izbach
obrachunkowych (Dz. U. z 2001 r., Nr 55, poz. 577 z późn. zm.) do zadań izb należy między
innymi wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez
wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za
pierwsze półrocze. Obowiązek przedkładania regionalnej izbie obrachunkowej wymienionej
informacji wynika także z art. 135 ustawy o finansach publicznych (Dz. U z 2003 r. Nr 15,
poz. 148). Na tej podstawie zarząd powiatu, województwa oraz wójt, (burmistrz, prezydent
miasta) przedstawia organowi stanowiącemu i regionalnej izbie obrachunkowej informację
o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze w terminie do 31 sierpnia. Z ust. 2 tego artykułu
wynika, że zakres i formę informacji o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze
określa organ stanowiący. Im precyzyjniej zakres ten zostanie określony, tym większe będą
szanse na efektywniejszą gospodarkę środkami publicznymi.
72
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
Zdaniem Izby, zarząd powiatu, województwa, wójt, burmistrz, a także prezydent miasta
przygotowując informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze powinien zwrócić
szczególną uwagę na następujące zagadnienia:
1. poziom realizacji planu dochodów i wydatków budżetowych w stosunku do upływu czasu
(podanie przyczyn występujących odchyleń w realizacji planu dochodów i wydatków
budżetowych, w tym np. przyczyn występujących zaległości podatkowych lub zobowiązań
oraz sposobu ich wykonania, itp.),
2. osiągnięty wynik finansowy,
3. stan zobowiązań na dzień 30 czerwca roku, którego dotyczy informacja ze wskazaniem na:
− zaciągnięte i niespłacone kredyty bankowe,
− zaciągnięte i niespłacone pożyczki,
− udzielone poręczenia,
− emitowane obligacje komunalne,
4. zgodność planu dochodów i wydatków budżetowych po zmianach wynikających z uchwał
i zarządzeń z wykazanymi w sprawozdaniach budżetowych oraz w informacji o przebiegu
wykonania budżetu za I półrocze,
5. realizację zadań zleconych, przekazanych ustawowo i wykonywanych na podstawie
porozumień,
6. wykonanie obowiązkowych zadań własnych,
7. zgodność danych wykazanych w różnych sprawozdaniach budżetowych,
8. przekroczenie planu wydatków budżetowych.
Nawiązując do zagadnienia wymienionego w punkcie 8, należy stwierdzić, że analiza
sporządzonego sprawozdania, które jest integralną częścią składanej informacji o przebiegu
wykonania budżetu za I półrocze, pozwala jednoznacznie określić, czy doszło do naruszenia
dyscypliny finansów publicznych wskazanego w art. 138 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych,
to znaczy, czy doszło do przekroczenia zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków
publicznych. W tym miejscu należy zauważyć, iż ustawodawca w art. 165 ust. 1 ustawy o finansach
publicznych, nałożył na kierownika jednostki sektora finansów publicznych (jednostki korzystającej ze
środków publicznych) oraz kierowników jednostki nadrzędnej, a także organ kontroli obowiązek
niezwłocznego powiadomienia właściwego rzecznika dyscypliny finansów publicznych
o stwierdzonym naruszeniu dyscypliny finansów publicznych.
To właśnie kierownik jednostki, w tym przypadku przewodniczący zarządu powiatu, województwa
lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) dysponuje wszystkimi danymi w tym zakresie i potrafi
dokładnie określić miejsce powstania naruszenia dyscypliny finansów publicznych oraz wskazać
osoby odpowiedzialne za powyższe.
Biorąc pod uwagę powyższe Skład Orzekający Kolegium Izby uważa za zasadne umieszczanie
w przedkładanym sprawozdaniu z wykonania budżetu za I półrocze, informacji dotyczącej
powiadomienia rzecznika dyscypliny o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych.
Z doświadczeń Składów Orzekających wydających opinie o przebiegu wykonania budżetu za
I półrocze wynika, że niektóre informacje opisowe opracowuje się w szczegółowości mniejszej
aniżeli ustalono w uchwale organu stanowiącego w sprawie zakresu i formy informacji. Polega to
często na ograniczeniu treści informacji do przedstawienia wykonania budżetu w formie
tabelarycznej z wyszczególnieniem tylko planu i wykonania poszczególnych pozycji dochodów
Biuletyn Informacyjny Nr 2 (40) 2003 Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy
73
i wydatków. Przy omawianiu wykonania inwestycji nie zawsze podaje się przyczyny nie
przystąpienia do realizacji poszczególnych zadań, lub omawia się realizację niektórych
inwestycji tylko w ujęciu rzeczowym.
W informacji opisowej często brakuje odniesienia do realizacji planu przychodów i
wydatków funduszu ochrony środowiska (gminnego, powiatowego), przychodów i wydatków
środków specjalnych lub gospodarstw pomocniczych.
Niektóre gminy mają trudności finansowe związane ze spłatą zaciągniętych wcześniej
pożyczek lub kredytów bankowych i z tego też powodu zostały zobowiązane przez Kolegium
Izby do opracowania programów naprawczych. Jednostki samorządu terytorialnego, które
realizują wspomniane wyżej programy, w informacji opisowej za I półrocze zobowiązane są do
nich się odnieść (jak przebiega ich realizacja, czy występują trudności w pozyskaniu środków na
planowane spłaty rat pożyczek, kredytów lub innych zobowiązań wymagalnych).
Podsumowanie informacji o przebiegu wykonania budżetu za okres I półrocza powinno
zawierać odniesienie do warunków realizacji budżetu (z zakłóceniami, bez zakłóceń). Wskazane
jest również sformułowanie wniosków zmierzających do efektywniejszej realizacji budżetu
w II półroczu.
Informacja zbyt ogólnikowa - bez wyjaśnień wskazania przyczyn nie stanowi dla organu
stanowiącego wiarygodnej podstawy do podejmowania właściwych decyzji, a dla Składów
Orzekających Izby do wydania pozytywnej opinii.
Elżbieta Daroszewska
Członek Kolegium
Regionalnej Izby Obrachunkowej
w Bydgoszczy