Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszpasterstwie

Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim
duszpasterstwie parafialnym
Ks. Edmund Robek SAC
Podstawowe zadania misji zbawczej są realizowane w parafii, w ramach
duszpasterstwa zwyczajnego, które oparte jest na trzech zasadniczych funkcjach
Kościoła: prorockiej (nauczycielskiej), kapłańskiej (liturgicznej) i królewskiej
(pasterskiej)1. To właśnie przepowiadanie słowa BoŜego, sprawowanie kultu i
realizacja miłości słuŜebnej w zmieniających się warunkach zewnętrznych,
doprowadziły do ukształtowania się instytucji parafii2. Wspólnota parafialna
przedstawia widzialny Kościół (KL 42). Jest to z jednej strony wartość parafii, ale z
drugiej strony zadanie duszpasterskie, gdyŜ spełnianie duszpasterstwa parafialnego
wymaga dokładnego poznania i diagnozy Ŝycia i działalności jej członków.
Podejmując pracę duszpasterską w parafii Pallotynów w Warszawie jako nowy
proboszcz, rozpocząłem swoją misję poznania swoich parafian. Parafianie mieli
poznać proboszcza, proboszcz miał się zapoznać z parafianami. SłuŜyła temu
codzienna wizytacja duszpasterska parafian. Wizytacja trwała dwa lata – codziennie,
oprócz lipca i sierpnia, wyznaczałem sobie dwie rodziny i jedną osobę samotną. Przy
okazji tej wizytacji załoŜyłem dokładną kartotekę parafian.
Ta swoista diagnoza określiła kierunek i zakres pracy duszpasterskiej w parafii.
Chorzy, rodziny wielodzietne, biedni, bezrobotni, bezdomni, narkomanii, alkoholicy –
wszyscy oni potrzebują pomocy, której powinni im udzielić siostry i bracia w wierze.
Akcją charytatywną w parafii kieruje proboszcz, ale jej skuteczność jest uwarunkowana
aktywnością wikariuszy i wiernych świeckich, zwłaszcza działających we wspólnotach
parafialnych. W parafii, w której byłem proboszczem, oprócz parafialnego zespołu
charytatywnego, najbardziej zaangaŜowane w działalność charytatywną były: Oaza
MłodzieŜowa, Wspólnota Neokatechumenalna, grupa ministrantów, Kościół domowy.
1
R. Rak, Duszpasterstwo w Kościele po II Soborze Watykańskim, AK 78(1986) nr 464, s. 102-106.
R. Kamiński, Parafia w Kościele w Polsce: jej zmierzch czy rozwój?, AK 85(1993), nr 506, s. 39-41; zob. J.
Majka, Socjologia parafii, s. 28n; R. Kamiński, Aspekt historyczny przynaleŜności do parafii, CzST 9-10(19811982), s. 63.
2
Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszp. parafialnym
2.
Aktywność wiernych świeckich w obszarze parafialnej działalności charytatywnej
jest gwarantem właściwego spełniania funkcji królewskiej. Dlatego tak bardzo waŜna
jest formacja osób świeckich, zwłaszcza wolontariuszy, którzy wymagają nieustannej
mobilizacji duchowej i społecznej. Dzięki niej moŜna kształtować niezwykłą
aktywność i wytrwałość w nawiązywaniu współpracy charytatywnej poprzez
wielorakie i trafne inicjatywy, których celem jest animowanie, informacja oraz
wychowywanie w duchu miłości zbawczej. ZaangaŜowanie wiernych świeckich na
zasadach wolontariatu stanowi powaŜny wkład w misję zbawczą Kościoła. Obok
działalności na rzecz rozwoju człowieka, prowadzonej wspólnie z innymi siłami
społecznymi, chrześcijańscy wolontariusze starają się o pełnię rozwoju religijnego i
moralnego, którą osiąga się tylko wówczas, gdy nastąpi całkowite otwarcie na łaskę
BoŜą. Kierując się wiarą i nadzieją, stają się oni być świadkami miłości zbawczej i
słuŜą rozwojowi całego człowiekowi – istoty cielesnej i duchowej3.
Misja zbawcza Kościoła jest ściśle związana z jego stosunkiem do rzeczywistości
ziemskiej. Trzeba przede wszystkim wyraźnie zaznaczyć, Ŝe Kościół „ma cel zbawczy
i eschatologiczny, który jedynie w przyszłym świecie moŜe być osiągnięty w pełni”
(KDK 40). Dlatego Kościół nie moŜe poświęcać swych sił wyłącznie, czy teŜ głównie,
potrzebom i problemom ziemskiego świata. Nie moŜna teŜ oceniać we właściwym
świetle działalności Kościoła zarówno w dzisiejszym świecie, podobnie jak w
ubiegłych stuleciach, patrząc na nią z punktu widzenia celów doczesnych, albo
materialnego dobrobytu społeczeństwa. Ukierunkowanie wspólnoty Chrystusowej ku
przyszłemu światu ma bowiem znaczenie podstawowe. Kościół zdaje sobie sprawę, Ŝe
otacza go widzialna rzeczywistość, ale jednocześnie ma świadomość, Ŝe powinien się
nią zajmować w perspektywie niewidzialnego królestwa wiecznego, które w
tajemniczy sposób juŜ urzeczywistnia (KK 3). Tę podstawową prawdę wyraŜa dobrze
tradycyjne motto: per visibilia ad invisibilia – poprzez rzeczywistość widzialną do
niewidzialnej4.
Misja Kościoła ma zatem zawsze charakter religijny nawet wtedy, gdy działa w
sprawach światowych, prowadząc działalność przynoszącą poŜytek społeczeństwu. Ta
3
4
Jan Paweł II, Orędzie misyjne, 7 VI 1987, nr 5.
Jan Paweł II, Zadanie misyjne Kościoła w jego relacjach ze światem. Katecheza 21 VI 1995, nr 1.
Autor: ks. E. Robek SAC
3.
Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszp. parafialnym
działalność ma róŜne formy, ale powinna być ściśle związana z podstawowym celem
działalności Kościoła, którym jest prowadzenie ludzi do Ŝycia wiecznego drogą
świętości.
Misję
zbawczą
Kościół
realizuje
zarówno
poprzez
działalność
instytucjonalną, jak i pozainstytucjonalną. Tylko w ten sposób moŜe urzeczywistnić
się powszechne zakorzenienie w Chrystusie bez „ukościelniania” świata5.
Aktualizacja posłannictwa zbawczego Kościoła dokonuje się w parafii. Jednak ze
względu na współczesne uwarunkowania działalności Kościoła coraz większego
znaczenia nabierają róŜne formy duszpasterstwa specjalnego i specjalistycznego.
Działalność społeczno-charytatywna, planowanie duszpasterskie, informacja, apostolat
pracy i czasu wolnego to tylko niektóre dziedziny pracy duszpasterskiej, których
zakres daleko wykracza poza struktury parafialne6. Uwzględnienie zachodzących
przemian i specjalizacja Ŝycia współczesnego domagają się nowych sposobów
poznawania problemów aktualnych, nowych struktur pastoralnych, a takŜe nowych
form i metod działania duszpasterskiego7. Wobec nowych wyzwań, jakie niesie ze
sobą współczesność, coraz większego znaczenia nabiera realizowanie róŜnych dzieł
charytatywnych w skali parafialnej.
W parafii, w której duszpasterzowałem, duŜą rolę odgrywała stała lub doraźna
pomoc finansowa – niektórym rodzinom trzeba było kaŜdego miesiąca pomóc
finansowo. Czyniliśmy to albo z kasy parafialnej, albo korzystaliśmy z pomocy innych
– rodziny i osoby anonimowe systematycznie przez pośrednictwo proboszcza pomagały
biednej osobie lub konkretnej rodzinie biednej czy wielodzietnej (było to
udokumentowane w dodatkowej kartotece pomocy charytatywnej). Niektórym
rodzinom udzielana była konkretna pomoc materialna, jak np. zakup ziemniaków,
węgla na zimę, wózka inwalidzkiego, balkoniku, łóŜka przystosowanego do chorej
osoby, piecyka, kuchenki, telewizora, radia itp. Najbardziej potrzebującym udzielana
była codzienna pomoc w doŜywianiu: rozdawane były talony Ŝywnościowe i
5
H. śochowski, Parafia wobec przemian współczesnych, w: W słuŜbie Ludowi BoŜemu, Warszawa 1991, s. 375376.
6
E. Golomb, Teoretyczne rozwaŜania nad modelem działalności duszpasterskiej w mieście, w: Ludzie-WiaraKościół. Analizy socjologiczne, Warszawa 1966, s. 317.
7
Zob. A. Mazzoleni, Le strutture communitarie della nuova parrocchia, Roma 1973, 55n. Za taką nowa formę
moŜna teŜ uznać działania realizowane w ramach duszpasterstwa społecznego. Zob. K. Bełch, Duszpasterstwo
społeczne, WSP 3(2006), s. 164-185.
Autor: ks. E. Robek SAC
Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszp. parafialnym
4.
realizowane w najbliŜszym sklepie spoŜywczym, dzieciom głodnym idącym do szkoły
młodzieŜ oazowa w ramach dyŜuru o godz. 7.00 przygotowywała śniadania.
W misji charytatywnej Kościoła naleŜy „znaleźć najwłaściwsze sposoby, aby
zapewnić osobom starszym, zwłaszcza gdy nie są juŜ samodzielne, oraz chorym w tak
zwanej ostatniej fazie Ŝycia pomoc prawdziwie humanitarną i naleŜycie zaspokoić ich
potrzeby, a przede wszystkim złagodzić ich lęki i poczucie osamotnienia. W tych
przypadkach niezastąpiona jest rola rodziny, ale osoby te mogą znaleźć wielką pomoc
w strukturach opieki społecznej, a kiedy jest to konieczne w leczeniu paliatywnym,
korzystając z odpowiednich usług sanitarnych i społecznych, działających zarówno w
miejscach zorganizowanej opieki, jak i w domu”8.
W nauczaniu Kościoła podkreśla się, Ŝe ludzie chorzy i starsi mają we wspólnocie
chrześcijańskiej swoje miejsce i są w niej uŜyteczni. Pozostają w pełni członkami
wspólnoty i wezwani są do wnoszenia swego wkładu w jej rozwój poprzez
świadectwo, modlitwę, a takŜe – w miarę moŜliwości – działalność9. Parafialna
działalność duszpasterska powinna pobudzić wszystkich do odkrycia i docenienia
zadania osób starszych we wspólnocie świeckiej i kościelnej, a zwłaszcza w rodzinie.
W rzeczywistości „Ŝycie osób starszych ułatwia nam zdanie sobie sprawy z hierarchii
wartości ludzkich; ukazuje ciągłość pokoleń i wspaniale przedstawia wzajemną
zaleŜność Ludu BoŜego. Osoby starsze ponadto mają charyzmat przekraczania barier
między pokoleniami, zanim one zaistnieją. IleŜ dzieci znalazło zrozumienie i miłość w
oczach, słowach i pieszczotach osób starszych! IleŜ osób starszych chętnie podpisuje
się pod natchnionymi słowami biblijnymi, Ŝe «koroną starców – synowie synów» (Prz
17, 6)”10.
Z doświadczenia pracy parafialnej wiem, Ŝe nie wszyscy chorzy i starsi mieli
zapewnioną opiekę rodziny. Byli teŜ chorzy, których trzeba było umieścić w domach
opieki. W takich wypadkach duszpasterze załatwiali wszystkie sprawy: od lekarza, aŜ
po dyrektora domu opieki. Pomoc osobom chorym była teŜ organizowana z okazji
8
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae, nr 88.
Jan Paweł II, Cenna rola osób starszych w Kościele, Katecheza 7 IX 1994, nr 2. Na temat duszpasterstwa osób
starszych zob. E. Robek, Duszpasterska i charytatywna opieka nad ludźmi w podeszłym wieku. Wizja pastoralna
Jana Pawła II, AK 146(2006), s. 441-456.
10
Jan Paweł II, Przemówienie do uczestników „International Forum on Active. Aging”, 5 IX 1980, nr 5,
„Insegnamenti di Giovanni Paolo II”, 2(1980) t III, s. 539.
9
Autor: ks. E. Robek SAC
Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszp. parafialnym
5.
naboŜeństw fatimskich – 13 maja urządzaliśmy Dzień Chorych. Właściciele pojazdów
zwozili chorych do kościoła na naboŜeństwo fatimskie. SłuŜba zdrowia pełniła dyŜur w
kościele. Po naboŜeństwie było śniadanie. Usługiwała młodzieŜ i pozostałe wspólnoty
parafialne. Podczas śniadania była takŜe obecna słuŜba zdrowia.
U kaŜdego chorego młodzieŜ i duszpasterze starali się być przynajmniej raz w
tygodniu. Od strony medycznej pomagali nam lekarze. MłodzieŜ oazowa i wspólnota
charytatywna mieli przydzielonych chorych, których systematycznie odwiedzali.
Chłopcy wykonywali cięŜsze prace, dziewczyny lŜejsze. Przy chorych w cięŜkich
stanach dyŜury pełniły wspólnoty neokatechumenalne i Kościół domowy. Do 19
chorych codziennie były donoszone obiady z kuchni zakonnej. Były przypadki, w
których naleŜało zająć się pogrzebem. Dosyć wymownym, choć smutnym zarazem,
był obrazek, kiedy przed trumną na cmentarzu szedł sam duszpasterz, a za trumną
dziewczyna lub chłopak, która(y) tym zmarłym się opiekowała, trzymając w ręku
jeden kwiatek.
Tradycyjnie na święta BoŜego Narodzenia i Wielkanoc dla chorych, biednych,
samotnych, rodzin wielodzietnych, bezdomnych urządzaliśmy wigilię. Chorym leŜącym
w łóŜkach i nie wychodzącym z domu donoszone były paczki świąteczne. Na święta
BoŜego Narodzenia wydawanych było średnio 120 paczek z kancelarii parafialnej i
ponad 70 paczek było roznoszonych do domów. Na Wieczerzy wigilijnej na dworcu
Warszawa-Wschodnia uczestniczyło średnio 850 osób, a w domu parafialnym przy
stole wigilijnym zasiadało około 130 osób biednych i samotnych. Paczki robiła
młodzieŜ oazowa i wspólnota charytatywna, a ministranci roznosili je po domach.
W ramach parafialnej działalności charytatywnej była teŜ udzielana pomoc
więźniom. Na adres parafii przysyłane były talony więzienne. Więzień w liście prosił
o sweter, kurtkę, mydło itp. Zapotrzebowanie było potwierdzone talonem więziennym.
W niedzielnych ogłoszeniach podawaliśmy do wiadomości, Ŝe jest do zrealizowania
talon więzienny, a chętni odbierali go w kancelarii parafialnej i był realizowany.
Opieką charytatywną byli równieŜ otoczeni ludzie uzaleŜnieni od alkoholu. To jest
bardzo trudna pomoc i wymaga zaangaŜowania specjalistów, dlatego w parafii powstała
wspólnota AA prowadzona przez psychologa i duszpasterza.
Autor: ks. E. Robek SAC
Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszp. parafialnym
6.
Troską duszpasterska otoczone były równieŜ dzieci upośledzone lub opóźnione w
rozwoju. W tę pracę włączona była przede wszystkim Wspólnota Neokatechumenalna,
a angaŜowały się zwłaszcza kobiety. Dziecko było przydzielone komuś ze wspólnoty i ta
osoba miała za zadanie przygotować je do I Komunii św. W kaŜdą środę dyŜur pełniła
nauczycielka, która udziela korepetycji z matematyki, fizyki i innych przedmiotów
szkolnych.
WaŜną kwestią w parafialnej działalności charytatywnej są środki finansowe, które
pochodziły z ofiar ze stałej skarbonki dla biednych i bezdomnych, dochodów z
urządzanych kiermaszów ksiąŜek i innych przedmiotów codziennego uŜytku. W parafii
czynna była teŜ kawiarnia, gdzie w kaŜdą niedzielę młodzieŜ sprzedawała ciasta i
serwowała kawę i herbatę. Część środków pochodziła z róŜnych akcji: Znicz, Palma,
Pomoc dzieciom chorym na raka, nie mam pracy, Mikołaj, Smyk idzie do szkoły,
Wszystkie dzieci są nasze. Niektóre akcje były finansowane z tacy niedzielnej (kaŜda 3
niedziela miesiąca), a część pieniędzy zdobywał proboszcz, chodząc po kweście do
wszystkich sklepów, przedsiębiorstw na terenie parafii i pisząc listy do wielu instytucji
z prośbą o pomoc. Niektórzy właściciele, np. cukierni, sklepu wędliniarskiego, sklepu
kosmetycznego wspierali ludzi potrzebujących konkretnymi towarami, którymi
handlowali.
Na koniec roku – 31 grudnia – proboszcz przedstawiał wiernym szczegółowe
sprawozdanie o stanie parafii i jej finansach. Wydruk sprawozdania był wyłoŜony w
kościele na stoliku prasy oraz umieszczony w gazecie parafialnej i na stronie
parafialnej w Internecie. Za pracę charytatywną parafia otrzymała podziękowanie z
wielu szpitali, sierocińców. 3 lutego 1998 r. ks. bp ordynariusz Kazimierz Romaniuk
odznaczył parafię medalem Bene facientibus (Dobrze czyniącym).
Hasłem naszej pracy charytatywnej w parafii było: „Wszystko, co uczyniliście
jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mieście uczynili” (Mt 25, 40). Jest to
bowiem wyznacznik całej zbawczej misji Kościoła, która wtedy jest zgodna z wolą
Chrystusa, gdy jest posługą miłości. Miłość zbawcza powinna oŜywiać i wyróŜniać
określone postawy członków Kościoła, których powołaniem jest odpowiedzialna
troska o kaŜdego bliźniego. Uczniowie Jezusa są wezwani do tego, aby stawać się
bliźnimi kaŜdego człowieka (por. Łk 10, 29-37), poświęcając szczególną uwagę
Autor: ks. E. Robek SAC
Charytatywne doświadczenie w wielkomiejskim duszp. parafialnym
7.
ubogim, samotnym, potrzebującym. Właśnie poprzez pomoc okazaną człowiekowi
głodnemu, spragnionemu, obcemu, nagiemu, choremu, uwięzionemu – a takŜe jeszcze
nienarodzonemu dziecku, albo starcowi dotkniętemu przez cierpienie lub bliskiemu
śmierci – chrześcijanin słuŜy Jezusowi, który sam powiedział: „Wszystko, co
uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (Mt 25,
40). Dlatego członkowie Kościoła powinni uznać, Ŝe takŜe do nich odnosi się
wezwanie i osąd zawarty w zawsze aktualnych słowach św. Jana Złotoustego: „Chcesz
czcić Chrystusa? Nie gardź Nim, gdy ujrzysz Go nagim. Nie oddawaj Mu czci w
świątyni, odzianemu w jedwabie, aby potem wzgardzić Nim za bramą, gdzie cierpi
zimno i nagość”11.
11
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae, nr 87.
Autor: ks. E. Robek SAC