FORMY UCZESTNICTWA MIESZKAŃCÓW W GMINIE W OPARCIU

Marta Midor-Burak
zapraszając mieszkańców na spotkania. Takie stanowisko
może zapobiec wielu konfliktom i napięciom społecznym,
a tym samym sprawić, iż mieszkańcy będą mieli odczucie,
że jako członkowie wspólnoty mają wpływ na to , co dzieje
się w ich gminie , poczują się docenieni i zadowoleni z
funkcjonowania aparatu władzy samorządowej.
W oparciu o wcześniejsze rozważania chciałabym
przedstawić kilka możliwości, w jakich formach mieszkańcy
mogą uczestniczyć osobiście lub pośrednio w życiu
społecznym swojej gminy i tym samym mieć wpływ na
pewne decyzje administracyjne, które dotyczą wszystkich
członków wspólnoty samorządowej.
Uczestnictwo mieszkańców w sesjach
i posiedzeniach komisji rady gminy
FORMY UCZESTNICTWA MIESZKAŃCÓW
W SAMORZĄDZIE GMINNYM
W ostatnich czasach pojawiają się głosy społeczne
zmierzające w kierunku - zwiększenia udziału społeczności
lokalnych na szczeblu gminnym, poprzez faktyczne
dopuszczanie mieszkańców do uczestnictwa w zarządzaniu
gminą.
Obywatele poszczególnych gmin odczuwają , że
pewne decyzje i przedsięwzięcia gminne , dotyczące ich
osobiście, bądź pośrednio, podejmowane są poza ich
zasięgiem, a oni sami nie mają żadnego wpływu na to, co
dzieje się w ich gminie. W związku z tym, często pojawiają
się niepokoje, frustracje społeczne, dotyczące takiego
funkcjonowania gminy, w którym mieszkańcy tworzący z
mocy prawa wspólnotę samorządową , tak naprawdę nie
czują się tą wspólnotą .
Pojawia się pytanie: Co trzeba zrobić, aby to zmienić?
Odpowiedź jest prosta : wszystko zależy od tego, czy
będziemy chcieli zmienić istniejący model funkcjonowania
gmin, czy nie. Tak naprawdę , nie chodzi tu o jakieś
zmiany w systemie prawa, tylko o zmianę naszego
sposobu myślenia.
Prawo przecież
nie zabrania tworzenia się
inicjatyw społecznych i uczestniczenia mieszkańców, jako
członków tej wspólnoty w zarządzaniu gminą. Podkreślić
należy, że panuje zasada administracyjna, iż wszystko, co
ma umocowanie prawne- jest dozwolone.
Można byłoby zadać kolejne pytanie: po co aktywizować
społeczność lokalną , jeżeli i tak decyzje administracyjne
zapadają na szczeblu organów gminy: wójta, burmistrza ,
prezydenta miasta- jako organu wykonawczego wydającego
zarządzenia
i
rady gminy- organu stanowiącego ,
głosującego nad uchwałami? Najprościej rzecz ujmując po
to, aby decyzje zapadały zgodnie z głosem większości
wspólnoty samorządowej, a nie poszczególnej grupy
społecznej; by zapobiegać niezadowoleniu społecznemu i
tworzyć dobre rozwiązania- zaspokajające zbiorowe
potrzeby mieszkańców danej gminy. W związku z tym
organy samorządowe, zarówno wykonawcze jak i
stanowiące, powinny wsłuchiwać się w głos ludu, licząc się
z jego zdaniem, a sprawy ważne konsultować społecznie
Prawo udziału mieszkańców w sesjach i
posiedzeniach komisji organów stanowiących jest
całkowicie bezdyskusyjne. Możliwość bezpośredniego
udziału wiąże się z zasadą jawności działania organów
władzy publicznej , która zagwarantowana jest w art.61
Konstytucji RP. Dotyczy ona nie tylko prawa dostępu do
informacji publicznej (np. dokumentów), ale gwarantuje
obywatelom również wstęp na posiedzenia kolegialnych
organów władzy, a więc komisji rady gminy.
Sprawy te unormowane są również w art.11b
ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawie o dostępie do
informacji publicznej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w
Łodzi w wyroku z 2008r. stwierdził, że: ,,[…]pojęcie
dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy użyte
w art. 3.ust.1 pkt 3 ustawy o dostępie do informacji
publicznej należy, zdaniem Sądu, interpretować szeroko, a
więc nie tylko jako możliwość ,,bycia obecnym” podczas
sesji rady, czy też posiedzeń jej komisji[…]” Oznacza to, że
mieszkańcy chcąc skorzystać ze swojego prawa wstępu
nie muszą być biernymi obserwatorami, mogą zabierać
głos poprzez zadawanie pytań, wygłaszanie opinii etc.,
przy jednoczesnym poszanowaniu reguł i autonomii
działania rady gminy.
Przykładem zrównania obywateli w prawach
udziału w posiedzeniach rady z reprezentantami lokalnej
władzy wykonawczej jest statut miasta Podkowa Leśna.
Spotkania radnych z mieszkańcami swego okręgu
Art. 23 ustawy o samorządzie gminnym nakłada na
radnych
obowiązek zachowania stałej więzi z
mieszkańcami. Statuty gminne również często precyzują tę
powinność.
Radni – osoby pochodzące z wyborów otrzymują mandaty
zaufania publicznego od swoich wyborców, którzy liczą na
to, że ci zajmą się ich problemami.
Rozwiązywaniu
takich
problemów
zbiorowych
mieszkańców danego okręgu służyć mają spotkania radnych
z mieszkańcami.
Jest to pewnego rodzaju model osiedlowy, gdyż na
zebraniach poruszane są tematy specyficzne dla danego
okręgu; mieszkańcy mogą aktywnie angażować się w
poszukiwanie dobrych rozwiązań nękających ich
problemów, a następnie dążyć wespół z radnym do ich
rozwiązania, bądź zniwelowania. Im większa grupa
mieszkańców jest zaangażowana i im prężniej działa, tym
większą ma siłę przebicia.
Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza
Inicjatywę taką posiada w gminie wójt, burmistrz
lub prezydent miasta, jak również każdy radny. Coraz
częściej jednak pojawiają się w gminach postulaty za
wprowadzeniem społecznej inicjatywy uchwałodawczej, tj.
uprawnienia do przedkładania władzy samorządowej
projektów uchwał, przez pewną grupę mieszkańców.
Podstawę prawną do wniesienia takiej inicjatywy stanowi
ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990r. oraz
statuty poszczególnych gmin.
Wprowadzenie inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców do
statutu gminy może nastąpić w Polsce na podstawie
art.3ust.1, art.18 ust 2.pkt1, art. 22 i art. 40 ust.1
wspomnianej ustawy., oraz art. 4 i 118 Konstytucji RP.
Inicjatywa przysługuje takiej liczbie osób, jaka została
określona w statucie danej gminy.
Dzięki temu mieszkańcy gminy mogą czynnie brać udział
w stanowieniu prawa miejscowego.
Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd ,że
uprawnienie do przyznawania inicjatywy uchwałodawczej
grupie mieszkańców wiązać należy z podmiotowym
aspektem definicji wspólnoty samorządowej zawartej w
art.1 ust.1 wspomnianej ustawy o samorządzie gminnym. W
świetle tego przepisu wspólnotę samorządową tworzą
wszyscy mieszkańcy gminy. Wspólnota zaś w drodze
wyborów powołuje organy, przy pomocy których
jednostka samorządu obowiązana jest zaspokajać
zbiorowe potrzeby mieszkańców. Korporacyjny charakter
samorządu, zdaniem NSA, pozwala na przyznanie
inicjatywy uchwałodawczej tejże społeczności.
Referendum gminne
Jedna z podstawowych form demokracji
bezpośredniej,
polegającej
na
wyrażeniu
przez
mieszkańców, tj. członków wspólnoty samorządowej swojej
woli w drodze głosowania, co do sposobu rozstrzygnięcia
sprawy jej dotyczącej.
Podstawą prawną przeprowadzenia referendum lokalnego w
Polsce jest art. 4 ust.1 i ust.2 Konstytucji RP oraz art.170.
Postanowienia Konstytucji precyzuje ustawa z dnia 15
września 2000 r. o referendum lokalnym. Zgodnie z jej
brzmieniem mieszkańcy, jako członkowie wspólnoty
samorządowej wyrażają w nim swoją wolę: 1) w sprawie
odwołania organu stanowiącego jednostki, 2) odwołania
wójta (burmistrza, prezydenta miasta), 3) co do sposobu
rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej tej wspólnoty, 4) w
innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych,
gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę
wspólnotę, 5) w sprawie samoopodatkowania się
mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie
zadań i kompetencji organów gminy.
Konsultacje społeczne
Tak samo jak referendum, wybory, czy inicjatywa
uchwałodawcza, konsultacje są instytucją demokracji
bezpośredniej.
Przedstawiciele władz przedstawiają obywatelom swoje
plany dotyczące aktów prawnych (zmiany lub uchwalenia
nowych), inwestycji lub innych zamierzeń, które będą mieć
wpływ na życie obywateli.
Konsultacje społeczne są
sposobem do uzyskania opinii, stanowisk, propozycji od
osób i instytucji, których skutki proponowanych przez
władzę działań mogą dotknąć bezpośrednio lub pośrednio.
W odróżnieniu od referendum wyniki konsultacji nie są
wiążące dla organów władzy. Sprawy konsultacji
społecznych w gminach reguluje ustawa z 8 marca 1990r. o
samorządzie terytorialnym, wskazując jakie sprawy
powinny być obligatoryjnie konsultowane, a jakie
fakultatywnie.
Portale społecznościowe
W niektórych gminach pojawiają się takie praktyki,
gdzie mieszkańcy gminy mogą wypowiadać się na dany
temat. Służą temu portale internetowe- oficjalne strony
gmin, dzielnic itp. Portal taki staje się pewnego rodzaju
inicjatywą uchwałodawczą społeczności lokalnej.
Podaje się w nim pod dyskusje konkretne problemy;
umożliwia wypełnianie ankiet, które mogą posłużyć do
zebrania informacji społecznej na dany temat i zorientować
się, czy projekt uchwały jest popierany, czy też jest
sprzeczny z wolą większości.
W ten sposób wiele osób może poczuć się, iż faktycznie ma
wpływ, na to co dzieje się w ich gminie.
Organizacje obywatelskie
Nazywane bywają trzecim sektorem. Są to
organizacje pozarządowe zakładane i działające z inicjatywy
obywateli. Podobnie jak władze publiczne, działają one
zgodnie ze swoimi statutami w interesie publicznym, a nie
prywatnym. Podkreślić należy, że są to osoby prawne lub
jednostki
nie
posiadające
osobowości
prawnej
(stowarzyszenia, fundacje, etc.), które nie działają w celu
osiągnięcia zysku. Organizacje te cechuje zdolność do
podejmowania społecznych decyzji. Twory te pozwalają
społeczeństwu brać czynny udział w życiu społecznym
obywateli; wysuwają wiele ważnych i istotnych inicjatyw.
Często pozwalają one na zwrócenie uwagi na jakieś
problemy, których rozwiązania nikt nie chce się podjąć, a
które gnębią lokalną społeczność.
Organizacje obywatelskie odznaczają się ogromną
aktywnością społeczną oraz współpracą dla dobra całej
wspólnoty; są to pewnego rodzaju grupy nacisku na organy
gminy, swoistego rodzaju organy kontrolne. Można by rzec,
że bez takich tworów społecznych samorządy nie
funkcjonowałyby tak dobrze – gdyż pełnią one funkcje
pomocowe. ■
Korzystając z okazji dziękuję moim wyborcom za kredyt
zaufania , jakim mnie obdarzyliście. Dołożę starań, by
nie zawieść Waszych oczekiwań , jako radna.
Z okazji nadchodzących Świąt Wielkanocnych życzę
Wszystkim Państwu zdrowia, miłości, życzliwości,
spokoju ducha oraz serdecznych spotkań w gronie
najbliższych.
Marta Midor-Burak
DRODZY CZYTELNICY !
Z okazji Świąt Wielkanocnych
życzymy Wszystkim zdrowia ,
serdeczności,
więcej uśmiechów i wiary, że będzie lepiej.
REDAKCJA