Kiedy profilaktyka ma sens i znaczenie

R A P O R T // L E P I E J Z A P O B I E G A Ć
Kiedy profilaktyka
ma sens i znaczenie
Cieszy, że samorządy coraz częściej i chętniej organizują programy
i akcje prozdrow otne. Eksperci przyznają jednak, że czę s to tym d zia łan io m
brakuje o kre śle n ia p rio ry te tó w i strategii.
nostki samorządu terytorialnego.
to wskazanie do kolejnej diagnosty­
Jak podaje Katarzyna Jagodzińska
ki, czyli powinno pójść za nim 24-go-Kalinowska,rzecznik AOTM,w2012 r.
rof. Wojciech Hanke,
dzinne badanie Holtera, a często koń­
do Agencji wpłynęło 370 projek­
czy się na tym, że pacjent otrzymuje
zastępca dyrektora ds.
tów, a w 2013 r. (do końca września)
wynik pomiaru ciśnienia i trafia z tym
naukowych w Instytu­
dooraz
lekarza
- już 201 projektów. Liczba wyda­
cie Medycyny Pracy w Łodzi
za­ rodzinnego albo pozosta­
nych opinii rośnie z roku na rok. Do
wia tę informację bez dalszej diagno­
stępca przewodniczącego Komitetu
styki - stwierdza nasz rozmówca.
tej pory Agencja oceniła ponad 700
Zdrowia Publicznego Polskiej Aka­
Wyjaśnia, że dobry program pro­ programów. W zeszłym roku wydała
demii Nauk, wyjaśnia, że dobry pro­
gram prozdrowotny realizuje cel
filaktyczny definiuje się jako taki,
272 opinie, a w 2013 r. (do 30 wrze­
którego uczestnicy żyją dłużej niż te
śnia) - 262.
profilaktyki wtórnej, polegającej na
osoby, które udziału w nim nie biorą.
Rzecznik AOTM wyjaśnia, że
wczesnym wykrywaniu chorób, ich
Nie tylko przez to, że wcześniej zdiatrudno oszacować, ile przedstawio­
pełnej diagnozie i wdrożeniu sku­
gnozowano ich choroby, ale i dlate­
nych do oceny programów nie otrzy­
tecznego leczenia.
go, że uzyskali z tego korzyść poprzez
mało pozytywnej opinii, gdyż Agen­
- W tej definicji zawiera się od­
wczesne leczenie.
powiedź na pytanie, czym jest dobry
cja rzadko wydaje jednoznacznie ne­
program. To taki, który poprzez za­
gatywną opinię. Wiele jest pozytyw­
Błędy do usunięcia
stosowanie prostych i tanich testów,
nych ze wskazaniem błędów do usu­
Prof. Hanke zapytany o słabe punkty
umożliwia
wyodrębnienie
osób,
nięcia.
programów prozdrowotnych wska­
u których prawdopodobnie występu­
zuje na brak całościowego podejścia,
je choroba - tłumaczy prof. Hanke.
Co naprawdę jest istotne
akcyjność oraz brak możliwości kon­
Katarzyna
Jagodzińska-Kalinowtynuacji, bo ta - jak zaznacza specja­
Ważna weryfikacja
ska zaznacza, że najczęściej błędy
lista -je s t już często po stronie syste­ dotyczą niezrozum ienia celu pro­
Podkreśla też, że w yniki tych testów
mu ochrony zdrowia.
muszą być zweryfikowane poprzez
gramu zdrowotnego, a dokładnie
Warto też podkreślić, że bada­- jego sprecyzowania. Zdarza się,
badanie diagnostyczne kliniczne,
nia profilaktyczne mają sens w y ­ że w projektach nie ma lokalnych
a następnie konieczne jest zapew­
łącznie u osób zdrowych, czyli ta­
nienie dostępu do skutecznego le­
danych epidem iologicznych oraz
kich, którzy nie mają objawów. Tym­
czenia. Osoby te muszą zostać pod­
informacji dotyczących dotarcia
czasem najczęściej na badania profi­ do populacji docelowej, w tym jej
dane leczeniu i musi być ono uzna­
laktyczne zgłaszają się osoby, które
ne za skuteczne. - Program prozdro­
liczebności.
mają już jakieś objawy i postanawia­
wotny musi przynosić wartość, któ­
Niektóre z programów pow iela­
ra może dać ewidentną korzyść. Nie ją się zbadać, by diagnozować pro­ ją świadczenia dostępne np. w ra­
blem - dodaje zastępca przewodni­
może być tak, że pacjent otrzymuje
mach NFZ (m.in. w ramach Pro­
czącego Komitetu Zdrowia Publicz­ gramu Profilaktyki Chorób Ukła­
jedynie wynik testu i zalecenie, by
nego PAN.
udał się z nim do lekarza rodzinnego
du Krążenia) lub działania z zakre­
Od 2009 r. do Agencji Oceny
- wskazuje prof. Hanke.
su Narodowego Programu Zwalcza­
Jako przykład podaje pomiar ci­ Technologii Medycznych w płynę­ nia Chorób N ow otw orow ych (m.in.
ło ok. 1100 projektów programów
śnienia krwi, który często stosu­
badania mammograficzne, cytolo­
zdrowotnych. Aż ponad 95% z nich
je się w programach prewencyjnych.
giczne). Bywa, że brakuje odniesie­
to programy stworzone przez jed ­ nia do oczekiwanych efektów pro­
- Podwyższone ciśnienie, np. 140/90
K A TARZYN A ROŻKO
P
R y n e k Z d r o w ia
w ięce j
w
gramu oraz, co stanowi istotny pro­
blem, wskazówek dotyczących m o ­
nitorowania programu.
Na listach programów zdrowot­
nych, które poddane zostały oce­
nie AOTM, można znaleźć pełen wa­
chlarz zagadnień. Od profilakty­
ki następstw dysplazji stawów bio­
drowych, poprzez profilaktykę cho­
du w wieku 55+, po program w cze­
snego wykrywania raka jelita grube­
go i wykrywanie depresji ciężarnych.
Programy zdrowotne doty­
czą bardzo różnych problemów, ale
trudno powiedzieć o niektórych, że
są nieważne, bo nie ma w zdrowiu
czegoś takiego jak rankingowanie
problemu. Każdy problem może być
bardzo ważny, ale jeśli ktoś chce uru­
chomić na taki cel środki, to powinna
PROF. WOJCIECH HANKE,
za tym stać strategia - zaznacza prof.
zastępca przewodniczącego
Hanke.
Komitetu Zdrowia
Priorytety i strategia
Publicznego PAN
P rog ra m p r o z d ro w o tn y musi
W rozm owie z Rynkiem Zdrowia
p rzy n o sić w arto ść, która m o ż e d a ć
podkreślał to również prof. Bole­
sław Samoliński, krajowy konsul­
ew id e n tn ą ko rzyść. Nie m o ż e być
tak, że pa cjen t o trzy m u je jedynie
tant w dziedzinie zdrowia publiczne­
w ynik testu i za le ce n ie , by udał się
go. Wskazywał, że działania eduka­
cyjne i promocja zdrowia powinny
z nim d o lekarza ro d z in n e g o .
być niezbędnymi składnikami zadań
samorządów, dotyczących ochrony
zdrowia, ale konieczne jest zorgani­
wych, wskazali, iż problem zdro­
zowanie systemu promocji zdrowia.
w otn y musi być istotny, czyli taki,
Do tego zaś potrzebne są narzędzia,
którego konsekwencje są poważne,
aby samorządy m ogły otrzymywać
który pow oduje choroby w p ływ a ­
rzetelną informację na temat pro­ jące na długość życia czy zdolność
blem ów w swoim regionie. Niezbęd­
do pracy.
- Nie znaczy to, że inne nie są
ne są: strategia i mapowanie potrzeb
zdrowotnych.
ważne, ale jeśli musimy wybrać, po­
winniśm y skupić się na najważ­
Wgląd w listę samorządowych
programów, które trafiły do oceny
niejszych. W obecnej sytuacji były­
przez AOTM, pokazuje, że w ostatnich
by to choroby układu krążenia, no­
miesiącach wśród pozytywnie zaopi­
w otw ory i cukrzyca, ale i osteoporo­
niowanych przez Agencję są głów ­
za, skrzywienia kręgosłupa - wylicza
profesor.
nie inicjatywy dedykowane profilak­
tyce zakażeń pneumokokowych, meRozszerzyć
ningokokowych i HPV. Zaledwie kil­
badania pracowników
ka dotyczy innych kwestii, np. eduka­
cji przedporodowej oraz przeciwdzia­
Prof. Hanke zwraca uwagę, że w Pol­
sce wykonywanych jest 2,5 min ba­
łaniu cukrzycy i próchnicy.
dań rocznie pod kątem przydatno­
Jak podkreśla prof. W ojciech
ści do wykonywania pracy. To są tzw.
Hanke, w zdrowiu publicznym
ważny jest priorytet. Przypomina,
badania okresowe, wynikające z Ko­
deksu Pracy.
że W ilson i Jungner, którzy w 1968
- Warto byłoby spojrzeć na nie
r. sform ułow ali kryteria przydatno­
inaczej - jako na kontakt zdrowe­
ści program ów badań przesiewo-
10-2013
p o rta lu
rynekzdrowia.pl
go człowieka z lekarzem i kontakt
ten rozszerzyć. Podczas badań okre­
sowych lekarz mógłby zwrócić uwa­
gę np. na wysoki poziom cukru pa­
cjenta i skierować go bezpośrednio na
konsultację do diabetologa - nie od­
syłać już go do POZ, a wdrożyć szyb­
ką ścieżkę diagnozy - uważa profesor.
Jak zaznacza, warto wykorzystać
każdy kontakt pacjenta z lekarzem,
żeby przynajmniej zaoferować infor­
mację, poradę. W jego opinii, lekarz
ma, albo przynajmniej powinien
mieć, duży autorytet i jest głównym
doradcą do spraw zdrowia. - W sa­
mej kwestii świadomości prozdro­
wotnej wciąż w iele jest do zrobienia.
Niestety, dominuje nastawienie, że
jak się pójdzie do lekarza, to ten pew ­
no coś wykryje, a póki nie wykryje,
to problemu nie ma. Dlatego warto
wykorzystać potencjał badań okre­
sowych - uważa prof. Hanke.
Jego zdaniem błędem jest, że leka­
rze realizujący badania okresowe nie
mogą zlecać badań, które - finanso­
wane przez NFZ - są tanie i mówią
w iele o stanie zdrowia.
Przegląd i mądra selekcja
- Marzy mi się, żeby każdy Po­
lak, w wieku, w którym pojawia­
ją się pierwsze problemy zdrowot­
ne, np. w 30. roku życia, miał m oż­
liwość skorzystania z pakietu badań
profilaktycznych. Należałoby jednak
ustalić, które to są badania i wska­
zać pewne ścieżki wykorzystania ich
wyników - m ówi profesor.
Wskazuje, aby dane zebrane
w trakcie realizacji takiego pakietu
profilaktycznego nie przepadały, ale
stanowiły informacje dla instytucji,
która byłaby w stanieje przetworzyć,
a następnie zidentyfikować problemy
zdrowotne całego społeczeństwa.
Prof. Hanke uważa, że dobrym
pomysłem byłoby powołanie przez
resort zdrowia grupy ekspertów,
która dokonałaby przeglądu badań
profilaktycznych i ich klasyfikacji
- do wykonywania w zależności od
wieku. Być może w tedy zniknęłyby
mniej istotne programy zdrowotne,
bo
eksperci
wskazaliby,
jakie
problemy zdrowotne powinny być
traktowane priorytetowo.
1Ш
17