pobierz artykuł

JoMS 2/17/2013, ss. 219-239
Jerzy Zawisza
WSGE | 219
220 | WSGE
Security of mass events
Bezpieczeństwo imprez masowych
dr hab. inż. Jerzy Zawisza, prof. WSGE
Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej
im. Alcide De Gasperi w Józefowie
[email protected]
Abstract
Security is one of the most important needs of man since the immemorial times. At the moment, one of the areas of security is the security
of mass events which regularly take place in many countries of the world.
Poland is no exception in this area, in which each year these events come,
they are sports, concerts, organized demonstrations, etc. As shown by the
Polish experience of previous years and the experience of other countries
in this regard, mass events are characterized by a multitude of people
among the participants involve a number of risks, both for the participants
and for those responsible for their safety. An important role is played by
the organizers of these events, as well as state authorities responsible for
the supervision and control resulting from the provisions of the law.
Bezpieczeństwo jest jedną z najważniejszych potrzeb człowieka od
niepamiętnych czasów. W chwili obecnej jednym z obszarów bezpieczeństwa jest bezpieczeństwo imprez masowych, które cyklicznie się odbywają
w wielu państwach świata. Nie jest tu wyjątkiem Polska, na terenie której
z roku na rok takich imprez przybywa, są to zawody sportowe, koncerty,
organizowane manifestacje itp. Jak wykazują polskie doświadczenia z lat
ubiegłych oraz doświadczenia innych państw w tym względzie, imprezy
masowe charakteryzujące się rzeszą osób w nich uczestniczących niosą za
sobą szereg zagrożeń, zarówno dla samych uczestników, jak również dla
osób odpowiedzialnych za ich bezpieczeństwo. Istotną rolę spełniają organizatorzy tych imprez, a także organy państwowe odpowiedzialne za ich
nadzór i kontrolę wynikającą z postanowień prawa.
Keywords:
mass event, organizer of the event of mass crimes of mass events, order service, information service, secure logistics, transportation, communications,
WSGE | 221
public safety, social security
impreza masowa, organizator imprezy masowej, przestępstwa imprez masowych, służba porządkowa, służba informacyjna, zabezpieczenie logistyczne, transport, komunikacja, bezpieczeństwo publiczne, bezpieczeństwo
społeczne
Wstęp
W znaczeniu etymologicznym bezpieczeństwo jest określane i powszechnie uznawane jako stan: spokoju, pewności, wolności od zagrożeń,
strachu lub ataku (Pokruszyński, 2009, s.8).
Bezpieczeństwo w ujęciu ogólnym jest wewnętrzną ufnością, spokojem ducha i pewnością, właściwie uzasadnioną w sytuacjach rodzących
podstawy do obaw. Bezpieczeństwo jest postrzegane jako forma czujności,
gdyż bez niej nie może być najważniejszym celem. Nadrzędność bezpieczeństwa nad innymi dziedzinami jest szczególna, gdyż jest ono wartością nie samą w sobie, lecz wyraźnie utylitarną, użytkową, rozpatrywaną
odrębnie od innych, której osiąganie stanowi elementarną powinność,
stojącą pod różnorakimi, społeczno – ekonomicznymi, historycznymi
i kulturowymi przejawami aktywności społecznej. Bezpieczeństwo tak
rozumiane poprzedza także inne wartości, ale samo jest jedną z wartości
podstawowych, spełniającą rolę instrumentu dla powstawania wartości
materialnych i duchowych (Kitler, 2011, s. 22 - 23).
Imprezy masowe i ich bezpieczeństwo mieszczą się w obszarze bezpieczeństwa publicznego. Jest ono jedną z kategorii bezpieczeństwa wewnętrznego jako społeczna i obywatelska potrzeba, od najdawniejszych
czasów urasta ono do najważniejszych problemów narodów i państw. Bezpieczeństwo to jest gwarantem stabilizacji kraju oraz dążeń obywatela.
Zgodnie z tym twierdzeniem należy uznać, iż potrzeby w zakresie
bezpieczeństwa powszechnego stanowią część potrzeb z zakresu bezpieczeństwa narodowego i oznaczają dążenia do przygotowania państwa, administracji publicznej i innych instytucji państwowych, przedsiębiorców,
organizacji społecznych i społeczeństwa, a także sił zbrojnych do ciągłej
i skutecznej ochrony życia i zdrowia ludzi przed skutkami zagrożeń militarnych i niemilitarnych, zagrażających tych wartościom, zapewnienia
i ochrony niezbędnych do przeżycia dóbr materialnych, kulturalnych oraz
środowiska, a także udzielania wszelkiej niezbędnej pomocy pozwalającej
na przetrwanie ludzi w sytuacji zagrożenia (Kitler, Skrabacz, 2010, s. 166).
222 | WSGE
Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego jest podstawowym warunkiem
duchowego oraz materialnego rozwoju społeczeństwa i każdej jednostki żyjącej w tym społeczeństwie (Pokruszyński, 2009, s. 25). Przemiany
ustrojowe w Polsce, otwarcie granic, przez co zmieniły się zasady wyjazdów i przyjazdów obywateli RP jak i innych mieszkańców z różnych kontynentów, wywarły falę migracji narodów, głównie w poszukiwaniu pracy.
W wyniku tego wzrosło zagrożenie bezpieczeństwa, w tym także bezpieczeństwa publicznego poprzez odznaczenie wielokulturowości przybywających do naszego kraju (Sitek M., Ćmiel S., 2010. s. 101 – 104). W świetle
powyższego migracje narodów tworzą wspólnoty narodowe, aby poprzez
poczucie więzi wspólnotowych mogły wpływać na proces bezpieczeństwa wewnętrznego (Antczak A., 2011. s. 13). Trzeba również zaznaczyć,
że podstawowym działaniem związanym z zachowaniem oczekiwanego
poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego jest analiza ryzyka, która prawidłowo przeprowadzona pozwala na przedstawienie potencjalnych
zagrożeń kluczowych elementów państwa (Tyburska, 2011, s. 211). Inaczej
bezpieczeństwo narodowe pojmował W. Fehler, który twierdził, że bezpieczeństwo narodowe jest to zdolność narodu do obrony jego wewnętrznych
wartości przed zewnętrznymi zagrożeniami (Zawisza J. 2009. s. 20).
Uwarunkowania prawne imprez masowych
Bezpieczeństwo imprezy masowej należy tłumaczyć jako spełnienie
przez organizatora wymogów w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa
osobom uczestniczącym w imprezie, ochrony porządku publicznego, zabezpieczenia medycznego oraz zapewnienia odpowiedniego stanu technicznego obiektom budowlanym wraz ze służącymi tym obiektom instalacjami i urządzeniami technicznymi, w szczególności przeciwpożarowymi
i sanitarnymi (Kotowski, Kurzypa, 2010, s. 126).
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym imprez masowych jest
Ustawa z dnia 20 marca 2009 roku o bezpieczeństwie imprez masowych
z późn. zm. Ustawa ta w szczegółowy sposób określa, czym jest impreza
masowa, jakie warunki muszą zostać spełnione w celu zakwalifikowania
imprezy jako imprezy masowej oraz zadania poszczególnych instytucji
w zakresie organizacji, zabezpieczenia i odpowiedzialności za bezpieczeństwo imprezy masowej. Określa ona zasady postępowania, konieczne do
zapewnienia bezpieczeństwa imprez masowych, warunki bezpieczeństwa
imprez masowych, zasady i tryb wydawania zezwoleń na przeprowadzenie
imprez masowych a także zasady gromadzenia i przetwarzania informacji
WSGE | 223
dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych i zasady odpowiedzialności organizatorów za szkody wyrządzone w związku z organizacją imprezy
masowej (Dz.U z 2009 r., nr 62, poz. 504, art. 1).
Drugim z kolei dokumentem istotnym dla imprez masowych jest Ustawa z dnia 25 października 1991r z póź. zm. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, która w szczegółowy sposób określa, czym jest
impreza artystyczna bądź rozrywkowa a także czym jest działalność rozrywkowa. Wskazuje również formy organizacyjne działalności kulturalnej
oraz obowiązki samorządów i państwa w zakresie kultury oraz obowiązki
organizacyjne dotyczące imprez artystyczno – rozrywkowych.
Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych z 2009 r. wymusiła zmianę szeregu aktów wykonawczych stosowanych w polskim prawie.
Do najważniejszych należą:
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
2 marca 2010 r. w sprawie przekazywania informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych;
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 marca 2010 r. w sprawie
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej organizatorów
imprez masowych;
-Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 sierpnia 2011 r. w sprawie wymogów, jakie powinni spełniać: kierownik do spraw bezpieczeństwa, służby porządkowe i służby informacyjne;
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
10 czerwca 2010 r. w sprawie warunków bezpieczeństwa, jakie powinny
spełniać stadiony, na których mogą odbywać się mecze piłki nożnej;
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
10 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej;
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 marca 2010 r. w sprawie
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej organizatorów
imprez masowych;
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13
sierpnia 2009 r. w sprawie zakresu instrukcji postępowania w przypadku
powstania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia w miejscu i w czasie
imprezy masowej;
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3
224 | WSGE
sierpnia 2009 r. w sprawie sposobu wykonywania obowiązku osobistego
stawiennictwa w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego komendanta Policji w czasie trwania imprezy masowej;
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31
lipca 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu ustalania szkód powstałych
w związku z działaniami w miejscu i czasie trwania imprezy masowej oraz
trybu występowania o wypłatę odszkodowań.
Wszystkie te akty prawne i wykonawcze są wymogiem i nakazem chwili, gdyż organizacja imprez masowych niesie za sobą szereg zagrożeń dla
bezpieczeństwa obywateli. Sam fakt, iż w wielu miejscach mogą odbywać
się jednocześnie imprezy masowe, wymógł na przedstawicielach państwa
utworzenie szeregu dokumentów prawnych regulujących organizację i zapewniających odpowiedni poziom bezpieczeństwa uczestnikom imprez,
jak i innym osobom i instytucjom niebędącymi ich uczestnikami.
Podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo imprez
masowych
Wyróżniamy następujące podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo imprez masowych:
- organizator imprezy masowej,
- podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo imprezy masowej,
- podmioty zabezpieczenia medycznego,
- podmioty nadzoru budowlanego.
Analizując poszczególne elementy, można wyróżnić takie podmioty, jak:
1. Organizator imprezy masowej
- służba porządkowa,
- informacyjna;
2. Podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo imprezy masowej:
- wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
- wojewoda,
- Policja,
- Państwowa Straż Pożarna i inne jednostki organizacyjne ochrony pożarowej,
- Służba Ochrony Kolei.
WSGE | 225
Organizator imprezy masowej
Artykuł 3 Ustawy z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych stanowi, iż organizatorami imprez masowych mogą być:
- osoby prawne (skarb państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy
szczególne przyznają osobowość prawną),
- osoby fizyczne,
- jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej (Małobrody, 2010, s.11).
Najważniejszym zadaniem organizatora jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom obecnym na imprezie, a także porządku podczas trwania
imprezy (Nijakowski, 2009, s. 120). W związku z powyższym organizator
zobowiązany jest do podejmowania wszelkich działań mających na celu
zagwarantowanie bezpieczeństwa osób uczestniczących w imprezie. Zadania ciążące na organizatorze wynikają z art. 6 ust. 1 Ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych:
- spełnienie wymogów określonych w ustawach w szczególności w zakresie prawa budowlanego, przepisów sanitarnych oraz przepisach przeciwpożarowych,
- zapewnienie pomocy medycznej, sprzętu ratowniczego i gaśniczego oraz
środków gaśniczych w zakresie działań ratowniczo – gaśniczych,
- wyznaczenie dróg ewakuacji oraz dróg umożliwiających dojazd pojazdom służb ratowniczych i Policji,
- zapewnienie udziału służb porządkowych i informacyjnych oraz kierownika odpowiedzialnego za kierowanie zabezpieczeniem bezpieczeństwa.
Ponadto organizator zobowiązany jest w zakresie bezpieczeństwa imprezy masowej do opracowania i udostępnienia uczestnikom imprezy:
- regulaminów korzystania z obiektu (terenu),
- regulaminu imprezy, gdzie określone są warunki uczestnictwa, w niej
a także zasady zachowania się osób uczestniczących w imprezie,
- zobowiązany jest opracować instrukcję postępowania w razie powstania
pożaru bądź innego zdarzenia (zagrożenia) w czasie trwania imprezy bądź
miejscu jej organizacji.
226 | WSGE
Służba informacyjna i porządkowa
Służby porządkowe i informacyjne organizowane są przez organizatora imprezy masowej i mają zapewnić bezpieczeństwo uczestnikom imprezy
oraz pilnować porządku podczas jej trwania i nie dopuścić do powstania
zagrożenia w czasie trwania imprezy. Służba informacyjna zapewnia bezpieczeństwo w szczególności poprzez informowanie uczestników o przyjętych rozwiązaniach organizacyjnych. Każda służba ma ściśle określony
skład ilościowy zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 i 2 Ustawy o bezpieczeństwie
imprez masowych i jest on bezwzględnie obowiązującym wymogiem.. Powyższe służby posiadają rozliczne uprawnienia mające gwarantować bezpieczeństwo imprezy. Do ich podstawowych uprawnień należy:
- sprawdzenie prawa do uczestnictwa w imprezie masowej a w przypadku jego barku możliwość wezwania takiej osoby do opuszczenia
imprezy,
- legitymowanie osób w celu ustalenia ich tożsamości,
- kontrola bagaży, a także odzieży osób w przypadku podejrzenia,
że osoby te posiadają przy sobie bądź wnoszą na teren imprezy broń,
materiały wybuchowe, niebezpieczne przedmioty, wyroby pirotechniczne, alkohol, środki odurzające bądź substancje psychotropowe,
- możliwość wydawania poleceń porządkowych wszystkim osobom,
których zachowanie zakłóca porządek publiczny bądź które zachowują się niezgodnie z regulaminem imprezy, bądź regulaminem obiektu,
gdzie ma miejsce impreza,
- możliwość zatrzymania w celu niezwłocznego przekazania Policji
osób, które swoim zachowaniem stwarzają bezpośrednie zagrożenie
dla osób, dóbr powierzonych ochronie lub tych, które dopuszczają się
czynów zabronionych,
- możliwość stosowania przez służby porządkowe siły fizycznej, kajdanek czy też ręcznych miotaczy gazu w celu odparcia ataku na członka
służby, zagrożenia dóbr powierzonych ochronie, a także w przypadku
niewykonywania poleceń przez osobę, która zachowuje się niezgodnie
z regulaminem obiektu, regulaminem imprezy bądź zakłóca porządek
publiczny.
Służby te pomimo posiadanych uprawnień mają określone zadania
mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa imprezy masowej:
1. Służby informacyjne:
WSGE | 227
-
informować o wszelkich udogodnieniach oraz wymaganiach, jakie
określone są przez organizatora lub służby ratownicze,
- informować o lokalizacji punktów medycznych, a także gastronomicznych i sanitarnych,
- mają nadzorować bezpieczne wejścia oraz wyjścia osób biorących
udział w imprezie, a także nie dopuścić uczestników imprezy do miejsc
zabronionych dla publiczności,
- prowadzić szczególną obserwację wszystkich obszarów, gdzie mogą
wystąpić zagrożenia, a w szczególności przeciwdziałać nadmiernemu
zagęszczeniu osób uczestniczących w imprezie,
- reagować natychmiast na wszelkie incydenty oraz zagrożenia a także
informować o tym fakcie służby porządkowe oraz pilnować przestrzegania regulaminów imprezy i obiektu, gdzie odbywa się impreza.
2. Służby porządkowe:
- uniemożliwić wstęp na imprezę masową osobie, która ma wydane
orzeczenie o zakazie wstępu na imprezę masową,
- uniemożliwić wstęp osobie, w stosunku do której wydano zakaz zagraniczny bądź klubowy,
- osobie, która znajduje się pod działaniem alkoholu bądź innego podobnie działającego środka, np. substancji odurzających,
- nie dopuścić do uczestnictwa w imprezie osobie, która nie chce okazać
uprawnienia do pobytu na imprezie, która nie chce poddać się czynności legitymowania, nie pozwoliła na skontrolowanie swojej odzieży
bądź osobistego bagażu, która zachowuje się agresywnie, prowokacyjnie lub której zachowanie stwarza zagrożenie dla porządku publicznego; mają obowiązek usunąć z miejsca, gdzie odbywa się impreza osoby
wymienione powyżej, a także osoby, których zachowanie narusza zasady porządku publicznego oraz regulaminu obiektu bądź regulaminu
imprezy.
Przestępczość w bezpieczeństwie imprez masowych (BIM)
Narastająca liczba czasu wolnego wśród społeczności staje się problemem szczególnie aglomeracji miejskich, czas pozostający do dyspozycji
człowieka po wypełnieniu czynności domowych i zawodowych oznacza,
iż ludzie w różnych grupach wiekowych mogą wykorzystywać ów czas
w dowolny sposób, przez co rodzi się zjawisko odprężenia, wolności a kon-
228 | WSGE
sekwencji możliwość inicjowania w ich umysłach popełniania przestępstw.
Najlepszym miejscem i czasem jest duża impreza, w tej publikacji nazywana imprezą masową (Sitek M. 2011, s.63). Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych z 20 marca 2009 r. przewiduje cztery rodzaje przestępstw:
- naruszenie warunków organizowanej imprezy masowej (art. 58),
- wnoszenie lub posiadanie broni (art. 59),
- wdarcie się, naruszenie nietykalności cielesnej bądź rzucanie przedmiotami (art. 60),
- odpowiedzialność spikera (art. 61).
Przestępstwa te dotyczą konkretnych zachowań związanych z imprezą
masową i odnoszą się w dwóch przypadkach do przestępstw indywidualnych.
1. Przestępstwa indywidualne, naruszenie warunków organizowanej imprezy, gdzie podmiotem przestępstwa jest organizator imprezy masowej.
W tym przypadku organizator odpowiada za to przestępstwo w ściśle
określonych przypadkach, a mianowicie:
- gdy organizuje imprezę masową bez wymaganego zezwolenia,
- gdy organizuje imprezę masową niezgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu,
- gdy organizuje imprezę masową wbrew wydanemu zakazowi,
- gdy nie wypełni co najmniej jednego z warunków bezpieczeństwa
wymienionych w ustawie, takich jak: nie zapewni pomocy medycznej,
udziału służb porządkowych, nie wyznaczy dróg ewakuacji itp.
2. Przestępstwa o charakterze indywidualnym w odniesieniu do odpowiedzialność spikera.
Jest to przestępstwo wynikające z działań spikera mające na celu sprowokowanie sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu w miejscu i czasie trwania
imprezy masowej sportowej (Pływaczewski W., Kudrelek J., 2009, s. 108).
O ile w tych dwóch przypadkach rola Policji ogranicza się jedynie do
przeprowadzenia późniejszego postępowania przygotowawczego, o tyle
inaczej sytuacja wygląda w przypadku wdarcia się, naruszenia nietykalności cielesnej bądź rzucania przedmiotami w trakcie trwania imprezy masowej. Warto tu zaznaczyć, że gros tych przestępstw popełnianych jest przez
środowiska tzw. pseudokibiców, które w znaczny sposób opanowały stadiony. Generalnie rzecz biorąc, to oni są największym zagrożeniem imprez
masowych. Odznaczają się wyjątkowo agresywnymi formami zachowania,
WSGE | 229
takimi jak: brutalność, wandalizm i wulgaryzm językowy, a kibicowanie
określonej drużynie stanowi czynnik grupowej tożsamości, przy czym
mało istotny jest wynik sportowy. Dla tych ludzi sam mecz nie jest formą
rozrywki, ale okazją do wyrażenia swojej nienawiści do innych kibiców
i zdobycia respektu wobec siebie i grupy, którą reprezentują.
Zadania Policji w zakresie zabezpieczenia imprezy masowej
Szeroki zakres odpowiedzialności państwa w obszarze bezpieczeństwa
i porządku publicznego wymusza konieczność powierzania ich różnym
organom w tym przede wszystkim administracji rządowej i jednostkom
samorządu terytorialnego. Powierzanie to odbywa się na podstawie aktów
prawnych, które regulują ich działalność. Najważniejszą rolę w zakresie zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa wykonuje Policja, przed którą prawo stawia ogromne zadania do realizacji (Pokruszyński W., 2012, s. 171).
Należy zwrócić uwagę, że zadania te częstokroć nie są uwidaczniane opinii
publicznej, a stanowią jedne z najbardziej istotnych zadań skutkujących
w eliminacji potencjalnych zagrożeń. Cytowane wcześniej zarządzenie nr
982 Komendanta Głównego Policji sprecyzowało zadania dotyczące bezpieczeństwa związanego z imprezami sportowymi, a idąc dalej, z imprezami masowymi poprzez wyszczególnienie ich oraz wskazując ich kierunki
realizacji.
Głównymi zadaniami w tym zakresie jest:
- rozpoznanie i analiza ryzyka,
- opiniowanie masowych imprez sportowych,
- współdziałanie z organizatorami imprez sportowych i innymi podmiotami pozapolicyjnymi odpowiedzialnymi za ich zabezpieczenie,
- organizowanie, w miarę potrzeby , zabezpieczenia przejazdu kibiców,
- współdziałanie z innymi podmiotami w zakresie prowadzenia działań
profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie i zwalczanie zjawisk
agresji i przemocy (Zarządzenie nr 982 Komendanta Głównego Policji
z dnia 21 września 2007 r.).
Zadania te realizowane są przez wyszczególnionych policjantów działających w strukturach komend Policji powołanych na podstawie odpowiednich decyzji. W celu usystematyzowania i sprawniejszego współdziałania
w każdej komendzie na terenie Polski utworzony został specjalny zespół
do spraw imprez masowych zwany powiatowym punktem kontaktowym
230 | WSGE
do spraw imprez masowych, który w ramach swoich zadań dotyczących
imprez masowych odbywających się na podległym terenie:
- gromadzi i przetwarza informacje,
- opiniuje wnioski organizatorów imprez masowych,
- opracowuje analizy dotyczące ilości imprez, potencjalnych zagrożeń, sił
i środków użytych do zabezpieczenia itp.,
- koordynuje wymianę informacji dot. planowanych imprez,
- współpracuje z podmiotami krajowymi w zakresie imprez masowych.
Pierwszoplanowym zadaniem Policji odpowiedzialnej za bezpieczeństwo imprezy masowej jest prowadzenie ciągłego rozpoznania w zakresie
potencjalnych zagrożeń zarówno ze strony samych uczestników, jak też
innych możliwych, takich jak zamachy terrorystyczne, uprowadzenia itp.
W świetle wydarzeń, jakie miały miejsce w czasie trwania imprez masowych wielokrotnie dochodziło do zdarzeń, które w konsekwencji doprowadzały do wielu ludzkich tragedii. Przykładem mogą być takie zdarzenia,
jak zamach terrorystyczny na Olimpiadzie w Monachium 5 września 1972
r. bądź zamach podczas igrzysk olimpijskich w Atlancie 27 lipca 1996 r. Na
szczęście do podobnych zdarzeń nie dochodzi zbyt często a główne dlatego, że odpowiednie służby prowadzą skuteczne rozpoznanie potencjalnych zagrożeń. W myśl definicji rozpoznanie to zespół tajnych, poufnych
i jawnych czynności, w wyniku których Policja zbiera (otrzymuje) dane
o interesujących zjawiskach, zdarzeniach, osobach, obiektach, miejscach
itp. ( http://www.anarchizm.w.interia.pl/teksty/1-uop.html, 24.03.2012).
Główną jego cechą jest zbieranie informacji na temat ewentualnych zagrożeń. Celowi temu służą zarówno czynności jawne, jak i tajne wykonywanie
przez funkcjonariuszy Policji, do których można zaliczyć m.in. dokonywanie rozpoznań w środowiskach organizatorów imprezy, w środowisku
uczestników imprezy, jak również dokonywanie sprawdzeń i monitorowanie przejazdów uczestników. Wiele z tych czynności wykorzystywanych jest w późniejszych działaniach i ma za zadanie eliminowanie wszelkiego rodzaju zagrożeń. Ogromnym problemem, który utrudnia walkę
z wszelkimi przejawami agresji na tego typu imprezach jest anonimowość
uczestników, gdyż ich identyfikację z nagranego monitoringu częstokroć
uniemożliwiają charakterystyczne stroje czy też zamaskowane twarze
(Wawrzyniak, Basak, 2009, s. 126). Wtedy to właśnie rozpoznanie odgrywa kluczową rolę, gdyż wcześniejsza znajomość ewentualnych sprawców
pozwala na ich szybkie ustalenie i zatrzymanie.
WSGE | 231
Drugim bardzo ważnym czynnikiem kształtującym bezpieczeństwo
a będącym zadaniem Policji jest zapewnienie go na trasach dojazdu i odjazdu uczestników imprezy masowej.
W działaniach tych wykorzystywani są przede wszystkim funkcjonariusze prewencji, ruchu drogowego oraz służby kryminalnej. Zadanie to
w swojej formie często jest jednym z najtrudniejszych zadań policyjnych,
gdyż wiąże się ze znacznymi zagrożeniami dla samych policjantów, jak
i postronnych obywateli. W ramach tego zadania policjanci wielokrotnie
zmuszeni są do interwencji wobec potencjalnych uczestników planowanej
imprezy masowej. Stosunkowo najlepszym rozwiązaniem jest tzw. dostarczenie uczestników do miejsca planowanej imprezy oraz ich późniejsze
przekonwojowanie do miejsc zamieszkania. Niestety praktyka pokazuje,
że często sytuacja wygląda zupełnie inaczej niż uprzednio zaplanowana.
Na etapie przemieszczania się dochodzi do przestępstw popełnianych
przez konwojowanych uczestników, a rola Policji w zażegnaniu konfliktów
jest priorytetowa.
Ostatnim jakże ważnym czynnikiem kształtującym bezpieczeństwo
a będącym zadaniem Policji jest zapewnienie go uczestnikom w trakcie
trwania imprezy masowej. To ten czynnik jest najczęściej oceniany przez
media oraz opinie publiczną. Znamiennym jest fakt, iż generalnie za bezpieczeństwo w trakcie imprezy masowej odpowiada organizator, który
winien zapewnić takie siły i środki, które byłyby wystarczające do zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim jej uczestnikom. Trzeba tu zauważyć,
że pomimo takiego obowiązku organizatorzy nie wywiązują się z niego
w sposób prawidłowy, przez co Policja zmuszona jest stosownie reagować,
aby przywrócić spokój. Można wyszczególnić kilka podstawowych naruszeń porządku publicznego w trakcie trwania imprezy:
- spotkanie się antagonistycznych grup np. kibiców,
- zła organizacja zabezpieczenia imprezy,
- zbiorowe niszczenie i dewastacja urządzeń na terenie organizowanej imprezy.
W każdym z tych przypadków do przywrócenia wymaganego spokoju
kluczowa jest rola Policji, która ma doprowadzić do zaprzestania czynów
o charakterze przestępczym oraz do zatrzymania sprawców tych czynów.
Głównymi siłami w realizacji tych zadań są funkcjonariusze pododdziałów zwartych Policji tzw. Nieetatowych Pododdziałów Policji czy też
Oddziały Prewencji Policji. To właśnie ci funkcjonariusze są szkoleni do
232 | WSGE
działań mających przywrócić porządek publiczny zakłócony w wyniku
zbiorowych naruszeń prawa. Do najczęstszych tego typu zdarzeń dochodzi podczas trwania imprez masowych sportowych, ponieważ praktycznie
każda polska drużyna piłkarska ma grono swoich kibiców o mocno antagonistycznych nastrojach. Osoby te mylnie nazywane kibicami dopuszczają się licznych przestępstw oraz wykroczeń mających na celu wprowadzenie zamętu, wywołanie rozruchów na trybunach czy też zbiorowe niszczenie mienia. Na szczęście grupa takich fanatycznych osób jest stosunkowo
nieliczna. Generalnie osoby uczestniczące w masowych imprezach sportowych można podzielić na:
- chuliganów – charakteryzujących się chęcią rywalizacji z innymi chuliganami drużyn przeciwnych,
- ultrasi – fanatyczni kibice drużyny, którzy w imię swojego klubu gotowi
są do największych poświęceń,
- szalikowcy – emanujący przywiązanie do swojego klubu, którzy jednakże
na ogół nie angażują się we wszelkiego rodzaju bójki,
- zwykli kibice – osoby, dla których kibicowanie jest swoistym hobby,
(Wawrzyniak, Basak, s. 124 – 125).
Największym zagrożeniem opisanych imprez są właśnie chuligani
oraz czasami ultrasi manifestujący przywiązanie do swojego klubu przy
pomocy siły. To oni właśnie stoją za zbiorowymi naruszeniami porządku w trakcie trwania imprez oraz stanowią realne zagrożenie dla zdrowia
i życia innych uczestników oraz mienia. Rolą Policji w zakresie tej grupy
jest jej szczegółowe rozpoznanie oraz niedopuszczenie do naruszenia porządku publicznego w jakiejkolwiek formie. Na tym tle często dochodzi do
wzajemnej konfrontacji, gdzie cała agresja wymienionych pseudokibiców
skierowana jest na działanie policjantów i przeciwko nim.
Gromadzenie i przetwarzane informacji dotyczących
bezpieczeństwa imprez masowych przez Policję
W celu zapobiegania przestępstwom i wykroczeniom związanym z imprezami sportowymi Policja gromadzi i przetwarza informacje dotyczące
bezpieczeństwa imprez masowych. Przetwarzanie ww. informacji odbywa
się zgodnie z obowiązującymi przepisami o ochronie danych osobowych
bez obowiązku informowania osób, których one dotyczą.
WSGE | 233
Informacje dotyczące imprez gromadzi się celu realizacji zadań związanych z:
- rozpoznaniem i analizą ryzyka,
- opiniowaniem masowych imprez sportowych,
- współdziałaniem z organizatorami imprez sportowych i innymi podmiotami pozapolicyjnymi odpowiedzialnymi za ich zabezpieczenie,
- organizowaniem, w miarę potrzeby, zabezpieczenia przejazdów kibiców,
- współdziałaniem z innymi podmiotami w zakresie prowadzenia działań
profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie i zwalczanie zjawisk
agresji i przemocy.
W celu rozpoznania, zapobiegania oraz zwalczania przestępstw i wykroczeń
popełnianych w związku z imprezami sportowymi w Wojewódzkich
Komendach Policji oraz Powiatowych Komendach Policji (na podstawie
dokonanej analizy zagrożeń, w zależności od potrzeb) tworzy się zespoły
zadaniowe, tzw. zespoły do spraw kibiców.
W skład zespołu do spraw kibiców wchodzą:
- kierownik zespołu i jego zastępca,
- policjanci komórek kryminalnych,
- policjanci komórek wywiadu kryminalnego,
- policjanci komórek prewencji,
- policjanci i pracownicy komórki ds. sztabowych,
- policjanci innych komórek organizacyjnych, w zależności od potrzeb.
Do zadań zespołów do spraw kibiców należy:
- koordynacja działań podejmowanych przez jednostki i komórki organizacyjne Policji na podległym terenie, zgodnie z zadaniami zespołu,
- wymiana informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez sportowych
z jednostkami i komórkami organizacyjnymi Policji,
- gromadzenie i przetwarzanie informacji w ramach zadań wojewódzkiego
punktu kontaktowego,
- pomoc jednostkom podległym w prowadzonych działaniach w zakresie
bezpieczeństwa imprez masowych,
- współpraca z podmiotami pozapolicyjnymi na rzecz bezpieczeństwa
w związku z organizowanymi masowymi imprezami sportowymi,
234 | WSGE
- pozyskiwanie podmiotów pozapolicyjnych dla wsparcia działań Policji
w prowadzeniu profilaktyki w zakresie bezpieczeństwa imprez masowych,
- inicjowanie opracowywania programów profilaktycznych propagujących
uczestnictwo w imprezach masowych w sposób niestwarzający zagrożenia
bezpieczeństwa i porządku publicznego,
- monitorowanie sposobu przekazywania i rejestrowania informacji o kibicach w Systemie Informacji Operacyjnej,
- analizowanie informacji gromadzonych w Systemie Informacji Operacyjnej dotyczących kibiców sportowych, głównie piłki nożnej, oraz ich
bieżące konfrontowanie z informacjami gromadzonymi w Policyjnym Rejestrze Imprez Masowych (PRIM),
- monitorowanie przebiegu postępowań przygotowawczych i postępowań o wykroczenia w sprawach zakłóceń bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas imprez sportowych oraz realizacji postępowań, w których osobami podejrzanymi są osoby będące w zainteresowaniu Policji
jako pseudokibice,
- koordynowanie przepływu informacji dotyczących pseudokibiców pomiędzy funkcjonariuszami służb kryminalnych i prewencyjnych,
- przygotowywanie analizy ryzyka na podstawie rozpoznanych zagrożeń,
na potrzeby jednostek realizujących zabezpieczenia imprez sportowych.
Wójt, burmistrz (prezydent) miasta
Kluczową rolę w zabezpieczeniu imprezy masowej spełnia wójt, burmistrz lub prezydent miasta, gdzie ma zostać zorganizowana impreza masowa, gdyż to on wydaje zezwolenie na jej przeprowadzenie. Organizator
zobligowany jest do wystąpienia z wnioskiem o zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej w terminie nie krótszym niż 30 dni przed planowanym terminem jej rozpoczęcia. Organizator zwraca się do właściwych
miejscowo: komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji
i komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej,
dysponenta zespołów ratownictwa medycznego i państwowego inspektora sanitarnego z wnioskiem o wydanie opinii o niezbędnej wielkości sił
i środków potrzebnych do zabezpieczenia imprezy masowej, zastrzeżeniach co do stanu technicznego obiektu (terenu) oraz o przewidywanych
zagrożeniach.
WSGE | 235
Organizator powiadamia właściwego miejscowo:
– komendanta oddziału Straży Granicznej, w przypadku przeprowadzania
imprezy masowej w strefie nadgranicznej,
– komendanta terenowej jednostki organizacyjnej Żandarmerii Wojskowej, w przypadku przeprowadzania imprezy masowej na terenach będących w zarządzie jednostek organizacyjnych podległych, podporządkowanych ministrowi obrony narodowej lub przez niego nadzorowanych`.
Organizator do wniosku dołącza:
1. graficzny plan obiektu (terenu), na którym ma być przeprowadzona impreza masowa, wraz z jego opisem, zawierającym:
– oznaczenie dróg dojścia i rozchodzenia się osób uczestniczących
w imprezie masowej, dróg ewakuacyjnych i dróg dojazdowych dla pojazdów służb ratowniczych i Policji,
– oznaczenie punktów pomocy medycznej, punktów czerpalnych
wody do picia i do celów przeciwpożarowych oraz punktów informacyjnych,
– oznaczenie lokalizacji hydrantów przeciwpożarowych, zaworów,
przyłączy wody, gazu i energii elektrycznej oraz innych elementów
mających wpływ na bezpieczeństwo użytkowników obiektu lub terenu,
– informacje o rozmieszczeniu służb porządkowych oraz służb informacyjnych, rozmieszczeniu osób uczestniczących w imprezie masowej
i ewentualnym rozdzieleniu ich według sektorów oraz o rozmieszczeniu punktów gastronomicznych i sanitariatów,
2. instrukcję postępowania w przypadku powstania pożaru,
3. terminarz rozgrywek meczów piłki nożnej lub terminarz innych imprez
masowych
– w przypadku imprez masowych organizowanych cyklicznie,
4. informację o:
– liczbie miejsc dla uczestników imprezy masowej,
– przewidywanych zagrożeniach bezpieczeństwa i porządku publicznego,
– liczbie, organizacji, oznakowaniu, wyposażeniu i sposobie rozmieszczenia służby porządkowej oraz służby informacyjnej,
– osobie wyznaczonej na kierownika do spraw bezpieczeństwa,
– sposobie zapewnienia identyfikacji osób biorących udział w impre-
236 | WSGE
zie masowej,
– w przypadku meczu piłki nożnej lub imprezy masowej podwyższonego ryzyka,
– zainstalowanych urządzeniach rejestrujących obraz i dźwięk,
– harmonogramie udostępnienia obiektu lub terenu uczestnikom
imprezy masowej oraz harmonogramie opuszczenia przez nich tego
obiektu lub terenu, jeżeli regulamin imprezy masowej przewiduje
zmienną liczbę osób w czasie jej trwania,
– rozmieszczeniu miejsc i czasie, w których będą sprzedawane, podawane lub spożywane napoje alkoholowe.
Wójt, burmistrz (prezydent) po przeanalizowaniu wszystkich dostarczonych dokumentów, jak również po zasięgnięciu opinii organów wyżej
wymienionych, wydaje zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej
bądź też takiego zezwolenia nie wydaje.
Istnieją dwa przypadki, w wyniku których zaistnienia następuje odmowa wydania zezwolenia, a mianowicie:
- nie złożono przez organizatora opinii instytucji wymienionych w Ustawie, a uzyskanie ich do wydania zezwolenia jest konieczne,
- nie spełniono przez organizatora obowiązków i wymogów dotyczących
bezpieczeństwa określonych w Ustawie.
Zezwolenie zawiera:
– nazwę organizatora,
– określenie rodzaju imprezy masowej,
– nazwę imprezy masowej,
– warunki przeprowadzenia imprezy masowej, tj.: miejsce jej przeprowadzenia, czas jej rozpoczęcia i zakończenia, maksymalną liczbę osób, które
mogą w niej uczestniczyć, liczbę członków służby porządkowej oraz służby
informacyjnej, informację o zainstalowaniu urządzeń rejestrujących obraz
i dźwięk.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta stwierdza w zezwoleniu, że jest
to impreza masowa podwyższonego ryzyka, w przypadku, gdy wynika to z:
– informacji o przewidywanych zagrożeniach,
– opinii komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) policji,
– wniosku podmiotu zarządzającego rozgrywkami.
W przypadku wydania zezwolenia bądź jego odmowy wójt, burmistrz
WSGE | 237
(prezydent) zobowiązany jest wydać takie zezwolenie w ramach decyzji
administracyjnej najpóźniej na 7 dni przed planowanym terminem organizowanej imprezy a jej kopie w terminie najdalej 3 dni przekazuje organom wydającym opinię dotyczącą planowanej imprezy.
Zezwolenie takie zawiera:
1. nazwę organizatora,
2. określenie rodzaju oraz nazwy imprezy masowej,
3. zasady przeprowadzenia imprezy, w tym w szczególności:
- miejsce i czas jej przeprowadzenia,
- czas rozpoczęcia i zakończenia,
- określenie maksymalnej liczby uczestników,
- szczegółową informację na temat liczby członków służby porządkowej i informacyjnej,
- dane dotyczące zainstalowanych urządzeń rejestrujących przebieg
imprezy masowej.
Praktyka pokazuje, że bezpieczeństwo przy wydawaniu zezwolenia
niekiedy nie odgrywa pierwszoplanowej roli. Często ważnym aspektem
jest chęć promocji miasta jako miejsca szczególnie istotnego dla lokalnej
społeczności.
Zakończenie
Bezpieczeństwo i Policja to dwa znaczenia, które w myślach każdego
obywatela są nierozerwalnie ze sobą powiązane, gdyż od policji społeczeństwo wymaga podejmowania wszelkich działań, które w dalszym etapie
skutkują poczuciem bezpieczeństwem oraz stanowią gwarancję spokoju
dla państwa. Jednym z czynników oceniania Policji jest jej działalność
w zapewnieniu bezpieczeństwa uczestników imprez masowych. Pomimo
tego, że aktualnie obowiązujące przepisy prawne nie wymieniają policji
jako organu bezpośrednio odpowiedzialnego za bezpieczeństwo w tym
względzie, to jednak w poczuciu obywatela to ta organizacja ma największy wpływ na kształt bezpieczeństwa danej imprezy.
Wychodząc naprzeciw tym dążeniom społecznym Policja podejmuje
szereg działań związanych z szeroko pojętym bezpieczeństwem. Wzmożona
edukacja społeczna oraz działania długofalowe obejmujące uczestników imprez masowych czy też działania restrykcyjne w stosunku do niektórych z nich
przyniosą oczekiwane korzyści w poprawie bezpieczeństwa publicznego.
238 | WSGE
References:
Antczak A., (2011). Unia Europejska. Bezpieczeństwo, strategia, intresy. Józefów:
Wydawnictwo WSGE w Józefowie.
Kitler W. (2011). Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania System. Warszawa: AON.
Kitler W., Skrabacz A. (2010). Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwo Wiedzy Obronnej.
Kotowski W., Kurzępa B. (2010). Bezpieczeństwo imprez masowych – komentarz do
ustawy wydanie 2. Warszawa: DIFIN.
Małobrody Z. (2010).Zadania Policji w zabezpieczaniu imprez masowych. Katowice: Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach.
Misiuk A., (2008). Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego – zagadnienia prawno – ustrojowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
Pływaczewski W., Kudrelka J. (2010). Przestępczość stadionowa – etiologia, fenomenologia, przeciwdziałanie zjawisku. Szczytno: Wydawnictwo Wyższej Szkoły
Policyjnej.
Pokruszyńki W. (2009). Współczesne bezpieczeństwo narodowe. Józefów: Wydawnictwo WSGE w Józefowie.
Pokruszyński W. (2012). Bezpieczeństwo teoria i praktyka. Józefów: Wydawnictwo
WSGE w Józefowie.
Sitek M., Ćmiel S. (2010). Jaka Polska? Węzłowe problemy społeczeństwa polskiego.
Mińsk Mazowiecki: Wydawnictwo WSNS im. ks. J. Majki.
Sitek M. (2011). Turystyka miejska. [w:] (red.), Lisiecki, M., Sitek,
B. (2011). Bezpieczeństwo dużych i średnich aglomeracji z perspektywy europejskiej. Józefów: Wydawnictwo WSGE w Józefowie.
Tyburska A. (2011). Bezpieczeństwo obywateli i porządek publiczny w sytuacji
zagrożeń infrastruktury kluczowej państwa, [w:], (red.) J. Pięta, J., Purski, B.
Współczesne dylematy bezpieczeństwa – nowe wyzwania. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa i Ochrony.
Wawrzyniak J., Basak W., (2009). Problem chuligaństwa na masowych imprezach
sportowych województwa małopolskiego w latach 2000 – 2008” [w:] (red.) Nijakowski L. M., „Bezpieczeństwo i ochrona – kwartalnik naukowy WSBiO” nr
3-4. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa i Ochrony.
Zawisza J., (2009). Bezpieczeństwo narodowe i porządek publiczny w warunkach
globalizacji. Słupsk: Wydawnictwo PROPOMERANIA.
WSGE | 239
240 | WSGE