pełny tekst

ZESZYTY NAUKOWE WSOWL
Nr 1 (147) 2008
ISSN 1731-8157
Przemysław SIMIŃSKI
GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI
SAMOCHODU PATROLOWO - INTERWENCYJNEGO
Wstęp
Nierównomierny rozwój gospodarczy świata generuje wiele zagrożeń. Należy
podkreślić inny ich charakter w porównaniu z okresem bipolarnej „zimnej wojny”. Aktualnie największym światowym zagrożeniem jest terroryzm. Powoduje to konieczność
dopasowania środków transportu lądowego – pojazdów, które będą zdolne do wypełnienia nowych postawionych im wymagań. Na podstawie doświadczeń ze zbrojnych
konfliktów oraz misji stabilizacyjnych, które miały miejsce w ostatnich kilkunastu latach, określono nowe zasady zwalczania terroryzmu. Oprócz obecnych wozów bojowych, silnie opancerzonych i uzbrojonych, które mogą być wykorzystane w konfliktach
o dużym natężeniu, potrzebne są niewystępujące dotychczas, nowe kategorie pojazdów:
wysoce mobilnych, lekko opancerzonych i uzbrojonych, przeznaczonych do prowadzenia walki z grupami zbrojnymi wyposażonymi w broń maszynową oraz ładunki wybuchowe. Ze względu na ich funkcję, nową kategorię pojazdów nazwano sp-i (samochody
patrolowo-interwencyjne)[1].
W naszym kraju prace badawczo-rozwojowe rozpoczęto w Wojskowym Instytucie Techniki Pancernej i Samochodowej w grudniu 2003 r. Podstawą merytoryczną
prowadzonych prac było opracowanie [2], zawierające również projekt założeń taktyczno-technicznych oraz dobór podwozia bazowego samochodu terenowego. Projektem
krajowego sp-i, jako pierwsze, zainteresowało się Biuro Operacji Antyterrorystycznych
Komendy Głównej Policji, biorąc pod uwagę własne potrzeby oraz doświadczenia
z dramatycznej operacji w Magdalence w grudniu 2003 r. W kolejnym etapie dzięki
dofinansowaniu z Ministerstwa Nauki i Informatyzacji (stan 2004r.) w firmie AMZ
KUTNO rozpoczęto prace konstrukcyjne nad pojazdem bazowym, przy ścisłej współpracy specjalistów policyjnych, zgodnie z założeniami taktyczno-technicznymi opracowanymi przez WITPiS. Po przeprowadzeniu badań prototypu w WITPiS, pierwsze eg-
-
-
-
-
-
Historia rozwoju w Polsce

ppłk dr inż. Przemysław SIMIŃSKI – Wojskowy Instytut Techniki Pancernej i Samochodowej
GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO – INTERWENCYJNEGO
zemplarze pojazdu Dzik 1 (taką nazwę otrzymał pojazd) zakupiła policja w grudniu
2004 r. [1]
W czerwcu 2005r. podjęto prace nad prototypowym rozwiązaniem pojazdu Dzik
2, przeznaczonego dla Żandarmerii Wojskowej. Pierwszą partię pojazdów Dzik 2 przekazano użytkownikom w końcu 2005 r., po uzyskaniu pozytywnych wyników badań
w WITPiS.
Charakterystyka poszczególnych odmian
Dzik 1 (rys. 1) znajduje się na wyposażeniu sił Policji. Przeznaczony jest do
działań w szczególnych sytuacjach, gdy można spodziewać się zagrożenia ostrzałem lub
użyciem ładunków wybuchowych, albo innych środków ze strony grup przestępczych.
Wówczas funkcjonariusze korzystają z ochrony pancernej, którą zapewnia nadwozie
pojazdu. Funkcja patrolowania oraz rozpoznawania realizowana jest przez 6-osobową
sekcję funkcjonariuszy rozmieszczonych wewnątrz pojazdu. Obok kierowcy siedzi dowódca, natomiast 4 funkcjonariuszy rozmieszczonych jest na wzdłużnych ławkach.
Charakterystykę techniczną pojazdu Dzik 1 zamieszczono w tabeli 1.
Rys. 1. Widok ogólny pojazdu Dzik 1
Źródło: Opracowanie własne
Tabela 1. Charakterystyka techniczna Dzik 1
Rodzaj parametru
Masa całkowita
Prędkość maksymalna
Wymiary zewnętrzne dł./szer./wys.
Liczba osób załogi
Liczba drzwi
Wartość parametru
5500 [kg]
120 [km/h]
5,5/2,16/2,15 [m]
6
3
-
Lp.
1
2
3
4
5
Dzik 2 (rys. 2) zbudowany został z przeznaczeniem dla Oddziałów Specjalnych
Żandarmerii Wojskowej. Jego zadaniem jest realizować funkcje konwojowania, patrolowania oraz interwencji zbrojnej. Zasadnicze różnice, w stosunku do Dzika 1 wynikają
-
-
-
Źródło: Opracowanie własne
-
235
Przemysław SIMIŃSKI
z odmiennych zadań. Wyposażenie wnętrza, liczba drzwi i okien obserwacyjnych oraz
otworów strzelniczych w Dziku 2 jest inna niż w Dziku 1. Mianowicie, cztery indywidualne siedziska żandarmów usytuowane są wzdłuż ścian bocznych nadwozia, oprócz
kierowcy i dowódcy mających swe siedziska z przodu pojazdu. Każdy z nich prowadzi
obserwację i ewentualnie ogień siedząc bokiem do otworów strzelniczych. Dwa tylne
siedziska umieszczone są tyłem do kierunku jazdy, aby umożliwić prowadzenie obserwacji i strzelanie do tyłu. Nowym rozwiązaniem jest umieszczenie karabinu maszynowego na obrotnicy, na dachu - w przedniej części pojazdu. Koło zapasowe przewożone
jest na dachu pojazdu tylko w warunkach, gdy nie występuje zagrożenie ostrzałem.
W uzbrojeniu Dzika 2 występują również wyrzutnie granatów dymnych, takie same,
jakie stosowane są na wozach bojowych wojska. Charakterystykę techniczną pojazdu
Dzik 2 zamieszczono w tabeli 2.
Tabela 2. Charakterystyka techniczna Dzik 2
Lp.
1
2
3
4
5
Rodzaj parametru
Masa całkowita
Prędkość maksymalna
Wymiary zewnętrzne dł./szer./wys.
Liczba osób załogi
Liczba drzwi
Wartość parametru
6200 [kg]
120 [km/h]
5,76/2,3/2,85 [m]
6
5
Źródło: Opracowanie własne
Rys. 2. Widok ogólny pojazdu Dzik 2
Pojazd Dzik 3 (rys. 3) zbudowany został na bazie Dzika 2, z tym, że zmodyfikowano wnętrze poprzez zastosowanie ławek wzdłużnych dla 8 żołnierzy. Jednocześnie
pojazd wyposażono w większą liczbę otworów strzelniczych i okien obserwacyjnych.
Z lewej strony wozu są tylko drzwi dla kierowcy, a na bocznej ścianie zamontowano
lekką drabinę. To wyposażenie skompletowano wg wymagań armii irackiej. Charakterystykę techniczną pojazdu Dzik 2 zamieszczono w tabeli 3.
-
-
-
-
Źródło: Opracowanie własne
-
236
GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO – INTERWENCYJNEGO
Tabela 3. Charakterystyka techniczna Dzik 2
Lp.
1
2
3
4
5
Rodzaj parametru
Masa całkowita
Prędkość maksymalna
Wymiary zewnętrzne dł./szer./wys.
Liczba osób załogi
Liczba drzwi
Wartość parametru
6200 [kg]
120 [km/h]
5,76/2,3/2,85 [m]
8
4
Źródło: Opracowanie własne
Rys. 3. Widok ogólny pojazdu Dzik 3
Źródło: Opracowanie własne
Doskonalenie konstrukcji pojazdu
Opracowanie, a następnie zbudowanie trzech wersji pojazdu Dzik, które spełniały postawione wymagania policyjne oraz wojskowe, pozwoliło na realne planowanie
budowy innych specjalistycznych wersji pojazdu, niezbędnych dla wojskowych użytkowników. Pozytywnym aspektem była możliwość uwzględnienia doświadczeń nabytych z eksploatacji samochodów Scam (podwozie wykorzystywane do produkcji Dzika) w Iraku, pojazdów Dzik 2 w Kongo oraz Dzik 3 wykorzystywanych w armii irackiej.
-
-
-
-
Do szeroko zakrojonych prac w przemyśle zbrojeniowym przystąpiono w 2006
roku. W AMZ Kutno przygotowywano opancerzony ambulans, wóz pomocy technicznej oraz pojazd transportowy. W oparciu o Dzika 3 przygotowano propozycję uniwersalnego pojazdu rozpoznawczego. Trwają prace nad mobilnym zestawem przeciwlotniczym Poprad, czyli wersji Dzik P (rys. 4).
-
237
Przemysław SIMIŃSKI
Rys. 4. Dzik - P mobilny zestaw przeciwlotniczy
Źródło: Opracowanie własne
Innym projektowanym wariantem jest pojazd logistyczny Dzik 5C cargo, także
w odmianie z zainstalowanym w tylnej części podwozia małym dźwigiem (rys. 5). Wóz
pomocy technicznej Dzik 2/3T ma posiadać bogate wyposażenie w urządzenia pozwalające na naprawę bądź odprowadzenie innego wozu do bazy technicznej (rys. 6).
Rys. 5. Pojazd logistyczny Dzik 5C z dźwigiem
Rys. 6. Wóz pomocy technicznej Dzik 2/3T
Źródło: Opracowanie własne
-
-
-
-
Kolejnym wariantem pojazdu, który ma zostać zbudowany, jest Dzik R określany także jako kołowy pojazd rozpoznania ogólnego. W specjalnie doposażonej odmianie ma mieć zwiększoną odporność na broń chemiczną. Według opracowanej koncepcji,
pojazd ma posiadać kamerę na podczerwień oraz terminale do zarządzania polem walki. Niedawno zbudowano także prototyp wersji medycznej (rys. 7).
-
238
GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO – INTERWENCYJNEGO
Rys. 7. Wersja medyczna w kamuflażu armii irackiej
Źródło: Opracowanie własne
-
W ostatnich miesiącach zbudowano samochód zaliczany do nieco odmiennej
klasy niż samochody patrolowo interwencyjne, mianowicie lekki opancerzonych samochód patrolowy Tur (rys. 8), tym niemniej cechą wspólną tych projektów jest to samo
podwozie. Tur przeznaczony jest do przewozu 5 żołnierzy wraz ekwipunkiem i wyposażeniem w rejon o zagrożeniu wojennym, wykorzystywany ma być do realizacji zadań
porządkowo-interwencyjnych. Napędzany jest silnikiem o mocy 166 KM. Jego główny
atut ma stanowić poziom ochrony balistycznej: przed pociskami kalibru 7,62x39 API
BZ, przed skutkami wybuchu ładunku TNT o masie 6kg pod kołem.
Rys. 8. Lekki Opancerzony Samochód Patrolowy Tur
-
-
-
Źródło: Opracowanie własne
-
239
Przemysław SIMIŃSKI
Problematyka badań nowych konstrukcji pojazdu Dzik
W poprzednim rozdziale starano się wskazać na intensywność prowadzonych
prac nad doskonaleniem konstrukcji pojazdu Dzik. Budowanie różnych wersji na podwoziu bazowym jest ogólnie stosowaną praktyką. Jednak budowanie nowych konstrukcji nie powinno wiązać się z pogorszeniem ich bezpieczeństwa. Szczególne niebezpieczeństwo wiąże się z przewróceniem samochodu na bok (ang. rollover), które jest przyczyną groźnych w skutkach wypadków drogowych. Samochody o nietypowej konstrukcji, o wysoko położonym środku masy są szczególnie podatne na tego typu zagrożenia.
Przy budowaniu wersji odmiennych od bazowej lub modernizacji, wprowadzane są
zmiany konstrukcyjne i eksploatacyjne. Wpływają one na zmianę charakterystyki kierowalności i stateczności pojazdu. Dlatego aby skutecznie zapobiegać tego typu zagrożeniom, przystąpiono do prac, których efektem końcowym jest:
 model do symulacji ruchu i dynamiki samochodu patrolowo interwencyjnego;
 program komputerowy do symulacji samochodu patrolowo interwencyjnego;
 wykaz niezbędnych zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych obejmujących
powstanie innych wersji na podwoziu bazowym samochodu patrolowointerwencyjnego.
Osiągnięcie wskazanego efektu końcowego pozwoli, poprzez możliwość wyprzedających badań symulacyjnych, na nadanie pracom konstrukcyjnym właściwego
kierunku w zakresie bezpieczeństwa ruchu. Wyniki badań symulacyjnych określające
wpływ wybranych zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych na kierowalność i stateczność samochodu patrolowo interwencyjnego, pozwolą na wczesne eliminowanie
zagrożeń w konstrukcji pojazdu, tym samym na podniesienie bezpieczeństwa załogi.
-
Prowadzone aktualnie prace nad zbudowaniem programu symulacyjnego, które
poprzedzała budowa modelu fizycznego a następnie matematycznego, wymagały określenia poziomu wiarygodności opracowanego modelu, w tym celu prowadzono badania
eksperymentalne (rys. 9).
-
Rys. 9. Wersja medyczna pojazdu w trakcie badań eksperymentalnych kierowalności
-
-
Źródło: Opracowanie własne
-
240
GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO – INTERWENCYJNEGO
W wyniku badań określono:
 wielkości liniowe i masowe;
 charakterystykę zawieszenia;
 charakterystykę ogumienia;
 charakterystykę układu kierowniczego i zwrotniczego;
 opory toczenia i opory powietrza;
 charakterystykę układu hamulcowego.
Formą wyniku końcowego prowadzonych prac badawczych będzie katalog
zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych wraz ze skutkiem ich przeprowadzenia, na
kierowalność i stateczność samochodu patrolowo interwencyjnego.
Podsumowanie
Rozwój samochodów patrolowo interwencyjnych odbywa się dynamicznie –
powstaje szereg nowych wersji. Opracowywanie ich wiąże się z koniecznością badań
nad bezpieczeństwem ruchu, na które mogą wpłynąć wprowadzone zmiany, aby tego
uniknąć wykonuje się, często bardzo kosztowne i niebezpieczne dla ludzi, badania na
pojazdach prototypowych. Prowadzenie badań symulacyjnych pozwoli na większą efektywność prowadzonych prac poprzez opracowanie katalogu zmian konstrukcyjnych
i eksploatacyjnych wraz ze skutkiem ich przeprowadzenia, na kierowalność i stateczność samochodu patrolowo interwencyjnego.
Przyjęty w ten sposób układ pracy nad rozwojem nowych konstrukcji przełoży
się w postaci następujących wymiernych efektów:
 znaczące zwiększenie bezpieczeństwa pojazdu i związane z tym obniżenie
ryzyka wypadków drogowych,
 obniżenie kosztów budowy aplikacji samochodu patrolowo-interwencyjnego,
 obniżenie kosztów wykonywania ewentualnych zmian w pojazdach seryjnych,
 pozyskanie dla potrzeb Wojska Polskiego optymalnych konstrukcji pod
względem bezpieczeństwa.
Wyniki poszczególnych badań będą prezentowane sukcesywnie po dokonaniu
ich analizy.
LITERATURA
[1]Orłowski L., Samochód patrolowo-interwencyjny Dzik, Dom Wydawniczy Bellona,
Warszawa 2006.
[2] Orłowski L., Analiza celowości i możliwości technicznych opracowania samochodu
-
-
-
-
patrolowo-interwencyjnego na podwoziu terenowym dla grupy antyterrorystycznej,
Materiał niepublikowany, Sulejówek 2004.
-
241