Dynamika, inwentaryzacja i struktura gatunkowa populacji

Dynamika, inwentaryzacja i struktura gatunkowa populacji zwierzyny w Polsce
Dziedzic Roman*, Błaszczyk Jan**
*Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
**Dyrekcja Generalna lasów Państwowych
Streszczenie
Aktualna lista zwierząt łownych w Polsce obejmuje 31 pozycji, z których 7 kwalifikowanych
jako zwierzyna gruba, pozostałe zaś stanowią zwierzynę drobną. W okresie ostatniego
stulecia (po I wojnie światowej) lista zwierząt łownych ulegała zmianom, te gatunki, które
znacznie zmniejszały swą liczebność umieszczane były zwykle w wykazie zwierząt
chronionych lub łownych z całorocznym okresem ochronnym, podczas gdy na listę zwierząt
łownych trafiały gatunki inwazyjne. Jednakże przybywanie nowych nie kompensowało
ubywania z listy już istniejących gatunków zwierząt łownych, w związku z czym obserwujemy
zmniejszanie się liczby gatunków zwierząt łownych Ze względu na znaczenie gospodarcze i
częstość występowania w niniejszym opracowaniu poddano analizie następujące gatunki
zwierzyny: łosia, jelenia szlachetnego, daniela, sarnę europejską, dzika, zająca szaraka,
kuropatwę i lisa. W przypadku populacji w/w gatunków poddano ocenie następujące
parametry: liczebność, wielkość pozyskania, wskaźnik rozmiaru pozyskania do liczebności
populacji (w %) i wskaźnik bilansu populacji (w %). Przeanalizowano przestrzenne
zróżnicowanie liczebności populacji tych gatunków wg podziału administracyjnego kraju
(województw). Opierając się na danych opublikowanych w 1929 roku w Polsce, w lasach
państwowych liczebności zwierzyny grubej przedstawiały się następująco: 193 łosie, 5160
jeleni szlachetnych, 37 200 saren europejskich i 7600 dzików. Jeżeli chodzi o zwierzynę
drobną, w oparciu o materiały opublikowane w 1937 roku, to jej liczebność w Polsce była
następująca: 5 mln zajęcy, 2,1 mln kuropatw i 26 tys. lisów. Po ponad 80 latach (2014)
obserwuje się istotny wzrost liczebności zwierzyny grubej, liczba łosi wzrosła do 15,5 tys.,
jeleni szlachetnych do 217,9 tys., danieli do 28,1 tys., saren europejskich do 873,5 tys. i
dzików do 284,6 tys. W przypadku zwierzyny drobnej obserwujemy jednak odwrotny trend spadku liczebności i tak liczbę zajęcy w 2014 roku oszacowano na 674,5 tys., kuropatw na
282,4 tys. Wyjątek stanowi tutaj lis, którego liczebność istotnie wzrosła do 204,1 tys.
osobników. Obserwowane w Polsce zmiany liczebności zwierzyny grubej i drobnej wpisują
się w ogólny trend obserwowany w całej Europie. Obecna struktura przestrzenna kopytnych
w kraju jest podobna do występującej w okresie międzywojennym. Analizy liczebności
populacji i pozyskania przedstawione dla lat 1970-1991 i 2001-2013 z wyliczeniem poziomu
eksploatacji i wskaźnika bilansu populacji wskazują, że wielokrotny wzrost liczebności
kopytnych i lisów jest efektem powiększającego się przyrostu zrealizowanego, który nie jest
równoważony wielkością eksploatacji populacji. Natomiast regres zajęcy i kuropatw,
rozpoczął się w 1978 roku, co uwidacznia się niską lub ujemną wartością wskaźnika bilansu
populacji. Przyczyny tych zmian u ocenianych gatunków są złożone, a jako najbardziej
znaczące należy wskazać zarówno czynniki środowiskowe, jak i wewnątrzpopulacyjne.