historia kultury europejskiej

Wprowadzenia
Stanisław Stabryła
HISTORIA
KULTURY
EUROPEJSKIEJ
1
STARo˝YTNOÊå
Akademia Ignatianum
Wydawnictwo WAM
Kraków 2012
Uwagi wstępne
Książka, którą obecnie przekazujemy Czytelnikowi, jest pierwszym
tomem mającego liczyć trzy woluminy podręcznika Historii kultury europejskiej. Tom ten, jak wskazuje jego tytuł, został w całości poświęcony historii kultury starożytnej i składa się z trzech podstawowych części: „Starożytny Wschód”, „Grecja starożytna”, „Starożytny Rzym”. Każda z tych
części przynosi zarys dziejów kultury innego obszaru świata antycznego,
tworząc w sumie obraz całości tych cywilizacji.
Jest zupełnie zrozumiałe, że Czytelnicy pierwszego tomu Historii kultury europejskiej są w szczególny sposób zainteresowani cywilizacjami,
które się stały fundamentem nowożytnej, a zwłaszcza współczesnej kultury europejskiej. Nie ulega wątpliwości, że kultura narodów Europy, w tym
także kultura polska, od samego zarania czerpała przede wszystkim z przebogatej tradycji grecko-rzymskiej, z której także wyrosła wcześniej cywilizacja bizantyńska i średniowieczna cywilizacja zachodnioeuropejska.
Nasuwa się więc pytanie, dlaczego w podręczniku starożytnej i średniowiecznej kultury europejskiej część pierwszą zajmują dzieje cywilizacji
starożytnego Wschodu. Otóż dzisiaj, kiedy badania historyczne, archeologiczne, językoznawcze, etnograficzne, religioznawcze i kulturoznawcze
znacznie wyraźniej niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu dokumentują, że istniały związki łączące antyczną kulturę grecką i rzymską, ale także średniowieczną kulturę bizantyńską i zachodnioeuropejską z cywilizacjami starożytnego Wschodu, należy przynajmniej w ogólnym zarysie poznać dzieje
tych cywilizacji, które swoimi początkami sięgają IV i III tysiąclecia przed
Chr. Musimy uświadomić sobie, że antyczna Grecja i Rzym były bardzo
ważnymi, ale nie jedynymi źródłami nowożytnej kultury europejskiej i że
na tę kulturę w taki czy inny sposób pośrednio oddziaływały także cywilizacje starożytnego Wschodu.
Szczególną uwagę w wykładzie dziejów kultury antycznej poświęcimy
jednak starożytnej Grecji i Rzymowi, pamiętając, że Europa tym właśnie
dwóm cywilizacjom zawdzięcza najwięcej. Nie możemy jednak przeoczyć
faktu, że w starożytności także wiele innych krajów stworzyło wysoką
8
uwagi wstępne
kulturę materialną i duchową – jak Chiny, Indie i liczne państwa Bliskiego
Wschodu, do którego zaliczamy wszystkie tereny położone na wschód od
Morza Śródziemnego aż po Zatokę Perską, Morze Czerwone i Egipt.
W wykładzie dziejów kultury antycznej będziemy wielokrotnie posługiwali się pojęciem „kultura antyczna”, „kultura starożytna” lub „cywilizacja antyczna” czy też „cywilizacja starożytna”. Ogólnie mówiąc, terminy
te są powszechnie stosowane do wszystkich kultur czy cywilizacji, jakie
rozwinęły się na ziemi przed narodzeniem Chrystusa, czyli przed tzw. „naszą erą”. W takim właśnie znaczeniu będziemy ich używali w podręczniku
historii kultury europejskiej.
Stanisław Stabryła