Otyłość u dzieci w Polsce – znaczenie problemu

Otyłość u dzieci w Polsce –
znaczenie problemu
Czynniki ryzyka nadciśnienia, zespołu
metabolicznego i powikłań narządowych –
dowody z EBM
• „Otyłość grozi nagłą śmiercią”.
Hipokrates, w „Dzieła zebrane”, 460-377 p.n.e.,
Kos
• „Nie ma nic gorszego dla starszego męŜczyzny
niŜ bystry kucharz i młoda kochanka”.
Praca zbiorowa „Leczenie”, ok. 1100.
Zespół metaboliczny - co to jest ?
• Epidemia chorób układu krąŜenia w latach 60-70-tych
XX wieku spowodowała intensywny rozwój kardiologii
jako podspecjalności.
• Wprowadzenie do praktyki klinicznej metod
kardiologii interwencyjnej, poprawa rokowania i wyniki
duŜych badań populacyjnych pozwoliły na opisanie
czynników ryzyka chorób układu krąŜenia oraz na
wyodrębnienie choroby sercowo-naczyniowej jako
zespołu zaburzeń o wspólnym mechaniźmie
patofizjologicznym, a nie grupy oddzielnych schorzeń.
• Pozwoliło to na scharakteryzowanie grupy zaburzeń
metabolicznych występujących razem, związanych
patogenetycznie i wybitnie zwiększających ryzyko
sercowo-naczyniowe.
Zespół metaboliczny - co to jest ?
Framingham Study – populacja ogólna:
• Otyłość jest bezpośrednio związana z wysokością ciśnienia
tętniczego i rozwojem nadciśnienia tętniczego.
Kannel WB et al. Ann Intern Med. 1967; 67: 418 – 428
• 1988 – Reaven podał patofizjologiczne wytłumaczenie
zjawiska większego ryzyka sercowo-naczyniowego u osób
otyłych, z dyslipidemią i zaburzeniami tolerancji
węglowodanów lub cukrzycą typu II.
• Wspólnym mianownikiem tych zaburzeń jest
insulinooporność/hiperinsulinizm.
Otyłość
?%
?%
Cukrzyca t. 2
Otłuszczenie
?%
Otyłość
Cukrzyca t. 2
Otłuszczenie
NAFLD
?%
Cukrzyca t. 2
Otyłość
Choroba sercowonaczyniowa
NAFLD
Otłuszczenie
Czy jesteśmy świadomi sytuacji ?
Trend zmian BMI i 90-ego centyla BMI u dzieci w
Polsce w okresie 6 lat: 1996-99 vs 2002.
Kulaga Z et al.. 2006
boys
23
21
22
BMI (średnia arytmetyczna)
BMI (średnia arytmetyczna)
girls
22
24
p=0,028
21
20
19
18
17
20
p=0,009
19
1996-99
2002
18
17
16
16
15
15
7
8
9
10
11
12
13
wiek (lata)
14
15
16
17
7
18
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
wiek (lata)
boys
girls
25
27
24
26
25
23
BMI C90
BMI C90
24
23
22
21
p=0.001
20
22
1996-99
21
2002
p=0.001
20
19
19
18
18
17
7
8
9
10
11
12
13
age (years)
14
15
16
17
18
7
8
9
10
11
12
13
age (years)
14
15
16
17
18
Średnioroczne zmiany procentowe (PCA) występowania otyłości w
Warszawie w okresie 1996-1999 do 2002 w porównaniu do USA w
okresie 1963-1970 do 1988-1994
16
14
PCA (%)
12
10
8
14,9
12,7
6
4
2
4,5
3,5
3,8
3,3
0
USA 6-11 lat
USA 12-17 lat
chłopcy
Warszawa 7-18 lat
dziewczęta
Kułaga Z, Barwicka K, 2007
• Jedyne wiarygodne i aktualne dane o
sytuacji antropometrycznej dzieci w wieku
szkolnym w Polsce pochodzą z badania
OLAF.
Otyłość a nadciśnienie tętnicze u
Jak wygląda nastolatek z nadciśnieniem pierwotnym ?
(ocena składu
ciała metodą DXA)
dzieci
Pludowski P et al. Hypertension 2008; 51: 77 - 83
• Zwiększony stosunek tkanki
tłuszczowej do masy
mięśniowej.
• Ilość godzin WF w szkole
dodatnio korelowała ze
stosunkiem masa
mięśniowa/masa tłuszczowa
(r = 0.31; p <0.05) i ujemnie
z ilością tkanki tłuszczowej (r
= -0.35; p <0.05).
DOI: 10.1117/12.838236 SPIE Proc. 2009; 7502
http://spie.org/x648.html?product_id=838236
• BMI koreluje z wysokością ciśnienia
tętniczego
• Otyłość częściej u dzieci, które mają w
szkole dostęp do sklepiku/”vending
machine”, jedynaków, mających
własny pokój, komputer z
podłączeniem do internetu, i TV, a ich
rodzice należą do dobrze
zarabiających lub są rolnikami.
Odwrotnie – dzieci, które nie mają
dostępu do sklepu w szkole, mają
rodzeństwo (>2), nie mają własnego
pokoju, komputera, a ich rodzice mają
niski dochód, częściej są szczupłe.
European Society of Hypertension
Oslo 2010
Determinanty otyłości i
nadciśnienia tętniczego u dzieci w
Polsce
• Poziom wykształcenia rodziców
• Status socjoekonomiczny
• Aktywność fizyczna i moŜliwości jej
realizacji
Otyłość czy sprawność ?
• Tak długo jak człowiek jest aktywny ruchowo, nie objada
się i nie obciąża swych jelit, choroba do niego nie przyjdzie
a siły go nie opuszczą...A gdy ktoś przesiaduje całe dnie w
luksusie i nie rusza się ... to nawet jeśli będzie się odżywiał
zdrowo i najlepszymi potrawami i przestrzegał innych
zaleceń zdrowotnych, wszystkie dni jego życia będą pełne
bólu, a siły go opuszczą.
Maimonides
Fitness or fatness ?
• European Youth Heart Study, przekrojowe badanie 1732 9cio i 15-to letnich dzieci z Danii, Estonii i Portugalii
oceniające występowanie cz. ryzyka sercowo-naczyniowego u
dzieci.
• Główny wniosek: stopniowa, ujemna korelacja między
klasterowym występowaniem czynników ryzyka i aktywnością
fizyczną.
• Obecne zalecenia co najmniej 1 godziny aktywności fizycznej
dziennie są niewystarczające aby zapobiec naraŜeniu na cz.
ryzyka sercowo-naczyniowego (w tym insulinooporności).
Konieczne jest zapewnienie co najmniej 90 minut wysiłku
fizycznego dziennie.
Andersen LB et al.. Lancet 2006; 368: 299-304
Rola środowiska medycznego w
prewencji otyłości i chorób związanych
ze stylem Ŝycia
• Zachowanie zdrowia jest zbyt powaŜnym
wyzwaniem aby zajmowali się tym medycy
ale…
posługując się metodologią naukową moŜemy
zdiagnozować sytuację i wskazać moŜliwości
prewencji.
• Epidemie pojawiają się i często znikają
wraz z początkiem nowych okresów w
dziejach kultury… a schorzenia dotyczące
populacji są spowodowane czynnikami
kulturowymi.
Rudolf Virchow
Mity i fakty
• Izolowane działania prewencyjne na ogół nie
dają Ŝadnych efektów poza wydaniem
znacznych sum pieniędzy
• W prewencji otyłości chodzi o zmianę stylu
Ŝycia, a nie usunięcie jednego/kilku czynników,
które korelują z masą ciała.
• Przykładem jest związek między otyłością dzieci
a obecnością dystrybutorów Ŝywności w szkole.
Tylko 1,3% całkowitej ilości spoŜytych kalorii
pochodzi Ŝywności zakupionej w dystrybutorach
– aŜ 69,1% z przekąsek przygotowywanych w
domu
Okno prewencyjne
• 1 r.Ŝ.
• 3 – 7 r.Ŝ.
• okres dojrzewania płciowego
• przejście do dorosłości 17 – 25 ?
Skoro otyłość jest
chorobą zakaźną.
to czy zachowania prozdrowotne teŜ mogą być
przekazywane otoczeniu ?
Przykład: zacznij biegać,
a po miesiącu prześcignie
Cię sąsiad.