Zbliżenie szkoły do realiów życia - powinnością współczesnej edukacji

Dr inż. Janusz Abramczyk
Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP
w Warszawie
Zbliżenie szkoły do realiów życia – powinnością współczesnej edukacji
Realizacja zadań związanych z przybliżeniem szkoły do wymogów codziennego życia zwłaszcza w
aspekcie wymagań zawodowych jest złożona
i zmusza do nowych jakościowo oddziaływań edukacyjnych zmierzających w kierunku rekonstrukcji oraz
modernizacji naszego szkolnictwa stopnia tak
podstawowego, średniego jak i wyższego. W naszej krajowej rzeczywistości wysuwany jest często
postulat jak najszybszego zbliżenia szkoły do realiów życia gospodarczego, społecznego i politycznego.
Postulat ten wynika z faktu istniejącej w dalszym ciągu zauważalnej izolacji szkoły od wymogów
terażniejszości.
Słynna refleksja Seneki non vitae , sed scholae discimus, i jej zaprzeczenie w postaci pedagogicznego
stwierdzenia : non scholae, sed vitae discendum – przetrwały do dzisiejszej rzeczywistości . Jeżeli hasło
zbliżenia szkoły do rzeczywistości potraktować w aspekcie socjologii wychowania – to przedmiotowe
hasło stanie się obowiązującą regułą. Ta reguła o charakterze ogólnopedagogicznym powinna wywierać
określony wpływ na obowiązujące w dydaktyce zasady i metody nauczania, a w szczególności na zasadę
stopniowania trudności. Zasada powyższa powinna być wkomponowana w nowe warunki życia społeczno
– politycznego i gospodarczego oraz postępujący rozwój techniczny.
Zbliżenie szkoły do otaczającej ją rzeczywistości wyłania szereg podstawowych pytań jak m.in. – do
jakiej rzeczywistości odnosić przedsięwzięcia edukacyjne ? ; jaka jest aktualna relacja szkoła – realia
życia ? ;
co mamy na myśli posługując się terminem życie ( rzeczywistość) ? . Lista tych pytań jest bardzo
pojemna. Rozważając aktualne realia codziennego życia na które składają się obowiązki zawodowe,
społeczne , obywatelskie czy domowe, różne sfery zainteresowań, wydarzenia mniej lub bardziej istotne
dla społeczeństwa, sukcesy i porażki osobiste, kryzysy, afery, reformy, stosunki społeczne czy uciążliwe
bezrobocie – postrzegamy działanie określonych mechanizmów tworzących otaczającą nas rzeczywistość
i w konsekwencji prowadzących do uprzedmiotowienia życia. Występuje zatem zjawisko znaczącej
spójności między celową działalnością człowieka a procesami przyrodniczymi, technicznymi czy
społecznymi.
Dlatego też kluczowe znaczenie ma postulat zbliżania szkoły do życia z uwagi na walory wychowawcze,
dydaktyczne i naukowe. Szczególnie ważne jest to zadanie w odniesieniu do procesów edukacyjnych
skierowanych na dzieci i młodzież.
1
Transformacja ustrojowa w Polsce wytworzyła niebezpieczną tendencję wzrostu postaw
konsumpcyjnych i egoistycznych. Rozwijają się postawy agresywne, narasta przestępczość, coraz częściej
występują zjawiska patologii społecznej i degradacji moralnej społeczeństwa.
Obniżający się stale status ekonomiczny jednostki, powolne zanikanie więzi rodzinnych, fascynacja
przestrzenią internetową, nośne hasła populistyczne i liberalne, wszechobecna przemoc w mediach to
tylko część przykładów ,które zmieniają i kształtują stan świadomości młodego pokolenia Polaków.
Współczesne procesy edukacyjne powinny więc przywracać walor podmiotowości, a przede wszystkim
przygotowywać młode pokolenie do realiów życia poprzez własną aktywność. Przeprowadzane analizy
procesów
edukacyjnych potwierdzają, że na wszystkich obszarach współczesnej rzeczywistości -
twórczość człowieka jest zasadniczym czynnikiem akomodacji społecznej i zawodowej.
-2Jeśli ludzie zawodzą, to ich wykształcenie okazuje się niewystarczające.. Współczesna rzeczywistość w
coraz większym stopniu zależy od zwiększającej się liczby ludzi lepiej wykształconych intelektualnie
oraz moralnie i dużo lepiej przygotowanych do wypełniania trudnych zadań. Wychowanie i kształcenie
musi więc inspirować działania twórcze i mieć charakter zadaniowy. Zaniechanie fazy adaptacyjnej w
edukacji oznacza konieczność podjęcia przez wychowawców wielu nowych i trudnych zadań. Łatwiej jest
przystosować młode pokolenie do wymagań realiów życia, które są znane i przewidywalne...
Jednak znacznie trudniej jest wychowywać pokolenia, które muszą naprawiać obecną
rzeczywistość, ponieważ prosta adaptacja do niej oznaczałaby przystosowanie do istniejących konfliktów,
zagrożeń i patologii.. To trudne zadanie edukacyjne musi polegać na przygotowaniu młodzieży kończącej
szkoły do krytycznej oceny stanu realiów życiowych i do odpowiedzialnego sterowania jej własnym
dalszym rozwojem. To, aczkolwiek trudne zadanie dydaktyczno - wychowawcze, powinno być
systematycznie realizowane, ponieważ w przeciwnym razie pozostawimy młode pokolenia sam na sam z
chaosem świata i pozwolimy, aby ulegały one bezrozumnej kontestacji. Sytuacja młodego pokolenia w
świecie współczesnym stanowi rażący przykład chaosu i dramatu wartości o charakterze wybitnie
liberalnym Z niepokojem obserwuje się załamanie wielu tradycyjnych form i wzorów postępowania, a
wielka polityka i brutalna niekiedy codzienność-ilustrują przemijanie pozornie trwałych stylów i
sposobów życia.
Ludzie odwracają się więc od rzeczywistości, szukają ucieczki od niej, kompensują jej braki w
postaci zaspokojenia potrzeb i oczekiwań w wirtualnej przestrzeni. Pozytywnym niekiedy przejawem jest
sięganie po autorytety powszechnie uznane , gdy odczuwana jest potrzeba moralnej stabilizacji życiowej.
Wymagania na progu XXI wieku powodują, że edukacja powinna przygotowywać ludzi nie tylko do
korzystania ze zdobyczy współczesnej cywilizacji, ale także do twórczego uczestnictwa w procesie jej
dalszego istnienia i rozwoju. Znaczy to również, że koncepcja edukacji w formie prostej adaptacji
młodego pokolenia do aktualnych warunków życia nie może wystarczyć i że jest konieczność realizacji
2
takich form edukacyjnych, dzięki którym ludzie będą umieli kierować swoją dalszą drogą życiową ,
karierą zawodową i zarazem procesami rozwoju współczesnej cywilizacji...Uczynić szczególnie młode
pokolenia Polaków odpowiedzialnymi obywatelami - to nie tylko przygotować ich do umiejętnego
sterowania aktualnym rozwojem cywilizacji, ale także i równocześnie ukształtować u ich wrażliwość na
całe ogólnoludzkie bogactwo cywilizacji, zachęcające do wielkiej refleksji o tradycji i perspektywach
ciągłych udoskonaleń realiów życia.
. Teza o konieczności nieustannego pobudzania jednostki do pracy nad sobą ukazuje miarę zadań
stojących przed edukacją XXI wieku. Równocześnie wzrasta znaczenie stosunków między ludźmi, przy
czym dzieje się tak nie tyle w kategoriach społeczeństwa, bezosobowej anonimowej zbiorowości, ile w
intymnym bezpośrednim przeżywaniu więzi
i wzajemnego porozumienia między jednostkami. Pogłębia się znaczenie stanu wiedzy
i umiejętności samopoznania każdej ludzkiej jednostki stanowiącej niepowtarzalną indywidualność
podmiotową.
Edukacja na mirę nowego stulecia staje się w tych okolicznościach czynnikiem sprawczym
rozwoju i przemian jednak pod warunkiem, iż wyzwoli się ją ze sztywnych schematów organizacyjnych,
poprzez zbliżenie szkoły do wymogów współczesnego, dynamicznego
i zmiennego życia. W przeciwnym przypadku przekształci się ona w swoisty hamulec tego rozwoju
prowadzący do tego, iż młode pokolenie wejdzie w życie nie przygotowane do czekających zadań
i że będzie skłonne raczej do całkowitej negacji wytworzonych relacji społecznych i zawodowych, niż do
umiejętnego udziału w naprawie zastanej rzeczywistości.
Proces akomodacji młodzieży do zmieniającej się rzeczywistości nie może być aktem jednorazowym czy
tez zaplanowanym na dany okres czasowy.
-3Proces przystosowania ludzi młodych w moim odczuciu powinien być procesem, w którym wspólnie
nauczyciele i młodzież uczestniczyć będzie w działaniach wychowawczych inspirujących nowe
pozytywne myślenie, kształtujących pożądane społecznie postawy i pogłębiających kulturalne bogactwo
życia obiektywnego i podmiotowego.
Przekształcanie sytuacji i zjawisk antywychowawczych w wychowawczo pożądane to ważne
przedsięwzięcie edukacyjne, niezbędne w aktualnych realiach życia.. Współczesna pedagogika
traktowana jest bowiem jako całokształt procesów i oddziaływań zachodzących w toku wzajemnych
relacji miedzy dwiema osobami, pomagających im rozwijać własne człowieczeństwo1
Współczesne kształcenie i wychowanie pojmowane jako proces intencjonalny, zamierzony
1
W. Goriszowski ; Współczesne dylematy wychowania –Piotrków Tryb. 2002 s.35
3
i ukierunkowany jest w istocie wzajemnym oddziaływaniem na siebie dwóch lub więcej stron, przy czym
cechuje go : udzielane wsparcie, współpraca, wymiana doświadczeń i określona doza zaufania.
Przychylam się do poglądu S. Kunowskiego2, który w edukacji ery informacyjnej dostrzega istnienie
elementów prakseologicznych, ewolucyjnych , sytuacyjnych i adaptacyjnych.
Tak ujęta edukacja obejmuje : zabiegi kształtowania i urabiania, możliwość swobodnego rozwoju
jednostki, oddziaływania sytuacji wychowawczych i wychowania jako wytworu.
Klarowne określenie perspektywicznych zadań edukacji nic jest możliwe bez zwrócenia uwagi na jej
skomplikowane uwikłania i powiązania.
W powszechnym poglądzie o edukacji dominują tendencje minimalistyczno - usługowe;
zarówno w opinii społecznej jak w realiach życia, edukację ujmuje się jako zespól działań służebnych,
podporządkowanych polityce i gospodarce, a człowiek pojmowany jest w kategoriach konformistycznych.
Taka sytuacja doprowadzić może do niebezpiecznych dewiacji i zniekształceń.
Zasada służebności edukacji w stosunku do poza edukacyjnych – zmiennych uwarunkowań winna zatem
być zastąpiona stosowną autonomią, której miernikiem byłyby wartości wyższe, prawa człowieka i jego
podmiotowy rozwój w twórczych procesach uczestnictwa społecznego i kulturalnego.
Jednostka zarysowana w perspektywie edukacyjnej, jest nie tyle przedmiotem jej unifikujących
oddziaływań, ile siłą kreatywną, której aktywna obecność ujawnia się w sposób coraz bardziej oczywisty.
Nie jest bowiem tak, że jakiekolwiek procesy w dziedzinie ekonomicznej, społecznej czy kulturowej
mogą się dokonywać w sposób niejako samoczynny, bez udziału człowieka.
Uznanie w działaniach edukacyjnych priorytetu wartości humanistycznych umożliwi
przywrócenie właściwej rangi wartościom utraconym, a nierzadko świadomie niszczonym. Są to wartości
podmiotowego człowieczeństwa, wrażliwości i wyobraźni, twórczej pracy, odpowiedzialności, godnych
stosunków międzyludzkich, wartości wspólnoty i porozumienia. Tylko bowiem dzięki wartościom
humanistycznym — zbiorowość ludzka może stawać się prawdziwą wspólnotą. Skuteczność wychowania
humanistycznego zależą w dużej mierze od prezentowanych postaw kadry pedagogicznej a zwłaszcza
wychowawców klasowych i opiekunów danego rocznika studentów.
Mam tu na myśli jednakowe traktowanie i uznawanie uczniów przez pedagogów niezależnie od
postępów w nauce i poziomie zachowań, niezależnie również od upodobań, zainteresowań czy osobistych
przekonań. Okazywanie wobec młodzieży zaufania, szacunku pozwala na zawiązywanie się partnerskich
stosunków, serdeczności i odwzajemnionego szacunku.. Moja wieloletnia praca
w szkolnictwie średnim i uzyskane doświadczenia jednoznacznie potwierdzają tezę wysuniętą przez C.
Rogersa 3 . W procesie zbliżania szkoły do funkcjonującej rzeczywistości – wychowawcy pełnić muszą
role wzorca osobowościowego godnego do naśladownictwa przez uczniów.
2
3
S. Kunowski : Podstawy współczesnej pedagogiki – Warszawa 1993 s.172
C. Rogers : Freedom to learn for 80 ,s Publishing Company Columbus 1983 s.11
4
-4To oni reprezentują świat ludzi dorosłych, to oni stają się łącznikami i zarazem rzecznikami
rzeczywistości i społecznie uznanych wartości. W postawach nauczycieli powinna dominować : empatia ,
altruizm czy otwartość i bezpośredniość w kontaktach ze zbiorowością uczniowską.
Przyszłość kraju
zależy przede wszystkim od treści i wartości, jakie w ramach przyjętego systemu edukacyjnego będą
rozwijać się. i upowszechniać, a czynnikiem decydującym zarówno o doborze treści, jak i sposobach
edukacyjnego działaniu winna być troska o jakość człowieka, o jego podmiotową indywidualność.
Przeprowadzone badania i wysuwane diagnozy dotyczące kryzysu edukacyjnego uwydatniają
niebezpieczeństwo pomijania czynnika ludzkiego, wskazują na rosnącą przepaść miedzy
ekonomicznym, rozwojem
postępem
cywilizacji industrialnej i konsumpcyjnej a zaniedbaniami w dziedzinie
edukacji i kultury. Podejmowane są próby przewartościowania modelu wzrostu na rzecz jego
humanistycznej
alternatywy, a więc intensyfikacji
czynnika
ludzkiego warunkującego właściwy
kierunek rozwoju.
Przyjęcie za podstawę zasady prymatu wartości humanistycznych może
doprowadzić do charakterystycznego odwrócenia konwencjonalnych celów edukacji. Przez całe lata
kształcenie orientowane było na wiadomości, umiejętności i wartości jako zasadniczy składnik postaw.
Obecnie postawy coraz częściej wysuwane są na plan pierwszy, następne są umiejętności, a na końcu
dopiero wiadomości. Ta nowa hierarchia odpowiadać ma nowemu zamówieniu edukacyjnemu, postawy
bowiem to określona jakość ludzi, szczególnie dziś potrzebnych, odznaczających się otwartością,
wyobraźnią, pozytywnym myśleniem, asertywnością i zdolnością do nieustannej autoedukacji a także do
intelektualnej autonomii.
Rośnie zapotrzebowanie na ludzką twórczość inicjatywę, na umiejętność myślenia i
współdziałania w skali globalnej. A właśnie rozbudzanie inicjatyw, aktywności, pozytywnego stosunku
do innowacyjności – rozwija zainteresowania przedmiotami nauczania, ułatwia kontakty międzyludzkie i
wyzwala procesy autoregulacyjne u młodzieży.. To z kolei pozwala na lepsze zrozumienie sensu
ludzkiego życia w aspekcie szeroko pojętej edukacji nacechowanej wartościami humanistycznymi.
W związku z tym działania autokratyczne muszą ustąpić miejsca uczestnictwu opartego na kontaktach
partnerskich, bezpośrednich z uczniami, celem rozbudzania u nich form samorządności
i inicjatyw, które jednak wymagają od nauczycieli zupełnie innych kwalifikacji osobowych nazwanych
przeze mnie kwalifikacjami kluczowymi Formułę tych kwalifikacji przyjmuję za
M. Dieterem4 - co oznacza, ze nauczyciele powinni posiadać zdolność do adaptacji i odnajdywania się w
warunkach stale zmieniających się realiów życiowych poprzez uzupełnianie wiedzy specjalistycznej,
wzbogacaniu i rekonstruowaniu wcześniej opanowanych umiejętności. Edukacja powinna więc w coraz
4
T.W. Nowacki : Zawodoznawstwo – Radom 1999s.164
5
mniejszym stopniu stanowić jednokierunkowy przekaz wiadomości, stając się natomiast systematycznym
procesem kształcenia ustawicznego, wzmacnianym przez
układ „sprzężenia zwrotnego: Praca twórcza młodzieży jest takim typowym przykładem..
Pokutująca jeszcze ciągle w naszych szkołach tradycyjna edukacja skupia się na treściach kształcenia w
powiązaniu z treściami określonych ściśle autonomicznych dyscyplin naukowych.
Założenia i podstawy nowoczesnej edukacji przybliżającej uczniów do rzeczywistości , do
aktualnych i obowiązujących praw na rynku pracy - muszą wyrażać się stałym pogłębianiem zdolności do
kierowania własnym rozwojom, do trafnego wyboru własnej drogi życiowej.. Dlatego też kształcenie i
wychowanie skierowane ku przyszłości powinno zmierzać do pobudzania procesów samowiedzy,
samorozwoju i samorealizacji każdej jednostki w określonym układzie odniesień do
całokształtu
społeczeństwa.
W wyniku takich oddziaływań edukacyjnych uformowane umiejętności winny objąć podstawowe treści
pracy zawodowej, wybrane problemy działalności społecznej i międzyludzkiego współżycia, a także
aktywnego uczestnictwa w kulturze.
-5Pogłębianie umiejętności zawodowych i ich stały rozwój czy modernizacja; łącznie z ewentualnością
zmiany zawodu, to jeden z elementów edukacji ustawicznej każdego człowieka.
Wiedza winna integrować oderwane i pozornie nie powiązane ze sobą wiadomości czy wręcz informacje
z różnych dziedzin. Struktura zaś wiedzy, przekazywanej i nabywanej w toku edukacji, zwłaszcza na
szczeblu szkolnym, winna odpowiadać określonym całościom problemowym, odnoszącym się do
rzeczywistości zewnętrznej, do społeczeństwa i kultury, prowadziłaby do nieustannego pogłębiania
zainteresowań dzieci i młodzieży oraz do pobudzania w nich chęci i gotowości do ciągłego
samodoskonalenia się
Jednostka w dobie ciągłej zmiany wymagań zawodowych i warunków życia w społeczeństwie
bowiem musi legitymować się nie tyle wykształceniem, ile być wykształcona, to oznacza stopniowe
nabywanie umiejętności poznawania świata przyrodniczego, społecznego, oraz a może przede wszystkim
wyrabiania umiejętności poznawania samego siebie i swojego przyszłego miejsca w życiu społeczno –
zawodowym. Poddana podmiotowej edukacji jednostka powinna „stawać się” zdolna do kierowania sobą
i do pogłębiania swoich sił wewnętrznych, wrażliwości i umiejętności współżycia z innymi. Przyłączam
się w pełni do poglądu, że należy jak najszybciej zadbać
o stworzenie warunków i możliwości do przechodzenia jednostki od osobowości statycznej zasypywanej
lawiną informacji do osobowości dynamicznej, potrafiącej wyszukiwać wartościować, selekcjonować i
przyswajać tylko niezbędne dla niej informacje.
W kontekście zadań zbliżania szkoły do realiów życia dotychczasowe propozycje dotyczące treści
nauczania uwzględniały przede wszystkim zasoby wiedzy niezbędnej do osiągnięcia wykształcenia
6
przewidzianego przez wymagania społeczne. W znacznie mniejszym natomiast stopniu uwzględniały
treści ważne dla osobistego i wewnętrznego rozwoju człowieka, dla inspirowania jego sił duchowych,
formowania aspiracji zawodowych, dla wzrostu
poczucia sensu i wartości życia, tzn. nie tyle
tego, co trzeba wiedzieć, ile tego, jakim należy być.
Uważam, że organizacja kształcenia i wychowania winna koncentrować się wokół kilku
zasadniczych obszarów edukacyjnych:, z których pierwszy
dotyczyłby problematyki poznawania
rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. Należy przyjąć zarówno zasadę nauczania ogólnego, jak i
zasadę koncentracji na podstawowych prawach ustalanych przez daną gałąź nauki przy uwzględnieniu
zachodzących w nich przemian. Nowego spojrzenia wymaga również sposób prezentacji rozwoju świata
społecznego, czyli historii jako wiedzy o strukturach ludzkiego działania. Istotne znaczenie miałaby w
tym przypadku integracja ponad przedmiotowa i umiejętna
korelacja przedmiotów występujących tradycyjnie w programach szkolnych.
Analizując programy studiów wybranych losowo dziesięciu uczelni warszawskich, z dużym
niepokojem odnotowałem prawie powszechny brak przedmiotów dotyczących nowoczesnych technologii
i technik pracy umysłowej. Z przeprowadzonych jesienią przeze mnie badań dot. problematyki pracy
umysłowej wynika, ze tylko co piąty student orientował się w sposób dostateczny w zakresie
nowoczesnych technologii i technik pracy umysłowej5 Blisko 78% studentów ujawniło, że nie posiada
żadnej wiedzy związanej z
technikami Buzana i.„mind mapps” – obejmującymi : twórczość,
komunikację, organizowanie, koncentrację i skupienie. Wiedza o tych technikach pracy umysłowej jest
przydatna do wykorzystywania tkwiących rezerw w pracy mózgu ludzkiego6. Interesującą ilustrację tej
sytuacji jest wypowiedz 10 –cio letniego ucznia szkoły podstawowej „czy nie o to idzie w szkole, żeby
nam pomóc myśleć ?, czy nie po to mamy mózgi ?7
Kolejny obszar edukacyjny wyznaczony jest moim zdaniem przez potrzeby człowieka skierowane na
niego samego i na jego status społeczny. W tym przypadku treścią procesu edukacyjnego winny stać się
umiejętności poznawania siebie i samosterowania własnym życiem,
-6wzbogacaniem tego życia przez naukę, studia i przyszłą pracę zawodową i społeczną..
Wykształcenie i ugruntowanie tych umiejętności pozwali jednostce na intensyfikację i wzbogacanie
procesów składających się na jakość i treść jej życia. W tym obszarze edukacyjnym na plan pierwszy
wysuwa się więc sprawa modelu akcentowanych wartości dzięki wprowadzeniu do wykształcenia
zagadnień filozoficznych. Edukacja filozoficzna moralna i kulturalna - za której rozbudową tutaj .się
opowiadam — nie ogranicza się do wiedzy o wartościach, lecz stanowi punkt wyjścia określonych
5
J. Abramczyk – Roboczy maszynopis pracy habilitacyjnej dot. autoedukacji studentów –s.189
F. Żurakowski - 7Jak się uczyć szybko i skutecznie – Warszawa 2000 s.87
7
R. Fisher – Uczymy się , jak się uczyć Warszawa 1999 s.43
6
7
przeżyć i wyborów osobistych. Człowiek może przecież wiedzieć bardzo wiele o kulturze
różnych czasów i narodów, ale żyć potrafi jedynie z określonym zasobem kulturalnych wartości, które
decydują o jego zakorzenieniu w kulturze własnego narodu, a równocześnie o jego ogólnoludzkiej
humanistycznej sylwetce zdolnej do kształtowaniu więzi emocjonalnych ze społeczeństwem a więc i
realiami życia. Niestety i w tym przypadku moje badania prowadzone w warszawskim środowisku
akademickim potwierdziły niedostateczną wciąż znajomość umiejętności samopoznania, samooceny czy
samosterowania sobą. Blisko 40% badanej populacji przyznało, ze mają trudności z postrzeganiem
własnej wartości na tle innych, a 38% nie potrafi rozpoznać swoich zalet i wad .Optymistycznym
akcentem jest stosunkowo dobra umiejętność analizowania przyczyn własnych niepowodzeń (90%
badanych uznała, że ww. umiejętności posiadła) Do najsłabiej opanowanych umiejętności związanych z
kierowaniem sobą
zaliczyć można : rozważność decyzji, samodzielność myślenia , podporządkowanie się zarządzeniom i
poleceniom oraz adaptację w środowisku lokalnym.8. Wyniki te wskazują na potrzebę wzmożonych
działań edukacyjnych na tym odcinku.
Kolejna sfera edukacyjna związana powinna być z procesami rozwoju sił duchowych jednostki.
Stąd też znaczącą rolę odgrywa w nich przede wszystkim doskonalenie kształcenia myślenia i
jednocześnie aktywizacja całej osobowości, jej wrażliwości, ekspresji, wyobraźni, zdolności do
komunikowania i porozumiewania. Tu szczególną rolę w aspekcie członkostwa w Unii Europejskiej
spełnia nauczanie języka ojczystego oraz wybranych języków obcych. Przedstawione sfery kształcenia i
wychowania w celu zbliżenia szkoły do warunków współczesnego życia, muszą uwzględniać różne
parametry ludzkiej kondycji i działań jak:
- zaspokajanie i pobudzanie potrzeb praktycznych wynikających z sytuacji społecznej (stąd tendencja do
zawodowego profilowania kształcenia ogólnego w podstawowych kierunkach)
- wyrabianie szacunku dla pracy ludzkiej jako wartości podstawowej w życiu społeczeństwa i jednostki,
celem uzyskania efektu jedności postawy człowieka i pracownika;
-
akcentowaniu w kształceniu zarówno osobowej podmiotowości każdej jednostki, jak i walorów
międzyludzkiego porozumienia we współdziałaniu
-
nakierowanie każdej ludzkiej jednostki na podstawowe prawa życia i wartości środowiska
przyrodniczego kulturalnego, stanowiącego podstawowe dziedzictwo narodu
Tak rozumiana edukacja pomyślana jako siła sprawcza dla urzeczywistnienia syntezy miedzy orientacją
naukowo-techniczną a orientacją humanistyczną, — winna w szerokim zakresie uwzględniać treści i
kierunki nowoczesnego rozwoju nauki i techniki oraz sposoby ich uprawiania , a równocześnie
znacznie baczniejszą uwagę zwracać na moralne postawy człowieka i bogactwo jego wnętrza.
8
J. Abramczyk – op. cit. s.196
8
Coraz
wyraźniej
dostrzega
się
dziś
potrzebę
duchowego
rozwoju
człowieka,
pogłębiania
humanistycznych motywacji jego wyborów decyzji i działań, a więc akcentowany jest wymiar edukacji
podmiotowej. W tym kontekście wzrasta znaczenie takich dyspozycji, jak wrażliwość, kultura uczuć,
gotowość do opieki nad słabszym, zdolność do zachowań empatycznych, czyli otwartość na drugiego
człowieka.
Edukacja zorientowana humanistycznie, a więc pojmowanie przede wszystkim jako proces kształcenia
jednostki musi zatem zapewniać jedność postaw, przekonań i wiedzy, czyli
-7rozwijać kompetencje intelektualne, moralne i uczuciowe, a także wyobraźnię i postawy twórcze. Winna
też mieć na uwadze stosunek człowieka do świata, do innych ludzi i do samego siebie, winna umacniać
jego podmiotową tożsamość, wreszcie uwrażliwiać zarówno na wartości uniwersalne, jak i na odrębne
wartości własnego narodu.
W programach kształcenia do życia odzwierciedlone musza być założenia determinowane globalnymi
przemianami cywilizacyjnymi. Wejście Polski do Unii Europejskiej zbiega się z powstawaniem
społeczeństwa informacyjnego, znaczącym rozwojem postępu naukowo – technicznego i globalizacją
gospodarki.. Jest oczywiste, że o nowoczesności edukacji decydują nauczyciele – a ściślej ich
kompetencje. Dlatego też w świetle formowania szkoły przystającej do obecnej rzeczywistości ,
zagadnienia związane z kadrą „inżynierów – technologów edukacji” i potrzebą ciągłego doskonalenia
kwalifikacji nabierają kluczowego znaczenia. Kończąc swoje wystąpienie dotyczące
warunków spójności szkoły z rzeczywistością
wypracowania
- posłużę się stwierdzeniem Czesława Banacha 9–
„ naczelną ideą i dyrektywą unowocześnienia edukacji staje się maksyma – zrozumieć świat, zrozumieć
innych i samego siebie, aby kierować sobą „
9
Cz. Banach : Pedagogika pracy- Warszawa 2003 w : Tendencje i kierunki rozwoju edukacji w Europie
a reforma systemu edukacji w Polsce s.109
9