2007-01-29 Opinia WKDS w sprawie systemu ksztalcenia

Opinia
Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego w Gdańsku
w sprawie systemu kształcenia zawodowego wobec rynku pracy
w województwie pomorskim
W województwie pomorskim obserwuje się intensywny rozwój gospodarczy, któremu towarzyszy
znaczny spadek bezrobocia. Jednocześnie wskaźnik zatrudnienia w Polsce pozostaje najniŜszy w Europie i nie
przekracza poziomu 53% populacji osób aktywnych zawodowo (w województwie pomorskim zatrudnionych jest
około 400 tys. osób, które utrzymują 2,2 mln. mieszkańców). Zaledwie 5,7% osób dorosłych kształci się
ustawicznie, podczas gdy średnia ta dla Polski wynosi 13%, a w pozostałych krajach UE - 31%. Wśród kategorii
bezrobotnych szczególnie wymagających wsparcia urzędy pracy wymieniają osoby między 18 a 24 r.Ŝ., czyli
grupę wiekową absolwentów. W większości pomorskich powiatów młodzieŜ kształci się w tzw. zawodach
nadwyŜkowych, w rezultacie absolwenci po ukończeniu szkoły od razu rejestrowani są w urzędach pracy.
W niektórych kategoriach zawodowych odnotowuje się znaczny deficyt zatrudnienia, któremu towarzyszy
wysoka liczba osób poszukujących pracy, legitymujących się wykształceniem w profilu odpowiadającym
na zapotrzebowanie pracodawców. Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku zidentyfikował następujące główne
problemy dotyczące osób bezrobotnych, w tym absolwentów szkół zawodowych: brak odpowiednich
kwalifikacji lub niedostosowanie kwalifikacji uzyskanych w toku nauki do potrzeb konkretnych pracodawców,
brak odpowiedniego przygotowania zawodowego, praktyki, pełnych uprawnień do wykonywania zawodu,
nieuwzględnianie w programach szkolnych kształtowania niektórych umiejętności koniecznych w danym
zawodzie (np. obsługa kasy fiskalnej w szkołach handlowych) oraz umiejętności dodatkowych (np. znajomość
języków obcych, obsługa komputera, urządzeń biurowych).
W ogólnej ocenie sytuacja w szkolnictwie zawodowym w ostatnim okresie uległa widocznej poprawie,
istnieje jednak pewien rozdźwięk między kształceniem teoretycznym i praktycznym.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1.
Podczas spotkania stwierdzono, Ŝe:
System badania potrzeb rynku, oparty głównie na danych urzędów pracy, nie zawiera informacji i prognoz
nt. dynamiki i kierunków rozwoju gospodarczego (z uwzględnieniem nie tylko lokalnego rynku pracy, ale
równieŜ tendencji występujących w innych regionach).
Brakuje odpowiednich porozumień między powiatami przy tworzeniu koncepcji racjonalizacji sieci szkół
zawodowych oraz ustalaniu mapy kształcenia zawodowego.
Kształcenie musi być silnie powiązane z potrzebami pracodawców w zakresie kwalifikacji. NaleŜy je
uczynić odpowiednim do rynku pracy angaŜując przedsiębiorstwa nie tylko poprzez partnerstwa, lecz
równieŜ poprzez zwiększanie udziału szkolenia praktycznego w procesie przygotowania zawodowego.
Obserwuje się wzrost zapotrzebowania na niektóre zawody m.in. na skutek przeprowadzonej kilka lat temu
likwidacji szkół przyzakładowych oraz migracji profesjonalnych kadr z województwa pomorskiego.
W rezultacie brakuje w regionie wykwalifikowanych pracowników w wielu branŜach, m.in. w przemyśle
stoczniowym, drogowym, czy budownictwie. Skutecznym sposobem zmniejszenia skali zjawiska emigracji
zarobkowej jest wzrost wynagrodzeń pracowników.
Doradztwo zawodowe na poziomie gimnazjalnym nie funkcjonuje w zadowalający sposób, czego wynikiem
w wielu przypadkach jest dokonywany przez uczniów wybór liceów ogólnokształcących i liceów
profilowanych.
Absolwenci przystępujący do egzaminów zawodowych wykazują bardzo zróŜnicowany poziom przygotowania
praktycznego, co odzwierciedla problem nierównego dostępu uczniów do nowych technologii, braku ujednolicenia
działalności dydaktyczno–produkcyjnej, jej bazy, zaplecza technicznego.
Pozyskiwanie dla kształcenia zawodowego praktyków doświadczonych w swojej dziedzinie utrudniają
aktualnie obowiązujące przepisy regulujące kwestie zatrudniania i wynagradzania nauczycieli zawodu.
Absolwenci nie spełniają minimum sanitarno-higienicznego wymaganego przy zatrudnieniu (np. brak
ksiąŜeczek zdrowia koniecznych w branŜy spoŜywczej).
Mimo niŜu demograficznego w pomorskich szkołach funkcjonują zbyt liczne (nawet 46-osobowe) klasy.
W toku dyskusji partnerzy społeczni sformułowali propozycje zmian w zakresie polityki oświatowej.
Prawidłowa realizacja zadań z zakresu polityki społecznej regionu wymaga ścisłej współpracy resortów
edukacji, zatrudnienia, pomocy społecznej, a takŜe pracodawców i przedstawicieli pracowników w celu
lepszego przygotowania uczniów i słuchaczy szkół zawodowych do podjęcia pracy.
1
2.
3.
4.
5.
6.
System szkolnictwa zawodowego i kształcenia ustawicznego projektować naleŜy w oparciu o bieŜące
informacje dot.:
- sytuacji na rynku pracy oraz prognoz na ten temat,
- informacji nt. przyjmowanych przez powiaty koncepcji w zakresie kształcenia zawodowego
i ustawicznego,
- kierunków rozwoju regionu, w szczególności planowanych inwestycji (transportowych, związanych
z tworzeniem ośrodków o charakterze badawczo-turystycznym, budowlanych, handlowych,
w gospodarce morskiej, w dziedzinie sportu i turystyki),
- wyników badań zjawiska migracji zarobkowej krajowej i zagranicznej,
- zawodów zanikających w regionie oraz kierunków branŜowych wymagających wzmocnienia,
- wyników badania skuteczności kształcenia pod kątem wchodzenia absolwentów na rynek pracy,
- zasadności tworzenia i utrzymywania szkół zawodowych, weryfikowanych pod kątem wyników
kształcenia,
- bazy usług szkoleniowych odpowiednio dostosowanej do potrzeb pracodawców w zakresie kwalifikacji
i umiejętności pracowników,
- danych demograficznych.
Szczególnie istotny jest marketing edukacyjny wspierany przez zakłady pracy oraz rozwój doradztwa
zawodowego dla uczniów gimnazjów i ich rodziców, wskazywanie moŜliwości uzyskania zatrudnienia po
ukończeniu szkoły, upowszechnianie wyników badań regionalnych rynków pracy, tendencji rozwoju
gospodarczego oraz informacji nt. zawodów mających szanse zaistnieć na rynku pracy. Zmianie nastawienia
uczniów do danego zawodu sprzyjać moŜe konkretna propozycja pracy złoŜona przez pracodawcę, system
umów przedwstępnych i stypendiów.
WyposaŜenie szkół i centrów kształcenia praktycznego w nowoczesną bazę teoretyczną i praktyczną
wymaga wsparcia ze strony jednostek samorządów terytorialnych i biznesu. Pracodawców informować
naleŜy o ich współodpowiedzialności za tworzoną dokumentację programową kształcenia zawodowego,
formułowanie standardów wymagań oraz dostęp uczniów i słuchaczy do nowych technologii. Jednocześnie
w programach kształcenia uwzględniać oczekiwania przedsiębiorców m.in.: rozwaŜyć moŜliwość
wprowadzenia dodatkowych przedmiotów bądź poszerzenia obecnie realizowanych (np. z zakresu higieny)
w sposób odpowiadający obowiązkowym szkoleniom w tym zakresie, znowelizować przepisy prawa, bądź
wprowadzić zwyczaj, zgodnie z którym absolwent opuszczając szkołę zawodową wyposaŜony byłby
w minimum wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku (np. ksiąŜeczkę zdrowia),
stosować zamienność realizacji zajęć praktycznych. Dla poprawy jakości edukacji zawodowej naleŜy
zadbać, by klasy nie były zbyt liczne, np. w drodze porozumienia ustalić jej maksymalną liczebność.
NaleŜy stworzyć system wsparcia metodycznego dla nauczycieli przedmiotów zawodowych oraz
kontynuować szkolenia dla osób przeprowadzających egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe.
Przygotowywanie zawodowe młodzieŜy zlecać, tym którzy mają do tego warunki i dysponują odpowiednim
zapleczem. WaŜne jest pozyskiwanie dla kształcenia doświadczonych praktyków w danej dziedzinie, którzy
stale doskonalą się zawodowo i rozwijają własną przedsiębiorczość, a następnie przekazują tę wiedzę
uczniom. W związku z powyŜszym zmiany wymagają aktualnie obowiązujące przepisy regulujące kwestie
zatrudniania i wynagradzania nauczycieli zawodu.
W celu zapobiegania wykluczeniu społecznemu, kształceniem zawodowym naleŜy objąć takŜe młodzieŜ,
która po ukończeniu gimnazjum nie kontynuuje nauki, co prowadzić moŜe do licznych patologii.
Odpowiedź na postulaty dotyczące kształcenia zawodowego i ustawicznego stanowi interwencja EFS
na lata 2007-2013. Właściwym w obecnej sytuacji rozwiązaniem wydaje się wdroŜenie systemu partnerstw
powiatowych na rzecz wzrostu zatrudnienia i spójności społecznej, zawieranych przez samorządy powiatów,
gmin, wyŜsze uczelnie, organizacje pozarządowe, przedstawicieli pracodawców i związków zawodowych.
Na obszarze powiatu kumuluje się większość barier rozwoju, a partnerstwo dysponuje instrumentami do ich
rozwiązywania. Przebieg realizacji porozumień powiatów w zakresie projektowania mapy kształcenia powinien
być koordynowany na szczeblu samorządu wojewódzkiego.
Przewodniczący Komisji
/-/
Piotr Ołowski
Wojewoda Pomorski
Przygotowano w Biurze WKDS
Gdańsk, 29 stycznia 2007
2