3. Odpowiedzialno¶æ karna za naruszenie praw autorskich

3. Odpowiedzialność karna za naruszenie praw autorskich i pokrewnych w działalności muzycznej
Naruszenia praw autorskich (kompozytorów, tekściarzy) i pokrewnych (wokalistów, instrumentalistów) mogą
dotyczyć zarówno sfery praw osobistych jak i majątkowych. Nie każde jednak naruszenie ścigane jest na
drodze karnej. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wymienia kilka czynów, które uważa za
przestępstwa i penalizuje.
Na początku wypada jednak przypomnieć, że ściganie karne dotyczy osób fizycznych a nie podmiotów
prawnych np. przedsiębiorstwa. Za naruszenie (przestępstwo) karnie odpowiada właściciel przedsiębiorstwa
lub nim kierujący, oczywiście wtedy gdy naruszenie nastąpiło w ramach działalności przedsiębiorstwa. W
przypadku popełnienia przestępstwa ustawa uzależnia wysokość kary od rodzaju winy: przy nieumyślnym
działaniu sprawcy (lekkomyślność, niedbalstwo) kary są niższe, przy działaniu w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej lub uczynieniu sobie stałego źródła dochodu lub organizowaniu albo kierowaniu działalnością
przestępczą kary za naruszenia są zdecydowanie wyższe. Z punktu widzenia prawa karnego czyny
naruszające prawa autorskie lub pokrewne mają charakter przestępstw a nie wykroczeń, co odbija się na
wysokości grożących kar.
Ściganie karne odbywa się albo na wniosek pokrzywdzonego (złożony na policji lub w prokuraturze) albo
wszczynane jest z urzędu ( ,,piractwo", organizowanie, kierowanie). Pokrzywdzonym może być zarówno sam
twórca lub artysta wykonawca, jak również jego spadkobierca lub inny podmiot będący właścicielem
autorskich lub pokrewnych praw majątkowych a także organizacja zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi lub pokrewnymi np. ZAiKS, SAWP, ZASP, STOART.
Karalność przestępstw zagrożonych karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności ustaje po upływie 10
lat od ich popełnienia (w ustawie karą do 5 lat zagrożone są trzy przestępstwa) a pozostałych przestępstw po
upływie 5 lat.
W zakresie naruszeń praw osobistych ustawa uznaje za przestępstwa: przywłaszczenie sobie autorstwa
całości lub części cudzego utworu (plagiat), przypisanie sobie artystycznego wykonania lub jego części,
wprowadzenie w błąd co do autorstwa lub artystycznego wykonawstwa, rozpowszechnianie utworu,
opracowania, artystycznego wykonania bez podania nazwiska twórcy (lub pseudonimu), publiczne
zniekształcanie utworu, artystycznego wykonania a także fonogramu, wideogramu lub nadania. Te
przestępstwa zagrożone są karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Także
inne niż wyżej wymienione naruszenia autorskich i pokrewnych dóbr osobistych w celu osiągnięcia korzyści
majątkowych (przysporzenia lub pokrycia strat) są karane grzywną, ograniczeniem wolności lub
pozbawieniem wolności do roku. Najczęściej jednak naruszenia dotyczą rozpowszechniania i
zwielokrotniania utworów i artystycznych wykonań. Karnie ścigane jest więc rozpowszechnianie (czyli każde
udostępnienie innym osobom np. publiczne wykonanie, odtworzenie, wyświetlenie, nadawanie i reemitowanie
przez radio i telewizje ) utworu lub artystycznego wykonania, które odbywa się bez zgody autorów, artystów
wykonawców lub organizacji zbiorowego zarządzania ich reprezentujących, albo wbrew ustalonym warunkom
rozpowszechniania. Wykonywanie cudzych piosenek podczas koncertu bez zgody ich autorów lub ZAiKS-u
jest przestępstwem. Także odtwarzanie utworu czyli jego udostępnianie bądź przy pomocy nośników dźwięku
lub dźwięku i obrazu (płyta CD, DVD, kaseta, MP3, itp.), na których zostały zapisane, bądź przy pomocy
urządzeń służących do odbioru programu radiowego i telewizyjnego (odbiornik radiowy, RTV) bez licencji
organizacji zbiorowego zarządzania lub bezpośrednio uprawnionych jest przestępstwem. Trzeba zwrócić
uwagę, że naruszenie nastąpi bez względu na to, gdzie dochodzić będzie do tego odtworzenia, chyba że
1/3
odbywa się ono w ramach dozwolonego prawem użytku prywatnego lub publicznego. Przestępcą może więc
być zarówno właściciel restauracji, gdzie odtwarza się utwory z radia lub magnetofonu jak i właściciel
dyskoteki, jeśli nie mają zgody autorów lub ZAiKS-u. Przypominam, że ustawa zobowiązuje ich także do
zapłaty stosownych wynagrodzeń, obok autorów, także artystom wykonawcom, producentom, jeśli
odtwarzają z płyt lub kaset nabytych w handlu. Rozpowszechnianie utworów i artystycznych wykonań w
ramach prowadzonej działalności gospodarczej (ww restauracja, dyskoteka, agencja koncertowa itp.) bez
zezwolenia uprawnionych, może być uznane za formę kwalifikowaną przestępstwa, jako skierowane w celu
osiągnięcia korzyści majątkowych, bądź jako stałe źródło dochodu lub organizowanie i kierowanie
działalnością przestępczą. W takiej sytuacji zagrożenie rośnie, w pierwszym przypadku do 3 lat pozbawienia
wolności, w drugim do 5 lat pozbawienia wolności. Sąd może także zastosować grzywnę lub karę
ograniczenia wolności.
Przestępstwem jest także utrwalanie cudzego utworu lub artystycznego wykonania w celu późniejszego
rozpowszechniania. Zapis dźwiękowy występu zespołu muzycznego z zamiarem późniejszego np.
wyemitowania w radio jest czynem niedozwolonym i karanym grzywną, ograniczeniem wolności albo
pozbawieniem wolności do lat 2. Tak samo zagrożone jest zwielokrotnianie utworu lub artystycznego
wykonania w celu rozpowszechniania np. wprowadzania do obrotu w postaci płyt. Wtedy gdy ten proceder
przynosi stały dochód (wystarczy kilka razy) lub taką działalność organizujemy (przygotowujemy warunki do
popełnienia przestępstwa, dostarczamy urządzenia, czyste płyty, skopiowane taśmy itp.) albo nią kierujemy,
zapewniając sprawne i udane zrealizowanie czynności zabronionych, zagrożeni jesteśmy samodzielną karą
do 3 lat pozbawienia wolności.
Ustawa karze także paserstwo czyli nabywanie, pomoc w zbywaniu, przechowywanie, ukrywanie,
przyjmowanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiotów będących nośnikami (płyty, kasety itp.)
utworów i artystycznych wykonań, które zostały nielegalnie zwielokrotnione lub rozpowszechnione. I tu kara
jest wysoka od 3 miesięcy do lat 5 pozbawienia wolności a w przypadku kierowania, organizowania i stałego
zarobkowania na takim procederze dolna granica pozbawienia wolności zaczyna się na roku. Karane jest
także paserstwo nieumyślne jeśli sprawca np. nabywając płytę, na podstawie towarzyszących okoliczności
(zbyt niska cena, sprzedaż zza pazuchy, okładki kserowane, brak hologramu itp.) mógł wyciągnąć wniosek,
że płyta pochodzi z nielegalnego źródła.
Czynem zabronionym jest także wytwarzanie i obrót urządzeniami (przedmiotami) do łamania (usuwanie,
obchodzenie) technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem, zwielokrotnianiem utworu a
także nielegalnym odbiorem programu RTV a także ich posiadanie, przechowywanie lub wykorzystywanie.
Ustawa wymienia jeszcze kilka innych czynów zabronionych, godzących w dobra osobiste i majątkowe
twórców i artystów wykonawców.
Na zakończenie kilka słów o możliwości ,,dochodzenia sprawiedliwości" w szczególnej sytuacji. Wielokrotnie
wynagrodzenia autorów i wykonawców uzależnione są od wielkości sprzedaży przez producentów płyt i kaset
. Ustawa daje twórcom i artystom wykonawcom prawo do otrzymania w niezbędnym zakresie informacji i
wglądu w dokumenty dotyczące tej sprzedaży. Odmowa udzielenia informacji lub uniemożliwianie lub
utrudnianie wykonywania ww kontroli objęte jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do roku.
Te z czynów wyżej opisanych, które dotyczą praw majątkowych, godzić mogą także w prawa do fonogramu,
wideogramu i nadania. I oczywiście rodzić opisaną wyżej odpowiedzialność karną.
Warto też wiedzieć, że Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia wyznaczył sądy rejonowe
właściwe do rozpoznawania przestępstw z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych. Ma to dać
gwarancje profesjonalnego i sprawiedliwego orzekania w tych sprawach.
Krzysztof Lewandowski
2/3
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 07.03.2017 14:04:05
PDF ze strony: http://zaiks.org.pl/168,154
3/3