Popularyzatorski opis rezultatów projektu Głównym celem projektu

Nr wniosku: 212925, nr raportu: 6478. Kierownik (z rap.): dr Katarzyna Małgorzata Majbroda
Popularyzatorski opis rezultatów projektu
Głównym celem projektu badawczego: Tekst, dyskurs, interpretacja. Literaturoznawcze
kategorie badawcze w teorii i metodologii antropologii społeczno-kulturowej XX i XXI wieku była
analiza współczesnych dyskursów antropologii społeczno-kulturowej w celu wyodrębnienia i zbadania
kluczowych teorii, kategorii oraz pojęć z zakresu literaturoznawstwa (takich jak: tekst, dyskurs,
interpretacja, narracja, fikcja przekład, kognitywna analiza dyskursu, poetyka i retoryka tekstu
naukowego), które zasilają słownik antropologiczny, redefiniując tradycyjne kategorie badawcze tej
dyscypliny oraz wyznaczając nowe tryby opisu rzeczywistości społeczno-kulturowej, wpływając na
teorie (epistemologię) oraz metodologię badań antropologicznych.
W tak zakreślonym kontekście zaproponowałam opis warunków epistemologicznych, a także
społeczno-kulturowych, w jakich dokonał się zwrot literacki dyscypliny, otwierający drogę antropologii
zwróconej ku literaturoznawstwu i literaturze. Przeprowadzone analizy tekstów antropologicznych oraz
teorii humanistycznych z zakresu studiów postkolonialnych i badań postzależnościowych, a także z
zakresu historii nauki i idei pokazują, że zwrot dyscypliny w kierunku literaturoznawstwa wyłonił się
jako negacja modernistycznego paradygmatu nauki i wiązał się z upolitycznieniem oraz
spersonalizowaniem teorii, stanowiąc krytykę praktyk zachodniego teoretyzowania, scjentystycznego
modelu badań i obiektywizmu modernistycznych teorii. Przeprowadzone przeze mnie analizy pokazały,
że dotychczasowe próby opisu antropologii społeczno-kulturowej po zwrocie literackim nie wyczerpują
problematyki tego zjawiska W analizach tekstów /dyskursów antropologicznych wykorzystałam swoje
doświadczenie i wiedzę z zakresu literaturoznawstwa oraz wykształcenie z zakresu antropologii.
Wykorzystanie warsztatu filologa pozwoliło na gruntowną analizę piśmiennictwa antropologicznego,
która pokazała, że kategorie literaturoznawcze w antropologii mają wpływ na formułowanie rozpoznań
o charakterze teoriopoznawczym. Tym samym kategorie filologiczne występujące w teorii i refleksji
metodologicznej antropologii pełnią nie tylko funkcję metafor, ale mają wpływ na jej epistemologię
(interpretacja jako podstawowe narzędzie poznania, czytanie kultury, jej translacja).
W ramach projektu zrealizowano cele, które wyznaczyły kierunki prowadzonych analiz.
Po pierwsze, wypracowano nowatorską, systematyczną refleksję teoretyczną nad wymiarami
i zasięgiem wpływu filologicznych kategorii pojęciowych oraz analitycznych na teorię, epistemologię
oraz metodologię antropologii społeczno-kulturowej. Krytyczna analiza publikacji z zakresu
metodologii badań jakościowych pokazała bardzo wyraźnie, że zwrot literacki i interpretatywny
wpłynął na sposób rozumienia praktyki badawczej: na reintepretację miejsca i roli antropologa,
refigurację wielości doświadczeń aktorów społecznych w antropologicznych tekstach, które poszerzają
swoje formy i style reprezentacji tak, by zachować dialogiczny i autorefleksyjny wymiar praktyk
badawczych. Po drugie, antropolodzy wykorzystują kategorie i pojęcia filologiczne, by móc
‘adekwatniej’ analizować, opisywać, wyjaśniać i diagnozować rzeczywistości społeczno-kulturowe.
Wspomniane metody analizy danych mają zapewnić nie tylko triangulację metod i źródeł
antropologicznego poznania. W wyraźny sposób łączą krytyczną praktykę badawczą z analizami
dyskursywnych form życia społecznego.
Po trzecie, w toku analiz i interpretacji tekstów antropologicznych przy użyciu filologicznych
metod analizy tekstu i kognitywnych teorii dyskursu naukowego wypracowano warsztat analitycznointerpretacyjny, który umożliwia rozwinięcie teoretycznej refleksji nad teoriami i metodami
współczesnej antropologii. Uzyskane wyniki badań referowałam w formie wystąpień na konferencjach
naukowych, a także w pisanych przez siebie publikacjach. Wyniki badań stanowią rezultat analiz
i interpretacji, których przedmiotem były publikacje zarówno antropologów prezentujących dyscyplinę
rozwijaną na Zachodzie, jak i przedstawicieli polskiej antropologii. Pozwoliło to na pokazanie
konsekwencji pojawienia się literaturoznawczych kategorii badawczych w teorii i metodologii
współczesnej zachodniej antropologii z uwzględnieniem przebiegu i konsekwencji literaturyzacji
antropologii uprawianej w Polsce. Najważniejszym rezultatem badań jest napisana przeze mnie książka
pt: Clifford Geertz’s Interpretative Anthropology. Beetwen Text, Experience and Theory, która ukaże
się nakładem Wydawnictwa Naukowego Peter Lang (2014). Niewątpliwą wartością tej publikacji jest
to, że została napisana w języku angielskim, co umożliwi pojawienie się głosu polskiej antropologii w
debacie dotyczącej literaturyzacji dyscypliny, jaka toczy się na Zachodzie. W szerszej perspektywie,
książka ta umożliwi popularyzację i rozpowszechnienie uzyskanych wyników badań w nauce polskiej i
światowej.