Zaliczki in blanco - Biuletyn Finanse Publiczne BDO

Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
System zaliczek wspomagający realizację projektów jest systematycznie wprowadzany do
programów krajowych. Samorządy regionalne patrzą na niego niechętnie.
Zaliczki dla beneficjentów, głównie dla przedsiębiorców, miały być ratunkiem dla kraju w czasie
kryzysu. Rząd Donalda Tuska ogłosił ,,Plan stabilności i rozwoju'', a zaliczkowanie urosło do
miana koła zamachowego polskiej gospodarki. Zaliczki miały pomóc ,,przerobić'' całą kwotę
16,8 mld zł dostępnych w tym roku dla Polski w ramach funduszy strukturalnych. Wiele firm ma
kłopoty ze zdobyciem kapitału na inwestycje, a bez nich przedsiębiorcy będą musieli redukować
koszty - zrezygnować z rozwoju zakładów, obniżyć pensje, zwolnić ludzi. Tymczasem dopiero
dwa miesiące po umożliwieniu zaliczkowania inwestycji finansowanych z budżetu Unii
Europejskiej niektóre instytucje wdrażające i pośredniczące uruchomiły takie możliwości.
Niektóre - głównie samorządy wojewódzkie - nawet ich nie planują.
Zaliczkowanie, to odwrócenie całego polskiego systemu pomocy unijnej. Dotąd opierał się on
głównie na refundacjach (zaliczki otrzymywały samorządy, organizacje pozarządowe i firmy na
niektóre działania). Przedsiębiorca najpierw musiał zdobyć kapitał na realizację projektu - są to
jego pieniądze lub pożyczone z banku. Dopiero po zakończeniu projektu lub jego części oraz
rozliczeniu mógł ubiegać się o zwrot części poniesionych kosztów. To bardzo długa i kosztowna
procedura, a dodatkowo beneficjent musi sfinansować koszty kredytu i jego zabezpieczenia.
Dla wielu małych firm, a w dobie kryzysu finansowego - także i dla większych, to bariera wręcz
nie do przeskoczenia.
Batalia z ministrem finansów
1/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
Mające kłopoty banki coraz mniej chętnie udzielają kredytów, drastycznie też wzrosły koszty
obsługi zobowiązań. Kłopoty z pozyskaniem kapitału na inwestycje sprawiły, że Komisja
Europejska dała zielone światło systemowi zaliczkowania finansowania projektów unijnych.
Zielone światło włączono też w Polsce. W połowie lutego br. weszła w życie długo oczekiwana
przez przedsiębiorców nowelizacja rozporządzenia ministra rozwoju regionalnego w sprawie
wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych. Wprowadzono możliwość
skorzystania z zaliczek przy inwestycjach współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej.
Zanim doszło do uruchomienia zaliczek, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego stoczyło jednak
batalię z urzędnikami z resortu finansów. - Główne zastrzeżenia zgłaszane przez Ministerstwo
Finansów w trakcie prac nad nowelizacją rozporządzenia dotyczyły rozszerzenia katalogu
podmiotów uprawnionych do otrzymywania dofinansowania w formie zaliczki oraz liberalizacji
wymogów dotyczących zabezpieczeń. Ministerstwo Finansów protestowało przeciwko usunięciu
dotychczasowego paragrafu 9 - który to znacząco ograniczał możliwość przekazywania zaliczek
beneficjentom prowadzącym działalność wykonywaną w celu osiągnięcia zysku - oraz
proponowanym zmianom w paragrafie 10. Chodzi o zmianę - z kwoty dofinansowania na kwotę
zaliczki - charakteru progu, poniżej którego możliwie jest ustanowienie zabezpieczenia
należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o dofinansowanie w formie weksla in
blanco oraz podwyższenie wartości wspomnianego progu z 1 mln zł do 4 mln zł. Ostatecznie
paragraf 9 został usunięty, natomiast rozwiązania przyjęte w paragrafie 10 określić można jako
kompromisowe. Próg został podwyższony z 1 mln zł do 4 mln zł, nie zmieniono jednakże jego
charakteru - informuje Stanisław Krakowski z biura prasowego Ministerstwa Rozwoju
Regionalnego.
Zabezpieczenia mogą być problemem
2/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
Ministerstwo dało wolną rękę instytucjom wdrażającym i pośredniczącym nie tylko jeśli chodzi o
możliwość wprowadzania zaliczek dla beneficjentów, ale także jej wysokości. Uznano, że te
instytucje podejmą decyzje po uwzględnieniu m.in. wysokości dostępności środków, typu
beneficjenta czy specyfiki realizowanego projektu. Zmiany przepisów najbardziej ucieszyły
przedsiębiorców, którzy teraz - jeśli zgodzą się na to instytucje wdrażające i pośredniczące mogą korzystać z zaliczek. Zanim do tego doszło długo dyskutowano nad zabezpieczeniem
zaliczek. Dotychczas przekazywane firmom pieniądze były wypłacane po zrealizowaniu i
rozliczeniu projektu, więc nie było potrzeby zabezpieczania dotacji. Zaliczki zmieniły sytuację beneficjenci dostają pieniądze w trakcie inwestycji, więc urzędnicy muszą mieć pewność, że nie
zostaną zmarnowane.
Przepisy przewidują, że zaliczka może zostać wypłacona beneficjentowi dopiero po wniesieniu
przez niego zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o
dofinansowanie.
Jeśli wartość dotacji nie przekracza 4 mln zł, to wystarczy tylko zabezpieczenie w formie weksla
in blanco. Powyżej tej kwoty firma będzie musiała ustanowić jedno lub kilka zabezpieczeń, np.
poręczenie bankowe, gwarancję bankową czy hipotekę.
Z analiz przeprowadzonych przez Ministerstwo Gospodarki wynika, iż ustanowienie
zabezpieczenia w jednej lub w kilku z dostępnych form na wartość odpowiadającą wysokości
przyznanego dofinansowania jest zbyt drogie i może nie spotkać się z zainteresowaniem i
możliwościami części beneficjentów PO Innowacyjna Gospodarka.
Dla przykładu ustanowienie gwarancji bankowych dla projektu o wartości ok. 20 mln zł na okres
jego realizacji, to koszt aż ok. 1,5 mln zł. Dlatego Ministerstwo Gospodarki oraz Polska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości jako instytucja wdrażająca PO Innowacyjna Gospodarka
wypracowały system zabezpieczeń, który z jednej strony pozwala na wykorzystanie środków
publicznych zgodnie z przeznaczeniem określonym w umowach o dofinansowanie, z drugiej
zaś strony - dzięki niższemu kosztowi jego ustanowienia - jest mniej uciążliwy dla
beneficjentów.
3/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
Zaliczki na wcześniejsze umowy
- Przyjęte rozwiązanie zakłada system zabezpieczenia, zgodnie z którym w przypadku
dofinansowania wypłacanego w formie zaliczek albo zaliczek i refundacji, którego wartość
przekracza 4 mln zł, zabezpieczenie ustanawiane jest: w formie weksla in blanco wraz z
deklaracją wekslową opiewającą na kwotę dofinansowania - na okres realizacji i trwałości
projektu, które jest zabezpieczeniem praktycznie bezkosztowym oraz w jednej z form
wskazanych w rozporządzeniu ministra rozwoju regionalnego w wysokości najwyższej transzy
zaliczki (a nie całej wartości dofinansowania) - na okres realizacji projektu, z możliwością
zwolnienia tego zabezpieczenia na wniosek beneficjenta po rozliczeniu całej zaliczki. Zaletą
takiego systemu jest jego niższy koszt. Beneficjent będzie miał zatem możliwość dokonania
wyboru najbardziej korzystnego dla niego systemu zabezpieczenia umowy - tłumaczą urzędnicy
Ministerstwa Gospodarki.
Instrukcje Ministerstwa Rozwoju Regionalnego przewidują, że zaliczka może być przekazywana
w jednej lub kilku transzach, ale wypłata kolejnej transzy jest uzależniona od rozliczenia
określonej w umowie o dofinansowanie części wcześniej otrzymanych transz, nie niższej jednak
niż 70 proc. łącznej kwoty przekazanych uprzednio środków. Kolejna transza zaliczki
pomniejszana jest o nierozliczoną kwotę poprzedniej transzy, chyba że ta kwota będzie
zwracana przez beneficjenta na rachunek wskazany przez instytucję lub jeśli właściwa
instytucja postanowi inaczej. Kolejne transze pomniejszane są również o odsetki narosłe od
wcześniej przekazanych transz, chyba że zostaną one zwrócone przez beneficjenta na
rachunek wskazany przez urząd, przyznający dotacje. Zapisy o takim trybie rozliczania odsetek
od zaliczki będzie zawierała umowa o przyznaniu dotacji. Bardzo ważnym zapisem, który z
pewnością cieszy przedsiębiorców, jest możliwość skorzystania z zaliczek także przez tych
beneficjentów, którym przyznano dotacje ze środków UE przed wejściem w życie nowelizacji.
Jednak w ich przypadku będzie to musiało poprzedzić aneksowanie umowy o dofinansowaniu
inwestycji.
4/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
Chodzi o święty spokój?
- Faktyczna skala przekazywanych zaliczek zależy przede wszystkim od postawy instytucji
zaangażowanych we wdrażanie programów i ich gotowości do pełnego wykorzystania szerokich
ram w tym zakresie stworzonych przez znowelizowane rozporządzenie. Jedynym brakiem w
stworzonym obecnie systemie jest zatem brak stosownej woli niektórych instytucji. Minister
rozwoju regionalnego zaapelowała do podmiotów zaangażowanych we wdrażanie programów o
jak najszersze stosowanie zaliczek. Podkreślić jednak należy, iż możliwości wpływu ministra na
szereg instytucji - w tym zwłaszcza na samorządy województw są bardzo ograniczone informuje Stanisław Krakowski z biura prasowego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
Możliwość zaliczkowania projektów realizowanych przez przedsiębiorców spotyka się jednak ze
sporym murem niechęci urzędników. Dotyczy to głównie samorządów wojewódzkich, które
powszechnie zaliczkom w ramach regionalnych programów operacyjnych mówią ,,nie''.
Urzędnicy oczywiście mnożą powody swej niechęci: konieczność wprowadzenia radykalnych
zmian w całym procesie wdrażania środków unijnych, znaczne zwiększenia kadry do rozliczania
projektów zaliczkowanych, zmiana podręcznika procedur oraz dokumentów programowych,
konieczność zmiany systemu informatycznego. Czyżby chodziło po prostu o święty spokój?
Samorządy zaprzeczają: - System refundacji gwarantuje przede wszystkim szybsze rozliczenie
projektu. Zaliczki bowiem ten proces wydłużają i wymagają zaangażowania w rozliczanie
znacznie więcej pracowników. Beneficjent, który dostanie zaliczkę nie jest w stanie od razu
przedstawić faktur, musi najpierw dokonać zakupu, taki model może generować zatory
finansowe. Wprowadzenie zaliczek wydłuży okres całkowitego, końcowego rozliczenia projektu,
bowiem beneficjent otrzymując przykładowo 30 proc. dofinansowania musi rozliczyć najpierw
otrzymaną kwotę, aby móc uzyskać kolejną transzę, a w przypadku refundacji może nastąpić to
za pośrednictwem jednego wniosku o płatność. W Wielkopolsce - mimo iż zarząd województwa
nie zdecydował się na wprowadzenie zaliczek, analizy tego problemu mają miejsce przekonuje np. Małgorzata Sowier z gabinetu marszałka województwa wielkopolskiego.
5/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
W Innowacyjnej Gospodarce nawet 30 proc.
Przedsiębiorcy - oprócz dotacji w ramach programów regionalnych - najbardziej liczą na
dofinansowanie z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego zaproponowało Ministerstwu Gospodarki jako instytucji wdrażającej trzy warianty
przekazywania dofinansowania: bezzaliczkowy, ,,start up'', czyli przekazanie 20-30 proc.
wartości projektu na jego rozpoczęcie oraz transzowy, przewidujący zaliczki na 90-95 proc.
dofinansowania.
- Wybór zaproponowanych wariantów zależy do ustaleń instytucji pośredniczącej i instytucji
wdrażających, które biorą pod uwagę specyfikę działań i rodzaj beneficjentów. W przypadku
działań PO Innowacyjna Gospodarka, dla których minister gospodarki pełni funkcję instytucji
pośredniczącej, zdecydowanie przeważa wypracowany wariant ,,transzowy''. Natomiast w
przypadku Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego zaleca udzielanie zaliczek na zasadach określonych w rozporządzeniu.
Szczegółowy tryb udzielania zaliczek na rzecz beneficjentów IX i X osi priorytetowej PO
Infrastruktura i Środowisko (w tym poziom ich udzielania) zostanie określony w najbliższym
czasie. Obecnie Ministerstwo Gospodarki analizuje propozycje instytucji wdrażającej w zakresie
systemu zaliczkowania, odnosząc się przy tym do specyfiki poszczególnych działań tego
programu operacyjnego - tłumaczą urzędnicy Ministerstwa Gospodarki.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości zapowiedziała rozpoczęcie wypłat zaliczek
przedsiębiorcom, którzy uzyskali dofinansowanie na realizację innowacyjnych projektów z
działania 8.1. i 8.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Przedsiębiorcy mogą
ubiegać się już na początku realizacji projektu o zaliczki w wysokości nawet 30 proc. wartości
6/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
dofinansowania. Przedsiębiorcy, którzy podpisali już umowy o dofinansowanie w ramach
konkursów ogłoszonych i rozstrzygniętych w ubiegłym roku, mogą wystąpić z indywidualnym
wnioskiem o przyznanie zaliczki. Będzie to możliwe po zmianie dotychczasowej umowy, która
nie przewidywała wypłaty zaliczek. Natomiast wypłata zaliczek dla beneficjentów konkursów
ogłoszonych w lutym br. nastąpi w momencie podpisywania umów o dofinansowanie.
***
Po zaliczki marsz
Stanowisko Departamentu Funduszy Europejskich Ministerstwa Gospodarki:
- Obecnie można uznać, iż system zaliczek dla przedsiębiorców zaczął w pełni funkcjonować.
Dzięki wypracowaniu optymalnego systemu zabezpieczania zaliczek oraz wprowadzeniu
stosownych zmian we wzorach aneksów do umów o dofinansowanie zawartych w 2008 r. w
ramach PO Innowacyjna Gospodarka (w związku z tym, iż rozporządzenie ministra rozwoju
regionalnego dopuszcza wprowadzenie zaliczek dla wcześniej zawartych umów) beneficjenci
mogą składać wnioski o aneksowanie umów i wypłatę zaliczek. Sukcesywnie zmieniane będą
również wzory umów dla naborów w 2009 r., które to zostały zatwierdzone jeszcze przed
wejściem w życie zmian umożliwiających wypłatę zaliczek - np. działanie 6.1. - II etap.
Natomiast w ramach PO Infrastruktura i Środowisko pierwsze zaliczki będą mogły być
udzielane po rozstrzygnięciu naborów i podpisaniu umów o dofinansowanie z beneficjentami.
7/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
Rozważamy zaliczki
Aleksandra Marzyńska, rzecznik marszałka województwa śląskiego:
- Dofinansowanie w formie zaliczki może być udzielane beneficjentom wszystkich działań i
poddziałań RPO Województwa Śląskiego, za wyjątkiem tych skierowanych do przedsiębiorców.
Zmiana rozporządzenia ministra rozwoju regionalnego w sprawie wydatków związanych z
realizacją programów operacyjnych umożliwiła wprowadzenie płatności zaliczkowych dla
przedsiębiorców. Zarząd województwa śląskiego rozważa możliwość wprowadzenia zaliczek
dla przedsiębiorców. Wprowadzenie mechanizmu zaliczkowego dla przedsiębiorców
wymagałoby jednak gruntownych zmian realizacji programu - zmiana dokumentów, założeń
dotyczących kontroli, zatrudnienia, ponadto wiąże się ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia
nieprawidłowości
Najpierw kontrakt wojewódzki
Małgorzata Pisarewicz, rzecznik prasowy Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Pomorskiego w Gdańsku:
- Zarząd województwa pomorskiego poważnie rozważa wprowadzenie systemu udzielania
zaliczek dla beneficjentów. Wprowadzenie zaliczek w dużej mierze uzależnione jest od efektów
renegocjacji kontraktu wojewódzkiego dla województwa pomorskiego w zakresie zasad
przekazywania dotacji rozwojowej. Jedną z istotnych zmian w kontrakcie jest uzależnienie
przekazywania dotacji rozwojowej od certyfikowania wydatków do Instytucji Pośredniczącej w
certyfikacji. Inną ważną kwestią, którą zarząd województwa weźmie pod uwagę przy decyzji o
wprowadzeniu zaliczek będzie wpływ zaliczek na spełnienie kryteriów zasady n+3/n+2.
Planowany system zaliczek w ramach RPO Województwa Pomorskiego obejmować będzie
zaliczkę udzielaną jednorazowo w trakcie realizacji projektu.
8/9
Zaliczki in blanco
Wpisany przez Rafał Makowski
Trudny dostęp do kapitału
Andrzej Arendarski, prezes Krajowej Izby Gospodarczej:
- Trudno chyba byłoby znaleźć przedsiębiorcę, który nie byłby zainteresowany zaliczkowaniem
inwestycji z funduszy UE, mając jako alternatywę zwrot kosztów inwestycji dopiero po jej
zakończeniu. Należy zauważyć, że jeszcze w 2008 r. banki uznawały, że kredyty na
wykorzystanie środków z pomocy unijnej będą ich priorytetem z uwagi na fakt, że dotacje unijne
należą do najlepszych zabezpieczeń. Krajowa Izba Gospodarcza ostrzegała na początku br., że
w sytuacji kryzysu gospodarczego istnieje poważne zagrożenie, że projekty, które uzyskały,
albo uzyskają finansowanie z funduszy unijnych, nie będą mogły być realizowane z uwagi na
ograniczony dostępu do kapitału. Poza zmniejszeniem wykorzystania środków pomocowych z
UE wiąże się to także z niższym wpływami podatkowymi do budżetu państwa, szczególnie w
zakresie podatku VAT.
9/9