Naturalizm w literaturach języków europejskich

Janina Kulczycka-Saloni,Danuta
Knysz-Rudzka
"Naturalizm w literaturach języków
europejskich"
Biuletyn Polonistyczny 23/4 (78), 137-148
1980
KRONIKA ZAGRANICZNA
„NATURALIZM W LITERATURACH JĘZYKÓW EUROPEJSKICH”
"Naturalizm w lite r a tu r a c h języków europ ejskich " - to tom
studiów kom paratystycznych poświęconych naturalizm ow i i- pokrew­
nym mu prądom współczesnym , przygotowywany przez międzynarodowy
ze sp ó ł s p e c ja listó w w ramach d z ia ła ln o ś c i badawczej L’ A ssocia­
tio n In te r n a tio n a le de L itté r a tu r e Comparée, pod kierunkiem Ja­
n iny K u lc z y c k ie j-S a lo n i, H aliny Suwały i Yves C hevrela. J e s t to
s z ó s ty tom s e r i i n o szą cej t y t u ł " H isto ire Comparée de L itté r a tu ­
r e s des Langues Européennes", opracowywanej z in ic ja ty w y l ’ AILC,
k tóre z a in icjo w a ło międzynarodowe prace zbiorowe o am bicjach
sy n tez porównawczych, obejmujących w ie lk ie prądy ch arak terysty­
czne d la lit e r a t u r eu ro p ejsk ich ne p r z e s tr z e n i d ziejó w · Syntezy
te o g arn iają - lub ogarniać mają - również inne d z ie d z in y s z tu k i
i m yśli lu d z k ie j, u ra sta ją c do rangi porównawczej h i s t o r i i i d e i ,
wzbogaconej o h i s t o r i ę form a rty sty czn y ch oglądanych w przekroju
międzynarodowym, " H isto ria porównawcza lite r a tu r " obejmuje okres
od roku 1400 do 1960 i wykracza poza Europę, s ię g a ją c do l i t e r a ­
tu ry północnoamerykańskiej i latyno-am erykańskiej oraz do l i t e ­
ratur afrykańskich pow stających w językach eu ro p ejsk ich .
Dotychczas ukazał s i ę drukiem ty lk o jeden tom s e r i i - "Exp resion ism as an in te r n a tio n a l lit e r a r y phenomenon", pod redak­
c ją U lrich a W eisstein a z U niw ersytetu w Bloomington (USA). Oka­
z a ł s i ę on formą kompromisu pomiędzy tradycyjnym pojmowaniem l i ­
te r a tu r y porównawczej, rozumianej jako suma lit e r a t u r narodowych
i przyjm ującej wielonarodowy punkt w id zen ia , a j e j nowatorskim
-
138
-
u jęciem , respektującym w yłączn ie perspektywę międzynarodową i
in te r d y sc y p lin a r n ą . Tom te n , opublikowany w r . 1973» s t a ł s i ę
podstawą do w ie lo str o n n e j d y sk u sji na forum Komitetu Koordynacyjnego 1 ’ AILC, w k tó r e j wyniku k sz ta łto w a ły s i ę za ło ż e n ia me­
to d o lo g ic z n e d a lszy ch tomów s e r i i . Zadecydowano, że dążąc do od­
n a le z ie n ia w łaściw ej perspektywy międzynarodowej i in te r d y sc y ­
p lin a rn e j, unikać n a le ż y szeregowego porządkowania lit e r a t u r na­
rodowych poddenych monograficznemu op isow i oraz koncentrowania
uwagi na jednym p isa rzu i jego d z ie ła c h w obrębie lit e r a t u r y na­
rodowej - nawet j e ś l i tw órczość jego j e s t reprezentatywna dla
omawianego z je w is k a .'U s te lo n o , że konieczne j e s t p ostaw ien ie py­
tań generalnych o o k res, prąd, k ontekst sp o łe c z n o -k u ltu r a ln y ,
rod zaje i gatunki l i t e r a c k ie , ujaw niające s i ę w lite r a tu r a c h
w ie lu krajów. Niezbędne j e s t również badanie wzajemnego p rzen i­
kanie s i ę lit e r a t u r narodowych w perspektyw ie s z e r s z e j n iż b i la ­
te r a ln e oraz badanie r o z p r z e str z e n ia n ia s i ę danego zjaw iska l i ­
te r a c k ie g o również na innych kontynentach w lite r a tu r a c h p osłu ­
gujących s i ę językami eu rop ejsk im i. Postulowano t e ż studiow anie
r e l a c j i zachodzących pomiędzy l it e r a t u r ą a innymi dzied zin am i
k u ltu ry ( s z t u k ą , f i l o z o f i ą , myślą sp o łeczn ą i t p . ) .
D alsze tony s e r i i , które znamy ze wstępnych z a ło ż e ń , s z c z e ­
gółowych konspektów lub opublikowanych fragmentów, realizow ać
mają sformułowane powyżej d ezy d ersty , zgłaszan e na w ielu spotka­
n iach Komitetu Koordynacyjnego. Na c z e le Komitetu czuwającego od
1967 r · nad c a łą s e r ią s t o j ą ob ecn ie: przew odniczący, H.H. Remak
(Bloomington^), i w iceprzew odniczący, A.M. Rousseau (A ix-en-P ro­
v e n c e ). W sk ład Komitetu wchodzą m .in .: A. B elakian (Nowy J o rk ),
N. B alasov (Moskwa), A. Flaker (Z agrzeb ), A. Marino (B u k a r e sz t),
R. Trousson (B r u k s e la ), J . V oisin e (P a r y ż ), R. Weimann ( B e r l i n ) ,
U. W eisstein (B lo o m in g to n ), R. W ellek ( Y a le ). Sekretarzem Komi­
t e t u , zapewniającym sprawne cyrkulowanie in form aoji o p o stęp ie
-
139
-
prac nad w szystk im i tomami, j e s t G. Vajda (B u d a p eszt), Na ko­
le jn y c h p o sied zen ia ch Komitetu przedstaw ione z o s ta ły i przedys­
kutowane p ro jek ty p oszczególn ych tomów s e r i i .
O sta tn i międzynarodowy Kongres Komparatystów oraz spotka­
n ie Komitetu Koordynującego odbyło s i ę w Innsbrucku 18 i 19
s ie r p n ia 1979 r . P r zy ję te na nim z o s ta ły nowe zasady pracy nad
" H isto rią porównawczą lit e r a t u r w językach eu rop ejsk ich " , wpro­
wadzające m odyfikacje do statutów zatw ierdzonych na V K ongresie
1 ’AILC w B elgrad zie w 1967 r . S tw ierd zają one m .in ., że:
1 . Nad poszczególnym i tomami czuwać mają wyznaczone ośrod­
k i badawcze, grupy robocze badaczy z jednego sek to ra g e o g r a fic z ­
nego lub t e ż badacze z różnych krajów, pracujący pod kierunkiem
cen tra ln eg o ośrodka d ysp ozycyjn ego, W każdym przypadku współau­
to r zy tomu rekrutować s i ę muszą ze środowisk o szerokim przekro­
ju międzynarodowym. Każdy ośrodek badawczy d z ia ła pod kierunkiem
redaktora odpow iedzialnego za dany tom i pomagających mu w spół­
redaktorów, zaakceptowanych przez Komitet Koordynacyjny.
2 . Komitet o k reśla podstawowe c e le i ramy " H is to r ii porów­
nawczej", zapewnia jedność d z ia ła n ia i c ią g ło ś ć prac, przyjmuje
propozycje konspektów p oszczególn ych tomów oraz maszynopisy t o ­
mów, proponuje niezbędne poprawki i - po k o n su lta cja ch ze spec­
j a lis t a m i - decyduje o ostatecznym p r z y ję c iu maszynopisu oraz
wyznacza redaktora odpow iedzialnego z ram ienia Komitetu, który
czuwać b ęd zie 'nad redakcją o sta tec zn ą danego tomu i przekaza­
niem go wydawcy.
3 . Za swoją d z ia ła ln o ś ć Komitet odpowiada przed Biurem
1 ’ AILC, któremu składa dokładne raporty na k olejn ych p o sie d z e ­
n ia ch B iu ra. Komitet zb iera s i ę po każdym p o sied zen iu Biura i
dodatkowo t y le ra zy , i l e prace teg o wymagają. Żadna z jego de­
c y z j i n ie może być obowiązująoa, j e ż e l i n ie zo sta n ie zatw ierd zo­
na w ię k sz o śc ią głosów w ob ecn ości co najm niej 1 /3 jego członków.
0 sprawach budżetowych i subwenojaoh decyduje Komitet w oparciu
-
140
-
0 prop ozycje przew odniczącego, w iceprzew odniczącego, sek reta rza
1 skarbnika.
Dotychczas zaplanowano 10 tomów " H is to r ii porównawozej l i ­
te ra tu r " ; n iek tó re z n ic h składać s i ę będą z dwóch, a nawet z
c z te r e c h woluminów. Stan zaawansowania prac j e s t rozm aity. W
d r u k u
znajdują s i ę n astęp u jące tomy: 1 . "Symbolizm" ( r e d .
Anna B e la k ia n ), 2 . "Awangarda I" ( r e d . Jean W eisgerb er), 3 . "0k res p rzejściow y pomiędzy oświeceniem i romantyzmem I I I . ( Poe­
zja )" (r e d . György V ajda).
są
p r a c e
B a r d z o
z a w a n s o w a n e
nad tomami: 1 . "Renesans I" (r e d . Jean Weis­
g e r b e r ), 2 . "Ironia romantyczna" ( r e d . Fredrick Garber) i 3 .
" H isto ria lit e r a t uуr afryk ań sk ich w językach europejskich" (' red.
A. G erard). Ioh p u b lik a cja przewidywana j e s t w ciągu roku I 98O.
W
r o z m a i t y m
n i a ,
s t a d i u m
p r z y g o t o w a ­
czasem nawet na e ta p ie szczegółow ych d y sk u sji nad kon­
spektam i, są prace poświęcone tomom kolejnym : 1 . "Renesans I I ,
III* IV", 2 . "Okres p rzejściow y pomiędzy oświeceniem i romanty­
zmem I . (Ogólne wprowadzenie w epokę)", I I . "Proza" ( r e d . Jac­
ques V o is in e ), IV. "Dramat" ( r e d . Roger B auer), 3 . "Dramat ro­
mantyczny" (r e d . G ereld G i l l e s p i e ) , "Liryka romantyczna" ( red .
E lin o r S h a ffe r ), "Teoria i krytyka romantyzmu" (r e d . Ernst Behl e r ) , " B ib lio g r a fia romantyzmu" ( re d . Milan Dim ic)
turalizm " (r e d . Janina K u lczy ck a -S a lo n i). N a
w s t ę p n y c h
d y s k u s j i
oraz 4 . "Na­
e t a p i e
znajdują s i ę tomy: 1 . "Li­
tera tu ra latyno-am erykańska", 2 . "Przegląd lit e r a t u r y nowoczes­
nej" (n aw iązu jący do t r a d y c ji praoy P. van Tieghema z 1937 *·
"R epertoire d es L itté r a tu r e s Modernes"), 3· " B ib lio g r a fia l i t e ­
ratu ry porównawczej" (naw iązująca do t r a d y c ji pracy B ald ensp erg era -F ried erich a z 1950 r . ) . Natomiast tomy t a k ie , jak "Realizm"
i "Okres p rzejścio w y pomiędzy XIX i XX wiekiem"
p o n u j ą
j e s z c z e
n ie
d y s ­
s k o n k r e t y z o w a n y m i
-
141
-
η
p r o j e k t a m i .
C ałość prac subwencjonowana j e s t przez UNESCO. Fragmenty
studiów oraz d y sk u sji na p osied zen iach Komitetu Koordynacyjnego
publikowane są w p r a sie naukowąj: w "N euheliconie" w B udapeszcie,
w "Bevue de l ’U n iw ersite de B r u x e lle s 1’ i w "Cahiers Boumains
d'É tudes L it té r a ir e s " . Ponadto Centre de Becherches d * H isto ire
L it t é r a ir e Comparée przy U n iw ersytecie Sorbonne N ouvelle p u b li­
kuje "Cahiers d ’H is to ir e L it té r a ir e Comparée” , w których o g ła ­
szane są stu d ia przygotowawcze do tomu poświęconego okresowi
przejściowem u pomiędzy ośwdeoeniem i romantyzmem.
Oto przewidywana zaw artość p oszczególn ych tomów s e r i i :
I . "Benesans" ( 4 wolum iny). Tom przyjmuje szero k ie znacze­
n ie terminu lit e r a t u r a , uwzględnia j e j podłoże p o lity c z n e , eko­
nomiczne i sp o łe c z n e . Podejmuje problematykę ew o lu cji języków
narodowych, rozwoju k s ią ż k i, tra k tu je o trad ycjach lit e r a c k ic h
i odnowie gatunków, o r e la c ja c h zachodzących pomiędzy folk lorem
a li t e r a t u r ą . Omawia p r z e jś c ie renesansu w barok oraz d z ie d z ic ­
two renesansu w k la sy cy zm ie, ilu m in izm ie i r a c jo n a liz m ie . Ca­
ło ś ć , ju ż gotowa, przygotowana z o s ta ła w języku francuskim .
I I . "Symbolizm" ( 2 wolum iny). Tom opracowuje następ u jące
zagad n ien ia: podłoże f ilo z o f ic z n e symbolizmu, wpływy i rec e p c ja ,
odmiany symbolizmu w lite r a tu r a c h narodowych, zw iązki l i t e r a t u ­
ry z muzyką, malarstwem, teatrem , film em , konwencje a rty sty czn e
symbolizmu żywotne do d z i ś . C ałość w języku a n g ielsk im .
I I I . "Okres p rzejścio w y pomiędzy oświeceniem a romantyzmem"
(4 wolum iny). Pierw sza c z ę ść obejmuje ogólne wprowadzenie w ероkÇ» j e j problematykę f il o z o f ic z n ą i sp o łecz n ą , druga poświęcona
b ęd zie p r o z ie , tr z e c ia - p o e z j i, czwarta - dramatowi. C ałość w
języku francuskim .
IV.
"Awangardy" (2 wolum iny). Pierwsza cz ę ść podejmuje za­
gadnienia term in o lo g iczn e, bada kontekst k u ltu raln y i sp o łeczn y ,
-
142
-
ukazuje prekursorów lit e r a c k ic h awangardy oraz d z ie je i kierun ­
k i rozpow szechniania s i ę tego prądu (do roku 1 9 6 0 ). Tom drugi
a n a liz u je tendencje e s te ty c z n e awangardy, uprawiane przez n ią
gatunki i te c h n ik i l i t e r a c k i e , zw iązki awangardy l i t e r a c k ie j z
innymi sztukam i, myślą f ilo z o f i c z n ą , naukową i tech n ic zn ą . Po­
rusza również sprawy m iejsca awangardy w krytyce lit e r a c k ie j i
nauczaniu uniw ersyteckim . C ałość w języku francuskim .
V. "Romantyzm" ( 4 - 5 woluminów). Pierwsza cz ę ść poświęcona
b ęd zie t e o r i i i krytyce l i t e r a c k ie j romantyzmu, p o z o sta łe - ko­
le jn o - p o e z j i, p r o z ie , dramatowi i i r o n i i rom antycznej. O stat­
n ia j e s t już w stadium bardzo zaawansowanym, inne - na e ta p ie
d y sk u sji nad konspektam i.
VI. "Naturalizm" ( i lub 2 wolum iny). C ałość na e ta p ie dys­
k u s ji nad kolejnym i wersjam i konspektu, przedstawianym i na po­
s ie d z e n ia c h Komitetu Koordynacyjnego w Bloom ington, Londynie i
Weimarze. Dobrano już p ierw szą l i s t ę współautorów, k tó rzy sp o t­
k a li s i ę na k o n fe r e n c ji w Warszawie 5-6 paździenika 1979 ?· ce­
lem dokładnego omówienia i zmodyfikowania konspektu oraz u sta ­
le n ia d a lsz e g o trybu p racy. C ałość opracowana b ęd zie w języku
francuskim .
V II. " H isto ria lit e r a t u r afryk ań sk ich w językach eu rop ej­
sk ich " . Tom uwzględnia lit e r a t u r y A fryki północnej i Czarnej
A fry k i, badając je według s t r e f językowych i według kryterium
p o d zia łu na lit e r a t u r y p o zo sta ją ce pod wpływami Europy zachod­
n ie j i w yrażające świadomość afryk ań sk ich odrębności narodowych
i k u ltu ra ln y ch . N iektóre stu d ia były już publikowane.
V III. "Realizm" - p rojek t je sz c z e n ie skonkretyzowany.
IX. "Okres p rzejścio w y między XIX i XX wiekiem" - p rojek t
je s z c z e n ie gotowy.
X. " H istoria lit e r a t u r latyno-am erykańskich" ( 4 woluminy) wstępne dyskusje nad projektem .
-
143
-
S e r i ę u z u p e ł n i a j ą wymienione powyżej zaprojektow ane tony
" P rz e g lą d u l i t e r a t u r y narodow ej" i " B i b l i o g r a f i i l i t e r a t u r y po­
rów nawczej".
D z ie je tomu VI - " N a tu ra liz m i pokrewne mu p rąd y w sp ółcze­
s n e " , s i ę g a j ą je s z c z e roku 1976 i wstępnych rozmów przeprow a­
dzonych w P aryżu p r z e z p ro f* J . V o is in e * a z p r o f . J . K ulczycką- S a l o n i , k ie d y to zaproponowano p o lskim komparatystom z a j ę c i e
s i ę p racam i przygotowawczymi, zwerbowanie współautorów i z re d a ­
gowanie k s i ą ż k i o n a t u r a l i z m i e . W 1977 r . k o m p araty ści w y s tą p i­
l i o f i c j a l n i e z i n i c j a t y w ą przygotow ania t e j p u b l i k a c j i w ramach
p r a c K om isji K om paratystycznej K om itetu Nsuk o L i t e r a t u r z e P o l­
s k i e j P o l s k i e j Akademii Nauk, d z i a ł a j ą c z upoważnienia 1*AILC<>
W s k ła d K om isji Kom itetu Nauk w e s z lis E . Jankow ski, J . DetKo,
J« K u lczy ck a -S a lo n i, H. M arkiewicz, H. Suwała. Roboczy projekt
konspektu tomu, opracowany przez zesp ó ł p o ls k i, przedyskutowany
z o s t a ł na p o sied zen iu Komitetu Koordynacyjnego w k w ietn iu 1977 л
w Bloomington i w maju 1977 r . na polsko-francuskim kolokwium
poświęconym p o w ieści n a t u r a lis ty c z n e j, z udziałem p r o f. H. M itteran d a. Zgodnie z wnioskami z tych d y sk u sji oraz propozycjami
zawartymi w r e c e n z ji H.H. Remaka opracowana z o sta ła nowa wersja
konspektu, przedstaw iona ηβ p o sied zen iu Komitetu w Londynie w
grudniu 1977 r . K olejne w arianty p rojek tu były wynikiem d y sk u sji
lo n d y ń sk ie j, spotkania w Weimarze w grudniu 1978 r . , r e c e n z ji
p r o f. Y. Chevrela z Nantes oraz k o n s u lta c ji przeprowadzonych z
z o lis ta m i francuskim i w c z a s ie Kolokwium w Lim oges.w czerwcu
1979 r· Na spotkaniu autorów tomu w październiku 1979. r . prze­
dyskutowano bardzo w n ik liw ie roboczą w ęrsję o sta te c z n ą i wprowa­
dzono poprawki, dotyczące głów nie przegrupowania pewnych p a r t ii
m a teria łu . Po poprawkach konspekt, k tóry zo sta n ie ro zesła n y
autorom do a k c e p ta c ji, s ta n ie s i ę podstawą sporządzenia s z c z e ­
gółow ej s i a t k i badawczej.
-
144
-
W ciągu dwóch pierw szych la t pracy zesp ołu p o lsk ie g o oraz
jego konsultantów i współpracowników z różnych krajów główny
w y siłe k koncentrował s i ę na nawiązaniu kontaktu z badaczami,
k tó rzy s t a lib y s i ę autorami m ateriałów dokumentacyjnych i w spół­
autorami artykułów sy n tety czn y ch , opracowywanych na podstaw ie
dokum entacji zebranej w obrębie lit e r a t u r nerodowych. Kolejne
w ersje konspektu wskazują wyraźnie na dążen ie do o s ią g n ię c ia
perspektywy międzynarodowej i in te r d y s c y p lin a r n e j, będącej pod­
stawowym założeniem metodologicznym w szystk ich tomów s e r i i .
Tytułem przykładu p rzed staw ić pragniemy d ok ład n iej z a ło ż e ­
nia p u b lik a c ji pośw ięconej renesansow i i okresowi przejściowem u
pomiędzy oświeceniem i romantyzmem, k tóre s ta ć s i ę powinny, zda­
niem Komitetu Koordynacyjnego, ważnym układem o d n ie sie n ia d la
za ło żeń m etodologicznych p o zo sta ły ch tomów.
Jak już z o s ta ło wspomniane przy ch arak terystyce c a ło ś c i
s e r i i , tom "Renesans" p o stu lu je szero k ie rozum ienie lit e r a t u r y
jako p iśm ien nictw a, odrzucając badania poprzez rodzaje l i t e r a c ­
k ie , k raje i in d yw id u aln ości twórcze - na rzecz badania h i s t o r i i
i d e i , o p a rtej na h i s t o r i i faktów p o lity c z n y c h oraz h i s t o r i i roz­
woju ekonomicznego i sp o łeczn eg o . Uwzględniona z o s ta je głów nie
perspektywa ep ok i, wzbogacona o nowoczesną h is t o r io g r a f ię . Czte­
ry woluminy układają s i ę w cyklu chronologicznym : 1 . Pojaw ienie
.
s i ę nowego sposobu m yślenia (1 4 0 0 -1 4 8 0 ), 2 . Apogeum ren essn su w
Europie ( 148O-I520) , 3· D o jrza ło ść i odmiany ( 1 5 2 O-I56O), 4
Kryzys i nowy rozkw it ( 156 O -I620) . Ale ta zasada c h r o n o lo g ii w
dość e la sty c z n y sposób traktowana j e s t w obrębie p oszczególn ych
tomów, uwzględnia s i ę bowiem ew olucję i d e i ren esansu, p rzeb iega­
ją cą odmiennie w p oszczególn ych krajach i k s z ta łtu ją c ą s i ę róż­
norodnie ns różnych obszarach językowych. D latego te ż c i sami
twórcy pojaw iają s i ę w różnych m iejscach tomu. Pewne r o z d z ia ły
opracowywane są przez k ilk u autorów, natom iast p o d ro zd zia ły ,
obejmujące jeden krąg problemowy, zawsze przez jednego au tora.
Redaktorzy decydują o proporcjach m eteriałów i zn aczen iu , ja k ie
nada s i ę poszczególnym twórcom i ic h d zieło m . Przewiduje s i ę
zaop atrzen ie tomu w indeks osobowy i rzeczowy oraz obszerną
b ib lio g r a f ią k rytyczn ą. Tom "Renesans" resp ek tu je w ięc p rio ry ­
t e t pytań gen eraln ych , staw ianych wobec poszczególnych l i t e r a ­
tur o t y le ty lk o , o i l e dysponują one wkładem znaczącym d la roz­
woju ca łeg o prądu umysłowego w E uropie. Zakłada również m ożli­
wość częściow ego przynajm niej p rzestrzeg a n ia zasady indyw idual­
nego autorstwa fragmentów k s ią ż k i.
Idea sy n tezy i pracy zbiorowej p esu n ięta z o s ta ła je s z c z e
d a le j w bardzo już zaawansowanych przygotowaniach do tomu "Ok­
r e s p rzejścio w y między oświeceniem i romantyzmem (1 7 6 0 -1 8 2 0 )" ,
w którym p rz y ję to z a ło że n ie dwustopniowości opracowania. Pierw­
szym etapem pracy j e s t zebranie m ateriałów dotyczących lite r a tu r
narodowych, według s t a l e tego samego, powtarzanego schematu
problemów. Ta dokumentacja, przygotowana przez s p e c ja listó w po­
szczeg ó ln y ch sektorów narodowych, na drugim e ta p ie d z ia ła ń sta je
s i ę przedmiotem a n a liz y i opracowania sy n tety czn eg o , dążącego
do uzyskania ogóln ej perspektywy międzynarodowej. Zadanie to ηβle ż y do redaktorów odpow iedzialnych za poszczególne r o z d z ia ły ,
e nawet za tematy w obrębie tych rozd ziałów . Wstęp G. Vajdy do
gotowego już i znajdującego s i ę w druku tomu poświęconego "Poe­
z ji" p rzyn osi miarodajne uzasadnienie t e k ie j postawy badawczej
i t a k ie j organize o j i pracy zesp o ło w ej. D zięk i nim
w ła śn ie "His­
to r ia porównawcza lite r a tu r " ma szanse s ta ć s ię rzeczyw istym
rezu ltatem d z ia ła ń kolektywnych i współpracy w s k a li międzynaro­
dow ej, unikając n ieb ezp ieczeń stw a , o którym tak c z ę s to mówi s i ę
na p o sied zen ia ch Komitetu Koordynacyjnego - n iebezpieczeń stw a
mechanicznego zestaw ian ia i szeregowania w ielo ra k ich in form acji
szczegółow ych o różnych lite r a tu r a c h narodowych. W konsekwencji
-
146
-
p r z y ję te j zasady dwustopniowego d z ia ła n ia : zb iera n ie m ateriałów
dokumentacyjnych w przekroju narodowym i syntetyzow ania ic h w
>
przekroju międzynarodowym, tom poświęcony p o e z ji ośw ieceniow ej
składa s i ę z c z ę ś c i o g ó ln e j, ukazującej różnorodne aspekty poe­
z j i e u r o p ejsk ie j tego okresu, i c z ę ś c i a n a lity c z n e j , dokumenta­
c y jn e j, która d o sta rcza bazy fa k to g r a fic z n e j dla rozdziałów
s y n te ty zu ją c y ch . Zespół redagujący tom oświeceniowy s to s u je
również metodę p isa n ia szkiców wstępnych, ogarniających p oszcze­
góln e grupy problemów, p oszczególn e r o z d z ia ły i p o d ro zd zia ły .
S zk ice te publikowane są w "Cahiers d ’H is to ir e L it té r a ir e Com/
p arée" , stanow iąc p ierw szą w ersję fragmentu przygotowywanej
k s ią ż k i.
Projekt tomu "Naturalizm" nawiązuje do sformułowanych po­
wyżej zało żeń m etodologicznych, zakłada również d z ia ła ln o ś ć
dwustopniową, k ie ru je s i ę dążeniem do utrzymania perspektywy
międzynarodowej, uzyskanej na drodze sy n tezy przekrojow ej i
.
kontrastyw nej m onograficznych dokum entacji dotyczących l i t e r a ­
tur narodowych. Jak ju ż powiedziano pow yżej, warszawskie paź­
dziernikow e £ 1979 E·) spotk anie badaczy, k tórzy z g ł o s i l i u d zia ł
w pracach przygotowawczych i a u to rsk ich , poświęcone b y ło w głów­
n ej mierze ostatecznem u opracowaniu konspektu, u s ta le n iu zasad
w spółpracy ekip przygotowujących dokumentecje narodowe oraz
sporządzeniu kalendarza p rac. Na k on feren cję przybyło d z i e s i ę ­
c iu badaczy zagadnień naturalizm u z F r a n c ji, B e l g i i , NRR, Kana­
dy i B r a z y lii, obecni te ż b y li p r z e d s ta w ic ie le środowisk p o lo )
n isty czn y c h i roman i s tycznych w P o ls c e . Gospodarze przygotow ali
dwa r e fe r a ty : dr Danuta Knysz-Rudzka zreferow ała aktualny stan
prac przygotowawczych tomu "Naturalizm", p rzed ło ży ła słuchaczom
roboczą w ersję konspektu k s ią ż k i i zaproponowała w stęp nie te c h ­
n ik ę w spółpracy; p r o f. Janina K ulczycka-Saloni p rzed staw iła syn­
t e z ę p o lsk ie g o n aturalizm u, zrealizow an ą w oparciu o schemat
-
147
-
pytań konspektu i będącą próbną w ersją pierw szego etapu prac dokum entacji sporządzonej d la lit e r a t u r y narodowej, stan ow iącej
w zam ierzeniu m ateriał ty lk o do dalszych, przekrojów sy n te ty c z ­
nych.
W wyniku dwudniowych d y sk u sji i u sta le ń p rzy jęto modyfika­
c j ę konspektu zgodnie z propozycjami p rzyjętym i w c z a s ie obrad.
Zespół p o ls k i zobow iązał s i ę dokonać o sta te c z n e j r ed a k cji kon­
sp ek tu , który ro zesła n y z o sta n ie autorom do a k c e p ta c ji. Zdecy­
dowano, że tom "Naturalizm" składać s i ę powinien z dwóch wolumi­
nów, pijzy czym o sta te c z n a rep erty cja materiałów dokonana z o s ta ­
n ie na dalszym e ta p ie p racy. Postanowiono, że zgodnie z konspek­
tem przygotowany z o sta n ie szczegółow y zestaw pytań badawczych,
sformułowany przez Komitet Redakcyjny tomu i zaakceptowany przez
autorów. Punktem w y jścia do opracowania k s ią ż k i s ta n ie s i ę doku­
mentacja opracowana według zestawu pytań badawczych w ramach l i ­
te ra tu r narodowych. Nad j e j przygotowaniem czuwać będą redakto­
rzy odp ow ied zialn i za p oszczególne sek tory nerodowe, których wy­
boru dokonano w toku obrad. U stslo n o , że kolejnym etapem pracy
b ęd zie wyznaczenie ekip przygotowujących p oszczególn e tematy w
przekroju międzynarodowym i wybór redaktorów odpowiedzialnych
za te tem aty.
U czestn icy k o n fe r e n c ji u z g o d n ili, że c a ło ść prsc nad tomem
"Naturalizm" n ie może trwać d łu żej n iż 5 l a t : przygotowanie
szczegółow ego zestawu pytań badawczych zająć powinno ok. 6 mie­
s ię c y ; propozycja zestaw u, rozesła n a współautorom, poddana d ys­
kusjom i poprawkom, powrócić powinna w ciągu następnych 6 mie­
s ię c y w form ie gotowego, obowiązującego w szystk ich autorów kwes­
tio n a r iu s z a , według którego sporządzona zo sta n ie dokumentacja
narodowa; d a lsz e dwe la ta przewiduje s i ę na opracowanie dokumen­
t a c j i narodowych; w r . 1982 zostaną one przekazane redaktorom
odpowiedzialnym za tematy w przekrojach międzynarodowych; wyboru
-
148
-
tych redaktorów dokona s i ę w la ta c h 1982-1983« Przewiduje s i ę ,
że do r . 1985 ukończone będą te k s ty syn tetyczn e i zredagowana
c a ło ś ć k s ią ż k i, k tó re j maszynopis z o sta n ie przedstaw iony do ak­
c e p t a c j i Komitetowi Koordynującemu.
Zgodnie z su g estia m i i u sta len ia m i d y sk u s ji w dniach 5-6 X
1979 r . p o ls k i z esp ó ł redakcyjny tomu "Naturalizm" sform ułował
p rop ozycję o s ta te c z n e j w e r s ji konspektu, która b ęd zie rozesłan a
autorom do poprawek i a k c e p ta c ji.
Λ
Dane n in ie j s z e oparte z o s ta ły na dokum entacji Komitetu
Koordynacyjnego z k w ietn ia 1979 r . , przekazanej do P o ls k i przez
H.H. Remaka w czerwcu 1979 r ·
P r o f. dr Janina Kulczycka-S e lo n i
Dr Danuta Knysz-Rudzka
SPO TK ANIA FRANCUSKO-POLSKIE
W dniach 21-22 listo p a d a 1979 r . odbyła s i ę w I n s ty tu c ie
Badań L ite r a c k ic h k on ferencja p olsk o-fran cu sk a poświęcona pro­
blem atyce s o c j o l o g i i li t e r a t u r y , a w s z c z e g ó ln o ś c i - zagadnie­
niom kom unikacji l i t e r a c k i e j i p oetyce d z ie ła lit e r a c k ie g o .
Było to już d ru gie tego typu sp o tk a n ie. P ierw sze, zorgan i­
zowane w roku poprzednim przez I n s t it u t N a tio n a l d ’Études S la ­
v es w Paryżu (,1-2 grudnia 1 9 7 8 ), d o ty czy ło t e o r i i lit e r a t u r y i
m eto d o lo g ii badań lite r a c k ic h .-W y g ło sz o n e wówczas r e fe r a ty oraz
d ysk u sje sk u p ia ły s i ę m .in . ned takim i zagadnieniam i, jak: kry­
tyka lit e r a c k a , m itokrytyka, lek tu ra jako akt kom unikacji, stan
b8dań w d z ie d z in ie s e m io lo g ii l i t e r a c k i e j . W spocnaniu paryskim
ze str o n y p o ls k ie j bezpośrednio w z ię li u d z ia ł: p r o f. p r o f. U.R.