egzamin

OPIS WYMOGÓW JAKOŚCI ŚWIADCZENIA USŁUG EGZAMIN
Cel dokumentu
Przedstawiony opis jest jedynie przeglądem najważniejszych elementów, na które
należy zwrócić uwagę przy wyborze usługi polegającej na przeprowadzeniu egzaminu. Dokument
ten ma na celu wsparcie przedsiębiorcy / usługobiorcy w wyborze odpowiedniej dla niego
usługi i nie ma charakteru obligatoryjnego. Nie należy zatem traktować go jako wytycznych
obowiązujących podczas przeprowadzania każdego egzaminu wybranego za pośrednictwem
Rejestru Usług Rozwojowych.
Definicja
Egzamin – (od łac. examen – badanie) – obiektywna ocena poziomu opanowania przez
zdającego wiedzy i umiejętności z zakresu danej dziedziny. Podstawowym warunkiem
obiektywizmu jest zastosowanie jednolitych wymagań, kryteriów oceniania oraz zasad
przeprowadzania egzaminu wobec wszystkich zdających.
Wyróżnić można następujące formy1 egzaminów:

Egzaminy ustne;

Egzaminy pisemne;

Egzaminy polegające na ocenie wykonania określonej czynności, produktu lub
usługi.
Podstawowe elementy egzaminu
Przygotowując się do egzaminu warto wiedzieć, że organizator egzaminu powinien
opracować regulamin egzaminowania. Jednakże należy pamiętać również o tym, że wymóg ten
Istnieje, jak wiadomo, ogromna różnorodność form, typów i rodzajów egzaminów. Próba systematyzacji tej
problematyki musiałaby przyjąć postać obszernej rozprawy. W prezentowanym opracowaniu ograniczono się więc
jedynie do wskazania form mających największe znaczenie z praktycznego punktu widzenia.
1
nie dotyczy egzaminów, których sposób przeprowadzania uregulowany jest przepisami prawa
(ustawą, czy rozporządzeniem). W takiej sytuacji organizator powinien wskazać na właściwą
regulację, w której określone są wymogi przeprowadzenia danego egzaminu.
Opracowany regulamin powinien zawierać, co najmniej następujące elementy:

Termin i sposób składania wniosków o dopuszczenie do egzaminu;

Termin i sposób wnoszenia opłaty egzaminacyjnej, wraz ze wskazaniem
okoliczności, w których możliwy jest jej zwrot;

Informacje dotyczące formy przeprowadzenia egzaminu;

Informacje dotyczące składu komisji egzaminacyjnej;

Informacje dotyczące kryteriów oceniania egzaminu;

Opis procedury odwoławczej.
Egzamin powinien zostać przeprowadzony przez komisję egzaminacyjną, w skład,
której wchodzą minimum dwie osoby. W przypadku niektórych egzaminów, polegających na
ocenie wykonania określonej czynności, produktu lub usługi, dopuszczalne jest ich
przeprowadzenie przez jedną osobę. Przebieg egzaminu przeprowadzonego przez jedną osobę
powinien być nagrywany. Komisja egzaminacyjna podejmuje decyzję zwykłą większością
głosów; w przypadku równej ilości głosów decyduje głos przewodniczącego. Do głównych
zadań komisji egzaminacyjnej należy:

Sprawdzenie tożsamości osób umieszczonych na liście zdających egzamin;

Przydział zadań będących przedmiotem egzaminu;

Nadzór nad prawidłowym przebiegiem egzaminu w sposób zapewniający równe
szanse wszystkim zdającym;

Sporządzenie protokołu egzaminacyjnego.
Protokół egzaminacyjny powinien zawierać co najmniej następujące dane:

Daty i godziny przeprowadzenia egzaminu;

Imię, nazwisko, nr dowodu lub paszportu osoby/osób zdających egzamin;

Imiona i nazwiska członków komisji egzaminacyjnej;

Treść pytań/zadań;

Wynik egzaminu;

Podpisy członków komisji egzaminacyjnej;

Inne istotne informacje związane z przebiegiem egzaminu.
Usługa przeprowadzania egzaminu powinna podlegać ewaluacji dokonywanej przez
podmioty zewnętrzne. Niezbędna jest tutaj:

Ewaluacja ex ante – ewaluacja dokonywana przed wykonaniem usługi. Jej celem
jest upewnienie się czy podmiot oferujący usługę posiada odpowiednie kompetencje
merytoryczne i organizacyjne pozwalające na jej właściwą realizację. Ewaluacja
tego typu polega zwykle na badaniu kompetencji osób, które będą przeprowadzać
egzamin, analizie opracowanego regulaminu, ocenie wielkości i wyposażenia sali
egzaminacyjnej itp.;

Ewaluacja on going – ewaluacja dokonywana w trakcie realizacji usługi.
Obserwator zewnętrzny ocenia prawidłowość przebiegu egzaminu, w tym
zwłaszcza przestrzeganie wszystkich zasad i procedur zawartych w regulaminie
egzaminacyjnym.

Ewaluacja ex post – ewaluacja dokonywana po zakończeniu realizacji usługi. Jej
podstawowym celem jest ocena rzetelności prowadzenia dokumentacji, w tym
szczególnie prawidłowości sporządzania protokołów egzaminacyjnych.
W odniesieniu do każdego z wymienionych
etapów ewaluacji
usługi
egzaminacyjnej ważna jest znajomość częstotliwości jej przeprowadzania, daty
ostatniej oceny oraz nazwa (imię i nazwisko) Podmiotu przeprowadzającego
ewaluację.
Specyfika przeprowadzania egzaminu
Specyfika przeprowadzania egzaminu uzależniona jest głównie od jego formy. Poniżej
przedstawione zostały najważniejsze zasady związane z realizacją poszczególnych form
egzaminowania. Warto na nie zwrócić uwagę, gdyż mogą mieć istotne znaczenie dla zdającego.
Podstawowe zasady przeprowadzania egzaminów ustnych:

Do egzaminu ustnego powinna być przygotowana pula pytań, których treść
obejmuje znany zdającym, z odpowiednim wyprzedzeniem zakres wymaganego
materiału;

Pomieszczenie, w którym odbywa się egzamin powinno umożliwiać jego
niezakłócony przebieg;

Niezbędne jest sprawdzenie dokumentu tożsamości każdego ze zdających;

Rozmowę
z
każdym
zdającym
powinno
prowadzić
minimum
dwóch
egzaminatorów;

Zdający powinien losować określoną w regulaminie danego egzaminu liczbę pytań
z przygotowanej uprzednio puli;

Niedopuszczalne jest powtórne losowanie pytań;

Pytania wylosowane przez zdającego nie powracają do puli pytań w trakcie tego
samego egzaminu;

Z przebiegu egzaminu ustnego z każdym zdającym sporządzany jest oddzielny
protokół;

Zdający powinien mieć prawo wglądu do protokołu egzaminacyjnego oraz zostać
poinformowany o procedurze odwoławczej od wyniku egzaminu.
Podstawowe zasady przeprowadzania egzaminów pisemnych:

Zakres wymaganego materiału powinien być znany zdającym z odpowiednim
wyprzedzeniem czasowym;

Konieczne jest zapewnienie arkuszy pytań egzaminacyjnych oraz arkuszy
odpowiedzi opatrzonych pieczęcią Podmiotu organizującego egzamin w liczbie
odpowiadającej planowanej liczbie zdających z zachowaniem odpowiedniej puli
rezerwowej;

Pomieszczenie, w którym odbywa się egzamin powinno umożliwiać jego
niezakłócony przebieg oraz samodzielną pracę każdego ze zdających;

Niezbędne jest sprawdzenie dokumentu tożsamości każdego ze zdających;

Liczba członków komisji egzaminacyjnej powinna być uzależniona od liczby osób
zdających egzamin; na każdych dwudziestu zdających powinien przypadać
minimum jeden członek komisji;

Praca egzaminacyjna powinna zostać oznaczona kodem uniemożliwiającym osobie
oceniającej poznanie tożsamości zdającego;

Z przebiegu egzaminu należy sporządzić protokół podpisywany przez wszystkich
członków komisji egzaminacyjnej;

Zdający powinien mieć (w określonym regulaminem terminie) prawo wglądu do
ocenionej pracy egzaminacyjnej oraz zostać poinformowany o obowiązującej
procedurze odwoławczej.
Podstawowe zasady przeprowadzania egzaminów polegających na ocenie
wykonania określonej czynności, produktu lub usługi:
Zasady przeprowadzania egzaminów polegających na ocenie wykonania określonej czynności,
produktu lub usługi powinny być niesprzeczne z przedstawionymi powyżej regułami.
Konieczne jest ponadto przestrzeganie wielu innych, specyficznych dla tej formy egzaminu,
zasad, w tym zwłaszcza:

Jednoznaczne wskazanie czynności, produktu lub usługi, której ocena jest
przedmiotem egzaminu;

Opracowanie kryteriów oceny oraz podanie ich do wiadomości zdających z
odpowiednim wyprzedzeniem czasowym przed terminem egzaminu;

Właściwe wyposażenie stanowisk, na których wykonywane będą zadania
egzaminacyjne, w tym zwłaszcza zapewnienie niezbędnych materiałów, urządzeń i
narzędzi;

Dostosowanie stanowisk egzaminacyjnych do wymogów bezpieczeństwa i higieny
pracy;

Przygotowanie arkuszy obserwacyjnych, koniecznych do oceny wykonania danej
czynności, produktu lub usługi;

Zapewnienie wnikliwej oceny zadań egzaminacyjnych. W praktyce oznacza to
przyjęcie zasady, iż w zależności od specyfiki zadania, jeden egzaminator powinien
przypadać na 1-6 zdających.
Kompetencje egzaminatora
Wiedza:

Ekspercki poziom wiedzy w dziedzinie, której dotyczy egzamin;

Znajomość regulaminu egzaminu, w tym zwłaszcza jego formy, struktury i
przebiegu;

Znajomość kryteriów oceny egzaminu;

Znajomość procedury odwoławczej.
Warto wiedzieć, że organizator egzaminu bardzo często w swojej ofercie nie wymienia
wszystkich
uprawnień,
które
posiada
egzaminator,
tylko
wskazuje,
że
przeprowadzający egzamin posiada właściwe uprawnienia zgodne z określonym aktem
prawnym.
Umiejętności:

Ocenianie prac egzaminacyjnych zgodnie z ustalonymi kryteriami;

Szybkie podejmowanie decyzji;

Zdolność oddzielania informacji od komentarza;

Zdolność współdziałania w zespole.
Postawa:
Egzaminator to funkcja wiążąca się z wysokim stopniem zaufania społecznego.
Oznacza to konieczność szczególnie rygorystycznego przestrzegania wysokich
standardów etycznych, wśród których wymienić należy:

Niepodejmowanie zadań wykraczających poza posiadane kompetencje;

Świadomość nierozdzielności obowiązków zawodowych i powinności moralnych;

Szacunek dla prawdy i związana z tym odwaga przekonań;

Poczucie wewnętrznej wolności wyrażające się w nieuleganiu jakimkolwiek
formom presji i nacisku;

Podejmowanie decyzji wyłącznie w oparciu o zasadę sprawiedliwości 2;

Niezwłoczne przyznawanie się do popełnionych błędów;

Gotowość do ponoszenia konsekwencji własnych działań;

Upowszechnianie zasad fair play w swoim środowisku.
2
Realizacja tej zasady niekiedy rodzi wątpliwości – trudno wskazać drugie pojęcie mające równie wiele
interpretacji jak pojęcie „sprawiedliwość”. Warto jednak zwrócić uwagę na tzw. regułę równej miary, którą
Kazimierz Ajdukiewicz uważa za rdzeń poczucia sprawiedliwości i którą formułuje następująco: „Nikomu nie
należy się nic z tego tylko tytułu, że to właśnie on, a nie kto inny”.