pobierz

Tomasz Bajkowski
Agnieszka Nowakowska
Tomasz Sosnowski
To zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie
współdziałają ze sobą. W takiej grupie istnieje trwała
struktura i względnie jednolity system norm i wartości.
Grupa społeczna z reguły podlega pewnym procesom;
Jest też siecią wzajemnych powiązań, relacji, zależności,
polem konfliktów, sympatii, wywierania wpływu.
Grupę łączy z reguły świadomie lub nieświadomie jakiś
CEL.
Grupa to zbió
zbiór jednostek, któ
które:
Wchodzą ze sobą w interakcje i
współpracę
W określony sposób zależą od siebie
Zebrały się, aby osiągnąć wspólny cel
Starają się zaspokoić swoje cele poprzez
bycie grupą
Zachowania są regulowane przez role i
normy
Wpływają na siebie nawzajem
W szkole pośród uczniów nieustannie toczy się
proces formowania się
się, a także przeobrażania się i
modyfikacji grup.
Grupą może być klasa szkolna, paczka uczniowska
lub zespół uprawiający razem pozalekcyjnie tę samą
dyscyplinę sportową.
W procesie tworzenia się grupy ważne jest to, kto
znajduje się poza nią, kto jest wykluczony. To może nieść ze
sobą negatywne konsekwencje. Często przynależ
przynależność
ność do
grupy oznacza, że traktuje się osoby znajdujące się poza nią
w sposób antypatyczny: z niechęcią, a czasem nawet
wrogością (np. uczniów innej klasy, osoby innej
narodowości).
W grupach dochodzi do szeregu procesów, mających wpływ
na jednostki:
1/ Faworyzacja „swoich”
swoich”
(preferowanie osób należących do
tej samej grupy)
Większa sympatia w stosunku do członków własnej grupy, silniejsza
więź miedzy członkami grupy, więcej pochwał i nagród dla „swoich”
2/ Defaworyzacja „obcych”
obcych”
Słabsza sympatia, a nawet wrogość do osób spoza grupy własnej,
niekorzystny podział np. dóbr.
3/ Stereotypizacja w postrzeganiu „obcych”
obcych”
Generalizowanie i niedostrzeganie różnorodności osób z grupy
obcej. Spostrzeganie grupy „obcej” jako jednorodnej „masy”
Najważ
Najważniejsze cele istnienia grupy:
1/ Wykonywanie zadań, rozwiązywanie problemów, których
nie można zrealizować indywidualnie
2/ Zaspokajanie potrzeby przynależności
Grupa ma potencjał pozytywny (zjawiska pozytywne) i
negatywny (zjawiska negatywne).
Grupa może mieć wpływ konstruktywny na członków i
destrukcyjny.
Należy zatem rozpoznać pozytywne i negatywne aspekty grupy
i wspierać lub eliminować określone zjawiska.
Grupa zapewnia osobom do niej należącym szereg
profitó
profitów psychologicznych:
1/ Wsparcie (emocjonalne, materialne, informacyjne)
2/ Tożsamość społeczna (własne miejsce w systemie
społecznym)
3/ Pozytywna samoocena wynikająca z identyfikacji z
grupą
4/ Zaspokojenie potrzeb i celów niemożliwych do
realizacji w pojedynkę
Przynależność do grupy wiąże się z szeregiem potencjalnych
zagrożeń:
1/ Utrata indywidualności, zagrożenie autonomii
2/ Konieczność kompromisowych rozwiązań (rezygnacja z
własnych celów na rzecz celów grupy)
3/Realizacja celów sprzecznych z systemem wartości
jednostki)
4/ Surowe kary w przypadku niepodporządkowania się
normom grupy
O chęci przynależności do konkretnej grupy decyduje kilka
czynników:
1/ Atrakcyjność
Atrakcyjność grupy
Ludzie starają się przystąpić do grup, w których
uczestnictwo będzie dla nich maksymalnie nagradzające i
sprzyjające.
2/ Zmiany w pojmowaniu siebie
Członkostwo w grupie wprowadzone do definicji siebie jako
element tożsamości (Ja - członek danej grupy)
Wzrost poziomu samooceny – grupa zwiększa prestiż
społeczny
1/ Faza orientacji
Osoby są dla siebie na ogół miłe, gdyż chcą się na
początku procesu dobrze zaprezentować.
Następuje przyglądanie się sobie, oswajanie się,
sprawdzanie się, szukanie podobieństw, rozpoczęcie
procesu określania swego miejsca w grupie.
2/ Faza konfliktowa
Następuje badanie granic psychologicznych, docieranie się
wzajemne poprzez nieporozumienia i spory. Lęk, postawy
obronne, opór, walka o władzę, spadek motywacji.
Koncentracja jednostek na własnych problemach, unikanie
grupy.
3/ Faza normatywna
Po fazie konfliktów i wzajemnego docierania się grupa jest w stanie
ustalić zespołowo normy grupowe, kluczowe dla dalszego
funkcjonowania. Dzięki temu grupa uzyskuje spójność, poczucie
wspólnej tożsamości i wspólnego celu.
4/Faza produktywna (wspó
współpracy)
Jest to faza tzw. właściwa, w której możliwa jest rzeczywista wspólna
praca i współpraca. Grupa ma już ustalony wspólny cel i normy,
dzięki temu panuje pozytywna, dobra atmosfera. Ustalone są i
zaakceptowane są role grupowe poszczególnych członków oraz
przywództwo.
5/ Faza rozstania
Grupa się rozpada, ponieważ zdołała osiągnąć swoje cele, albo
członkowie stracili zainteresowanie grupą i nie widzą sensu w dalszej
przynależności.
Normy tworzone przez grupę
Normy określają mniej lub bardziej precyzyjne reguły,
według których członkowie grupy powinni się
zachowywać. Stanowią podstawy wzajemnych oczekiwań
członków grupy. Normy to również wartości ważne i
akceptowane przez członków grupy.
Cel istnienia norm grupowych:
1/ Pomagają jednostce odnaleźć porządek w środowisku;
2/ Środek regulacji zachowania grupy;
3/ Ułatwiają osiąganie celów grupy i wyrażanie tożsamości
grupowej;
4/ Umożliwiają szybkie wykluczanie osób nierespektujących
norm.
Typy struktur społecznych w grupach
1. Struktura komunikacji
(za pośrednictwem lidera lub komunikacja wszystkich na
równych prawach)
2. Struktura przywó
przywództwa w grupie
- styl autorytarny
- styl demokratyczny (orientacja na ludzi, a nie na
zadania)
- styl liberalny
3. Struktura socjometryczna
(relacje wzajemne i potrzeby psychologiczne)
Rola grupowa – oczekiwania grupy wobec osoby
Dwie podstawowe role – zachowania instrumentalne i
zachowania ekspresyjne
1/ Specjaliści zadaniowi („od pomysłów”, osoby
szanowane)
2/ Specjaliści społ
społecznoeczno-emocjonalni (osoby lubiane)
Zróżnicowanie ról = podział pracy
Osiąganie grupowego celu
Zaprowadzenie porządku w życiu grupy
Rola – stanowi część tożsamości jednostki
1/ Sprawowanie kontroli;
kontroli zdolność do spowodowania,
By ktoś wykonał to, co ty chcesz,
By stało się tak, jak ty chcesz,
By stało się w taki sposób, jak sobie życzysz.
2/ Władza związana z pozycją
pozycją (np. nauczyciela)
Dysponowanie nagrodami
Dysponowanie karami
Władza z nadania (legitymizacja)
3/ Władza związana z osobą
osobą
Władza ekspercka
Władza poprzez wykorzystywanie czyjegoś pragnienia do
identyfikowania się z władzą
Przymus
Zdolność wymierzania kar za złe wykonanie zadań lub
niepodporządkowanie się nakazom; niska satysfakcja
z wykonywanych działań, obniżenie poczucia własnej
wartości.
Nagradzanie
Możliwość nagradzania podnosi poczucie własnej
wartości po obu stronach, podwyższa produktywność,
nie sprzyja wytworzeniu poczucia sprawstwa (spadek
motywacji wewnętrznej członków grupy)
Prawomocność
Prawomocność
Przekonanie, że przywódca ma określone prawa i
obowiązki, z których wynikają prawa podwładnych
Fachowość
Fachowość
Kompetencje, wiedza i umiejętności przywódcy; sprzyja
satysfakcji i zaangażowaniu, rodzi dystans
Akceptacja
Poczucie, że przywódca ma pozytywny stosunek do
członków grupy; grupa szanuje i podziwia przywódcę;
buduje dobre relacje
Dostę
Dostęp do informacji
Do takich informacji, które stawiają członków grupy w
negatywnym świetle; także kluczowe informacje
związane z funkcjonowaniem grupy; brak zaufania
interpersonalnego
Teorie cech kierowniczych
Teorie behawioralne
Teorie komplementarne (atrybucja sytuacyjna)
Autorytet wł
władzy
Administracyjny (formalny)
Profesjonalny (nieformalny)
Charyzmatyczny (nieformalny)
Dla nastolatka bardzo ważne i kluczowe dla kształtowania
samooceny, tożsamości i osobowości jest m.in.:
1/ poczucie przynależności do grupy rówieśniczej,
2/ budowanie swojej pozycji w grupie,
3/ odczuwanie wsparcia społecznego, jakie daje
przynależność do grupy,
4/ uczenie się pozytywnych norm grupowych, takich jak np.
lojalność, współpraca, pomoc, solidarność,
Nauczyciele i rodzice powinni być świadomi
roli, a także pozytywnych i negatywnych stron
przynależności grupowej dla dorastającego
człowieka.
Mogą i powinni wykorzystywać w swojej pracy
potencjał pozytywny, jaki może dać nastolatkom
grupa, a niwelować w miarę możliwości
negatywne skutki przynależności do grup np. o
charakterze destrukcyjnym lub patologicznym.