Instytut Historii Marchii Trzyczaszkowskiej

Instytut Historii Marchii Trzyczaszkowskiej — dział archiwów
Ptanen cz. 1
Nazwa języka trzyczaszkowskiego, używanego w zamierzchłych czasach na obecnych terenach
Sarmacji, wywodzi się od nazwy prowincji, w której po raz pierwszy znaleziono ślady jego istnienia.
Powstała zanim odkryto nazwę "ptanen", jakiej ludzie posługujący się językiem trzyczaszkowskim
używali do jego określenia. W wielu do tej pory znalezionych tekstach nie wspomina się o
jakichkolwiek charakterystycznych wydarzeniach, toteż ciężko ustalić jego wiek. Z całą pewnością
możemy stwierdzić, że przez długi okres czasu istniał równolegle z obecnie używanym językiem na tych
terenach, gdyż ujawniono teksty przetłumaczone z ptanenu na j. polski i odwrotnie. Źródła te
umożliwiły nam również poszerzenie naszej wiedzy o gramatyce języka trzyczaszkowskiego, a nawet
odtworzenie jego wymowy, co bardzo rzadko się zdarza w przypadku języków wymarłych. W swoich
najbliższych publikacjach przedstawię najnowsze odkrycia dotyczące tych kwestii.
Zapis
Do zapisu ptanenu używa się rimdingu omówionego przeze mnie w poprzednim artykule. Obecnie
jednak ze względów praktycznych stosuje się również alfabet łaciński. Przyjęło się wśród badaczy, że
gdy praca nie dotyczy samego zapisu, a języka, we wszystkich tekstach źródłowych dokonuje się tzw.
transkrypcji z rimdingu na alfabet łaciński. W ostatniej pracy świadomie opuściłem jednak pewien
ważny aspekt: liczby. Poruszę go teraz. We współczesnym świecie przyjęło się używać systemu
dziesiętnego. Ludzie posługujący się ptanenem używali systemu czternastkowego. To znaczy, że mieli
14 cyfr: od 0 do 13 (tabela na dole). Wydaje mi się, że dla większości czytelników szczegóły
matematyczne nie byłyby interesujące, przedstawię więc tylko metody konwersji między tymi
systemami. Należy przy tym pamiętać, że w ptanenie cyfry zapisywano w odwróconym porządku, tzn.
najbardziej znacząca cyfra znajdowała się najbardziej na prawo. Jeśli chcemy liczbę n przekształcić na
zapis w rimdingu, należy wykonać następujące kroki:
1. Niech a oznacza resztę z dzielenia n przez 14. Należy postawić cyfrę odpowiadającą a.
2. Podstawiamy pod n wynik dzielenia (n-a)/14.
3. Jeśli n jest większe od zera, wracamy do pkt. 1.
Jeśli natomiast chcemy wykonać odwrotną operację, przyjmijmy że:


i jest liczbą pomocniczą i na początku jej wartość wynosi 1.
n jest wynikiem i na początku jego wartość wynosi 0.
Należy wykonać następujące kroki zaczynając od znaku najbardziej na lewo:
1.
2.
3.
4.
Niech w oznacza wartość odpowiadającą obecnie analizowanej cyfrze.
Dodajemy do n iloczyn i*w.
Mnożymy i przez 14.
Jeśli pozostały jeszcze jakieś cyfry, przesuwamy się o jedną w prawo i wracamy do pkt. 1.
Na przykład, jeśli chcemy liczbę 1234 zapisać w rimdingu:









a wynosi 1234 mod 14=2.
n wynosi (1234-2)/14=1232/14=88.
n jest większe od zera.
a wynosi 88 mod 14=4.
n wynosi (88-4)/14=84/14=6.
n jest większe od zera.
a wynosi 6 mod 14=6.
n wynosi (6-6)/14=0/14=0.
n nie jest większe od zera. Koniec.
Tak więc:
1234=
Przekonwertujmy teraz z powrotem tak otrzymaną liczbę:
Instytut Historii Marchii Trzyczaszkowskiej — dział archiwów










i=1 oraz n=0.
w wynosi 2.
n wynosi 0+1*2=0+2=2.
i wynosi 1*14=14.
w wynosi 4.
n wynosi 2+14*4=2+56=58.
i wynosi 14*14=196.
w wynosi 6.
n wynosi 58+196*6=58+1176=1234.
Nie ma więcej cyfr. Koniec.
Metody te przydają się przy transkrypcji tekstów źródłowych z rimdingu. W przypadku tekstów
zapisywanych alfabetem łacińskim, będziemy używać tylko systemu dziesiętnego.
Liczba mnoga rzeczowników
Na początku liczbę mnogą w ptanenie tworzono w bardzo prosty sposób: dodawano ostatnią
samogłoskę użytą w wyrazie do jego końca. Tak więc wystarczyło znać liczbę pojedynczą danego
rzeczownika, aby bez problemu utworzyć też liczbę mnogą. W miarę ewolucji języka trudności
narastały. Przede wszystkim ludzie doszli do wniosku, że nie ma sensu zapisywanie dwa razy tej samej
samogłoski. Tak więc tam, gdzie było to możliwe, zamiast kopiować, przenoszono samogłoskę na
koniec wyrazu. Stało się tak w większości rzeczowników. Jednak w niektórych trudności w wymowie
sprawiły, że pozostawiono obie samogłoski. Zdarza się, że są one zmutowane, ale ten temat zostanie
poruszony w późniejszych artykułach. Z tego powodu rzeczowniki, których liczba samogłosek się nie
zmienia w czasie tworzenia liczby mnogiej nazywamy nowymi. Wszystkie pozostałe, to rzeczowniki
stare. W obu tych grupach występują rzeczowniki nieregularne, w których samogłoski ulegają mutacji.
Przykładem rzeczownika nowego może być
pat (słowo) - pta (słowa)
rzeczownika starego zaś:
nen (zbiór) - nuine (zbiory)
w którym ponadto pierwsze "e" mutuje w "ui". Nie zostało ono usunięte, ponieważ ciężko byłoby
wymówić "nne".
Cyfry
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Instytut Historii Marchii Trzyczaszkowskiej — dział archiwów
12
13
Dla Instytutu Historii Marchii Trzyczaszkowskiej opracował: Gelledagor