2014-06-08 Koncert Orkiestry Symfonicznej „SONATA” w kościele

2014-06-08 Koncert Orkiestry Symfonicznej „SONATA” w kościele
garnizonowym w Toruniu
Na zaproszenie Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego – Pana Piotra Franciszka
Całbeckiego oraz Dziekana Wojsk Lądowych, Proboszcza Parafii św. Katarzyny w Toruniu
– ks. płk. Marka Karczewskiego, Warszawska Orkiestra Symfoniczna „SONATA" im.
Bogumiła Łepeckiego wykona 8 czerwca 2014 r. o godz. 19.00 w Kościele Garnizonowym
św. Katarzyny w Toruniu Symfonia POLONIA op. 24 Ignacego Jana Paderewskiego. Ten
uroczysty koncert symfoniczny jest finałem projektu „Razem w NATO - 15 lat obecności
Polski w NATO" realizowanego przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
IGNACY JAN PADEREWSKI
Ignacy Jan Paderewski urodzony w 1860 r. we wsi Kuryłówka na Podolu. Jako wnuk i syn
powstańców listopadowych i styczniowych znał on wysoką cenę obrony tożsamości
narodowej w warunkach carskiego imperium, nie uznającego elementarnych praw
człowieka i obywatela.
Twórczość kompozytorska Paderewskiego, wzorem twórczości Chopina, wchłonęła
w mazurkach, krakowiakach, polonezach, tańcach góralskich skarby ludowego folkloru
muzycznego, wzbogacając go własną artystyczną interpretacją. Twórczość ta inspirowana
była również przez utwory narodowych wieszczów: Adama Mickiewicza i Zygmunta
Krasińskiego oraz wybitnych poetów polskich: Adama Asnyka, Władysława Syrokomli
i Kazimierza Tetmajera, a także francuskiego pisarza Catulle Mendesa - twórcę
parnasizmu. Istotny wpływ na twórczość Paderewskiego wywierali współcześni mu
kompozytorzy: Ryszard Wagner, Franciszek Liszt, Piotr Czajkowski, Pablo de Sarasate,
Camille Saint¬Saens, Antoni Rubenstein.
Do największych dzieł Paderewskiego należą opera Manru do libretta Alfreda Nossiga,
przedstawiającego kulturę polskich Romów, symfonii h-moll, przypominającej tragiczne
losy powstania 1863 r. oraz nieukończonego koncertu skrzypcowego. Wybitną pozycję
w muzyce światowej przyniosła Paderewskiemu przede wszystkim jego sztuka
pianistyczna, którą prezentował w salach koncertowych Europy, obu Ameryk, Australii,
Nowej Zelandii. Był on wspaniałym, w swojej epoce, interpretatorem dzieł: Bacha,
Beethovena, Brahmsa, Debussy'ego, Haydna, Liszta, Griega, Wagnera a przede
wszystkim Chopina. On, wydawca wszystkich utworów Chopina upowszechnił je na
najpoważniejszych salach koncertowych świata przełomu XIX i XX w. Międzynarodową
sławę, którą zdobył, potrafił wykorzystać w działalności społecznej w skali krajowej
i międzynarodowej.
W 1910 r., ofiarując swojemu narodowi pomnik Władysława Jagiełły, dłuta Antoniego
Wiwulskiego, wokół tegoż pomnika zjednoczył rodaków różnych opcji politycznych.
W polskiej kulturze politycznej Paderewski jest symbolem przyjaźni i współpracy polskoamerykańskiej, polsko-francuskiej, polsko-szwajcarskiej.
Z jego nazwiskiem historiografia polska wiąże m.in. Słynną deklaracje prezydenta
Wilsona, złożoną 22 stycznia 1917 r. w senacie amerykańskim na temat prawa Polski do
niepodległości, powtórzoną 8 stycznia 1918 r. w 13. punkcie jego programu pokojowego.
Z wiarą w realizacje tego programu w szeregach Armii Polskiej we Francji walczyło po
stronie aliantów 80 tysięcy żołnierzy polskich, w tym ponad 22 tysięcy ochotników Polonii
amerykańskiej.
Armią tą dowodził gen. Józef Haller. Ciesząc się poparciem prezydenta Wilsona
i przywódców Ententy, Paderewski od 16 stycznia do 10 grudnia 1919 r. przewodził
Radzie Ministrów, kierował Ministerstwem Spraw Zagranicznych i Delegacją Polską na
Konferencję Pokojową w Paryżu.
Paderewski stawał często w obronie ofiar prześladowań politycznych w Polsce i w krajach
reżimów totalitarnych i autorytarnych. W swojej siedzibie w Morges, w Szwajcarii,
stworzył koalicję, autorytetów politycznych, walczących o przestrzeganie zasad
demokracji parlamentarnej w Polsce w latach 1936 - 1939 r. Koalicja ta była podstawą
gabinetu gen. Władysława Sikorskiego, powstałego w Paryżu 30 września 1939 r. po
klęsce wrześniowej w wyniku agresji na Polskę armii niemieckiej i sowieckiej. Paderewski
demaskował zbrodniczy charakter paktu Hitler-Stalin z 23 sierpnia 1939 r., nie znając
jego tajnej klauzuli o podziale Polski. Rozwinięciem tego paktu był sowiecko-niemiecki
układ o granicach i przyjaźni z 28 września 1939 r.
W styczniu 1940 r. stanął on na czele rady Narodowej RP, namiastki parlamentu
polskiego, współpracującego z rządem gen. Sikorskiego i z prezydentem RP
Władysławem Raczkiem. Opiekował się, wkrótce po klęsce Francji, żołnierzami polskimi,
którzy znaleźli schronienie w gościnnej Szwajcarii. Na prośbę premiera gen. Sikorskiego
od 6 listopada 1940 r. do 29 czerwca 1941 r., tj. do ostatniego dnia swego życia, służył
Polsce i Polonii przebywając w Stanach Zjednoczonych. Był on wówczas największym
autorytetem dla Polaków różnych przekonań politycznych mimo sędziwego wieku.
Utrzymywał on przyjacielskie kontakty z prezydentem Roosveltem i jego małżonką oraz
byłym prezydentem Hooverem.
Kreśląc wizję wymarzonej III Rzeczpospolitej na kilka dni przed śmiercią pisał: By do
każdego domu, każdej zagrody i warsztatu polskiego wróciły znów uśmiech zwycięstwa,
szczęście i słońce pokoju. By słońce wolności świeciło jednakowo wszystkim, by wszyscy
zrozumieli, że nie ma szczęścia w domu, gdy krzywda dzieje się sąsiadowi.
IGNACY JAN PADEREWSKI
(1860 - 1941)
Symfonia h-moll
„POLONIA” op. 24
Symfonia h-moll jedyny utwór Paderewskiego tego rodzaju – to dzieło wieńczące
kompozytorski dorobek wybitnego pianisty, patrioty i męża stanu.
Nad tym monumentalnym muzycznym freskiem inspirowanym Powstaniem Styczniowym
1863 Paderewski pracował przez kilka lat. Symfonia „Polonia”, w której kompozytor
maluje obrazami muzycznymi historię Polski poczynając od Lechusa 550 r. po czasy
współczesne. Wydarzenia historyczne nie są „przedstawione” w partyturze
chronologicznie. Wizja obrazów muzycznych u kompozytora była podyktowana stanem
emocjonalnym i refleksją w danym momencie, w chwili pisania utworu.
Studiując partyturę stopniowo odkrywa się wartości artystyczne dzieła i obrazy wydarzenia ściśle związane z naszą historią. W literaturze muzycznej istnieje wiele
utworów programowych takich jak: 3 Symfonia „Bohaterska” L. van Beethovena,
Symfonia fantastyczna Berlioza, czy obrazki z wystawy M. Mussorgskiego. Wizja
programowa tych dzieł jest jednak wynikiem fantazji kompozytora i jest związana
z jakimś bohaterem, artysta, dziełami malarskimi. Symfonia Paderewskiego łączy się
nierozerwalnie z konkretną rzeczywistością, tragicznymi wydarzeniami mającymi miejsce
w Polskiej historii na przestrzeni wieków.
Tworzywem pierwszej części utworu zaczynającej się podniosłym wstępem pełnym
smutku i zadumy jest ekspresyjny temat - wiolonczel, fagotów, kontrabasów i tuby, oraz
szereg znaczących stale powracających motywów muzycznych.
Na pierwszy plan wysuwa się tutaj patetyczny „motyw przemocy” grany przez tonitruon
puzony, wiolonczele i kontrabasy. Zbliżając się do końca tej części utworu w pewnym
momencie poczynając od delikatnych ruchów poszczególnych instrumentów (nadzieja na
powstanie Polski) powoli zagęszczającej się harmonii, rosnącej dynamiki do
maksymalnych brzmień (potyczki i nasilenia powstańcze) niespodziewanie przerywa głos
organów (msza za poległych powstańców) aby zakończyć tę część akordem h-moll, jakby
wizją kompozytora o niepodległej Polsce, spełniona na mocy Traktatu Wersalskiego
28 czerwca 1919 r.
Odmienny, wyraźnie elegijny charakter ma druga część dzieła – jakby modlitwa za
poległych Powstańców. Melodyjny temat klarnetu, który jest podejmowany przez różne
instrumenty, poprzedza tajemniczy wstęp kontrabasów i wiolonczel – misteriowo. Całość
rozwija się się dalej do burzliwego brzmienia wszystkich instrumentów aby zakończyć
pogodzeniem się z losem i pytaniem dlaczego? Pozostającym bez odpowiedzi.
W trzeciej części przeżywamy wraz z autorem to, co głęboko odczuwał w sercu i jasno
wypowiedział. Tajemniczy z początku niepokój w głuchych szmerach instrumentów
smyczkowych, następnie ukazujący się w basach temat osnuty na melodii hymnu
narodowego po którym pojawiają się nagle sygnały trąbek. Wzmacniająca się dynamika,
chwile otuchy i wiary, wreszcie znowu groźny „motyw przemocy”. Z chaosu groźnych
dźwięków wyłania się eksponowany na początku w basach śpiewny temat jakby
mistyczny korowód duchów: temat oparty na motywach melodii „Jeszcze Polska nie
zginęła”. Korowód duchów znika a na ziemi pozostaje żal, smutek i rozpacz ujęte
w niesamowite dźwięki uroczystego marsza żałobnego jakby wizja Powstania
Warszawskiego 1 sierpnia1944 r. (przygotowanie i wybuch). Wnet po tym ostatecznym
ponurym zwątpieniu następuje pełne nadzieje SURSUM CORDA, obraz jasnej przyszłości
świata w wyobraźni kompozytora. Na koniec wspaniała koda łącząca w sobie wszystkie
tematy symfonii.
Prawykonanie symfonii odbyło się w grudniu 1908 r. Ogromny sukces jaki, symfonia
odniosła w Bostonie zapoczątkował triumf dzieła na estradach Nowego Jorku,
Waszyngtonu, Filadelfii, Baltimore, Londynu i Paryża. Prawykonanie polskie miało miejsce
we Lwowie w 1910 r. w setną rocznicę urodzin Fryderyka Chopina.
„Wydarzenie jest współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa KujawskoPomorskiego
na lata 2007-2013 oraz ze środków budżetu Województwa KujawskoPomorskiego”
Warszawska Orkiestra Symfoniczna „SONATA" im. Bogumiła Łepeckiego
www.orkiestrasonata.pl