Poznajcie Rosciszewo Chopina

Ryszard Szymański
SCENARIUSZ ZAJĘĆ
Typ szkoły: podstawowa, gimnazjum, ponadgimnazjalna
Etap kształcenia: II, III, IV
Rodzaj zajęć: uroczystość środowiskowa (plenerowa)
Tytuł uroczystości: Poznajcie Rościszewo Chopina
Cele:
1. Cel ogólny:
• poznanie tradycji chopinowskiej w Rościszewie, promocja uzdolnionej młodzieży
i środowiska lokalnego.
2. Cele szczegółowe:
Uczeń:
• poznaje historię pobytu Chopina w miejscowym dworku oraz historię i kulturę
Rościszewa – miejsca na Szlaku Chopinowskim na Mazowszu,
• poznaje wybrane utwory Fryderyka Chopina,
• doskonali umiejętność recytacji,
• współtworzy uroczystość środowiskową.
Czas trwania zajęć: ok. 120 minut
Ogólny opis uroczystości:
Miejsce:
kompleks parkowo-dworski w Rościszewie, udekorowana scena w cieniu alei kasztanowców
przylegającej do dziedzińca urokliwego barokowego dworku z połowy XVIII w., w którym
latem 1827 r. Fryderyk Chopin spędził dwa pełne dni, odpoczywając w drodze do odległej
o 60 km Szafarni
Czas:
niedzielne (ewentualnie sobotnie) popołudnie w miesiącach letnich (np. w godz. 14–16)
Treść:
Uroczystość składa się z dwóch części stanowiących integralną całość:
• programu poetycko-muzycznego, odnoszącego się do pobytu kompozytora w tej
miejscowości, ukazującego jej ciekawą historię i kulturę, a także znaczenie
Fryderyka Chopina i jego dzieła w świecie współczesnym,
• minikoncertu muzyki Fryderyka Chopina (układ jest opisany w scenariuszu części
głównej).
Wykonawcy:
w
poetycko-muzycznej
części
–
Chór
„Canto”
Zespołu
Szkół
Samorządowych
w Rościszewie; w części koncertowej – uczniowie i profesorowie szkół muzycznych I i II
stopnia w Sierpcu. Całość programu prowadzi konferansjer.
Odbiorcy:
społeczność lokalna Rościszewa i Sierpca, dzieci i młodzież szkolna, harcerze, uczniowie
sierpeckich szkół muzycznych z opiekunami i rodzicami, przedstawiciele władz
samorządowych województwa mazowieckiego, powiatu sierpeckiego, gminy Rościszewo,
Towarzystwa
Naukowego
Płockiego
z
oddziałami
terenowymi,
instytucji
edukacyjno-kulturalnych i gospodarczych, rodów zasłużonych w dziejach miejscowości,
sponsorzy, partnerzy i media.
Dodatkowe materiały:
• informacyjne: zaproszenia, plakaty, ogłoszenia,
• banery dekoracyjne – jeden nad otwartą bramą do dworku o treści: „Rościszewo
Chopina jak centrum polszczyzny/ Tu się człowiek napije, nadysze ojczyzny”,
drugi bezpośrednio nad sceną, o treści: „Na dziedzińcu – wśród kasztanowców./
Poznajcie Rościszewo Chopina”,
• scena na dziedzińcu dworku, w cieniu alei kasztanowców, udekorowana
motywami chopinowskimi, dużo kwiatów, wokół miejsca siedzące dla przybyłych
gości,
• pamiątkowe foldery promocyjne.
Imprezy towarzyszące:
koncert w wykonaniu orkiestry dętej (wiązanka utworów patriotycznych i ludowych),
zwiedzanie dworku i izby pamięci (wystawa prac plastycznych uczniów o tematyce
chopinowskiej, pamiątki chopinowskie, historia i współczesne oblicze miejscowości),
degustacja kulinarnych smakołyków przygotowanych przez gospodynie.
Inne:
można postarać się o patronat honorowy i medialny, sponsorów, partnerów i instytucje
wspierające.
2
Przebieg uroczystości
I.
Wprowadzenie
Czas poprzedzający uroczystość (13.30–14.00)
1. Harcerze miejscowych szkół witają w bramie przybywających gości, wręczają im
okolicznościowe foldery i inne materiały, informują o układzie przestrzennym oraz
kierują do gospodarzy i organizatorów uroczystości. W tle słychać dźwięki utworów
orkiestry dętej.
2. Przybyli goście i uczestnicy uroczystości zajmują miejsca wokół sceny.
II. Część główna uroczystości
(centralna część sceny, lekko po lewej – instrument koncertowy, przed nim bukiet
biało-czerwonych róż; z prawej – chór „Canto”)
1. Konferansjer:
Szanowni państwo!
Rok 2007 w Rościszewie, niewielkiej miejscowości północnego Mazowsza, będącej też
siedzibą gminy, przyniósł dwa niezwykle ważne wydarzenia: po pierwsze, 180 rocznicę
pobytu Fryderyka Chopina w tutejszym dworku, należącym wówczas do generała wojsk
koronnych Benedykta Jeżewskiego; po drugie, finał niezwykle rzadkiej i cennej inicjatywy
samorządowej w postaci uroczystego otwarcia tego samego, ale pięknie odnowionego
obiektu, któremu po latach ruiny i dewastacji przywrócono dawny blask.
Odrestaurowany barokowy dworek z połowy XVIII w., otoczony wiekowymi kasztanowcami,
„sam się prosił”, aby jego urokliwe wnętrza i parkowe otoczenie wypełnić muzyką i ideą
wielkiego kompozytora, który gościł tu 7 i 8 lipca 1827 r., odpoczywając w trakcie podróży
do Szafarni.
Drodzy goście!
Dziś
to
marzenie staje
się rzeczywistością
dzięki
programowi
zatytułowanemu „Poznajcie Rościszewo Chopina”. Powstał on z myślą, aby w dwusetną
rocznicę urodzin kompozytora rościszewski epizod z jego życia – niczym bezcenna iskra –
nie zgasł, ale przeistoczył się w jasny płomień pięknych idei, przywracających naszemu życiu
właściwą hierarchię wartości.
Zatem w imieniu gospodarzy gminy i organizatorów dzisiejszej uroczystości witam
serdecznie wszystkich państwa „w naszej małej, cichej, miejscowości”.
3
2. Piosenka w wykonaniu chóru – na melodię „My Cyganie”:
W naszej małej, cichej, miejscowości,
Gdzie Mazowsza prawie widać kres,
Wielu miłych, drogich gości
Razem z nami dzisiaj jest.
Polskie dzieje, przeszłość ukochaną,
Ślady zdarzeń, tych sprzed wielu lat,
Na dziedzińcu, wśród kasztanów
Chcemy opowiedzieć Wam.
Ref. W Rościszewie pięknie Was witamy,
W Rościszewie, gdzie wciąż Chopin gra,
Gdzie Jeżewskich, Rościszewskich
Pełen wspomnień jest ten park. (bis)
3. Konferansjer:
Fryderyk Chopin. Do niedawna mało kto w Rościszewie, i pewnie w Polsce też, miał
świadomość, że najwybitniejszy polski kompozytor przebywał w tej miejscowości. 7 lipca
1827 r. zajechał przed bramę dworku razem ze swym przyjacielem hrabią Zboińskim,
z którym podróżował do Szafarni, gdzie mieszkał jego przyjaciel z lat szkolnych Dominik
Dziewanowski. W rościszewskim majątku zrobili sobie przerwę w podróży. Zmęczony
Chopin odpoczywał tu w cieniu kasztanowców, delektował się zapachem parkowej przyrody,
rozmawiał z przyjaciółmi Jeżewskimi, raczył ich swoją grą. Wiemy, że następnego ranka,
w niedzielę, udał się na mszę świętą do miejscowego kościółka pod wezwaniem św. Józefa.
Pewnie resztę dnia spędził we dworku i parkowych zakamarkach, oczarowany atmosferą
rościszewskiego „Soplicowa”. Tylko dwa dni i aż dwa dni! Jak podkreślała Marita Alban
Juarez z NIFC w trakcie swojego pobytu w Rościszewie, mieszkańcy tej miejscowości
„powinni być dumni z tego, że Chopin spędził tu pełne dwa dni swojego krótkiego życia”. Tę
historię opowiedzą za chwilę państwu młodzi artyści w poetycko-muzycznej improwizacji,
którą można nazwać: „To były piękne dni”. Zapraszam!
4. Na tle muzyki Chopina uczeń recytuje wybrane fragmenty listu kompozytora
do rodziców, świadczącego o jego planowanej podróży do Rościszewa:
4
„Najukochańsi Rodzice i wy, lube siostrylle.
Gdy mi zdrowie służy jak jaki pies dressowany, a pana Zboińskiego żółte opuszczają
oczki, gdy wyjeżdżamy do Płocka, szaleństwem by było, gdybym z mej strony
nie miał o tym donieść.
– Dziś więc w Płocku, jutro w Rościszewie, po pojutrze w Kikole, parę dni
w Turznie, parę dni w Kozłowie i moment w Gdańsku i na powrót. (…) Chciałem
Wam, siostrylle, walczyka mego posłać, ale nie mam czasu, bo już wsiadamy; jest
teraz rano, godzina 8-ma (bo my nigdy przed 7 nie wstajem).
Powietrze świeże, słonko ślicznie świeci, ptaszki świergocą, strumyka nie ma, boby
mruczał, ale za to jest staw i żaby prześlicznie śpiewają!
– Ależ najzabawniejszy jest kos, co przed oknami awantury wyśpiewywa, a po kosie
najmłodsza Kamilka Pana Zboińskiego, co jeszcze dwóch lat nie ma, polubiła mię
i paplocze, że »Kagila pana koteć«. Jak ona mnie, tak ja bilion razy Papę i Mamę,
Mamę i Papę koteć i szanować, i w nóżki, rączki całować.
Najprzywiązańszy F. Chopin”
5. Po odczytaniu listu piosenka chóru Canto – na melodię „To były piękne dni”:
Latem wśród kasztanów na dziedzińcu,
W rościszewskim dworze, u wrót bram.
Radosne okrzyki powitania:
„Witaj, Fryderyku, witaj nam!”.
Do Szafarni stąd już niedaleko,
Więc na chwilę możesz wstrzymać czas.
Posiedź z nami, posiedź, Fryderyku,
W rościszewskim parku zagraj nam.
Młody muzyk usiadł na dziedzińcu,
Gdzie chór świerszczy już ustawił się.
Rościszewo grą swą zaczarował
I powiedział, upuszczając łzę:
„Mój kochany, stary przyjacielu,
Tak tu pięknie, aż zapiera dech.
To jest nasza Polska ukochana,
5
Pośród kwiatów, pośród takich drzew.
Żył i kochał Chopin w wielu krajach,
Bo artysty taki to już los,
Ale nawet na paryskim bruku
Swojego Mazowsza słyszał głos.
Choć po latach ślady tej historii
W rościszewskim parku pokrył kurz,
Pamiętają o niej klony, lipy,
A kasztany nucą sobie tu:
Ref. To były piękne dni, po prostu piękne dni,
Choć dawno temu, pamięć o nich trwa
I w szumie starych drzew, w tęsknocie prostych serc,
Nasz nieśmiertelny Chopin wciąż tu gra.
6. Na tle muzyki Chopina recytacja wiersza:
(Pierwsza zwrotka ma charakter liryczny, druga – ekspresyjny).
Byłeś tu
Pod grubą warstwą czasu
Jeszcze dźwięczy muzyka fortepianu
I słowa do przyjaciół
Jeszcze szepczą kasztany
Strażnicy dawnych dni
Powracających
Jak świty radosnych mazurków
I wieczory posępnych nokturnów
Nasz ukochany polski Fryderyku
Fryderyku żelazowej radości dzieciństwa
I mazowieckiej ciszy ukojenia
Przed rozterkami paryskiego bruku
Przy blasku szlachetnych serc
Przy dźwiękach wspomnień
6
Żyjesz w nas
Każdym akordem miłości
Do ukochanej Ojczyzny
Ojczyzny z naszych marzeń
Ojczyzny z naszych snów
7. Konferansjer:
To z pewnością były piękne dni w historii tej miejscowości. Z pewnością też nie jedyne.
Szanowni państwo! W dorobek duchowy i materialny tej ziemi wpisały się w sposób
szczególny dwa szlachetne i zasłużone na Mazowszu rody: Rościszewskich herbu Junosza
i Jeżewskich herbu Jastrzębiec. Dzięki nim mamy w Rościszewie dworek i Chopina.
Z potomkami Rościszewskich utrzymujemy owocny kontakt, zyskaliśmy pamiątkowe
materiały chopinowskie, historyczne i edukacyjne: m.in. monografię rodu z cennymi
informacjami o historii Rościszewa, program edukacyjny o Janinie i Lechu Rościszewskich –
bohaterach lat II wojny światowej, którzy otrzymali zaszczytny tytuł „Sprawiedliwy wśród
Narodów Świata”, a także materiały wspomnieniowe o wybitnym geopolityku, szlachetnym
intelektualiście i patriocie, profesorze Marcinie Marii Rościszewskim, przez wiele lat
współkierującym Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. To ludzie,
z którymi łączą nas historyczne korzenie, a obecnie także pamięć i przyjaźń. Chcemy, aby
wspólna historia i kultura łączyła pokolenia, a Chopin – tak jak kiedyś Mickiewicz – trafił
„pod każdą strzechę”, zostawiając tam najpiękniejsze wartości: wrażliwość człowieka, miłość
Polaka i geniusz artysty. Aby tak jak Mickiewicz piórem, tak on dźwiękiem przenosił
stęsknione serca „cudem na ojczyzny łono” – i tej wielkiej, i tej małej.
Drodzy słuchacze! Poczujmy się przez chwilę w Rościszewie jak w staropolskim Soplicowie.
Mamy tu przecież i dworek szlachecki, i gościnną bramę, i historię rodów szlacheckich, i kult
patriotyzmu z motywem Chopina. Przecież „Rościszewo Chopina – jak centrum polszczyzny/
Tu się człowiek napije, nadysze Ojczyzny”. Zapraszam teraz wszystkich na część
patriotyczną, której głównym wątkiem będzie minikoncert chopinowski w wykonaniu
uczniów i profesorów sierpeckich szkół muzycznych.
8. Recytacja wiersza na tle mazurka Chopina:
Szanowni goście i widzowie!
W tym dworku, gdzie teraz tak pięknie,
7
Żyli kiedyś nasi przodkowie –
Junosze i Jastrzębce.
Jak w życiu bywa – po połowie
Podzielić można ich zasługi:
Hulaki i bohaterowie
Mnożyli pieniądz albo długi.
Odwagą w bojach sławni wszędzie,
Niejedno czoło zdobi blizna.
Stawali zawsze w pierwszym rzędzie,
Gdy wzywał Bóg, Honor, Ojczyzna.
W czasie pokoju – jak panowie,
Nie tylko zresztą w karnawale,
Nasi Soplice, Horeszkowie
Kochali tańce, pieśni, bale.
Tak przed wiekami w Rościszewie
Rosła kultura – gratia plena.
Tworzył ją Rościsz i Jastrzębiec,
A zwieńczył pobyt tu Chopina.
Więc w parku wokół, jakby z cicha,
W poszumie drzew spod jasnej chmurki
Dźwięczą utwory Fryderyka –
Polskie walczyki i mazurki.
Czujmy się na Mazowsza skraju,
Szanowni goście i widzowie,
Jak w naszym polskim, ziemskim raju,
Jak w staropolskim Soplicowie.
9. Minikoncert chopinowski, a w nim utwory Chopina, na przykład:
• Polonez As-dur op. 53,
• Mazurek As-dur op. 17 nr 3,
8
• Nokturn f-moll op. 55 nr 1,
• Rondo c-moll op. 1,
• Walc cis-moll op. 64 nr 2.
10. Recytacja wiersza na tle nastrojowej, sentymentalnej muzyki Chopina:
Historią tu żyją
Aleje lip i kasztanów
Karmią się ptaki budzące ze snu
Zmęczoną mazowiecką wieś
Historią Jeżewskich i Rościszewskich
Przyjaciół Chopina
I sprawiedliwych wśród narodów świata
Gotowych podać dłoń
Po latach rozstania i zapomnienia
Po latach pamięci kłamliwej i obcej
Historio tamtych dni
Jak łatwo
Wyrzucić Cię za okno starego pałacu
Jak trudno
Sprowadzić po latach
Do odnowionych sal parkowych alei
I do naszych serc
Historio
Będziesz Ty już teraz naszą Panią
Co budzi się tu i zasypia
Przy dźwiękach fortepianu polskości
11. Konferansjer:
„Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna,
Co mi żywemu na nic… tylko czoło zdobi,
Ale po śmierci was będzie gniotła niewidzialna,
Aż was, zjadacze chleba – w aniołów przerobi”.
9
Szanowni państwo! Nie mogłem się powstrzymać, aby w kontekście dzisiejszego spotkania
i obchodów Roku Chopinowskiego nie zacytować Juliusza Słowackiego, prawie że
rówieśnika Chopina, który, jako jeden z naszych romantycznych geniuszy, doskonale
wiedział, co zrobić, aby „język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa”. Drodzy
państwo! Słowa poety są jak czarodziejski klucz: otwierają sezam, w którym są ukryte
odpowiedzi na wszystkie najważniejsze pytania. Czym jest sztuka i kultura w ogóle – bez
względu na czas, miejsce i kontekst? Kim tak naprawdę jest każdy artysta? Kim dla nas jest
dziś Chopin? Po co zjadacze chleba pojawiają się w Łazienkach, Dusznikach, Żelazowej
Woli, Szafarni, a nawet w Rościszewie? Uczucie przemiany w anioła jest przecudowne – nie
sądzą państwo? Pragnę, aby dziś siła sprawcza chopinowskiego piękna dostarczyła nam tej
przyjemności jak najwięcej. Jest ono ukryte nie tylko w muzyce naszego genialnego artysty,
ale w całym jego życiu, przepełnionym miłością do Mazowsza, Polski i całego świata. Mam
nadzieję, że kompozytor powróci tu na dobre, gdyż – jak pięknie powiedział profesor Jasiński
– „Chopin nas nie potrzebuje, to my potrzebujemy Chopina”. A zatem wróć do nas,
Fryderyku! Zbuduj między nami trwały most pamięci, aby historia – i sztuka w ogóle –
pozwoliła nam uwierzyć, mimo wszystko, że piękny jest człowiek, piękne jest życie i piękny
jest świat, „choćby tu, w naszym Rościszewie”.
12. Piosenka w wykonaniu chóru Canto – na melodię „Ale to już było”
M. Rodowicz:
Jaki piękny jest ten Twój świat
Choćby tu, w naszym Rościszewie.
Szumią drzewa i śpiewa ptak,
Płynąc po ojczystym niebie.
A i ludzie u nas są
Prości, szczerzy, czuli i prawi.
Wczoraj, dziś, jutro może znów,
Gdy tylko Bóg pobłogosławi.
Jaki piękny jest ten Twój świat,
Jeśli Polacy się kochają.
Uśmiech słońca znów goni wiatr,
10
Świerszcze z Chopinem walca grają.
I chociaż Paryż, Londyn, Rzym
Nowy Jork, Palm Beach czy Hawaje
Ja w mojej Polsce wolę żyć,
Bo kocham ją nad inne kraje.
Ref. Kiedyś już tak było, może też i będzie.
Nasza Polska na Mazowszu, w Rościszewie
Piękna jest zawsze i wszędzie. (bis)
13. Recytacja wiersza (na tle fragmentu drugiej części II Koncertu f-moll op. 21):
Pamiętasz?
Zanim pożegnały cię mazowieckie wierzby
I kos zagwizdał za tobą jak wariat
Miałeś tyle rozbrykanych marzeń w kieszeniach
Ile kwiatu bzu po drodze z Rościszewa do Szafarni
Pamiętasz?
Zanim pożegnały cię paryskie gwiazdy
I garstka emigranckich przyjaciół
Miałeś tyle Polski w dłoniach
Ile dźwięków fruwających po krajobrazie fortepianu świata
Wróć do nas, Fryderyku!
Przypłyń na dźwiękach swych ukrytych armat
I przemień nas na ołtarzu Ojczyzny
W polne kwiaty przydrożne
Witające spragnionych rosą twej anielskiej pieśni
Wróć, Fryderyku!
Tu wszędzie jest twoja ojczyzna!
Cienie brzóz i piach mazowieckich dróg
I twoje serce śpiące głęboko u św. Krzyża
11
Bardziej polskie niż Polska sama
14. Piosenka chóru Canto – na melodię „Wind of Change” zespołu The Scorpions:
Solistka – na tle pierwszych taktów utworu:
Drodzy państwo! Za chwilę nastrojową, liryczną piosenką zespołu The Scorpions pokażemy,
że miłość do świata, ojczyzny, no i oczywiście do Fryderyka Chopina można przekazać nawet
w formie rockowej ballady. Ale to możliwe jest tylko u nas.
Gdzie spokojna noc,
Ślady dawnych dni,
Gdzie miłości moc
Przed laty…
Na poduszce z gwiazd
Piękna George już śpi,
Obok Chopin gra
Sonaty…
Chociaż minął czas
Ich gorących serc,
Pieśnią szumi park –
Powrócą…
Do utraty tchu,
Z całych swoich sił,
Jednym głosem z dwóch
Zanucą…
Człowiek ma swój kres,
Morze ma swój brzeg,
Życie krótkie jest
Jak słowo
Rejs w nieznane trwa
Jak szaleńczy bieg,
Jak odwieczna gra
Kto – kogo?
12
Jeśli świtu brzask,
Nocy ciemnej mrok,
Słońca ciepły blask
Na niebie…
Popatrz, to twój kraj,
Mazowiecki dom,
Mały, ziemski raj
Dla ciebie…
Ref. Kochaj świat,
Póki życia iskra blada jeszcze w nim się tli,
Póki noce księżycowe, piękne dni,
Więc kochaj świat.
15. Konferansjer:
Drodzy państwo! Uroczystość pod nazwą „Poznajcie Rościszewo Chopina”, która wpisała się
w obchody dwusetnej rocznicy urodzin kompozytora, zakończyło niezwykle głębokie,
refleksyjne przesłanie. Rościszewska młodzież, oczarowana historią swojej miejscowości, tak
naprawdę przypomniała nam, że w Rościszewie „Chopin wciąż gra” i że jego piękno, tkwiące
nie tylko w jego muzyce, ale również w miłości do mazowieckiej i ojczystej ziemi, jest nam
dzisiaj potrzebne szczególnie – po to chociażby, aby ocalić w sobie harmonię ducha i materii
życia, by ocalić to, co Przewodniczący Komitetu Obchodów Chopin 2010 Waldemar
Dąbrowski nazwał idiomem polskości. To magiczne coś jest odwiecznym rdzeniem polskiej
kultury, dzięki której Polacy wciąż mają marzenia. Dziękuję państwu za uwagę.
III. Zakończenie
Część integracyjna
1. Zwiedzanie izby pamięci kompozytora i wnętrz dworku (w tle wyciszone dźwięki
muzyki Chopina).
2. Wpisy gości do kroniki w izbie pamięci.
3. Degustacja wiejskich smakołyków przygotowanych przez gospodynie oraz
rozmowy i dyskusje integracyjne w plenerach parku.
13
Bibliografia
Autograf listu F. Chopina pisanego w przeddzień wyjazdu do Rościszewa, w: L. Bronarski,
Szkice Chopinowskie, 2005, s. 16.
Juarez M.A., Sławińska-Dahlig E., Polska Chopina. Przewodnik po miejscach związanych
z pobytem kompozytora, Warszawa 2007.
Wyjaśnienia:
1. Scenariusz uroczystości został oparty na autorskich tekstach R. Szymańskiego
(konferansjerka, teksty mówione i śpiewane) oraz utworach F. Chopina cytowanych
w samym scenariuszu. W programie wykorzystano fragmenty wypowiedzi M.A. Juarez,
cytaty z wywiadów W. Dąbrowskiego i prof. A. Jasińskiego oraz fragment wiersza
J. Słowackiego „Testament mój”.
2. Ponieważ uroczystość środowiskowa jest czymś innym niż typowa lekcja, jej scenariusz
został zbudowany nieco inaczej. Ważne, aby przede wszystkim był pomocny
w zrozumieniu
przesłania
uroczystości
oraz
jej
ram
i
zasad
organizacyjno-inscenizacyjnych.
3. Chociaż impreza została pomyślana jako plenerowa i umiejscowiona w Rościszewie, to
przy niewielkich zmianach w scenariuszu można ją zorganizować w innym miejscu
i w każdym czasie – na zasadzie prezentacji miejsc Szlaku Chopinowskiego
na Mazowszu.
14