ROZDZIAŁ I. CELE, TŁO OGÓLNE I POJĘCIA 1. Cele. 1. Celem

ROZDZIAŁ I. CELE, TŁO OGÓLNE I POJĘCIA
1. Cele.
1. Celem Światowego Programu Akcji na Rzecz Osób Niepełnosprawnych jest popieranie
skutecznych środków w zakresie zapobiegania niepełno- sprawności, rehabilitacji, a także realizacji
zadań „pełnego uczestnictwa” osób niepełnosprawnych w społecznym życiu i rozwoju oraz
„równości”. Oznacza to zapewnienie osobom niepełnosprawnym szans takich samych jak całej
ludności oraz ich równy udział w ogólnej poprawie warunków życia stanowiącej rezultat rozwoju
społecznego i ekonomicznego. Poję- cia te powinny być stosowane w takim samym zakresie, z równą
pilnością we wszystkich krajach, bez względu na stopień ich rozwoju.
2. Tło ogólne.
2. Przeszło 500 milionów ludzi na świecie to osoby niepełnosprawne w wyni- ku upośledzeń
umysłowych, fizycznych lub sensorycznych. Przysługują im prawa i szansę na równi z wszystkimi
innymi istotami ludzkimi. Aż nazbyt często ich życie jest utrudnione na skutek fizycznych i socjalnych
barier występujących w społeczeństwie, a ograniczających ich pełne uczestnic- two. Z tej przyczyny
miliony dzieci i dorosłych we wszystkich częściach świata pędzi życie nacechowane często segregacją
i poniżeniem.
3. Analizę sytuacji osób niepełnosprawnych należy przeprowadzać w kontek- ście różnych poziomów
rozwoju ekonomicznego i społecznego oraz od- miennych kultur. Wszędzie jednak ostateczny
obowiązek poprawy warun- ków, które prowadzą do upośledzenia, oraz zajęcia się konsekwencjami
niepełnosprawności spoczywa na władzach państwowych. Nie zmniejsza to odpowiedzialności ogółu
społeczeństwa, jednostek czy też organiza- cji. Rządy powinny jednak przejąć kierownictwo w
budzeniu powszechnej świadomości całej ludności co do korzyści dla jednostek i społeczeństwa z
włączenia osób niepełnosprawnych w każdą dziedzinę życia społecz- nego, ekonomicznego i
politycznego. Rządy muszą również zapewnić, aby ludzie, którzy stali się zależni na skutek ciężkiego
upośledzenia, mieli szansę osiągnięcia standardu życia równego poziomowi życia ich współobywateli. Organizacje pozarządowe mogą w różny sposób pomagać wła- dzom państwowym –
formułując potrzeby, sugerując odpowiednie roz- wiązania i świadcząc usługi uzupełniające
poczynania tych władz. Udział wszystkich warstw ludności w zasobach finansowych i materialnych,
nie pomijając regionów wiejskich w krajach rozwijających się, może mieć ol- brzymie znaczenie dla
osób niepełnosprawnych, przynosząc w rezultacie szerzej rozwinięte usługi komunalne i większe
szansę ekonomiczne.
4. W wielu przypadkach upośledzeniom można by zapobiec poprzez podej- mowanie środków
zaradczych przeciwko niedożywieniu, zanieczyszcze- niu środowiska, złym warunkom higienicznym,
nieodpowiedniej opiece przed – i poporodowej, chorobom spowodowanym złą wodą pitną oraz
wszelkiego rodzaju wypadkom. Obejmując cały świat szerokim progra- mem szczepień ochronnych
(immunizacji) społeczność międzynarodowa mogłaby dokonać przełomu w walce z takimi chorobami,
jak polio (cho- roba Heinego-Medina), tężec, koklusz, błonica, oraz ograniczyć zasięg gruźlicy.
5. W wielu krajach wstępne warunki dla osiągnięcia celów niniejszego progra- mu obejmują rozwój
społeczny i ekonomiczny, szerszy zakres usług o cha- rakterze humanitarnym świadczonych całej
ludności, redystrybucję zaso- bów i dochodu oraz poprawę standardu życia ludności. Należy dokonać
wszelkich starań, aby zapobiec wojnom prowadzącym do zniszczeń, ka- tastrof i nędzy, do głodu,
cierpień i chorób, do masowego kalectwa ludzi, a zatem trzeba na wszystkich szczeblach sięgnąć po
środki umacniające pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe, załatwiać wszelkie spory międzynarodowe na drodze pokojowej i eliminować wszelkie formy rasizmu i dyskryminacji rasowej w
tych krajach, w których dotąd jeszcze istnieją. Pożądane byłoby zalecić wszystkim krajom
członkowskim Organizacji Na- rodów Zjednoczonych, aby zmaksymalizowały wykorzystywanie swoich
zasobów na cele pokojowe, łącznie z zapobieganiem kalectwu i zaspoka- janiem potrzeb osób
niepełnosprawnych. Wszelkie formy pomocy tech- nicznej, które ułatwiają krajom rozwijającym się
przybliżenie do realizacji tych celów, mogą wesprzeć wprowadzanie w czyn naszego Programu. Realizacja tych zadań będzie jednak wymagać dłuższego okresu starań, pod- czas którego liczba osób
niepełnosprawnych może ulec zwiększeniu. Bez skutecznej akcji zapobiegawczej konsekwencje
niepełnosprawności będą dodawały przeszkód na drodze do rozwoju. Dlatego jest sprawą ważną, aby
do swoich planów rozwoju ogólnego wszystkie narody włączyły bez- pośrednie środki: zapobiegania
inwalidztwu, rehabilitacji osób niepełno- sprawnych i wyrównywania ich szans.
3. Definicje.
6. Światowa Organizacja Zdrowia, w kontekście doświadczeń ochrony zdro- wia dokonała
następujących rozróżnień między pojęciami: ograniczenie, niepełnosprawność i upośledzenie:
Ograniczenie (impairment): Wszelka utrata lub odstępstwo od normalności struktury lub funkcji
psychologicznej, fizjologicznej lub anatomicznej.
Niepełnosprawność (disability): Wszelkie ograniczenie lub brak – wynikający z ograniczenia –
zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób lub w zakresie uważanym za normalny dla istoty
ludzkiej.
Upośledzenie (handicap): Niekorzystna dla danej jednostki sytuacja wynikająca z ograniczenia lub
niepełnosprawności, która ogranicza lub przeszkadza w pełnieniu roli uznanej dla tej jednostki za
normalną, w zależności od jej wieku, płci, czynników społecznych i kulturalnych”1.
7. Upośledzenie jest zatem funkcją stosunku pomiędzy osobami niepełno- sprawnymi a ich
otoczeniem. Występuje ono wówczas, kiedy osoby te napotykają na kulturalne, fizyczne albo
społeczne bariery, które hamują ich udział w różnych systemach w społeczeństwie, dostępnych dla
innych obywateli. Tak więc upośledzenie jest utratą lub ograniczeniem sposob- ności do brania
udziału w życiu danej społeczności na równym poziomie z innymi.
8. Ludzie niepełnosprawni nie tworzą grupy jednorodnej. Na przykład ludzie psychicznie chorzy albo
umysłowo upośledzeni, osoby z upośledzeniem wzroku, słuchu i mowy, ograniczoną zdolnością
poruszania się albo u któ- rych występują nadto tak zwane upośledzenia medyczne – wszyscy oni
napotykają na rozmaite bariery różnego rodzaju, które należy przezwycię- żać w różnorodny sposób.
9. Poniższe definicje rozwinęły się z takiej właśnie perspektywy. Odnośne określenia dotyczące
przedsięwzięć proponowanych w Światowym Pro- gramie definiowane są jako: zapobieganie,
rehabilitacja i wyrównywanie szans.
10. Zapobieganie (prewencja) oznacza środki mające na celu zapobieżenie powstaniu psychicznych,
fizycznych i sensorycznych ograniczeń (pre- wencja pierwotna) albo, jeżeli ograniczenie takie już
nastąpiło, przeciw- działanie jego ujemnym konsekwencjom fizycznym, psychologicznym
i społecznym.
11. Rehabilitacja jest zorientowanym na określony cel i ograniczonym w czasie procesem, który
powinien umożliwić osobie niepełnosprawnej osiągnię- cie optymalnego poziomu funkcjonalnego –
umysłowego, fizycznego i/ albo społecznego – pozwalającego danej osobie na uzyskanie podstaw do
zmiany swego życia. Pojęcie to obejmuje środki mające skompenso- wać utratę albo ograniczenie
jakiejś funkcji (na przykład przy użyciu po- mocy technicznej) oraz inne środki mające ułatwić
przystosowanie lub re- adaptację społeczną.
12. Wyrównywanie szans to proces udostępniania wszystkim ogólnych sys- temów występujących w
społeczeństwie, takich jak: środowisko fizyczne
i kulturalne, mieszkania i transport, usługi społeczne i zdrowotne, szan- sę kształcenia i pracy, życie
kulturalne i społeczne, łącznie ze sportem i rekreacją.
4. Zapobieganie.
13. Sprawą zasadniczą dla zredukowania występowania ograniczeń i niepeł- nosprawności jest
strategia zapobiegania. Główne elementy takiej stra- tegii będą się różnić w zależności od stanu
rozwoju danego kraju i są następujące:
a. Najważniejsze środki zapobiegania występowaniu ograniczeń: unika- nie wojny; poprawa
oświatowego, ekonomicznego i społecznego sta- tusu grup najmniej uprzywilejowanych;
identyfikacja rodzajów upośle- dzenia i ich przyczyn w obrębie określonych obszarów geograficznych;
wprowadzanie specyficznych środków interwencyjnych poprzez prak- tykę odpowiedniego, lepszego
odżywiania; poprawa służby zdrowia, wczesna wykrywalność i diagnozowanie; opieka przed – i
popołogowa; oświata medyczna łącznie z edukacją pacjenta i lekarza; planowanie rodziny;
ustawodawstwo i uregulowania (prawne); modyfikacja stylu życia; selektywne usługi w zakresie
zatrudnienia; szkolenie dotyczące zagrożeń środowiskowych; wychowywanie lepiej
poinformowanych i silniejszych rodzin i społeczności.
b. W miarę rozwoju, stare niebezpieczeństwa zostają zredukowane, a za- czynają występować nowe.
Te zmieniające się warunki wymagają zmiany strategii, jak np. interwencyjne programy żywieniowe –
ukie- runkowania na specyficzne grupy w społeczeństwie narażone na ryzy- ko związane z brakiem
witaminy A; lepsza opieka medyczna dla osób w starszym wieku; szkolenie i przepisy mające na celu
zmniejszenie licz- by wypadków w przemyśle, rolnictwie, na drogach i w domu; kontrola
zanieczyszczania środowiska oraz stosowania bądź nadużywania nar- kotyków i alkoholu. W związku z
tym należy poświęcić należytą uwagę strategii WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) pod hasłem
„Zdrowie dla wszystkich w roku 2000” poprzez podstawową opiekę zdrowotną.
14. Powinno się podejmować środki mające na celu możliwie jak najwcześniej- sze wykrywanie
symptomów i oznak upośledzeń, po czym natychmiast powinna następować konieczna akcja
lecznicza albo zaradcza, która może zapobiec niepełnosprawności lub przynajmniej zredukować ją w
znacz- nym stopniu, a często przeszkodzić w jej przerodzeniu się w stan trwa- ły. Dla wczesnego
wykrywania ważne jest zapewnienie odpowiedniego
szkolenia i orientacji rodzin oraz technicznej pomocy dla nich przez me- dyczne służby społeczne.
5. Rehabilitacja.
15. Rehabilitacja obejmuje zwykle następujące rodzaje usług:
a. Wczesne wykrywanie, diagnoza i interwencja.
b. Opieka medyczna i leczenie.
c. Socjalne, psychologiczne oraz inne rodzaje doradztwa i pomocy.
d. Szkolenie w zakresie samoobsługi, łącznie z poruszaniem się, komunikacją i czynnościami życia
codziennego, przy użyciu w razie potrzeb specjalnych urządzeń, np. dla osób z upośledzeniem słuchu,
wzroku i dla upośledzonych umysłowo.
e. Zapewnienie środków technicznych i ułatwiających poruszanie się oraz innych urządzeń.
f. Usługi w zakresie kształcenia specjalnego.
g. Usługi rehabilitacji zawodowej (łącznie z poradnictwem zawodowym), szkolenie zawodowe,
zatrudnienie w zakładach otwartych lub pracy chronionej.
h. Kontynuacja opieki (follow-up).
16. Przy wszelkich poczynaniach rehabilitacyjnych należy kłaść nacisk na moż- liwości jednostki, której
integralność i godność osobistą należy szanować. Maksymalną uwagę należy poświęcić procesowi
normalnego rozwo- ju i dojrzewania dzieci niepełnosprawnych. Powinno się wykorzystywać zdolność
dorosłych osób niepełnosprawnych do wykonywania pracy i in- nych czynności.
17. Rodziny osób niepełnosprawnych i ich otoczenie mogą spełnić wielką rolę rehabilitacyjną. Przy
udzielaniu pomocy osobom niepełnosprawnym należy dokładać wszelkich starań, aby utrzymywać
ich rodziny razem, umożliwić im życie w ich społecznościach oraz popierać grupy rodzin- ne i
społeczne, które pracują w tym kierunku. W planowaniu programów rehabilitacji i pomocy
zasadniczą sprawą jest uwzględnienie zwyczajów i struktur rodziny i danej społeczności oraz
popieranie ich zdolności reago- wania na indywidualne potrzeby osoby niepełnosprawnej.
18. Świadczenia dla osób niepełnosprawnych powinno się zapewniać, o ile to możliwe, w ramach
istniejących socjalnych, zdrowotnych, oświato- wych i dotyczących pracy struktur danego
społeczeństwa. Obejmują one: wszystkie szczeble opieki zdrowotnej; wykształcenie podstawowe,
średnie i wyższe; ogólne programy szkolenia zawodowego i zatrudnienia; środki zabezpieczenie
społecznego i służby socjalne. Świadczenia rehabilitacyjne
mają ułatwić uczestnictwo osób niepełnosprawnych w zwykłych dla da- nej społeczności usługach i
działaniach. Rehabilitacja powinna odbywać się w środowisku naturalnym, przy poparciu służb i
instytucji specjalnych mających swą bazę w społeczeństwie. Należy unikać tworzenia dużych instytucji. Instytucje wyspecjalizowane, tam gdzie są one potrzebne, powin- ny być organizowane tak,
aby zapewnić wczesną i trwałą integrację osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem.
19. Programy rehabilitacji powinny umożliwiać osobom niepełnosprawnym branie udziału w
projektowaniu i organizowaniu usług, które one same i ich rodziny uważają za potrzebne.
Uczestniczenie osób niepełnospraw- nych w podejmowaniu decyzji dotyczących ich rehabilitacji
powinno być przewidziane procedurą w ramach systemu. Jeżeli tacy ludzie, jak osoby z poważnymi
schorzeniami umysłowymi, mogą nie być zdolni do nale- żytego reprezentowania samych siebie przy
decyzjach mających wpływ na ich życie – w planowaniu i podejmowaniu takich decyzji powinni brać
udział członkowie ich rodzin albo prawnie określone osoby.
20. Należy zwiększyć wysiłki celem rozwoju usług rehabilitacyjnych zintegro- wanych z innymi
świadczeniami i uczynić je bardziej dostępnymi. Nie po- winny one opierać się na importowanym
kosztownym sprzęcie, surow- cach i technologii. Transfer technologii pomiędzy krajami powinien być
wzmagany i koncentrowany na metodach, które są funkcjonalne i dotyczą powszechnych warunków.
6. Wyrównywanie szans.
21. Aby osiągnąć cele „pełnego uczestnictwa i równości”, nie wystarczają środ- ki rehabilitacyjne
dotyczące indywidualnej osoby niepełnosprawnej. Doświadczenie wskazuje, że to głównie
środowisko determinuje skutki ograniczenia czy niepełnosprawności odczuwane w życiu codziennym
jednostki. Człowiek jest upośledzony, jeżeli odbiera się mu szansę ogól- nie dostępne w
społeczeństwie, które potrzebne są do urzeczywistnienia zasadniczych elementów życia, łącznie z
życiem rodzinnym, oświatą, za- trudnieniem, mieszkaniem, zabezpieczeniem finansowym i
osobistym, uczestnictwem w grupach społecznych i politycznych, działalnością reli- gijną, stosunkami
intymnymi i seksualnymi, dostępem do instytucji pu- blicznych, swobodą poruszania się i ogólnym
stylem życia codziennego.
22. Społeczeństwa niekiedy zaspokajają potrzeby tylko tych osób, które w pełni dysponują swymi
zdolnościami fizycznymi i umysłowymi. Nale- ży uznać fakt, że – pomimo wysiłków prewencyjnych –
zawsze istnieć bę- dzie pewna liczba ludzi z ograniczeniami lub niepełnosprawnych, zatem
społeczeństwa muszą identyfikować i usuwać przeszkody w ich pełnym uczestnictwie. Dlatego też –
ilekroć jest to możliwe z punktu widzenia pedagogiki – kształcenie powinno odbywać się w zwykłym
systemie szkolnym, praca powinna być zapewniona poprzez zatrudnienie otwar- te, a mieszkania
udostępniane na zasadach powszechnie przyjętych dla ludności. Obowiązkiem każdego rządu jest
zapewnienie, aby korzyści płynące z programów rozwoju docierały również do obywateli niepełnosprawnych. Środki służące temu celowi powinny stanowić część składową ogólnego procesu
planowania i struktury administracyjnej każdego spo- łeczeństwa. Dodatkowe usługi, jakich osoby
niepełnosprawne mogłyby potrzebować, powinny w miarę możności stanowić część ogólnych usług
w danym kraju.
23. Powyższe zasady dotyczą nie tylko samych władz państwowych. Wszy- scy mający wpływ na
zarządzanie jakiegokolwiek rodzaju przedsiębior- stwem powinni udostępniać je ludziom
niepełnosprawnym. Dotyczy to agencji publicznych na różnych szczeblach, organizacji
pozarządowych, przedsiębiorstw i poszczególnych jednostek. Dotyczy to również szczebla
międzynarodowego.
24. Ludzie z trwałą niepełnosprawnością, którzy do życia możliwie normalne- go, zarówno w domu,
jak i w obrębie ich społeczności potrzebują pomo- cy w postaci usług komunalnych, przyrządów i
sprzętu – powinni mieć dostęp do takich świadczeń. Osoby żyjące razem z takimi niepełnosprawnymi i pomagające im w czynnościach życia codziennego powinny same otrzymywać wszelką pomoc,
która umożliwiłaby im odpoczynek i odprę- żenie oraz zajęcie się własnymi potrzebami.
25. Zasada równych praw dla osób niepełnosprawnych i zdrowych zawiera stwierdzenie, że potrzeby
każdej bez wyjątku jednostki mają jednakowe znaczenie oraz muszą stanowić podstawę dla
planowania dotyczącego społeczeństw i że trzeba wszelkie zasoby wykorzystywać w taki sposób, aby
zapewnić jednakową szansę uczestnictwa dla każdej jednostki. Po- lityka wobec osób
niepełnosprawnych powinna zapewnić im dostęp do wszelkich usług w środowisku.
26. Ponieważ osoby niepełnosprawne posiadają równe prawa, mają one rów- nież równe
zobowiązania. Ich obowiązkiem jest branie udziału w budo- wie społeczeństwa. Społeczeństwa muszą
podnieść poziom oczekiwań w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, a czyniąc tak – mobilizować
ich pełne możliwości przemian społecznych. Oznacza to między innymi, że młodym
niepełnosprawnym osobom trzeba zapewnić szansę rozwoju osobistego i zawodowego, a nie tylko
renty inwalidzkie i pomoc publiczną.
27. Powinno się oczekiwać, że osoby niepełnosprawne spełnią swoją rolę w społeczeństwie i
wykonają swoje zobowiązania jako osoby dorosłe. Obraz osób niepełnosprawnych zależy od
postaw społecznych opar- tych na różnych czynnikach, które mogą stanowić największe przeszko- dy
w uczestnictwie i równości. Dostrzegamy kalectwo, ujawniane przez białą laskę, kule, aparaty
słuchowe czy wózki inwalidzkie, a nie samą oso- bę. Trzeba skupić uwagę na możliwościach, a nie na
upośledzeniach osób niepełnosprawnych.
28. Na całym świecie osoby niepełnosprawne zaczęły zrzeszać się w organiza- cjach, które broniąc ich
praw wywierają wpływ na ludzi podejmujących decyzje w rządach i wszystkich warstwach
społeczeństwa. Rola tych or- ganizacji polega między innymi na wyrażaniu własnych opinii, identyfikowaniu i zgłaszaniu istotnych potrzeb, wyrażaniu poglądów co do prio- rytetów, ocenie usług oraz
postulowaniu zmian i budzeniu powszechnej świadomości. Pomagając w samorozwoju organizacje te
stwarzają oso- bom niepełnosprawnym możliwość rozwijania umiejętności negocjacyj- nych i
zdolności organizacyjnych, wzajemnej pomocy, wymiany informa- cji, a często i umiejętności oraz
szans zawodowych. Wobec ogromnego znaczenia tych organizacji należy koniecznie popierać ich
rozwój.
29. Osoby upośledzone umysłowo zaczynają obecnie domagać się prawa do własnego głosu i brania
udziału w podejmowaniu decyzji i dyskusjach. Na- wet osoby o ograniczonych zdolnościach
komunikowania się okazały się zdolne do wyrażania swojego punktu widzenia. W tym względzie
mogą się one wiele nauczyć od ruchu na rzecz obrony własnych praw osób z in- nymi ułomnościami.
Rozwój w tym kierunku należy popierać.
30. Należy gromadzić i rozpowszechniać informacje w celu poprawy sytu- acji osób
niepełnosprawnych. Należy starać się o współpracę wszystkich publicznych środków masowego
przekazu, aby przy ich udziale szerzyć zrozumienie dla praw osób niepełnosprawnych, tak pośród
całego spo- łeczeństwa, jak i samych osób niepełnosprawnych, co pozwoli uniknąć utrwalania
tradycyjnych stereotypów i uprzedzeń.
7. Koncepcje przyjęte w systemie Organizacji Narodów
Zjednoczonych.
31. Karcie Narodów Zjednoczonych wielkie znaczenie przywiązuje się do umacniania zasad
pokoju, wiary w prawa i podstawowe swobody, w god- ność i wartość ludzkiej istoty i popierania
sprawiedliwości społecznej.
32. Deklaracja Praw Człowieka potwierdza prawa wszystkich ludzi, bez jakich- kolwiek rozróżnień, do:
małżeństwa; posiadania własności osobistej; rów- nego dostępu do usług publicznych;
zabezpieczenia społecznego; reali- zacji społecznych, ekonomicznych i kulturalnych praw.
Międzynarodowe Konwencje Praw Człowieka2, Deklaracja Praw Osób Umysłowo Upośledzo- nych3
oraz Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych4 dają szczególny wyraz zasadom zawartym w
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
33. Deklaracja o Społecznym Postępie i Rozwoju głosi potrzebę ochrony praw osób upośledzonych
pod względem fizycznym i umysłowym i zapewnie- nia im opieki i rehabilitacji. Gwarantuje ona
każdemu prawo i szansę na użyteczną i produktywną pracę.
34. W ramach Sekretariatu ONZ szereg komórek prowadzi działalność powią- zaną z powyższymi
koncepcjami, a także ze Światowym Programem Akcji. Należą do nich: Wydział Praw Człowieka,
Departament Międzynarodowych Spraw Ekonomicznych i Socjalnych, Departament Technicznej
Współpra- cy dla Rozwoju, Departament Informacji Publicznej, Wydział Narkotyków oraz Konferencja
ONZ ds. Handlu i Rozwoju. Ważną rolę odgrywają rów- nież regionalne komisje: Komisja Ekonomiczna
dla Afryki w Addis Abebie (Etiopia), Komisja Ekonomiczna dla Europy w Genewie (Szwajcaria), Komisja Ekonomiczna dla Ameryki Łacińskiej w Santiago (Chile), Ekonomiczna i Społeczna Komisja dla Azji i
Regionu Pacyfiku w Bangkoku (Tailandia), Komisja Ekonomiczna dla Azji Zachodniej w Bagdadzie
(Irak).
35. Inne organizacje i programy Narodów Zjednoczonych podjęły uchwały dotyczące problemów
rozwoju, które będą miały znaczenie dla realizacji Światowego Programu Akcji na Rzecz Osób
Niepełnosprawnych. Obejmu- ją one:
a. Mandat zawarty w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego nr 3405 (XXX) o Nowych Wymiarach we
Współpracy Technicznej, która zaleca Progra- mowi Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDP),
między innymi, aby wziął pod uwagę znaczenie dotarcia do najuboższych i najbardziej za- grożonych
sektorów społeczeństwa przy rozpatrywaniu wniosków rzą- dowych dotyczących pomocy przy
zaspokajaniu ich najpilniejszych i najbardziej krytycznych potrzeb oraz koncepcji technicznej
współpra- cy pomiędzy krajami rozwijającymi się.
b. Koncepcja przyjęta przez Fundusz ONZ na Rzecz Pomocy Dzieciom (UNI-CEF) dotycząca
świadczeń dla wszystkich dzieci oraz przyjęta w 1980 r. przez tę organizację strategia umacniania
rodziny i środków społecznych celem niesienia pomocy dzieciom niepełnosprawnym w ich
środowisku naturalnym.
c. Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) z jego pro- gramem pomocy dla
niepełnosprawnych uchodźców.
d. Agencja ONZ Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UN-RWA), która zajmuje
się, między innymi, zapobieganiem inwalidz- twu pośród uchodźców palestyńskich i ograniczaniem
społecznych i fi- zycznych barier, na jakie napotykają niepełnosprawni członkowie lud- ności
uchodźczej.
e. Koncepcje dotyczące specyficznych środków dla osób niepełnospraw- nych w zakresie gotowości
na wypadek katastrof i zapobiegania ich skutkom oraz zapobiegania trwałemu kalectwu w wyniku
urazów czy leczenia w okresie katastrof – wysuwane przez Biuro Koordynatora ONZ ds. Ulżenia
Ofiarom Katastrof (UNDRO).
f. Centrum ONZ ds. Osadnictwa (UNCHS) zajmujące się barierami fizycz- nymi i ogólnym dostępem
do środowiska fizycznego5.
g. Organizacja NZ ds. Rozwoju Przemysłu (UNIDO); działalność UNIDO obejmuje m.in. produkcję
leków i środków leczniczych – ważnych dla zapobiegania niepełnosprawności oraz produkcję pomocy
technicz- nych dla osób niepełnosprawnych.
36. Agencje wyspecjalizowane w systemie ONZ, które są zaangażowane w po- pieraniu, niesieniu
pomocy i realizacji działalności terenowej, mogą po- szczycić się wieloma osiągnięciami w pracy dla
osób niepełnosprawnych. Programy zapobiegania inwalidztwu, żywienia, higieny, szkolenia niepełnosprawnych dzieci i dorosłych, szkolenia zawodowego, zatrudniania i inne pozwoliły nagromadzić
wiele doświadczeń i wiadomości praktycz- nych, które otwierają możliwości dla dalszych osiągnięć, a
równocześnie umożliwiają wymianę tych doświadczeń z organizacjami rządowymi i po- zarządowymi,
które zajmują się sprawami osób niepełnosprawnych. Są to:
a. Strategia zasadniczych potrzeb oraz zasady ustalone przez Międzyna- rodową Organizację Pracy
(ILO) w zaleceniu nr 99 z 1955 r. w sprawie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.
b. Organizacja NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), która kładzie nacisk na istotne relacje między
żywieniem a niepełnosprawnością.
c. Koncepcja przystosowania w zakresie oświaty, zalecana przez grupę ekspertów Organizacji NZ ds.
Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), doty- cząca szkolenia osób niepełnosprawnych, uzupełniona przez
dwie wio- dące zasady zawarte w Deklaracji z Sundberg6:
1. osoby niepełnosprawne powinny otrzymywać od społeczeństwa świadczenia przystosowane do
ich specyficznych potrzeb osobistych;
2. poprzez decentralizację i właściwą organizację usług potrzeby osób niepełnosprawnych powinny
być brane pod uwagę i zaspokajane w obrębie społeczności, do której osoby te należą.
d. Ogłoszony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) program zdro- wia dla wszystkich w 2000 r.
(oraz wiążąca się z nim zasada podstawo- wej opieki zdrowotnej), poprzez który państwa
członkowskie WHO zo- bowiązały się już do zapobiegania chorobom i urazom wiodącym do
niepełnosprawności. Koncepcja opracowana przez Międzynarodową Konferencję nt. Podstawowej
opieki zdrowotnej w Ałma-Acie w 1978 r. oraz zastosowanie tej koncepcji do aspektów zdrowotnych
dotyczą- cych niepełnosprawności ujęte zostały w zasadach polityki Światowej Organizacji Zdrowia w
tym względzie, zaaprobowanych przez Świato- we Zgromadzenie Zdrowia (WHA) w 1978 r.
e. Uchwalone przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilne- go (ICAO) zalecenia dla jej
państw członkowskich dotyczące urządzeń ułatwiających poruszanie się niepełnosprawnych
pasażerów.
f. Uchwalone przez Komitet Wykonawczy Światowego Związku Pocz- towego (UPU) zalecenie, w
którym zachęca się wszystkie krajowe ad- ministracje pocztowe do ułatwień dostępu do ich placówek
osobom niepełnosprawnym.