Archiwa i kolekcje prywatne w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej

ARCHIWA I KOLEKCJE PRYWATNE - DZIEDZICTWO ARCHIWALNE, DZIEDZICTWO KULTURY
Rafał Leśkiewicz , Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa
ARCHIWA I KOLEKCJE PRYWATNE W ZASOBIE INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu to jedna z najmłodszych instytucji państwowych powołanych w wolnej Polsce po
1989 r. Wolą Parlamentu w grudniu 1998 r. uchwalono ustawę powołującą IPN do życia. W
preambule ustawy zapisano, że zasadniczą rolą Instytutu jest m.in. […] zachowanie Pamięci o
ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez Naród Polski w latach II wojny światowej i po
jej zakończeniu…a także powinność zadośćuczynienia przez nasze państwo wszystkim
pokrzywdzonym przez państwo łamiące prawo człowieka […].
W archiwach IPN zgromadzono ponad 90 km akt z czego zasadniczą ich część
stanowią materiały wytworzone i zgromadzone przez komunistyczne organy bezpieczeństwa
państwa. Panuje potoczne przekonanie, że archiwa Instytutu to w zasadzie wyłącznie
dokumenty wytworzone przez funkcjonariuszy reżimowej policji politycznej czy też
będących na jej usługach tajnych współpracowników.
To stereotypowe przekonanie jest dalekie od prawdy. Archiwa IPN to wyjątkowa
skarbnica wiedzy o losach Polski i Polaków w XX wieku. Obok dokumentów „bezpieki”
przechowujemy m.in. liczne i unikatowe materiały z okresu II wojny światowej jak również
materiały dokumentujące życie społeczne w powojennej Polsce.
Wśród ogromu zgromadzonych archiwaliów znaczną pozycję zajmują archiwa
osobiste i kolekcje. W opublikowanym w 2009 r. Informatorze o zasobie archiwalnym
Instytutu Pamięci Narodowej wymieniono ich 64.
Archiwa osobiste i kolekcje stanowią istotne uzupełnienie zasadniczej części zbiorów
IPN. Najczęściej trafiły do Instytutu w formie darowizn, część z nich została włączona do
zasobu w związku z aktywnością archiwistów na tzw. przedpolu archiwalnym, jako materiały
niezbędne do wykonywania ustawowych zadań IPN.
W przygotowanym wystąpieniu dokonano systematyki obu kategorii archiwaliów.
Omówione zostaną formalno – prawne aspekty gromadzenia, przechowywania i opracowania
archiwów osobistych oraz kolekcji w Instytucie Pamięci Narodowej. Szczególna uwaga
zostanie poświęcona kwestiom związanym z udostępnianiem tego rodzaju dokumentów do
celów naukowo – badawczych bądź publicystycznych.
W dalszej części omówione zostaną najciekawsze ze względu na wartość historyczną
kolekcje i archiwa osobiste znajdujące się w naszych archiwach rozsianych na terenie całego
kraju, ze szczególnym uwzględnieniem tego co w nich nietypowe i specyficzne.
ARCHIWA I KOLEKCJE PRYWATNE - DZIEDZICTWO ARCHIWALNE, DZIEDZICTWO KULTURY
Na koniec przedstawione zostaną metody porządkowania i opracowania archiwów
osobistych i kolekcji. Zaprezentowany zostanie model opisu w informatycznym systemie
informacji archiwalnej funkcjonującym w IPN zwanym Cyfrowe Archiwum.
Strona | 2